Podstawowe pojęcia ekonomii, Notatki z Ekonomia

Pobierz Podstawowe pojęcia ekonomii i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!

Podstawowe pojęcia i przedmiot ekonomii.

Ekonomia jest nauką o procesach gospodarczych. Stara się wykrywać i opisywać prawidłowości rządzące tymi procesami. Przedmiotem badań ekonomii jest społeczny proces produkcji dóbr (świadczenia usług), podziału, wymiany i konsumpcji. Ekonomia zajmuje się badaniem praw rządzących zjawiskami i procesami gospodarczymi.

Podobnie jak inne nauki ewolucyjne, ekonomia zbiera dane, formułuje hipotezy a następnie weryfikując je ustala, jak funkcjonuje gospodarka. Z uwagi na niemożność przeprowadzenia eksperymentu kontrolowanego (polegającego na tym, że wszystkie elementy oprócz badanego pozostają stałe), prowadząc badania ekonomiści zakładają stałość pozostałych czynników. Klauzula ta nazywana jest ceteris paribus. Z założeniem tym wiąże się błąd logiczny post ergo propter hoc. Należy go rozumieć następująco: To, że wystąpienie zjawiska X zaobserwowano przed wystąpieniem zjawiska Y nie musi oznaczać, iż zjawisko X jest przyczyną wystąpienia zjawiska Y.

Najważniejsze funkcje, jakie pełni ekonomia to:

● Funkcja poznawcza - dostarczająca wiedzy o gospodarce, zachodzących w niej zjawiskach i procesach, przyczynach i skutkach danych zjawisk. ● Funkcja aplikacyjna - polegająca na dostarczaniu podmiotom gospodarczym (przedsiębiorcom, konsumentom, państwu) wiedzy o tym, jak postępować w danej rzeczywistości gospodarczej. Funkcja ta pozwala zaaplikować wyniki badań to sfery realnej gospodarki.

GENEZA

Określenia ekonomia po raz pierwszy użył na przełomie V i VI wieku p.n.e. historyk i myśliciel - Ksenofont****. Twierdził on, że ekonomia jest nauką o gospodarstwie, zarządzaniu majątkiem, domem. Później pojęcie to rozwinął Arystoteles , definiując ekonomię jako "naukę o prawach gospodarstwa domowego" (od greckich słów oikos- dom i nomos- prawo ). Począwszy od wieku XVII upowszechnił się termin "ekonomia polityczna", gdzie przymiotnik polityczna, znaczył mniej więcej tyle samo, co społeczna. Ekonomia jako system naukowy narodziła się w XVIII wieku za sprawą A. Smitha i jego ucznia D. Ricardo.

3 kluczowe pytania ekonomii

-co produkować? -jak produkować?

-dla kogo produkować?

MIKROEKONOMIA A MAKROEKONOMIA

Mikroekonomia zajmuje się analizą gospodarki przez pryzmat poszczególnych podmiotów gospodarczych. Zajmuje się pojedynczymi zjawiskami, pojedynczymi rynkami i podmiotami.

Najważniejsze pojęcia związane z mikroekonomią to:

● Popyt– ilość dobra, którą nabywcy gotowi są zakupić po określonej cenie, w określonym czasie ● Podaż– ilość dobra, którą sprzedawcy gotowi są zaoferować po określonej cenie, w określonym czasie ● Rynek– zespół warunków, sprawiających, że możliwe jest przeprowadzenie transakcji kupna i sprzedaży dóbr i usług. Rynek znajduje się w równowadze, gdy cena doprowadza do zrównania popytu z podażą.

Makroekonomia zajmuje się analizą gospodarki jako całości. Zajmuje się bezrobociem, inflacją, dochodem narodowym itp.

RODZAJE SĄDÓW W EKONOMII

sądy pozytywne - naukowe, obiektywne objaśnienie zasad funkcjonowania gospodarki.

sądy normatywne - zalecenia i rekomendacje oparte na subiektywnych sądach wartościujących, ocenach, zaleceniach

POTRZEBY

Potrzeba to odczuwalny brak czegoś, który powoduje, że podejmuje się działania zmierzające do likwidacji tego braku.

