I. Pojęcie wydatków budżetowych.
Wydatkami budżetowymi - nazywamy środki pieniężne przekazywane z budżetu państwa lub gminy na finansowanie zadań
państwa, gminy lub innych związków publiczno-prawnych.
Wydatki można kwalifikować według kryterium ekonomicznego w związku z tym wyróżniamy:
a) Wydatki ostateczne – związane z dokonaniem przez państwo zakupów dóbr i usług o charakterze materialnym.
b) Wydatki transferowe – decydują o wykorzystaniu produktu społecznego w ramach sektora prywatnego.
II Klasyfikacja wydatków
1. Klasyfikacja wydatków ze względu na konieczność ponoszenia wydatków:
a) Wydatki konieczne – są to wydatki na obronę narodową, bezpieczeństwo zewnętrze i wewnętrzne oraz na administrację
państwową.
b) Wydatki pożyteczne – to takie, które mogą być ponoszone z budżetu ale nie muszą (oświatę, ochronę zdrowia, usługi
bytowe).
2. Kolejną klasyfikacją wydatków budżetowych jest klasyfikacja ze względu na charakter ponoszonych wydatków:
a) Wydatki inwestycyjne – przeznaczone są na finansowanie inwestycji, zwiększenie kapitału własnego, instytucji finansowych.
b) Wydatki bieżące sfery budżetowej, do których zalicza się:
- wydatki na wynagrodzenie
- wydatki rzeczowe (a w tym zakup materiałów, opłaty za energię elektryczną)
- dotacje dla szkół wyższych
3. Następną klasyfikacją wydatków jest klasyfikacja ze względu na realizację zadań:
a) Wydatki na gospodarkę – są to środki pieniężne przeznaczone na walkę z niekorzystnymi zjawiskami ekonomicznymi takimi
jak: inflacja, bezrobocie, łagodzenie cyklu koniukturalnego.
b) Wydatki na działalność niezbędną na funkcjonowanie państwa (obrona narodowa, utrzymanie porządku wewnętrznego,
administracja państwowa).
c) Wydatki socjalno-kulturalne (oświata, nauka, kultura, ochrona zdrowia, opieka społeczna).
4. Wśród wydatków budżetowych wyróżnia się także:
a) Wydatki zwyczajne – dokonywane z budżetów zwyczajnych, gromadzonych w drodze poboru podatków, odznaczają się
stałością i powtarzalnością.
b) Wydatki nadzwyczajne - dokonywane z budżetów nadzwyczajnych, powstających przede wszystkim w drodze zaciągania długu
publicznego, cechują się jednorazowością i przejściowym charakterem.
Możliwości kształtowania wydatków budżetu państwa są ograniczane rosnącymi z roku na rok wydatkami stałymi, które muszą
być sfinansowane z budżetu w pierwszej kolejności. Dotyczy to np. takich wydatków, jak: dopłaty do systemu ubezpieczeń
społecznych (renty i emerytury), obsługa zadłużenia krajowego i zagranicznego, utrzymanie minimum bezpieczeństwa
publicznego itd. Dlatego też zmiana rządu czy opcji parlamentarnej nie ma we współczesnych demokratycznych państwach
większego przełożenia na zasadniczą zmianę struktury wydatków budżetowych. Możliwości manewrów każdej władzy w zakresie
finansów publicznych są ograniczone.
III. Deficyt budżetowy - niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad
dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty bankowe udzielane przez bank centralny, emisja
papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych), podwyższenie stopy podatkowej, a w ostateczności dodatkowa
emisja pieniądza.
Deficyt budżetowy = G + F + N - T , gdzie:
G zakupy rządowe
F Płatności transferowe dla sektora prywatnego
N Płatności odsetek od długu publicznego
T Podatki
Deficyt budżetowy, przy niewielkich jego rozmiarach, może mieć korzystny wpływ na gospodarkę, zwłaszcza w okresie recesji
(interwencjonizm państwowy). Przekroczenie jego "bezpiecznej" granicy (5% produktu narodowego brutto) może wywołać
poważne zaburzenia w gospodarce (inflacja).