Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Poczucie koherencji, radzenie sobie ze stresem u rodziców dorosłych dzieci ze schizofrenią, Publikacje z Psichiatria

Artykuł naukowy opublikowany w: Psychiatria Polska

Typologia: Publikacje

2019/2020

Załadowany 19.08.2020

xena_90
xena_90 🇵🇱

4.7

(123)

394 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Poczucie koherencji, radzenie sobie ze stresem u rodziców dorosłych dzieci ze schizofrenią i więcej Publikacje w PDF z Psichiatria tylko na Docsity! Psychiatria Polska 2011, tom XLV, numer 5 strony 643–652 Poczucie koherencji i style radzenia sobie ze stresem wśród rodziców dorosłych dzieci z rozpoznaniem schizofrenii Sense of coherence and coping styles among parents of adult children with schizophrenia Beata Kasperek-Zimowska, Małgorzata C h ą d z y ń s k a Klinika Rehabilitacji Psychiatrycznej IPiN w Warszawie Kierownik: dr hab. n. hum. M. Sawicka Summary Aim. The aim of the research was an answer to the question if sense of coherence correlates with coping styles among parents looking after adult children with schizophrenia. Methods. 50 parents (38 mothers and 12 fathers) at age 46-84 (mean: 60) were examined. SOC-29 and CISS questionnaires were used to diagnose traits of sense of coherence and coping styles. Results. Coping style focused on problems was the most frequent one in the examined group. Sense of coherence and coping styles correlate among those in the investigated group. Conclusions. There is a correlation between sense of coherence and coping styles in the group of parents with adult children with schizophrenia. There is also a view of a statistical carer who is the mother aged about 60 years looking after the son aged 35 years diagnosed with schizophrenia. Słowa klucze: poczucie koherencji, style radzenia sobie ze stresem, rodzice, schizofrenia Key words: sense of coherence, coping styles, parents, schizophrenia Wstęp Rodzice dorosłych dzieci przewlekle chorych psychicznie doświadczają wielu trudności i permanentnego stresu. Ich podstawowa rola w rodzinie polega na za- spokajaniu potrzeb osób bliskich oraz własnych. Pogodzenie zaspokajania owych potrzeb w kontekście choroby często stanowi ogromne wyzwanie dla ich procesów adaptacyjnych. Poważna choroba psychiczna, jaką jest schizofrenia, niesie trudności dla samych pacjentów w postaci ograniczenia niezależności i nawiązywania relacji społecznych oraz minimalnych możliwości zatrudnienia. Komplementarnie do tych problemów rolą opiekunów staje się pokonywanie wspólnie z dorosłymi dziećmi wy- żej wymienionych ograniczeń. Rodzice aktywnie angażując się w pomaganie swoim chorym dzieciom doświadczają uczuć utraty, żalu [1], ponadto często konfrontują się Beata Kasperek-Zimowska, Małgorzata Chądzyńska644 z uczuciami niepewności, poczucia winy oraz złości. Często, podobnie jak ich bliscy chorzy, czują się wyizolowani i naznaczeni społecznie [2]. Ich życie bywa obciążone znacznie większą troską o dorosłe dzieci niż to ma miejsce w normalnych warunkach, kiedy dzieci stają się niezależne. Intensywna opieka może więc stanowić dla nich źródło stresu [3]. Problematyka związana z opieką nad osobą przewlekle chorą psychicznie jest podejmowana od prawie pięciu dekad. Eksploracja obszaru tematycznego obejmują- cego opiekę nad osobą bliską chorą psychicznie była skupiona dotychczas głównie na: obciążeniu, jakie niesie ze sobą ten rodzaj opieki; klimacie, jaki panuje w rodzinie; stresie wynikającym z zajmowania się osobą chorą i sposobach radzenia sobie z nim; spostrzeganiu objawów przez opiekunów – przypisywaniu ich samej chorobie lub woli osoby chorej. W ostatnich latach starano się także podejść do problemu opieki z punktu widzenia teorii systemowej, biorąc pod uwagę interakcje członków