Podobno nigdy nie zasypia. Formy, rola i funkcje ..., Egzaminy z Historia

Pobierz Podobno nigdy nie zasypia. Formy, rola i funkcje ... i więcej Egzaminy w PDF z Historia tylko na Docsity! Podobno nigdy nie zasypia. Formy, rola i funkcje współczesnego pieniądza Materiał składa się z sekcji: "Ponoć nigdy nie zasypia. Formy, rola i funkcje współczesnego pieniądza", "Pieniądz – dlaczego nie możemy się bez niego obejść?", "Odrobina historii. Ewolucja form pieniądza", "Odrobina historii. Ewolucja form pieniądza", "Odrobina historii. Ewolucja form pieniądza", "Odrobina historii. Ewolucja form pieniądza", "Jeśli chcesz wiedzieć więcej", "Rola i funkcje pieniądza we współczesnej gospodarce", "Rola i funkcje pieniądza we współczesnej gospodarce", "Funkcje i cechy pieniądza", "Pieniądz w Polsce", "Podsumowanie". Materiał zawiera: - 12 ilustracji (fotografii, obrazów, rysunków), 7 ćwiczeń, w tym 2 interaktywne; - mapę Europy z zaznaczonymi państwami UE oraz strefy euro; - tekst źródłowy na temat waluty euro jak symbolu integracji wraz z ćwiczeniem do wykonania na podstawie mapy i tekstu; - zdjęcie monety z wizerunkiem Elżbiety II; - odwołanie do wcześniejszej wiedzy ucznia związanej z rynkiem, podmiotami ekonomicznymi i polityką gospodarczą oraz cele sformułowane w języku ucznia związane z pieniądzem; - opis roli pieniądza; - przysłowia związane z pieniądzem; - opis historii ewolucji form pieniądza; - ilustrację, na której przestawiono sir Thomas Gresham; - ilustrację, na której przestawiono brakteat „hebrajski” Mieszka Starego; - ilustrację, na której przestawiono banknot chiński z okresu dynastii Ming; - ilustrację, na której przestawiono muszle stanowiące surogat (zamiennik) pieniądza kruszcowego; - ilustrację, na której przestawiono suweren z wizerunkiem Jerzego IV z 1821 r.; - ilustrację, na której przestawiono dolar amerykański; - ilustrację, na której przestawiono francuska złota moneta – écu; - ilustrację, na której przestawiono koszyk écu w 1991; - ilustrację, na której przestawiono oficjalny symbol waluty euro; - definicje deprecjacji, aprecjacji, dewaluacji, systemu denarowego, brakteatów, reformy groszowej, systemu bimetalicznego, banknotów, płacideł, pieniędzy symbolicznych, bilonu, pieniędzy zdawkowych, parytetu złota, waluty; - opis okoliczności powstania systemu z Bretton Woods; - definicje sztywnego kursu walutowego, specjalnego praw ciągnięcia, ECU, Euro; - opis roli i funkcji pieniądza we współczesnej gospodarce; - opis pieniądza elektronicznego; - ilustrację, na której przestawiono karty bankowe-kredytowe; - opis funkcji pieniądza; - opis cech pieniądza; - opis przypadków fałszerstwa pieniądza; tekst źródłowy na temat zasad zachowania obywatela w sytuacji posiadania fałszywego banknotu; - opis jednostki monetarnej w Polsce po 1995 r.; - ilustrację, na której przedstawiono banknot z II Rzeczypospolitej (100 złotych); - definicję denominacji; - opis waluty kolekcjonerskiej; Ćwiczenie 1 Po zapoznaniu się z materiałem źródłowym wskaż na mapie i nazwij państwa: Unii Europejskiej pozostające poza strefą euro, pozostające poza strefą euro, które przystąpiły do wspólnot europejskich przed podpisaniem traktatu w Maastricht, należące do strefy euro, które razem z Polską przystąpiły do Unii Europejskiej, nienależące do Unii Europejskiej, w których używana jest waluta euro. Ponoć nigdy nie zasypia. Formy, rola i funkcje współczesnego pieniądza pixabay.com, licencja: CC 0 Co potrafię? wskazać, jakie elementy tworzą rynek; wymienić główne podmioty ekonomiczne; opisać, czym jest polityka gospodarcza, a w jej ramach polityka fiskalna i pieniężna. Nauczysz się czym jest pieniądz; historii i ewolucji form pieniądza; roli, jaką odgrywa pieniądz; jak pieniądz trafia na rynek. Pieniądz – dlaczego nie możemy się bez niego obejść? Dzięki niemu obrót gospodarczy stał się łatwiejszy, sprawniejszy, szybszy. To on ułatwia dokonywanie różnych transakcji kupna‐sprzedaży. Mówi