Podstawowe techniki logoterapii, Publikacje z Psicologia Generale

Pobierz Podstawowe techniki logoterapii i więcej Publikacje w PDF z Psicologia Generale tylko na Docsity! ARTYKUŁY 183 1  J. Fabry, Pursuit of Meaning, Boston-Dublin 1976.  2  A. Längle, Existential Analysis Psychotherapy, “The International Forum for Logotherapy” 1990 nr 1, s. 18. 3  V.E. Frankl, Psychotherapy and Existentialism, New York 1967, s. 86. Logoterapia to psychoterapeutyczny odpowiednik kierunku psychologiczne- go, zwanego „analizą egzystencjalną”, a stworzonego przez wiedeńskiego my- śliciela - lekarza i filozofa, Viktora Emila Frankla. Ponieważ logoterapia akcentuje specyficznie ludzki wymiar, jej metody apelują do właściwości ludzkich pacjen- ta, takich jak: odkrywanie siebie, dokony- wanie wyboru, odpowiedzialność i samo- transcendencja. Natomiast wykluczone są takie metody, które są manipulacyjne, redukcjonistyczne lub dehumanizujące1. Coraz więcej zaburzeń psychicznych ma swoje korzenie w frustracji egzysten- cjalnej i coraz częściej mamy do czynie- nia w poradniach z problematyką sensu i z nerwicą noogenną (20 % wszystkich nerwic). Żaden psychoterapeuta nie może sobie pozwolić na to, aby piątą część swoich pacjentów leczyć w sposób nie- adekwatny. W pełni adekwatne podejście polega na stosowaniu logoterapii. Terapia logoterapeutyczna, podobnie jak tradycyjne psychoterapie, przebiega dwoma torami, choć w różnych formach: 1) wzmocnienia selfu; nacisku na więk- szą skuteczność, na świadomość ukry- tych zdolności; oraz na to, co pozytywne i zdrowe, b) uwolnienia negatywnych aspektów selfu, wyjaśnienia braków, zro- zumienia zaburzeń2. W dążeniu do tych celów logoterapia jest jedną ze szkół egzystencjalnej psy- chiatrii, która rozwinęła własne techni- ki psychoterapeutyczne. Chodzi jednak nie tyle o techniki, jakie stosuje lekarz, ale o ducha, w jakim je stosuje3. Relacja między dwoma osobami wydaje się być najistotniejszym czynnikiem procesu psychoterapeutycznego, o wiele waż- niejszym aniżeli metoda czy technika. Jaspers stwierdza: Zmiana osobowości jest zainicjowana przez postawy, jakie istnieją w terapeucie raczej aniżeli przez jego wiedzę, jego teorie czy jego techni- Podstawowe techniki logoterapii Ks. prof. dr hab. Marian Wolicki – KUL Sta L owa woL a Ur. 19 XII 1941 roku w Nisku. Studia filozoficzno-teologiczne w Instytucie Teologicznym w Przemy- ślu. W latach 1969-1971 specjalistyczne studia teologiczne na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie. W latach 1971-1974 studia na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej KUL zaś w 1974 roku uzyskuje magisterium z filozofii. Przez kolejny rok studia doktoranckie na KUL-u. Od 1976 r. pracu- je w Seminarium Duchownym w Przemyślu jako wykładowca i prefekt alumnów. Od 1991 do 2002 r. dyrektor Kolegium Teologiczno-Katechetycznego przy Instytucie Teologicznym w Przemyślu. W 1980 roku doktorat na KUL a w 1994 roku habilitacja na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu. W roku 2002 otrzymuje tytuł profesora. Wieloletni wykładowca w wielu jednostkach uczelnianych. O 2001 r. wykładowca na Wydziale Zamiejscowym Nauk o Społeczeństwie KUL w Stalowej Woli, a od 1 X 2004 r. dziekan tegoż Wydziału. Autor wielu publikacji i artykułów. ARTICLES 184 4  Tamże, s. 83. 5  Tamże, s. 57. 6  Tamże, s. 41. 7  L.M. Abrami, The Healing Power of Humor in Logotherapy, “The International Forum for Logothera- py” 2009 nr 1, s. 7-12. 