Potrzeby można podzielić na fizyczne i psychiczne oraz na materialne i kulturalne.

Koszt alternatywny - wszystko z czego trzeba zrezygnować, żeby uzyskać coś innego, wartość utraconych (poświęconych) korzyści.

Zmiany krańcowe - niewielkie, stopniowe zmiany przyjętego planu działania.

MODELE EKONOMICZNE

Model ekonomiczny – jest to uproszczony obraz rzeczywistości ekonomicznej. Model ekonomiczny stosuje się, aby uzyskać uproszczony, ale przejrzysty obraz rzeczywistości. Próba przedstawienia całej rzeczywistości gospodarczej jest bezcelowa i z góry skazana na niepowodzenie ze względu na nieskończoną ilość szczegółów.

• np. cena - zmienna niezależna

Model obiegu dochodów = ruchu okrężnego dochodów w gospodarce Najbardziej ogólny i jednocześnie najprostszy -bardzo przystępny, ale uproszczony. Obrazuje zachodzące w makroskali zależności i procesy ekonomiczne. Przedstawia krążenie zasobów, dóbr i dochodów między podmiotami gospodarczymi czyli wzajemne ich powiązania oraz rolę i współdziałanie w osiąganiu równowagi bieżącej w gospodarce. Ukazuje warunki osiągania tej równowagi.

TRANSFORMACJA POLSKIEJ GOSPODARKI

Przyjęcie przez Sejm Ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej oraz przystąpienie Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. to symboliczne ramy czasowe transformacji gospodarki.

1988 r. - Uchwalenie przez Sejm ustawy o działalności gospodarczej.

1989 r.

• Wprowadzenie podatku dochodowego od osób prawnych (CIT)
• Pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne.

1990 r.

• Wejście w życie planu Balcerowicza.
• Wejście w życie ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.

1991 r. - Powstanie Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.

1992 r. - Wprowadzenie powszechnego podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT)

1993 r. - Wprowadzenie podatku od towarów i usług (VAT) oraz podatku akcyzowego.

Zmienna endogeniczna - zmienna, której wartość jest ustalana w ramach modelu.

Zmienna egzogeniczna - zmienna, której wartość jest ustalana poza modelem.

1995 r. - Denominacja złotego (1 nowy złoty zastąpił 10 000 starych złotych).

1999 r. - Wejście w życie czterech reform: administracyjnej, emerytalnej, oświatowej i zdrowotnej.

2004 r. - Wejście Polski do Unii Europejskiej.

GOSPODARKA CENTRALNIE STEROWANA VS RYNKOWA

Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny w którym decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są podejmowane przez producentów i konsumentów na podstawie działania mechanizmu rynkowego.

TRZY PODSTAWOWE PODMIOTY GOSPODARCZE ➢ gospodarstwa domowe ➢ przedsiębiorstwa ➢ państwo

W każdej gospodarce rynkowej występują miliony podmiotów: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa wytwarzające towary lub świadczące usługi, instytucje finansowe, administracja państwowa oraz władze lokalne. Wszystkie te wymienione podmioty są ze sobą powiązane za pośrednictwem rynku. Rynek jest formą więzi między producentami, między producentami a gospodarstwami domowymi, między producentami i gospodarstwami domowymi a różnymi instytucjami finansowymi, między instytucjami finansowymi a bankiem centralnym i między wszystkimi wymienionymi podmiotami a władzami centralnymi oraz władzami lokalnymi.

rząd → zajmuje się wtórną redystrybucją dochodów gospodarstwa domowe → zajmują się konsumpcją firmy → zajmują się tworzeniem dochodów

GOSPODARKA CENTRALNIE

STEROWANA

GOSPODARKA RYNKOWA

• dominacja własności państwowej
• administracyjne ustalanie cen
• brak komercyjnych instytucji finansowych
• centralizacja planowania i zarządzania gospodarką
• niemal całkowity brak konkurencji
• nakazowo - rozdzielczy charakter
  • dominacja własności prywatnej
  • zmienne ceny ustalane przez rynek
  • swoboda prowadzenia prywatnej działalności gospodarczej przez obywateli
  • procesy gospodarcze regulowane przez popyt i podaż

ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE

Przyczyny ingerencji państwa w gospodarkę ● występowanie monopoli, ● występowanie asymetryczność informacji, ● występowanie negatywnych efektów zewnętrznych, ● dobra publiczna (są powszechnie pożądane, a z drugiej strony nie ma chętnych do finansowania ich).