się, że nigdy nie zasypia, ciągle jest w ruchu, krąży w gospodarce. Co to jest? To bardzo specyficzny, szczególny towar - pieniądz. Ciekawostka Pieniądz stał się bohaterem wielu przysłów i powiedzeń, takich jak: Pieniądze szczęścia nie dają; „Czas to pieniądz, a pieniądz to więcej niż czas” (Edgar Allan Poe); Pecunia non olet (łac.) – Pieniądze nie śmierdzą (tak podobno odpowiedział cesarz Wespazjan na zarzut syna, że nawet toalety publiczne obciążył podatkiem); Pecunia una regimen est rerum omnium (łac.) - Tylko pieniądz jest władcą całego świata (Publiliusz Syrus, Sentencje 11); Grosz do grosza i będzie kokosza; Pieniądz robi pieniądz. Trudno sobie dzisiaj wyobrazić gospodarkę bez pieniądza. Ale przecież nie zawsze tak było, a i obecnie można znaleźć przykłady wymiany barterowej – bezgotówkowej, na zasadzie: towar za towar (bądź usługę). Czym jest pieniądz? Pieniądz to pośrednik w obrocie gospodarczym. To dobro powszechnie akceptowane jako forma płatności za inne towary i usługi. W historii ludzkości przyjmował różne formy. Siłą sprawczą w sferze pieniądza były potrzeby społeczeństw, a ściślej, potrzeby obrotu gospodarczego, handlowego. Odrobina historii. Ewolucja form pieniądza Przez wiele wieków głównie metale szlachetne (złoto, srebro, brąz i miedź) spełniały funkcję pieniądza. W połowie III tysiąclecia p.n.e. w starożytnym Egipcie zaczęto używać pieniądza w formie metalowych sztab, w razie potrzeby ciętych na mniejsze części. Wkrótce pieniądz w podobnej postaci pojawił się w Chinach. Najstarsze okrągłe metalowe monety są znane z Sardes w Lidii (Azja Mniejsza) i pochodzą z ok. 650 p.n.e. Starożytne systemy monetarne były oparte na złocie, srebrze i miedzi, a wartość monet była równa wartości zawartego w nich metalu. Zmiany wzajemnych relacji cen tych metali oraz tzw. psucie monety przez władców powodowały stopniową deprecjację pieniądza. „Psucie monety” - to określenie pierwotnie związane ze zjawiskiem osłabiania wartości pieniądza kruszcowego. Inaczej nazywane jest prawem Kopernika‐Greshama. Mikołaj Kopernik jest autorem prawa „złego” pieniądza, według którego pieniądz gorszy, czyli wykonany z gorszego kruszcu i mający mniejszą wartość, wypiera z obiegu pieniądz lepszy, czyli wykonany z lepszego kruszcu i mający wartość większą. Prawo to odnajdujemy między innymi w trzeciej wersji traktatu monetarnego, w którym Kopernik zapisał: „kiedy do dawnej, lepszej monety, pozostawionej w obiegu, wprowadzono nową, gorszą, która nie tylko zaraziła dawną, ale że tak powiem, z obiegu ją wypędziła”. Kilkadziesiąt lat później podobne opinie wygłaszał angielski finansista, Thomas Gresham. Deprecjacja pieniądza oznacza obniżenie siły nabywczej (wartości) pieniądza. Na rynku krajowym przejawia się ona zmniejszeniem ilości dóbr i usług, które można kupić za określoną kwotę. Z reguły jest skutkiem inflacji. Zjawisko odwrotne – wzrostu wartości – nazywane jest aprecjacją. Jeśli obniżenie wartości odbywa się w wyniku decyzji urzędowych, nosi miano dewaluacji. Po upadku Rzymu nastąpił w Europie okres chaosu pieniężnego, któremu kres położyła reforma Karola Wielkiego (ok. 800 r.), wprowadzająca system waluty srebrnej, tzw. system Sir Thomas Gresham The Yorck Project: 10.000 Meisterwerke der Malerei, Sir Thomas Gresham , licencja: CC 0 Muszle – stanowiły surogat (zamiennik) pieniądza kruszcowego pixabay, Muszle – stanowiły surogat (zamiennik) pieniądza kruszcowego, licencja: CC 0 Interesującym przykładem jest „muszelkowy system pieniężny”, który funkcjonował w Massachusetts w XVII wieku. W 1641 r. muszelki zostały tam uznane za prawny środek płatniczy. Osadnicy nabywali muszelki od Indian (którzy stanowili niejako bank centralny) w zamian za skóry bobrowe (odgrywały rolę waluty rezerwowej). Wymienialność skór na muszelki podtrzymywała siłę nabywczą muszelek. Jednak, w wyniku coraz większych trudności w zdobywaniu skór bobrowych, system muszelkowy przestał istnieć. W Lacjum (kolebce