Pobierz Podstawowe prawa i modele ekonomiczne i więcej Prezentacje w PDF z Economia tylko na Docsity!
KSENOFONT
(ok. 430 p.n.e. – ok. 355 p.n.e.)
O gospodarstwie Ekonomik (gr. Οίκονομικός, Oikonomikós ) 21 pism praktyczno-dydaktycznych opisujących jak należy wzorcowo zarządzać gospodarstwem rolnym Rozdział VI - streszczenie debaty między Sokratesem a Isomachem o zarządzaniu domem (gospodarstwem domowym i folwarkiem) Rozdziały VII - XI - dialog Sokratesa z Kritobulusem o tym jak wychować żonę do posłuszeństwa i pomocy w pomnażaniu majątku
Antoine de Montchrétien
(Montchrestien) (1575-1621)
po raz pierwszy użył terminu ekonomia z przymiotnikiem polityczna, autor Traktatu o ekonomii politycznej (1615)
Nauczanie ekonomii na
Uniwersytecie Jagiellońskim
1778 ks. prof. Bonifacy Garycki 1850 prof. dr Julian Dunajewski 1883 prof. dr Mieczysław Bochenek 1912 prof. dr Adam Krzyżanowski – twórca szkoły krakowskiej prof. dr Ferdynand Zweig prof. dr Adam Heydel Dlaczego ekonomia pojawiła się tak późno? brak potrzeby osiągania zysku brak koncepcji zarabiania brak rynku Jaka jest natura człowieka? Człowiek jest z natury zachłanny i pozostawiony sobie będzie postępował jak każdy szanujący się przedsiębiorca? Żądza zysku jest równie pierwotna jak inne popędy? Pojęcie zysku dla samego zysku nie jest znane większej części ludności świata Rozwiązanie problemu przeżycia Środowisko (społeczeństwa pierwotne) Tradycja (reguła pokrewieństwa lub wzajemności) System nakazowo-rozdzielczy Rynek
WIELKA ZMIANA tworzenie się państw narodowych, odkrycia geograficzne, zanik ducha religijnego, rozwój infrastruktury, monetaryzacja, postęp techniczny. WIELKA ZMIANA wytworzenie się układu społecznego, w którym każdy robi to, co uważa za właściwe, pod warunkiem, że dostosowuje się do pewnych ogólnie przyjętych reguł Istota ekonomii Wcale nie jest oczywiste, że jeżeli każdy będzie kierował się chęcią indywidualnego zysku, społeczeństwo będzie się rozwijać. Istotą systemu kapitalistycznego jest to, iż jest to system doskonałej wolności. Ekonomia stara się wyjaśnić jak to się dzieje, że indywidualny egoizm przekształca się w zbiorowy dobrobyt
ADAM SMITH (1723–1790)
ojciec ekonomii
Kiedy człowiek kieruje wytwórczością tak, aby jej produkt posiadał jak najwyższą wartość, myśli o swoim własnym zarobku, a jednak w tym jak i w wielu innych przypadkach jakaś niewidzialna ręka kieruje nim aby zdążał do celu, którego wcale nie zamierzał osiągnąć. Mając na celu interes własny, człowiek popiera interesy społeczeństwa skuteczniej niż wtedy, gdy zamierza służyć mu rzeczywiście Nie od przychylności rzeźnika, piwowara czy piekarza oczekujemy naszego obiadu, lecz od ich dbałości o interes własny. Zwracamy się nie do ich humanitarności lecz do egoizmu i nie mówimy im o Adam Smith, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, 1776^ naszych własnych potrzebach lecz o ich korzyściach
Badania nad naturą i przyczynami
bogactwa narodów 1776
Księga I - teoria wartości, podział pracy, podział dochodów Księga II - kapitał jako przyczyna bogactwa narodów Księga III - badania historii gospodarczej kilku narodów w celu zilustrowania wcześniej postawionych tez Księga IV - historia myśli i praktyki ekonomicznej; merkantylizm i fizjokratyzm Księga V - finanse publiczne Niewidzialna ręka Metafora Działania poszczególnych jednostek, wynikające z ich egoistycznych chęci zaspokojenia własnych potrzeb w istocie przyczyniają się również do realizowania potrzeb społecznych, które są zaspakajane niejako przy okazji
MAKROEKONOMIA Makroekonomia zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce. MEZOEKONOMIA relacje między gałęziami, działami i branżami w ujęciu przestrzenno-regionalnym EKONOMIA nauka nomotetyczna – teoretyczna, odkrywa ogólne prawidłowości i uogólniając je tworzy i wyjaśnia prawa ekonomiczne oraz konstruuje teorie ekonomiczne, nie daje recept na udane zakupy, inwestycje i targi, nie daje odpowiedzi co zrobić, żeby być bogatym.
