Pobierz Podstawowe pojęcia pedagogiki jako dyscypliny naukowej i więcej Opracowania w PDF z Pedagogia tylko na Docsity!
Teoretyczne podstawy kształcenia - konspekty wykładów
Wykład 1: Podstawowe pojęcia pedagogiki jako dyscypliny naukowej
Efektywność działania Działanie efektywne to takie, gdy postawiony cel osiągamy przy możliwie najmniejszych nakładach. Efektywność (W) jest relacją efektów (E) do nakładów (N): W^ =^ NE Zwiększanie efektywności polega więc na maksymalizacji efektów przy jednoczesnym minimalizowaniu nakładów. W pracy wychowawczej:
- efektem są pożądane zmiany w osobowości wychowanka
- nakładem są zabiegi czynione dla uzyskania tych zmian
System pojęć: zasada konstrukcji, sposób budowania Pojęcie jest to reprezentacja informacyjna rzeczy (przedmiotu) utrwalona jako zbiór własności. Utrwalenie to może być dokonane zarówno w umyśle jak i na zewnątrz jego za pomocą dowolnego zapisu informacji. Treść pojęcia jest wyznaczona relacyjnie przez treść relacji jego z innymi pojęciami. Oznacza to, iż nie można mówić o pojedynczym pojęciu "samym w sobie", ale pojęcie jest zawsze częścią systemu pojęć. System pojęć to taki system, w którym pojęcia (elementy systemu) są ze sobą powiązane określonymi relacjami. System pojęć w umyśle jest rezultatem 1) informacji dostarczonej z zewnątrz (np. podczas kształcenia) i 2) przetwarzania tej informacji przez umysł. Kluczową relacją wiążącą pojęcia w system będzie ta relacja, która pozwala na hierarchiczne zestawianie pojęć podług określonych kryteriów. Najbardziej ogólną relacją spełniającą ten warunek jest relacja ogólności-szczegółowości, czyli relacja zawierania jednego pojęcia w drugim. Określenie tej jednej relacji jest zarazem wystarczające dla osiągnięcia stanu rozumienia pojęcia, to jest stanu, w którym dane pojęcie może być wykorzystane w rozumowaniu. Rozumienie pojęcia wymaga:
- Wyobrażenia sobie przedmiotu tego pojęcia (w reakcji na jego nazwę) jako przedmiotu konkretnego należącego do zbioru przedmiotów pojęcia a następnie
- Systemowego zdefiniowania pojęcia przez osadzenie go w co najmniej dwupoziomowym systemie pojęć.
Rys. 1.1. Przykład systemowego objaśniania pojęcia "wielbłąd".
Jan Władysław Dawid (1892) rozróżnił trzy etapy poznawania rzeczy:
- wyodrębnienie przedmiotu od tła i otoczenia oraz poznanie go jako części większej całości, a następnie jako samoistną całość i (dla przedmiotów złożonych) wyodrębnienie części poznawanego przedmiotu;
- wskazanie cech istotnych przedmiotu jako całości i poszczególnych jego części;
- upewnienie się, że wszystkie istotne cechy (części) zostały wyodrębnione. W swojej późniejszej pracy z 1927 r. Dawid stwierdza, że rozumieć pojęcie , to znaczy umieć wskazać pojęcie nadrzędne (zawierające) oraz pojęcia podrzędne (szczegółowe) względem pojęcia rozumianego, a także pojęcia równorzędne dla definiowanego pojęcia.