rodziny. Badano również rolę opiekuna i jego doświadczenie w opiece nad osobą przewlekle chorą psychicznie [4, 5, 6, 7, 8, 9, 10], jednakże nie podejmowano tego problemu z perspektywy teorii salutogenezy oraz teorii stresu i radzenia sobie z nim. Rozpa- trywanie zjawiska opieki nad dorosłym dzieckiem przewlekle chorym psychicznie w kontekście obu teorii pozwala na poszerzenie jej rozumienia. Dane z literatury pokazują, że poczucie koherencji – kluczowe pojęcie teorii salu- togenezy – badano dotychczas najczęściej wśród populacji osób chorych psychicznie [11,12, 13, 14, 15], wśród osób opiekujących się członkami rodziny, np. z chorobami otępiennymi mózgu, nowotworowymi. Natomiast jest bardzo mało doniesień badaw- czych opisujących tę zmienną wśród rodziców opiekujących się dorosłymi dziećmi przewlekle chorymi psychicznie [13]. Dlatego w obecnych badaniach podjęto prob- lematykę opieki z perspektywy teorii stresu i radzenia sobie z nim oraz zmiennej różnicującej style radzenia sobie ze stresem, czyli poczucia koherencji. Antonovsky uważał, że poczucie koherencji jednostki jest czynnikiem determinującym jej sposo- by radzenia sobie ze stresem [16]. Poczucie koherencji wyraża stopień pewności, że napływające ze środowiska bodźce są zrozumiałe, sterowalne i sensowne [16]. Im większe poczucie koherencji, tym lepiej dana osoba będzie radziła sobie ze stresem. W tym kontekście teoretycznym założono, że w grupie rodziców dorosłych dzieci chorych poczucie koherencji będzie miało związek ze sposobami radzenia sobie ze stresem przez nich wybieranymi. Cel Celem niniejszego doniesienia jest odpowiedź na pytanie, czy poziom poczucia koherencji łączy się ze stylami radzenia sobie ze stresem w grupie osób badanych. Dane pochodzące z literatury pozwalają sformułować hipotezy badawcze dotyczące zagadnień poczucia koherencji i związanymi z nim stylami radzenia sobie ze stresem w grupie rodziców dorosłych dzieci z rozpoznaniem schizofrenii. Tak więc w grupie tych rodziców poczucie koherencji będzie korelowało pozytywnie ze strategiami ra- dzenia sobie ze stresem opartymi na rozwiązywaniu problemów, natomiast negatywnie ze strategiami opartymi na ujawnianiu emocji oraz unikaniu trudności, tj. uciekaniu w czynności zastępcze oraz szukanie towarzystwa. 647Poczucie koherencji i style radzenia sobie ze stresem wśród rodziców dzieci ze schizofrenią Kwestionariusz Stylów Radzenia Sobie ze Stresem (CISS) Styl Średnia SD min. – maks. Zadaniowy 57,10 10,09 12–72 Emocjonalny 42,04 8,64 22–58 Unikowy społeczny 16,12 5,45 9–44 Unikowy odwracający uwagę 18,38 6,44 9–47 Unikowy – suma 42,68 15,06 25–132 Wyniki rodziców w skali poczucia koherencji mieściły się w granicach 30–171 pkt., ze średnią 136,58, w tym średnia poczucia zrozumiałości wynosiła 47,74; poczucia zaradności 49,22 pkt., a poczucia sensowności 42,1 pkt. – co odpowiada poziomowi wyników przeciętnych we wszystkich skalach. W skali CISS średnia wyników do- tyczących stylu zadaniowego wynosiła 57,1 pkt. (SD = 10,09); stylu emocjonalnego – 42,04 (SD = 8,64); stylu unikowego – 42,68 (SD = 15,06). Porównano nasilenie każdego ze stylów radzenia sobie ze stresem. W grupie rodziców istotnie wyższe jest nasilenie stylu zadaniowego w porównaniu z emocjonalnym (test t = 7,075; p < 0,001). Także istotnie wyższe jest nasilenie stylu zadaniowego w porównaniu z unikowym (test t = 4,514, p < 0,001). Natomiast nie ma istotnych różnic w nasileniu posługiwania się stylem emocjonalnym i unikowym (test t = -0,289; p = 0,773). Oznacza to, że w badanej grupie dominował styl zadaniowy w porównaniu z pozostałymi stylami. W celu odpowiedzi na pytanie o związek poczucia koherencji z wyborem stylu radzenia sobie ze stresem, policzono miary związku opisywanych zmiennych. Prezentuje je tabela 4. Tabela 