PRAWO ORESMIUSZA
KOPERNIKA GRESHAMA
- Mikołaj Oresme , zwany Oresmiuszem(ok. 1320 - 1382), francuski biskup z Lisieux - Traktat o powstaniu, istocie, prawach i zmianach monet (1366)
- Mikołaj Kopernik (1473 - 1543),”Sposób bicia monety” (1526)
- Thomas Gresham (ok. 1519 - 1579) PIENIĄDZ GORSZY WYPIERA PIENIĄDZ LEPSZY Prawa ekonomiczne wykrywanie prawidłowości, które mają charakter obiektywny. usuwanie zdarzeń przypadkowych w taki sposób, aby pozostał czysty związek przyczynowo- skutkowy. o tyle skomplikowane, że zdarzenia ekonomiczne zazwyczaj są zwrotnie sprzężone; często ulega się złudzeniu zależności przyczynowo-skutkowej. Prawa ekonomiczne - cechy obiektywność – występują niezależnie od wiedzy lub świadomości, żywiołowość – efektem działania jest wypadkowa wielu zdarzeń przynoszących różnorodne skutki, statystyczność, stochastyczność – ich treść weryfikowana jest przez obserwację dostatecznie dużej liczby zdarzeń gospodarczych, zazwyczaj są uniwersalne – ponadczasowe nie są bezwarunkowe
Prawa ekonomiczne - rodzaje Prawa przyczynowe – zależności przyczynowo- skutkowe powiązane czasem (pomiędzy dwoma zdarzeniami) Prawa strukturalne – zależności pomiędzy kilkoma przyczynami a skutkiem – strukturą przyczyn, które występują w pewnej kolejności Prawa funkcjonalne – relacje, które da przedstawić się w postaci funkcji matematycznej Model ekonomiczny Ekonomia posługuje się uproszczeniem (Uproszczony obraz rzeczywistości, który ma pokazać „o co chodzi”) Podstawowym założeniem wnioskowań ekonomicznych jest klauzula ceteris paribus Model – uproszczony obraz gospodarki oparty o rozmaite zmienne WIELKOŚCI EKONOMICZNE Zasoby przedstawiają wartości pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie ( stan czegoś w danym momencie) np. wartość majątku firmy na konkretny dzień. Strumienie zaś wyrażają wartość, wartości pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś okresie, np. wydatki gospodarstwa domowego w ciągu miesiąca itp. PROCES GOSPODAROWANIA Każde społeczeństwo w celu zaspokojenia potrzeb swoich członków wytwarza przy pomocy stojących do jego dyspozycji czynników wytwórczych dobra i usługi, wymienia między sobą efekty swojej pracy, dzieli miedzy swoich członków to, co zostało wytworzone i wreszcie, wytworzone dobra i usługi zużywa zaspakajając swoje potrzeby, co z kolei powoduje powstanie nowych potrzeb … PROCES GOSPODAROWANIA PODZIAŁ KONSUMPCJA WYMIANA PRODUKCJA PROCES GOSPODAROWANIA Nakład Produkcja Podział Wymiana (^) konsumpcyjneZużycie produkcyjne^ Zużycie Wysiew 2q zboża 20 q zboża Dla pana 8 q 1q = 20kg soli 10 kg soli 200 dniówek Dla księdza 2 q 1q = 5 ubrań 5 ubrań (nowy zasiew)^ 2q zboża 10 hektarów Dla siebie 10q 1q = 10 par butów 10 par butów 5q zboża