8  Fabry, dz. cyt., s. 137. 9  M. Wolicki, Podstawowe zagadnienia analizy egzystencjalnej i logoterapii, Stalowa Wola 2008, s. 136.  10  Frankl, Psychotherapy and Existentialism, s. 140-158. 11  Fabry, dz. cyt., s. 137. 12  V.E. Frankl, The Will to Meaning, New York 1959, s. 126.  13  Frankl, Psychotherapy and Existentialism, s. 198.  kę4. Natomiast Weisskopf-Joelson pisze: Logoterapia może być używana jako te- rapia niespecyficzna, tj. nerwice, które są spowodowane przez zaburzenia psy- choseksualne podczas dzieciństwa, mogą być uleczone przez terapię duchową w wieku dojrzałym. Techniki specyficzne w logoterapii to derefleksja i intencja pa- radoksalna5. Specyficzna ludzka zdolność samodystansowania się jest wykorzysty- wana w specjalnej technice logoterapeu- tycznej zwanej intencją paradoksalną. Natomiast specyficznie ludzka zdolność samodystansowania się jest wykorzysty- wana przez specjalną technikę logotera- peutyczną zwaną intencją paradoksalną. Dlatego Tweedie twierdzi: „Logoterapia w przeciwieństwie do wielu psychotera- pii egzystencjalnych ma do zaoferowania wyraźną terapeutyczną procedurę”6. Błędne koło lęku w nerwicy musi być zaatakowane w nerwicy na poziomie somatycznym jak i psychicznym. Aby to osiągnąć, trzeba zastosować logoterapię, a w niej specyficznie intencję paradok- salną, która chwyta wiatr w żagle lęku antycypacyjnego. 1. Intencja paradoksalna Specyficznie ludzka zdolność samody- stansowania się jest używana do celów te- rapeutycznych w specjalnej technice logo- terapeutycznej, zwanej intencją paradok- salną. Ta zdolność samodystansowania się przejawia się bowiem nie tylko w „mocy oporu ducha” (Trotzmacht des Geistes), ale także w poczuciu humoru7, który ma za- stosowanie w intencji paradoksalnej8. Intencja paradoksalna jest, obok dere- fleksji, jedną ze specyficznych metod lo- goterapii9. Szczegółowy opis intencji pa- radoksalnej podaje V.E. Frankl w jednej ze swoich prac10. Zaczął on rozwijać inten- cję paradoksalną w latach trzydziestych. Pierwsza publikacja na temat intencji paradoksalnej pojawiła się w „Schweitzer Archiv für Neurologie und Psychiatrie” w 1939 roku. Twórca logoterapii stosował ją początkowo do pacjentów fobicznych i obsesyjno-kompulsywnych. Można tak- że próbować ją stosować do osób, które chcą zmienić niepożądane wzorce zacho- wania: jąkających się, rumieniących się, pocących się, nie mogących spać lub lęka- jących się zapomnienia jakiejś linijki tek- stu podczas publicznych wystąpień11. Frankl jest głęboko przekonany, że in- tencja paradoksalna nie jest w żadnym przypadku procedurą, która porusza się na powierzchni nerwicy; raczej umożli- wia ona na głębszym poziomie radykal- ną zmianę postawy12. Frankl twierdzi, że intencja paradoksalna jest najbardziej autentyczną logoterapią. Pacjent usiłuje zobiektywizować swoją nerwicę przez zdystansowanie się od jej symptomów13. ARTYKUŁY 187 27  M. Wolicki, Podstawowe zagadnienia analizy egzystencjalnej i logoterapii, Stalowa Wola 2008, s. 137. 28  Frankl, Psychotherapy and Existentialism, s. 202. 29  Tamże, s. 203. 30  Tamże, s .203. 