starożytnego Rzymu) płacidłem było bydło (łac. pecus oznacza bydło, stąd pochodzi słowo „pecunia”, czyli „pieniądze”). Także Słowianie posługiwali się w rozliczeniach handlowych bydłem rogatym. Odrobina historii. Ewolucja form pieniądza Pieniądz naturalny, w każdej formie (niezależnie czy mówimy o złocie, bydle, skórach czy innych dobrach danych przez naturę), miał ograniczenia z punktu widzenia potrzeb gospodarczych. Najważniejsze to ograniczoność jego dostępu i duża zależność od sił natury, co przezwycięża pieniądz symboliczny (papierowy). W XIX wieku określenie „pieniądz kruszcowy” miało już nieco inne znaczenie niż w poprzednich wiekach. W obiegu były już banknoty i bilon (zwany pieniądzem zdawkowym), a kruszce złożone były w bankach. Na żądanie wymieniano banknoty na kruszec. Ponieważ jednak nie wszyscy posiadacze banknotów zgłaszali się po kruszec jednocześnie, obieg pieniężny mógł być większy od posiadanych zasobów kruszców. Druga połowa XIX wieku przyniosła rozwój bankowości, powstanie bankowości ponadnarodowej i eksportu kapitału. Jak pokazała historia, najlepiej rolę pieniądza odgrywało złoto, które przez ponad 100 lat było symbolem sukcesu systemu pieniężnego – od początku XIX wieku. Jako pierwsza system złotowy zastosowała Wielka Brytania. Suweren z wizerunkiem Jerzego IV z 1821 r. Classical Numismac Group, Inc, Suweren z wizerunkiem Jerzego IV z 1821 r., licencja: CC BY-SA 3.0 Główne zasady funkcjonowania systemu waluty złotej (tzw. Gold Standard): Pieniądz krajowy miał ściśle określony parytet złota, czyli wiadomo było, ile zawiera złota. Pieniądz papierowy był wymieniany na złoto na każde żądanie i bez żadnych ograniczeń. Złoto mogło być swobodnie transferowane w skali międzynarodowej (za pomocą tzw. automatyzmu waluty złotej utrzymywano równowagę bilansów płatniczych poszczególnych krajów). Odrobina historii. Ewolucja form pieniądza System gospodarczy oparty na złotej walucie zniszczyła I wojna światowa. Podczas Wielkiego Kryzysu lat 30. XX wieku wszystkie kraje (oprócz Stanów Zjednoczonych, które zawiesiły wymienialność dopiero 15 sierpnia 1971 r.) zdecydowały się odejść od wymienialności na złoto. Wymienialność na inne waluty też miała ograniczony zasięg. Światowy system monetarny rozpadł się na kilka bloków walutowych. Te negatywne zjawiska pogłębiła II wojna światowa. Definicja: Waluta (jednostka monetarna) Nazwa pieniądza obowiązującego w danym państwie. Nazwę tę stosuje się przede wszystkim w kontekście wymiany międzynarodowej. Waluta jest wtedy środkiem rozliczeniowym (czyli miernikiem wartości) oraz środkiem regulowania płatności (należności i zobowiązań) w transakcjach międzynarodowych. Aby jednostka monetarna danego kraju stała się walutą w obrocie międzynarodowym, musi być wymienialna na inne waluty. O tym, jaki jest stosunek wymiany między dwiema walutami (w tym krajowa wobec zagranicznej), informuje kurs walutowy. Waluty są przedmiotem obrotu na rynkach (kursy są więc ustalane w sposób rynkowy). Dla oficjalnych transakcji oraz celów informacyjnych banki centralne ustalają i ogłaszają krajowe kursy wymiany walut (np. Europejski Bank Centralny, Narodowy Bank Polski). Aby uniknąć skutków podobnych do tych po I wojnie światowej, w lipcu 1944 r. w Bretton Woods w Stanach Zjednoczonych zebrała się konferencja, która miała określić zasady powojennego systemu walutowego. Utworzono tzw. system z Bretton Woods oparty na dolarze amerykańskim oraz złocie (tzw. Dollar Standard). Dolar amerykański pozostaje w dalszym ciągu jedną z głównych walut światowych pixabay, Dolar amerykański pozostaje w dalszym ciągu jedną z głównych walut światowych, licencja: CC 0 Jeśli chcesz wiedzieć więcej Oficjalny symbol waluty euro European Commission, Oficjalny symbol waluty euro, licencja: CC 0 Euro stało się wspólną walutą ponad trzystu milionów Europejczyków 1 stycznia 1999 r. Natomiast banknoty i monety euro wprowadzono do obiegu po raz pierwszy 1 stycznia 