DOBRA Dobra materialne - towary lub produkty Usługi – czynności USŁUGI materialne - czynności mające na celu przywrócenie wartości użytkowej, zwiększenie lub zmniejszenie wartości użytkowej (usprawnienie), przemieszczenie lub przechowanie dobra Niematerialne - czynności nakierowane bezpośrednio na jednostkę – jej organizm lub psychikę CZYNNIKI PRODUKCJI Praca Kapitał Ziemia Innowacje Wiedza Zarządzanie PRACA działalność ludzka każdego rodzaju: fizyczną i umysłową, wykwalifikowaną i niewykwalifikowaną. Praca to ludzki wysiłek fizyczny lub umysłowy włożony w tworzenie dóbr. Ilość dostępnej pracy zależy od: liczebności populacji, udziału w całej populacji tych, którzy mogą i chcą pracować (siły roboczej), przeciętnej ilości godzin przepracowanych przez zatrudnionych w danej jednostce czasu (tydzień roboczy, miesiąc roboczy, dzień roboczy, roboczogodzina) MIERNIK PRACY Efektywność ( produktywność, wydajność ) - ilość lub wartość produkcji wytworzonej: w ciągu jednej roboczogodziny lub w przeliczeniu na jednego zatrudnionego. ZIEMIA wszelkie dary natury, które są osiągalne dla ludzi, czyli gleby, minerały, lasy, wody oraz wszystkie zawarte w nich dostępne w badanym okresie bogactwa. Ilość dostępnej ziemi: 72% ziemskiej powierzchni pokrywają oceany, większa część lądów nie nadaje się do wykorzystania przez człowieka, pokłady kopalin są ściśle ograniczone, zarówno z punktu widzenia ich eksploatacji, jak i możliwości odkrywania nowych; zużywamy coraz większe ich ilości, podczas gdy stojące do naszej dyspozycji ilości pozostają w zasadzie niezmienione, a większość surowców jest nieodnawialna, ziemia i istnienie dóbr wolnych oraz różnego rodzaju surowców nie jest zasługą człowieka, ale ziemia, pochodzące z niej produkty i surowce są zawsze czyjąś własnością użytkowania lub prawa do użytkowania otrzymywanych z niej - za uzyskanie prawa do jej produktów i surowców trzeba właścicielom zapłacić odpowiednie wynagrodzenie ( rentę ).
KAPITAŁ zasób środków pieniężnych (kapitał pieniężny) i rzeczowych (kapitał rzeczowy), który może być wykorzystany jako czynnik wytwórczy w procesie produkcyjnym. Rodzaje kapitału kapitał trwały produkcji ale nie zmieniających swej postaci fizycznej. Przykładem mogą być składający się z rzeczy zużywających się stopniowo w procesie maszyny, budowle, urządzenia. kapitał obrotowy produkcyjnym, ale również zmieniające swoją postać. Jedną z pozycji w, czyli dobra i usługi nie tylko zużywające się w procesie kapitale zmiennym zajmują będące w dyspozycji firmy środki finansowe. Rozmiary kapitału Rozmiary zasobu kapitału wyznaczają granicę możliwej w danym okresie produkcji wszelkiego rodzaju dóbr. Ilość dóbr kapitałowych uzależniona jest od tego, z jakiej ilości dóbr zaspakajających bezpośrednio potrzeby społeczeństwo jest skłonne zrezygnować (zależy od tego w jakim stopniu, ludzie skłonni są zrezygnować z konsumpcji bieżącej na rzecz konsumpcji przyszłej).
CECHY CZYNNIKÓW
PRODUKCJI
komplementarność (wzajemnie uzupełnianie się) - często obejmuje całą grupę czynników produkcji np. maszyna nie będzie działała bez miejsca lokalizacji, człowieka i dopływu energii, substytucyjność (zastępowalność) - możliwość substytucji rośnie w miarę wydłużania czasu analizy, w krótkim okresie substytucyjność można rozpatrywać wyłącznie w warunkach istniejącej techniki, w długim okresie zmienia się jednak poziom wiedzy technicznej i technologicznej, odpłatność - ich użytkowanie przynosi dochód właścicielowi.