31  V.E. Frankl, The Unheard Cry for Meaning, New York 1985,  s. 123, i nerwicach obsesyjno-kompulsyjnych jest wywołana wzrostem lęków i kompulsji spowodowanych przez pragnienie unika- nia ich lub walkę z nimi. Intencja paradok- salna polega na odwróceniu postawy pa- cjenta względem symptomów i umożliwia mu dystansowanie się od nerwicy. Intencja paradoksalna prowadzi do terapii krótko- terminowej, szczególnie w przypadkach, w których u podłoża leży mechanizm lęku antycypacyjnego. Obrazowo można by po- wiedzieć, że „intencja paradoksalna chwy- ta wiatr w żagle lęku antycypacyjnego”27. Intencja paradoksalna polega na zmia- nie postawy pacjenta w stosunku do swych symptomów i umożliwia mu ode- rwanie się od nerwicy. Wydaje się być ona naturalnym i fizjologicznym typem lecze- nia uwarunkowań fobicznych28. Trzeba przyjąć, że nie tylko pacjenci, ale i psy- chiatrzy stosowali nieświadomie intencję paradoksalną wykorzystując tę filozofię, że pacjenci nigdy nie przezwyciężą swo- ich lęków, dopóki się z nimi nie spotka- ją29. Frankl donosi, że stosował metodę intencji paradoksalnej skutecznie przez sześć lat. Spotkał on również pacjentów w psychoterapii grupowej, którzy spon- tanicznie, nie znając techniki Frankla, stosowali intencję paradoksalną, a nawet polecali ją członkom grupy, którzy cier- pieli z powodu uwarunkowań fobicznych i kompulsywno-obsesyjnych30. Intencja paradoksalna, jeśli jest stoso- wana prawidłowo, przynosi w bardzo krótkim czasie fantastyczne wyniki, które będą zdumiewać nawet samego terapeu- tę. Nie ma tu nawet porównania z desen- sybilizacją w terapii zachowania, w której potrzeba często tygodni i miesięcy, aby zaadaptować klienta do najniższych stop- ni hierarchii lęku. U 18-20 % pacjentów można osiągnąć istotną redukcję symp- tomów tylko przy pomocy intencji para- doksalnej. Intencję paradoksalną można też doskonale łączyć z innymi technika- mi, zwłaszcza z treningiem autogennym. Porównanie procentowe wyników sku- tecznego leczenia wskazuje na wyższość techniki logoterapeutycznej nad techniką desensybilizacji w terapii zachowania. Leczenie przy pomocy intencji paradok- salnej wydaje się pacjentom mniej nie- przyjemne, niż desensybilizacja. Od terapeuty stosowanie intencji pa- radoksalnej wymaga znacznego wysiłku i gotowości do poświęcenia. W stosowa- niu intencji paradoksalnej zdarzają się również niepowodzenia. Skuteczność terapii zależy bowiem – zdaniem prof. Frankla – od trzech czynników: osoby terapeuty, osoby pacjenta i metody. Przy stosowaniu intencji paradoksalnej jasno jest określona metoda i osoba terapeu- ty. Natomiast zmienną niewiadomą po- zostaje osoba pacjenta. Są pewni ludzie mało podatni na stosowanie tej metody: o usposobieniu biernym, anankastycz- nym, apatyczno-sceptycznym. Jeśli pa- cjent znajduje się w stanie silnego lęku, to intencję paradoksalną można stosować dopiero po uspokojeniu pacjenta. 2. derefleksja Drugą zasadniczą techniką logoterapii, obok intencji paradoksalnej, jest dereflek- sja31. Jest ona stosowana w tych przypad- kach, w których występuje hiperrefleksja ARTICLES 188 32  Frankl, Psychotherapy, s. 116. 33  V.E. Frankl, The Will to Meaning, New York 1969, s. 100-101. 34  Fabry, dz. cyt., s. 142.  35  E. Lukas, Von der Trotzmacht des Geistes, Freiburg-Basel-Wien 1986,  s. 92. 36  Frankl, The Will to Meaning, s. 115. 37  Tamże, s. 142. 38  M. Kathami, Existential Therapy for Chronic Pain, „The International Forum for Logotherapy” 1995,  nr 1, s. 16. 39  Tamże, s . 15-16.  