2002 r. Rola i funkcje pieniądza we współczesnej gospodarce Pieniądz odgrywa podstawową rolę w gospodarce rynkowej. Spełniając swoje funkcje, z których najważniejszą jest funkcja środka zapłaty, nie może istnieć bez powszechnego obdarzania go zaufaniem jako sprawnego instrumentu praktycznego działania. Podstawą tego powszechnego zaufania jest jego niezmienna funkcjonalna pożyteczność. Dzięki swoim właściwościom pieniądz fiducjarny (z gr. fidus – zaufanie); czyli niemający oparcia w dobrach materialnych, np. złocie; funkcjonujący jako uniwersalne, pośredniczące dobro płynne, zapewnia szeroko rozumianą wolność ekonomiczną. Pieniądz jest jedyną miarą służącą do technicznego wyrażania cen dóbr gospodarczych. Czasami obdarza się go mianem wyraziciela cen. Pożyteczność pieniądza określają warunki występujące w gospodarce. Znaczącą siłą destrukcyjną jest inflacja. Aby pieniądz mógł być dzisiaj wygodnym narzędziem, musi być: stabilny; akceptowany w wymiarze światowym; dający możliwości dokonywania atrakcyjnych inwestycji; pieniądzem państwowym (instytucjonalnym) – nie ma złota, zatem gwarantem jest państwo. Rola i funkcje pieniądza we współczesnej gospodarce Rozwój gospodarczy powoduje ewolucję form pieniądza. Pieniądz nie musi mieć dzisiaj formy materialnej (pieniądza papierowego lub monet). Istnieje także pieniądz bezgotówkowy (nazywany ewidencyjnym, bo jest obiektem ewidencji banków). Możliwość posługiwania się pieniądzem elektronicznym (wirtualnym) zdaje się być podstawą transakcji w gospodarce najbliższej przyszłości. Jeśli chcesz wiedzieć więcej Definicja legalna pieniądza elektronicznego: Zgodnie z art. 4 pkt 5 ustawy Prawo bankowe pieniądz elektroniczny to wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki: jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji, jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość, jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji, na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne, jest wyrażona w jednostkach pieniężnych. Źródło: Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tj. DzU z 2012 r. poz. 1376, 1385, 1529, ze zm.) http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19971400939 Karty bankowe-kredytowe (zwane plaskowym pieniądzem) Lotus Head, Karty bankowe-kredytowe (zwane plaskowym pieniądzem), licencja: CC BY-SA 3.0 Funkcje i cechy pieniądza Pieniądz spełnia wiele funkcji. Wśród nich wymienia się: miernik wartości – za pomocą pieniądza możliwe jest wyrażenie wartości innych towarów i usług (można porównywać ceny bez jego posiadania); środek cyrkulacji (wymiany); środek płatniczy (środek regulacji zobowiązań). środek tezauryzacji (gromadzenia skarbu) – aby pełnić tę funkcję, musi mieć stabilną siłę nabywczą; pieniądza światowego – jeśli pełni powyższe funkcje na rynku międzynarodowym. Aby spełniać te funkcje – musi mieć określone cechy (właściwości): podaż musi być ograniczona (czyli powinien być zabezpieczony towarami i usługami – używa się określenia pieniądz substancjonalny); musi być podzielny na mniejsze jednostki bez straty wartości; musi być łatwo przenośny; Pieniądz w Polsce W Polsce jednostką monetarną jest polski złoty (symbol: PLN), od denominacji 1 stycznia 1995 r. dodajemy „nowy”. Ta reforma określona mianem „reformy skreślenia czterech zer” zastąpiła 10 000 PLZ – 1 PLN. Banknot z II Rzeczypospolitej (100 złotych) Bank Polski, Banknot z II Rzeczypospolitej (100 złotych), licencja: CC 0 Definicja: Denominacja Reforma walutowa, polegająca na zastąpieniu dotychczasowej waluty kraju nową, bez ingerencji w kurs walutowy. Denominacja jest to zmiana systemu walutowego w określonym kraju, polegająca na wycofaniu znajdujących się dotychczas w obiegu znaków pieniężnych na nowo wyemitowane znaki pieniężne. Jeśli chcesz wiedzieć więcej Definicja: Waluta kolekcjonerska Banknoty kolekcjonerskie to papierowe znaki pieniężne, które są emitowane z myślą o kolekcjonerach i