Początki potęgi i powstanie imperium Karolingów, Publikacje z Historia

Pobierz Początki potęgi i powstanie imperium Karolingów i więcej Publikacje w PDF z Historia tylko na Docsity!

Początki potęgi i powstanie imperium Karolingów

Wprowadzenie Przeczytaj Schemat Sprawdź się Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Paweł Diakon, Historia rzymska. Historia Longobardów, tłum. I. Lewandowski, Warszawa 1995, s. 322–323.

Źródło: Jerzy Hauziński, Kraje i kultury śródziemnomorskie, Poznań 2000, s. 109–110. Źródło: Annales Regni Francorum (Roczniki królestwa Franków), tłum. M.J. Baranowski, tekst oryginału dostępny online: thelanlibrary.com. Cytat za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 4, Wczesne średniowiecze, oprac. J. Włodarczyk, Warszawa 1960, s. 7.

Wyjaśnisz, w jakich okolicznościach władza przeszła z dynastii Merowingów na Karolingów. Przeanalizujesz rozwój imperium Karolingów.

Przeczytaj

Król Franków i jego administracja

Zanim do rządów w państwie frankijskim doszła dynastia Karolingów, władzę sprawowali tam Merowingowie. W rodzie tym, który kierował Frankami przez przeszło 250 lat, szczególną rolę odegrał Chlodwig. Według tradycji w 496 r. Chlodwig przyjął chrzest w obrządku katolickim. Jego koronacja między rokiem 496 a 508 (wskazanie dokładniejszej daty jest jedynie pobożnym życzeniem) i przyjęcie chrztu w obrządku katolickim (wcześniej wyznawał arianizm) zapoczątkowały wielką karierę zarówno Chlodwiga, jak i jego ludu w świecie postrzymskim. Król musiał być jednostką silną, możni bowiem byli i jego sługami, i wrogami. Niemniej jednak administracja centralna działała sprawnie przez większą część rządów Merowingów. Władcy (bądź ludzie, którzy za nimi stali) wyznaczali książąt zajmujących się dowodzeniem armią na podległym im terytorium. Nominowali także hrabiów, w których gestii leżało zarządzanie miastami i przynależnymi im włościami (hrabstwami), utrzymywanie załóg oraz zbieranie podatków.

Administracja państwa Merowingów, chociaż wydawała się stabilna, już od połowy VII w. znajdowała się pod kontrolą majordoma (z łac. maior domus – starszy domu/pałacu), a nie króla. W VII w. majordom był urzędnikiem odpowiedzialnym za zarządzanie dworem królewskim. Podziały królestw frankijskich, które były tradycją i wynikały niejako z litery prawa, powodowały, że liczne rody arystokratyczne rywalizowały o władzę, zwłaszcza w czasach rządów królów słabych czy małoletnich. To zaś często wzmacniało pozycję majordoma, przede wszystkim takiego, który zręcznie potrafił manewrować między dworskimi stronnictwami.

Opis ostatnich dekad rządów Merowingów jest niezwykle trudny. Choć panujący w ogólnej świadomości obraz słabej monarchii został poddany pewnej rewizji, to jednak trudno nie przyznać racji stwierdzeniu, że to „nic nierobiący” królowie (tak określa ich Einhard, biograf Karola Wielkiego) w dużej mierze oddali swoją władzę. Najpierw w praktyce, a później formalnie przekazali ją majordomom, zwłaszcza Pepinidom, którzy w historii zapisali się bardziej jako Karolingowie.

Nadchodzą Karolingowie

Początki tego właśnie rodu związane są z dwiema postaciami: Arnulfa, biskupa Metzu, oraz Pepina I, majordoma Austrazji. Jednak drogę Karolingów do tronu królewskiego, a później cesarskiego wytyczył ich wnuk Pepin II, również majordom Austrazji. On to przejął całkowitą władzę nad krainami frankijskimi w wyniku pokonania majordoma Neustrii w bitwie pod Tetry w 687 r., a następnie osadził na znaczących stanowiskach ludzi od siebie zależnych i mu sprzyjających.

Karol Młot, XIX-wieczna rzeźba dłuta De Bay Père. Po czym można poznać, że akurat tego Franka ona przedstawia? Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Gdy w 741 r. Karol Młot zmarł, na mocy jego ostatniej woli władzę rozdzielono między synów: Pepina III Krótkiego i Karlomana. Pepin nie musiał jednak rywalizować z bratem, ponieważ sześć lat później Karloman postanowił porzucić życie świeckie i udać się do klasztoru w pobliżu Rzymu. Pepin został legalnym i jedynym władcą Franków, a przełomowym momentem jego rządów było wysłanie poselstwa do papieża.