lub hiperintencja, a więc tam, gdzie pro- blem powstał wskutek nadmiernej uwa- gi przypisywanej normalnym funkcjom cielesnym. Właśnie przeciwdziałaniem w stosunku do hiperrefleksji jest w logote- rapii derefleksja. Derefleksja, podobnie jak intencja paradoksalna, wykorzystuje dwie specyficznie ludzkie zdolności: samotran- scendencji i samodystansowania się32. Jest rzeczą niemożliwą żądać od pa- cjentów, by o czymś nie myśleli. Nato- miast można i trzeba im powiedzieć, by zamiast o danej rzeczy, myśleli o czymś innym. Chodzi tu więc nie o zniesienie uwagi, lecz o skierowanie jej na coś in- nego. W tym sensie derefleksja staje się substytucją. Czysta derefleksja osiągalna jest na krótki okres czasu. Derefleksja da się więc stosować w określonych ramach w formie substytucji myśli z celowo uży- tym wzmocnieniem, o ile istnieje potrzeb- na baza motywacyjna. Zastosowanie derefleksji jest wielo- rakie. Derefleksja służy na przykład do uspokojenia zawodników przed zawo- dami sportowymi. Jedną z dziedzin, w których technika ta jest stosowana, jest dziedzina nerwicy seksualnej, czy to oziębłość, czy też impotencja33. Wła- ściwie to zaburzenia życia seksualnego, takie jak impotencja i oziębłość stały się początkiem stosowania derefleksji w lo- goterapii34. Powodem bowiem dysfunkcji seksualnej jest antycypacyjny lęk przed seksualnym niepowodzeniem, nadmierne oczekiwanie seksualnej wydolności i nad- mierne skierowanie uwagi na seksualne doświadczenie. Derefleksja jest więc czę- ścią logoterapeutycznego leczenia nerwic seksualnych35. Derefleksja jest również użyteczna w leczeniu pacjentów schizofrenicznych. Nowoczesne praktyki psychoterapii za- wierają kilka zapisów magnetofonowych używania derefleksji w stosunku do tego typu pacjentów36. Technika derefleksji po- maga więc pacjentowi w jego zmaganiach z nerwicą czy psychozą, zaoszczędza mu wzmocnienia nerwicy czy psychozy i do- datkowego cierpienia37. Derefleksja prowadzi do a) wewnętrz- nego wzrostu przez zapomnienie o sel- fie; b) zwrócenia się od czegoś, co su- biektywnie jest widziane jako problem, do czegoś, co obiektywnie jest sensow- ne; c)odkrycie czegoś nowego, co redu- kuje znaczenie starego, d) przezwycię- żenia egocentryzmu przez otwarcie się na świat38. Z tego względu derefleksja może być pomocna dla pacjentów, cier- piących na chroniczne bóle. Pacjenci tacy poddają się poczuciu braku pomocy, bez- nadziejności i bezsensowności ich cier- pienia. Derefleksja redukuje tę sytuację braku pomocy, postawy beznadziejności poprzez uczenie pacjentów opanowania swojego największego problemu – bólu - i redukowania lęku, a przez to dystan- sowania się od bólu39. ARTYKUŁY 189 40  Lukas, Von der Trotzmacht, s . 91.  41  M. Wolicki, Logoterapeutyczna koncepcja wychowania, Stalowa Wola-Sandomierz 2007, s. 148-149. 42  E. Lukas, Empiryczna walidacja logoterapii, „Zdrowie Psychiczne” 1982, nr 1-2, s. 34.  43  Tamże, s. 34.  44  Tamże, s . 35.  45  Kathami, art. cyt., s. 16. 46  Tamże, s. 16. 3. ModyfIkacja (Modulacja) postaw O ile metody derefleksji i intencji para- doksalnej pochodzą od V. Frankla, to me- toda modulacji postaw została wprowa- dzona przez jego uczennicę – Elisabeth Lukas40. W życiu ludzkim ogromną rolę odgrywa postawa, jaką zajmuje człowiek wobec różnych okoliczności życiowych i swojego losu. Często postawy, jakie zaj- muje człowiek, są niewłaściwe i dlatego w psychoterapii ogromną rolę odgrywa metoda modulacji czy też modyfikacji postaw41. Modulacja postaw może doty- czyć zarówno sytuacji pomyślnych jak też i niepomyślnych w życiu człowieka. Np. w sytuacji