numizmatykach. Są one emitowane z okazji ważnych wydarzeń lub upamiętniają wybitne postaci, autorytety i ich rolę w historii Polski i Polaków. Banknoty kolekcjonerskie, w związku z ich szczególnym charakterem, różnią się od banknotów obiegowych bogatszą symboliką wizerunków postaci i wydarzeń, kompozycją i szczegółami tematycznymi, a także parametrami technicznymi i graficznymi – liczbą i formą zastosowanych zabezpieczeń przed fałszerstwami, kolorystyką, wymiarami czy technikami druku. Banknotami kolekcjonerskimi można posługiwać się na takich samych zasadach jak banknotami obiegowymi, a więc są one prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Warto jednak pamiętać, że numizmaty (monety i banknoty kolekcjonerskie) osiągają na rynku kolekcjonerskim wartość znacznie wyższą od nominału. Posiadacz banknotu powinien mieć więc na uwadze to, że regulowanie płatności banknotem kolekcjonerskim może oznaczać sporą stratę finansową. Narodowy Bank Polski emituje także monety okolicznościowe upamiętniające ważne wydarzenia, postaci i rocznice historyczne związane m.in. ze światem sztuki, kultury, nauki, przyrody i sportu. Do monet okolicznościowych zaliczają się: monety kolekcjonerskie, wykonane z metali szlachetnych – złota lub srebra, oraz monety obiegowe o nominale 2 zł, wykonane ze stopu miedzi, aluminium, cynku i cyny. Wszystkie monety okolicznościowe emitowane przez NBP są prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Ich siłę nabywczą określa nominał umieszczony na awersie. Niezależnie jednak od wysokości nominału, monety te mają swoją wartość kolekcjonerską, którą określa wolny rynek numizmatyczny. Podsumowanie Pieniądz jest podstawowym elementem współczesnej gospodarki towarowo‐pieniężnej. To dzięki niemu transakcje mogą przebiegać sprawniej i  łatwie. Ponoć pieniądze szczęścia nie dają, jednak z całą pewnością można powiedzieć, że brak pieniędzy powoduje wiele komplikacji i problemów, które utrudniają nam realizację życiowych celów. Pieniądz należy więc traktować jako środek, narzędzie, a nie jako wartość samą w sobie. Jak twierdzi Robert Kyosaki, autor wielu książek o inwestowaniu: „Pieniądze nie są celem. Pieniądze nie mają wartości. Wartość mają marzenia, które pieniądze pomogą zrealizować”. Przydatne linki Informacje o euro Pieniądz, w: Encyklopedia PWN Rothbard M., Złoto, banki, ludzie – krótka historia pieniądza, Fijorr Publishig, Chicago Warszawa 2006 Każda karta ma dwa końce, „Przegląd”, 16.01.2011, s. 33‐36 Mulmedia dodatkowe – filmy Film (52 min.) „Śladami złotego” NBP/TVP, 2013 Film z serii „Jak to działa” (25 min.) Pieniądz Ćwiczenie 2 Wskaż główne przyczyny, które powodowały ewolucję form pieniądza. Przedstaw różnice i podobieństwa między pieniądzem pierwotnym a współczesnym. Ćwiczenie 3 Podaj cechy współczesnego pieniądza. Ćwiczenie 4 Opisz funkcje pieniądza. Ćwiczenie 5 Podejrzewasz, że w sklepie otrzymałeś banknot podrobiony. Opowiedz, co możesz w takiej sytuacji zrobić. Ćwiczenie 6 Uzupełnij poniższe zdania właściwymi określeniami. dewaluacji, Deprecjacja, inflacji, aprecjacją, deprecjacja, zmniejszeniem, inflacji, deflacji, denominacja, zmniejszenie, dewaluacja, wartości, wartości, zwiększeniem, aprecjacja, rewaluacja, denominacji, ceny .......................... pieniądza oznacza obniżenie siły nabywczej .......................... pieniądza. Na rynku krajowym przejawia się ona .......................... ilości dóbr i usług, które można kupić za określoną kwotę. Z reguły jest skutkiem ........................... Zjawisko odwrotne – wzrost wartości – nazywane jest ........................... Jeśli obniżenie wartości waluty względem innych walut zagranicznych odbywa się w wyniku decyzji urzędowej, nosi miano ........................... Reforma walutowa, polegająca na zastąpieniu dotychczasowej waluty kraju nową bez ingerencji w kurs walutowy, nosi nazwę ........................... Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.