4. Wskaźnik korelacji skal Kwestionariusza Orientacji Życiowej (SOC-29) i Kwestionariusza Stylów Radzenia Sobie ze Stresem (CISS) CISS T – styl zadaniowy; CISS E – styl emocjonalny; CISS AS – styl unikowy społecz- ny; CISS AD – styl unikowy polegający na odwracaniu uwagi od źródła stresu; CISS A – styl unikowy; SOC-29 ZR – poczucie zrozumiałośći; SOC-29 Z – poczucie zaradności; SOC-29 S – poczucie sensowności; SOC 29 – poczucie koherencji; * istotność na poziomie 0,05; ** istotność na poziomie 0,001 Współczynnik korelacji r-Pearsona (p value) Kwestionariusz Orientacji Życiowej SOC-29 ZR SOC-29 Z SOC-29 S SOC-29 Kwestionariusz Radzenia Sobie ze Stresem CISS T 0,106 0,203 0,382** 0,609** CISS E -0,411** -0,554** -0,554** -0,654** CISS AS 0,319* 0,310* -0,196 -0,289* CISS AD 0,052 0,051 -0,223 -0,0413** CISS A 0,200 0,183 -0,286* -0,467** Poczucie koherencji jest pozytywnie związane z nasileniem stylu zadaniowego (r = 0,609; p < 0,001), a negatywnie z pozostałymi stylami radzenia sobie ze stresem. Ponadto styl zadaniowy jest wprost proporcjonalny do poczucia sensowności. Styl Beata Kasperek-Zimowska, Małgorzata Chądzyńska648 emocjonalny radzenia sobie ze stresem koreluje negatywnie ze wszystkimi podskalami poczucia koherencji i z wynikiem całkowitym skali. Styl unikowy jest negatywnie sko- relowany z poczuciem sensowności i z ogólnym poczuciem koherencji. Natomiast styl unikowy społeczny, pomimo że koreluje ujemnie z całkowitym poczuciem koherencji, ma pozytywny związek z poczuciem zrozumiałości i zaradności. W niniejszych badaniach wyłonił się również statystyczny obraz opiekuna. Jest nim najczęściej matka w wieku około 60 lat z wykształceniem średnim, opiekująca się przewlekle chorym psychicznie dorosłym dzieckiem z rozpoznaniem schizofre- nii, w wieku około 35 lat. Matka jest osobą samotną, najczęściej rozwiedzioną lub owdowiałą. Dziecko – najczęściej syn – nie pozostaje w żadnym związku partnerskim. Choruje średnio około13 lat i jest hospitalizowane co 2 lata. Dane te znajdują potwier- dzenie w literaturze przedmiotu [18]. Omówienie wyników Poczucie koherencji to zmienna wywodząca się z teorii salutogenezy A. Antonovsky’ego, czyli teorii zdrowia. Wg autora teorii osoby charakteryzujące się wysokim poczuciem koherencji lepiej radzą sobie ze stresem i rzadziej chorują. Potwierdziły to liczne badania [19, 20, 21, 22]. Częściej radzą sobie w sytuacjach stresowych racjonalnie, tzn. zastanawiają się, w jaki najbardziej korzystny sposób mogłyby rozwiązać sytuację problemową lub radzić sobie ze stresem. W niniejszych badaniach założono, że rodzice mieszkający z przewlekle chorym psychicznie dorosłym dzieckiem są często narażeni na przeżywanie sytuacji stresowych wynikających zarówno z charakteru samej choroby (charakter przewlekły z nawrotami objawów wytwórczych), jak i z umiejętności radzenia sobie ze stresem. Prawdopodob- nie długie przebywanie z chorym dzieckiem, a tym samym nabywanie doświadczenia w opiece, oraz kontakt z profesjonalistami (badani pacjenci korzystali z opieki placówek udzielających wsparcia także ich rodzicom) spowodowały, że w badanej grupie rodziców dominował styl zadaniowy w radzeniu sobie ze stresem, czyli polegający na racjonalnej ocenie sytuacji stresowej i potraktowaniu jej jako zadania do rozwiązania. Zadaniowe strategie radzenia sobie ze stresem obejmują: poszukiwanie informacji potrzebnych do rozwiązania sytuacji problemowej, przygotowanie się do podjęcia konkretnych działań, analizę sytuacji stresowej, akceptację tej sytuacji, świadomość zaistnienia sytuacji stre- sowych w przyszłości oraz próby zmiany aktualnej sytuacji na bardziej korzystną dla siebie. Zadaniowy styl radzenia sobie ze stresem uznawany jest za strategię adaptacyjną, szczególnie korzystną w sytuacji stresu długofalowowego [23], a za taki można uznać opiekowanie się przewlekle chorym psychicznie dorosłym dzieckiem. W grupie rodziców poczcie koherencji koreluje ze stylem zadaniowym radzenia sobie w sytuacjach stresowych, w tym również w sytuacjach związanych z chorobą psychiczną swoich dzieci. Natomiast poczucie koherencji i sensowności korelowało negatywnie ze stylem emocjonalnym i unikowym jako nie przynoszącymi satysfak- cjonujących rozwiązań przeżywanych trudności w sytuacji długofalowej opieki nad dorosłym dzieckiem przewlekle chorym psychicznie. Zależność występująca między postawą życiową charakteryzującą się przekona- niem o możliwości poradzenia sobie z trudami codziennego życia a działaniami podję- 649Poczucie koherencji i style radzenia sobie ze stresem wśród rodziców dzieci ze schizofrenią tymi w tym celu była badana w wielu populacjach z wyjątkiem rodziców dorosłych dzieci z rozpoznaniem schizofrenii. Z tego względu trudno dokonać porównań z wynikami innych badań. Grupa tych rodziców jest specyficzna również ze względu na charakter codziennego funkcjonowania zarówno emocjonalnego jak i zadaniowego, z dorosłymi chorymi dziećmi, wymagają one bowiem stałej opieki. Ponadto charakter przewlekłej psychozy, polegający na nawrotach związanych z hospitalizacjami w szpitalu psychiatrycznym wyznacza sposób funkcjonowania rodzin. Życie tych rodziców to „wzloty i upadki” [24], okresy nadziei na poprawę funkcjonowania dzieci i jej utraty. Dla zespołu klinicystów oznacza to pracę nie tylko z objawami choroby pacjenta, ale także z całokształtem sytuacji psychologicznej takiej rodziny, tzn. z emocjonalnym i fizycznym obciążeniem. Ograniczeniem niniejszego doniesienia jest mała reprezentatywność badanej grupy oraz brak grupy kontrolnej. W podobnych badaniach w przyszłości będą porównane style radzenia sobie ze stresem w grupie rodziców z dzieckiem przewlekle chorują- cym psychicznie oraz po pierwszym rzucie psychozy, co pozwoli wyjaśnić wpływ długofalowej opieki na style radzenia sobie ze stresem wśród rodziców opiekujących się dorosłymi chorymi dziećmi. Wnioski 1. W grupie rodziców dorosłych dzieci chorych na schizofrenię dominuje styl zada- niowy radzenia sobie ze stresem. 2. Poczucie koherencji oraz style radzenia sobie ze stresem korelują ze sobą w grupie rodziców dorosłych dzieci z rozpoznaniem schizofrenii. 3. W grupie rodziców chorych dzieci poczucie koherencji łączy się ze stylem radzenia sobie ze stresem skoncentrowanym na rozwiązywaniu problemów. 4. Poczucie koherencji negatywnie koreluje ze stylem emocjonalnym oraz uniko- wym. 5. W badanej grupie statystycznym opiekunem jest najczęściej samotna matka w wieku około 60 lat, z wykształceniem średnim, opiekująca się najczęściej synem w wieku około 35 lat, z wykształceniem średnim, z rozpoznaniem schizofrenii. Чувство когеренции и стили собственного поведения при стрессе среди родителей детей, болеющих шизофренией Содержание Задание. Заданием проведенных исследований был ответ на вопрос – является ли чувство когеренции и стили собственного поведения при стрессах, связанных с опекой над взрослыми детьми, болеющими шизофренией . Метод. Обследовано 50 родителей больных детей, в том числе 38 матерей и 12 отцов. У пациентов диагностированы нарушения из круга шизофрении, согласно с критериями международной классификации болезней 10 пересмотра. Родители заполняли анкеты, в том числе Глоссарий СОК и ЦИСС и два демографические глоссарии. Результаты. Чувство когеренции и способы преодоления стресса сосуществуют в группе облслелозанных родителей. Чувство когеренйии позитивно связано с утяжелением проблемы при опеке над больным ребенком (r = 0,609; р < 0,001), а негативные с остальными типами преодоления трудностей присутствующего стресса. Кроме того, стиль поведения является