niepowodzenia „niezdro- wa postawa może (...) zablokować te siły, które służą przezwyciężeniu trosk i prze- szkód, a przez to zepchnąć człowieka do roli biernej, w której jest on bezsilny wo- bec swoich problemów i trudności”42. Po- dobnie w sytuacji dobrobytu i powodze- nia, „niewłaściwa postawa może zabloko- wać aktywizację sił człowieka i zepchnąć go do roli biernej, mianowicie do samej tylko chęci używania, która wewnętrznie nie zadowala. Dowodem tego jest rozpo- wszechniona w świecie frustracja egzy- stencjalna”43. Tymczasem „okazuje się, że wiele problemów dałoby się złagodzić lub rozwiązać przez samą tylko zmianę postawy negatywnej w pozytywną”44. Modulacja postawy nie jest jednak ła- twa. Niekiedy do zmiany postawy wystar- czą trafne argumenty, w innym przypad- ku trzeba je poprzeć własną mocą prze- konywania, a nawet sugestią. Niekiedy jednak przy modulacji postawy trzeba się uciekać do różnych sztuczek, np. można żonie, która twierdzi, że mąż jej nie ro- zumie, dać polecenie, aby do następnego posiedzenia terapeutycznego zestawiła na jednej liście wszystkie pozytywne ce- chy męża. Wówczas może się zdarzyć, że następ- nym razem przyjdzie z tą karteczką i po- wie: „Jeśli się dobrze zastanowię, to mogę być właściwie zadowolona, że mam takie- go męża, kiedy widzę, jacy są inni mężo- wie…” i już mamy przez zmienioną po- stawę zupełnie inną bazę wyjściową dla poradnictwa małżeńskiego. W sytuacjach szczególnie trudnych można próbować modulacji postawy drogą dialogu sokra- tycznego. Modyfikacja postaw uczy pa- cjenta: a) identyfikować irracjonalne i za- burzone myślenie, b) identyfikować leżą- ce u podstaw takiego myślenia założenia (np. „muszę wszystko wykonywać perfek- cyjnie”) i c) zmieniać zarówno zaburzone myślenie jak i leżące u jego podłoża zało- żenia i tak modyfikować postawy45. Modyfikacja postaw zmierza do: 1) zre- alizowania wewnętrznego wzrostu przez zmianę selfu, 2) zwrócenia się od czegoś, co jest subiektywnie doświadczane jako ne- gatywne do czegoś subiektywnie oceniane- go pozytywnie, 3) uzyskania perspektywy w stosunku do czegoś starego, tak że jest ono widziane w nowym świetle, 4) akcep- towania losu przez nową perspektywę, 5) szukania sensu w istniejącej sytuacji, 6) wy- chowania do odwagi i godności, 7) zmiany nieuniknionego cierpienia w tryumf46. ARTICLES 192 60  Fabry, The Pursuit, s. 137. 61  Frankl, The Unheard Cry, s. 91.  62  V.E. Frankl, Der Mensch vor der Frage nach dem Sinn, München-Zürich 1985, s. 15. 63  Frankl, The Unheard Cry, s. 33. 64  Frankl, Der Mensch, s. 17. 65  Tamże, s. 11.  66  Tamże, s. 13. 67  Tamże, s. 13. jest twój problem ?, 2) Gdzie jest twoja przestrzeń wolności ? 3)Wymień twoje wybory w obrębie przestrzeni wolno- ści.4) Który z wyborów jest najbardziej sensowny dla Ciebie ? 5) Jaki jest Twój pierwszy krok w kierunku, który wybra- łeś (łaś)?60. O ile logoterapia przyczyniła się do rehumanizacji psychoterapii, to dialog sokratyczny jest jakby głównym wehi- kułem tej rehumaniozacji. Logoterapia bowiem idzie krok dalej w stosunku do wcześniejszych szkół psychoterapii w tym, że otwiera dwustronną relację „ja-ty” na trzeciego „partnera” – sens. Dialog sokratyczny jest relacją „ja-ty” pomiędzy terapeutą a pacjentem skiero- waną ku sensowi61. 