W roku 751 Pepin spełnił marzenia swoje i swoich przodków i przywdział koronę, natomiast ostatni merowiński władca Childeryk III został wysłany do klasztoru po uprzednim obcięciu mu długich włosów, będących symbolem władzy. Na przełomie 753 i 754 r. do króla przybył sam papież Stefan III, który dokonał namaszczenia pierwszego karolińskiego władcy.

Rok 749. Burchard, biskup Würzburga, oraz Fulrad, kapelan, zostali

wysłani do papieża Zachariasza, by zapytać o królów we Francji, czy

dobrze, czy to źle jest, że ci, którzy nie mają w rzeczywistości

królewskiej mocy, są królami. I papież Zachariasz mianował Pepina,

bo lepiej kiedy ten, co ma władzę, jest nazywany królem, niż ten,

który bez mocy królewskiej włada, lepiej bowiem by nie został

zakłócony porządek, przeto mocą swojej władzy apostolskiej nakazał

uczynić Pepina królem.

Źródło: Annales Regni Francorum (Roczniki królestwa Franków), tłum. M.J. Baranowski, tekst oryginału dostępny online: thelanlibrary.com.

Podróż głowy Kościoła poza Italię miała na celu pozyskanie pomocy Pepina w odparciu Longobardów, żądających hołdu od Rzymu. Frankowie wyruszyli na wyprawę, i to dwukrotnie, pokonali papieskiego przeciwnika, autorytet zaś Karolinga jako króla Franków był już niekwestionowany. Kolejne lata monarcha poświęcił innym sprawom: skutecznie walczył z Sasami, wymuszając na nich coroczny trybut, a także prowadził kampanię w celu ostatecznego opanowania Akwitanii, co powiodło się tylko częściowo. Przed śmiercią w 768 r. on także podzielił państwo między dwóch synów: Karola i Karlomana. Dwuwładza groziła wewnętrznymi konfliktami i wojną domową, jednak los sprzyjał Karolowi – trzy lata po objęciu przez rodzeństwo rządów nad Frankami Karloman zmarł. Starszy z braci, który przeszedł do historii jako Karol Wielki, został w 771 r. jedynowładcą.

Pepin III Krótki, ilustracja z Anonymi chronica imperatorum. Wskaż atrybuty władzy. Przetłumacz napis /Pippin rex francorum/ pater karoli magni/ , widoczny na ilustracji. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Imperium Karolingów

Obejmując samodzielne rządy, syn Pepina zdecydował się na rozprawę z państwem Longobardów. Po długim oblężeniu Pawii (774–775 lub 775–776), gdzie schronił się król longobardzki Dezyderiusz wraz z rodziną, miasto poddało się Frankom. Karol przyjął tytuł króla Longobardów i – co nie mniej ważne – królewski skarbiec pokonanego wroga. Swojego syna Pepina uczynił królem Italii, jednocześnie wciąż prowadził wojny z Sasami, które zakończyły się dopiero w 804 r. wraz z ich chrystianizacją. W latach 80. VIII w. podporządkował sobie Bawarię. Walczył także z Awarami; nie pobił ich, ale na kampaniach przeciwko nim bardzo się wzbogacił. Pewne sukcesy odniósł również w Hiszpanii, gdzie w 795 r. utworzył Marchię Hiszpańską, która obejmowała Barcelonę i jej okolice. Celem powstania Marchii Hiszpańskiej była ochrona przed Arabami południowych granic państwa

Dla części historyków Boże Narodzenie 800 r. było przełomowym wydarzeniem nie tylko w dziejach państwa Franków, ale i całego znanego wówczas świata. Inni z kolei uważają, że papież Leon III, wkładając na głowę Karola koronę cesarską, postawił jedynie przysłowiową kropkę nad i – przypieczętował sojusz papiestwa z Karolingami, który przydawał władcy Franków większej chwały i prestiżu, ale w żaden sposób nie wzmacniał ani jego kompetencji, ani pozycji. Einhard, świadek epoki i autor biografii władcy, w Żywocie Karola Wielkiego stwierdza, że tuż po koronacji cesarz przystąpił do reorganizacji prawa zarówno Franków, jak i ludności podbitej. Karol już w kolejnym roku występował jako imperator Imperium Romanum gubernans (łac., cesarz zarządzający Cesarstwem Rzymskim). Posługiwał się więc tytułem bez etnicznego obciążenia, które sugerowałoby, że Karol rządzi jedynie Frankami.

Imperium Franków. Omów rozwój terytorialny państwa Franków. Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

państwo frankijskie

(łac. Regnum Francorum) państwo plemienne, które z czasem przeobraziło się w jedno z najpotężniejszych państw wczesnośredniowiecznej Europy; podział tego państwa w Verdun w 843 r. podłożył podwaliny pod powstanie Niemiec, Francji i Włoch

cesarstwo

państwo, w którym rządy sprawuje cesarz; uznawane za wyższe prestiżem od królestwa

Karolingowie

dynastia wywodząca się od Karola Młota, panująca w państwie frankijskim w latach 753– 987

jedynowładztwo

forma rządów, w której cała władza leży w rękach jednej osoby i nie jest w żaden sposób kontrolowana

Słowa kluczowe

średniowiecze, monarchia Franków, imperium Karolingów, Chlodwig, Karol Wielki, Europa wczesnego średniowiecza

Bibliografia

Einhard, Życie Karola Wielkiego, tłum. J. Parandowski, Wrocław 1950.