Wychowanie jako kluczowe pojęcie pedagogiki: przykładowe definicje Wychowanie to świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka. (W. Okoń) Wychowanie jest procesem przygotowania młodzieży do uczestnictwa w działaniach utrzymujących i kontynuujących elementy składowe społeczeństwa. (F. Znaniecki)
Wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które nie dojrzały jeszcze do życia społecznego. (E. Durkheim) Wychowanie to intencjonalne kształtowanie osobowości dokonywane w ramach stosunku wychowawczego między wychowawcą a wychowankiem, według przyjętego w grupie ideału wychowawczego. (J. Szczepański)
Wychowanie to sterowanie procesami socjalizacyjno-enkulturacyjnymi oraz uczenia się jednostek podporządkowane celom kształtowania określonych dyspozycji osobowościowych. (H. Muszyński)
Definicje pojęcia „wychowanie” można, wg S. Kunowskiego, podzielić na następujące kategorie:
- definicje prakseologicznie: wychowanie jest równoznaczne z oddziaływaniem wychowawców na wychowanków
- definicje ewolucyjne: wychowanie jest procesem samorzutnego rozwoju wychowanka, szczególnie w wyniku nabywania doświadczeń
- definicje sytuacyjne: istotne są uwarunkowania środowiskowe, w tym tzw. sytuacje wychowawcze
zwierzęta ssaki^ płazy^ owady krowa koń 2-hrbatý
wielbłąd żaba (^) mrówka pszczoła 1-hrbatý
Rys. 1.3. Planowanie działania wychowawczego zgodnie z cyklem działania zorganizowanego
Zagadnienia do utrwalenia:
- Zasady konstrukcji systemu pojęć
- Pojęcie wychowania i pojęcia podrzędne
- Proces wychowania jako sprzężenie zwrotne
- Cykl działania zorganizowanego i jego zastosowanie w edukacji
cel działania warunki działania
metoda działania
założenia teoretyczne
realizacja działania
kontrola osiągnięcia celu
zastosowanie wyników refleksja
potrzeby praktyczne
Wykład 2: Cele kształcenia
Formułowanie celu działania wg H. L. Le Chateliera (1926)
- zasada jedyności - cel nie powinien być rozdrobniony, należy skupić się na jednym (głównym)
- zasada ograniczoności - cel powinien być odpowiednio zawężony
- zasada ścisłości - cel musi być jasno określony
- zasada użyteczności (ekonomizacji) - realizacja celu powinna przynieść określoną korzyść (np. zmniejszenie kosztów)
Formułowanie celów kształcenia
- Cel opisuje pożądane własności wychowanka. Opis ten może być jakościowy albo ilościowy.
Rys. 2.1. Struktura rzeczywistości i jej opisywanie
- Cele kształcenia dotyczą trzech ogólnych właściwości wychowanka: jego postaw, umiejętności i wiadomości.
Rys. 2.2. Komponenty celów kształcenia
- Cele tworzą hierachiczną strukturę, zbudowaną na zasadzie taksonomii.
Taksonomia: (gr. taksis – układ, porządek; nomos – prawo): hierarchiczna klasyfikacja, określająca porządek poszczególnych kategorii – od kategorii najwyższych (nadrzędnych) do najniższych (podrzędnych).
system rzeczy (obiektów) obiekt (część systemu) właściwość obiektu własności obiektu
wybrana własność (cel działania)
- Wiadomości
- Umiejętności
- Postawy
Rys. 2.5. Taksonomia celów kształcenia Benjamina Blooma
sfery aktywności
Sfera kognitywna Ewaluacja Synteza Analiza Zastosowanie Rozumienie Wiedza
Sfera afektywna Charakteryzowanie Organizowanie Wartościowanie Odpowiadanie Otrzymywanie/postrzeganie
Sfera psychomotoryczna Oryginalność (powstawanie) Adaptacja (przystosowanie) Kompleksowe lub jawne reagowanie
Mechanizm Reagowanie kierowane Stan gotowości do działania – nastawienie
Percepcja (postrzeganie)
Cel główny: „kształcenie sprawcy, który jest zdolny podejmować czynności ważne i innowacyjne, który umie nie tylko przystosować się do środowiska lokalnego, ale również je zmieniać”
Ukształtowanie postawy badawczej
Nabycie wiedzy o świecie i o sobie samym
Ukształtowanie społecznie pożądanego systemu wartości
Ukształtowanie sfery emocjonalnej
Rozwijanie podmiotowości
Rys. 2.6. Struktura celów kształcenia Józefa Kozieleckiego
Rys. 2.7. Struktura celów kształcenia Czesława Kupisiewicza
Zagadnienia do utrwalenia:
- Sposób formułowania celu: własność przedmiotu oddziaływania
- Komponenty celu kształcenia: wiadomości, umiejętności, postawy
- Taksonomie celów kształcenia
- Hierarchia celów (cel ogólny a cele szczegółowe). Operacjonalizacja celów
Cel główny: optymalny rozwój intelektualny
Znajomość podstaw usystema- tyzowanej wiedzy
Rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych
Wdrażanie do samokształcenia
Kształtowanie akceptowanego społecznie systemu wartości
Znajomość podstaw organizacji pracy