Interwencjonizm państwowy - zespół działań podejmowanych przez państwo w celu zmiany niekorzystnych, z jego punktu widzenia, procesów gospodarczych, np. organizowanie robót publicznych w celu ograniczenia bezrobocia.

Poziom interwencjonizmu państwowego można zmierzyć wskaźnikiem wolności gospodarczej IEF ( Index of Economic Freedom ).

• Jest on tworzony na podstawie analizy 50 zmiennych wpływających na wolność gospodarczą.
• Od 2020 r. Wynik wolności gospodarczej Singapuru wynosi 89,4, co oznacza, że jest to najbardziej wolna gospodarka świata w Indeksie 2020 r. Singapur zajmuje pierwsze miejsce wśród 42 krajów regionu Azji i Pacyfiku , a jego ogólny wynik znacznie przewyższa średnią regionalną i światową.

Polityka gospodarcza - całokształt działań państwa, których celem jest oddziaływanie na gospodarkę. Można podzielić ją na: ● Politykę makroekonomiczną, mającą na celu kształtowanie równowagi gospodarki jako całości oraz utrzymanie lub osiągnięcie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. ● Politykę mikroekonomiczną, zajmującą się rozwiązywaniem konkretnych problemów gospodarczych w skali przedsiębiorstw, np. funkcjonowaniem kopalni węgla kamiennego.

POLITYKA FISKALNA I MONETARNA

Narzędzia oddziaływania państwa na gospodarkę a) w ramach polityki fiskalnej

• ograniczenie lub zwiększenie wydatków państwa,
• zwiększanie bądź ograniczanie deficytu budżetowego,
• zmiana zakresu opodatkowania i wysokości stawek podatkowych. b) w ramach polityki monetarnej
• kierowanie podażą pieniądza przez bank centralny. c) w ramach polityki zatrudnienia
• ustalanie płacy minimalnej,
• ustalanie wysokości zasiłku dla bezrobotnych,
• udzielanie pożyczek dla przedsiębiorstw tworzących nowe miejsca pracy. d) przez bezpośrednią kontrolę nad określonymi dziedzinami gospodarowania
• regulacja cen (np. gazu),
• udzielanie zezwoleń, koncesji.

Wzrost i rozwój gospodarczy państwa

Wzrost gospodarczy - zwiększenie ilości produkowanych w ciągu roku towarów i świadczonych usług.

Wybrane wskaźniki wzrostu gospodarczego:

• PKB (produkt krajowy brutto),
• PNB (produkt narodowy brutto),
• PNN (produkt narodowy netto),
• DN (dochód narodowy).

Do oceny poziomu rozwoju gospodarczego państwa oraz poziomu życia zamieszkującej go ludności wykorzystuje się m.in PKB, PNB czy DN na 1 mieszkańca kraju.

Do określenia poziomu życia w danych państwie wykorzystuje się również wskaźnik rozwoju społecznego HDI (Human Development Index).

• 2020 r. pierwsze miejsce Norwegia, Polska na 35 miejscu. (Polska spadła)

POLITYKA FISKALNA polega na określeniu poziomu podatków płaconych przez społeczeństwo, a także wydatków państwa. ● restrykcyjna polityka fiskalna - wysokie podatki, niskie wydatki państwa ● ekspansywna polityka fiskalna - niskie stawki podatkowe, wysokie wydatki budżetowe

POLITYKA MONETARNA polega na określaniu przez bank centralny stopy wzrostu podaży pieniądza. ● charakter restrykcyjny - zmniejsza podaż pieniądza w celu ograniczenia popytu i wzrostu inflacji ● charakter ekspansywny - zwiększa podaż pieniądza w celu pobudzenia popytu i wzrostu zatrudnienia