DOCHÓD Z CZYNNIKÓW
PRODUKCJI wg A. SMITHA
PRACA ZIEMIA KAPITAŁ PIENIĘŻNY KAPITAŁ RZECZOWY PŁACA RENTA PROCENT ZYSK
Gospodarka dysponuje zasobem czterech
robotników,
Gospodarka produkuje tylko dwa dobra –
szarlotkę albo pączki
MODEL GOSPODARKI Zatrudnienie produkcji^ przy szarlotki Produkcja szarlotki Przyrost produkcji pieczeniu pączków^ Zatrudnienie przy Produkcja pączków Przyrost produkcji 4 3 2 1 0 25 22 17 10 0 3 5 7 10
9 8 7 6 MODEL GOSPODARKI Zwiększenie zatrudnienie o kolejnego pracownika powoduje dodatnie przyrosty produkcji Kolejne przyrosty produkcji są coraz mniejsze DLACZEGO? Założenia krótki okres, ilość przynajmniej jednego ze stosowanych czynników jest stała (w naszym przypadku czynnikiem stałym jest :kapitał rzeczowy i ziemia, zaś czynnikiem zmiennym praca ludzka) jeżeli będziemy dodawali kolejno takie same jednostki czynnika zmiennego do stałych ilości pozostałych czynników wytwórczych (kapitału i ziemi ), uzyskiwane z dodatkowych jednostek pracy przyrosty produkcji będą coraz mniejsze. Gdy zatrudnienie przekroczy poziom krytyczny produkcja zamiast rosnąć zacznie spadać, a zatem kolejne jej przyrosty będą ujemne. PRAWO MALEJĄCYCH PRZYCHODÓW
WŁASNOŚĆ możliwość faktycznego korzystania z przedmiotu własności i czerpania z tego tytułu dochodów; pośredni lub bezpośredni udział w podejmowaniu decyzji dotyczących przedmiotu własności w sensie prawnym - najszersze znane systemowi prawnemu prawo do rzeczy: ius possidendi (prawo posiadania), ius utendi, fruendi, abutendi (prawo korzystania i pobierania pożytków, zużycia rzeczy), ius disponendi (prawo rozporządzania). WŁASNOŚĆ własność prywatna – uprawnienia poszczególnych osób są wyłącznie i dobrowolnie przekazywane: drobnotowarowa (kapitału osób prowadzących działalność gospodarczą i nikogo nie zatrudniających) kapitalistyczna (kapitału przedsiębiorców zatrudniających pracowników) pracownicza (akcjonariat pracowniczy) własność publiczna - zbiór uprawnień jest częściowo ograniczony: Państwowa (Skarb Państwa) Komunalna (jednostki samorządu terytorialnego) własność spółdzielcza (obecnie już prywatna) WYMIANA dobrowolne inne dobra lub usługi. przekazywanie przez właściciela dobra lub usługi, w zamian za Forma: towar za towar (barter) towar wartość, towar np. złoto czy inny metal lub nie posiadający żadnej – środek wymiany – towar (środek wymiany - mający samoistną samoistnej wartości nie zdolny do zaspakajania bezpośredni żadnej potrzeby elektrycznych) kawałek papieru, kawałek plastiku, czy zbiór impulsów Wymiana jest szczególnie istotna gospodarstwami domowymi (wymiana usług na potrzebne im do życia dobra i w stosunkach między przedsiębiorstwami a usługi konsumpcyjne), Wymianę pobudza podział pracy i specjalizacja nadmiary dóbr u ich bezpośrednich wytwórców w stosunku do zaspakajanych – w ich wyniku powstają przez nie potrzeb, zaś inne potrzeby nie mogą być wcale zaspokojone. ALOKACJA Rozdzielenie posiadanych zasobów pomiędzy rozmaite konkurujące cele tak, aby uzyskać z tego tytułu jak najwyższe efekty ekonomiczne, i w ten sposób możliwie jak najlepiej realizować swoje cele.