R. Collins, Europa wczesnośredniowieczna 300–1000, tłum. T. Szafrański, Warszawa 1996.

R. McKitterick, Królestwa Karolingów 751–987. Władza – konflikty – kultura, tłum. B. Hlebowicz, M. Wilk, Warszawa 2011.

J. Nelson, King and Emperor: A New Life of Charlemagne, California 2021.

Polecenie 3

Wyjaśnij różnicę w zakresie obowiązków i władzy między palatynem a hrabią (komesem).

Twoja odpowiedź

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1

Wskaż właściwe dokończenie zdania.

Do Karolingów nie należał…

Karloman.

Karol Młot.

Dezyderiusz.

Pepin II.

Ćwiczenie 2

Zaznacz ziemie wchodzące w skład państwa Pepina III Krótkiego.

Bawaria

Austrazja

Neustria

Burgundia

Akwitania

Saksonia

Ćwiczenie 6

Uzupełnij tekst źródłowy, wpisując brakujące słowa.

Źródło: Einhard, Życie Karola Wielkiego, tłum. J. Parandowski, Wrocław 1950, s. 20–21.

zaś nie przerywał raz zaczętej wojny, aż tak wyczerpał długim oblężeniem króla , że ten musiał się poddać […]; wreszcie całą poddał swojej władzy i własnego syna uczynił królem. Opisałbym tu jak uciążliwe było w tej wyprawie przejście przez , z jakim trudem Frankowie pięli się po bezdrożach górskich i niebosiężnych szczytach i ostrych skałach, ale celem tej książki jest upamiętnić raczej bieg życia Karola niż wydarzenia z wojen, które prowadził. Skutkiem tej wojny było: podbicie ; król skazany na dożywotnie wygnanie […].

Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z tekstami źródłowymi i wykonaj polecenia.

Tekst A

Tekst B

Ubajda powierzył rządy nad Hiszpanią Abd ar-Rahmanowi Ibn Abd

Allahowi al-Akki, który okazał się człowiekiem bogobojnym i udał się na

wyprawę przeciwko krainie Franków, najdalszych wrogów Hiszpanii.

Zdobył on znaczne łupy i pokonał swoich nieprzyjaciół. Wśród różnych

przedmiotów zagarnął on pewną „stopę” ze złota, inkrustowaną perłami,

rubinami i szmaragdami. Abd ar-Rahman wydał rozkaz rozbicia jej,

przywłaszczając sobie piątą część [łupu] i rozdzielając resztę pomiędzy

towarzyszących mu muzułmanów. Ubajda dowiedział się o tym

i zapaławszy wielkim gniewem napisał doń list z pogróżkami. Abd

ar-Rahman odpowiedział [pisemnie]: „Nawet gdyby niebo i ziemia stały

się jedną zagęszczoną masą, On Miłosierny mógłby dostać z niej tych,

którzy odczuwają przed Nim bojaźń”. Według Jahji, polegającej na

[świadectwie] Al-Lajsa, on przedsięwziął nową wyprawę, lecz zginął jako

męczennik za wiarę, z wszystkimi swoimi towarzyszami w roku 115 [II

733-II 734].

Źródło: Jerzy Hauziński, Kraje i kultury śródziemnomorskie, Poznań 2000, s. 109–110.

W tym czasie Saraceni z miejscowości zwanej Septem, w Afryce,

sforsowali cieśninę i zajęli całą Hiszpanię. Następnie po dziesięciu

latach wyruszyli wraz z żonami i dziećmi do Akwitanii, prowincji

galijskiej, jakby mieli zamiar w niej zamieszkać na stałe. Karol żył wtedy

w niezgodzie z Eudonem, władcą Akwitanii. Połączyli jednak swe siły

i zgodnie walczyli z Saracenami?” Frankowie uderzywszy na Saracenów

wycięli spośród nich 375 tysięcy, podczas gdy sami stracili tam jedynie

Ćwiczenie 8

Wskaż właściwe podpisy do ilustracji.

Koronacja Karola Młota

Koronacja Karola Wielkiego na cesarza

Koronacja Pepina na króla Franków

Koronacja Karola Wielkiego na króla Franków

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Bitwa Karola Młota z Arabami w 732 lub 733 r.

Walki Karola Wielkiego z Sasami

Bitwa pod Tertry

Oblężenie Pawii