5. BIBlIoterapIa Jest to leczenie poprzez czytanie ksią- żek. Frankl stwierdza, że dobra książka może uratować nawet przed samobój- stwem, tak jak zła może, niestety, do niego popchnąć62. Niekiedy zła lektura jest symptomem nerwicy masowej63. Pozytywne skutki biblioterapii można choćby zilustrować przykładem z ży- cia św. Augustyna, który pewnego razu usłyszał wołanie: „Bierz i czytaj” i gdy wziął do ręki pobożną księgę i przeczy- tał tekst, który napotkał jako pierw- szy, stało się to momentem zwrotnym w jego życiu. Sam Frankl znalazł dużą pociechę podczas pobytu w obozie w Te- resinie (Theresienstadt) na Morawach w czytaniu dzieł św. Tomasza z Akwinu, które znalazł w tamtejszej bibliotece obozowej64. Dobra książka może dopo- móc szczególnie w trzech przypadkach nerwicy masowej: 1) w nerwicy nie- dzielnej, 2) w kryzysie emerytalnym, 3) w nerwicy bezrobotnych65. Dobra książka pełni nie tylko rolę te- rapeutyczną, ale także i profilaktyczną. Dobra książka podana we właściwym czasie, np. w kryzysach egzystencjal- nych, od których nikt nie jest wolny, może po prostu działać cuda. Dobra książka może dopomóc i do dobrego ży- cia i do dobrego umierania66. Taką po- zytywną rolę w przygotowaniu się do śmierci P. Mitschella, odegrała książka Lwa Tołstoja: „Śmierć Iwana Iljicza”67. Frankl opisuje w jednej ze swoich ksią- żek, że więźniowie przenoszeni do in- nego obozu zakradali się nocą do bi- blioteki obozowej, aby zabrać ze sobą książki na drogę68. O terapeutycznej roli książek samego Frankla świadczą choćby wyniki ankiety przeprowadzonej w Stanach Zjednoczo- nych, według której okazało się, że książ- ka „Man’s Search for Meaning” znalazła się wśród 10 książek, które oddziałały w decydujący sposób na czytelników do tego stopnia, że odmieniły ich życie. War- to dodać, że w wielu klasztorach żeńskich książka ta była lekturą podczas czytania duchownego w refektarzu przy posił- kach. Ukazane powyżej podstawowe techniki ARTYKUŁY 193 logoterapii są efektem dobrych założeń teoretycznych, wypracowanych w anali- zie egzystencjalnej. Twórca analizy egzy- stencjalnej i logoterapii zadał sobie wiele trudu, aby wypracować prawidłową kon- cepcję bytu ludzkiego i dopiero w opar- ciu o tę koncepcję tworzył swoje instru- mentarium psychoterapeutyczne, które sprawdziło się w praktyce niosąc pomoc i wyleczenie wielu pacjentom. streszczenIe Logoterapia to psychoterapeutyczny odpowiednik kierunku psychologicz- nego, zwanego „analizą egzystencjal- ną”. Terapia przebiega dwoma torami, choć w różnych formach. Logoterapia w przeciwieństwie do wielu psychote- rapii egzystencjalnych ma do zaofero- wania wyraźną terapeutyczną procedu- rę. Logoterapeuta, oprócz wielu funkcji zajmuje się między innymi nie tyle sa- mymi symptomami, co raczej postawą pacjenta w stosunku do swej nerwicy i jej symptomatycznych objawów. Głów- nymi metodami logoterapii jest metoda derefleksji i metoda modulacji postaw. Ponadto jedną z najważniejszych tech- nik logoterapeutycznych jest dialog so- kratyczny. Dialog ten jest więc oparty na założeniu, że nauczyciel czy terapeuta nie jest tylko po to, aby przekazywać in- formacje studentom czy pacjentom, ale aby wydobyć z nich to, co jest już głębo- ko w nich zawarte. Dialog sokratyczny jest przybliżeniem do wartości, sensów i osądów przy pomocy stawiania pytań. Ważną metodą jest także biblioterapia, gdzie leczenie polega na czytaniu ksią- żek. Dobra książka pełni nie tylko rolę terapeutyczną, ale także i profilaktycz- ną. Ukazane powyżej podstawowe tech- niki logoterapii są efektem dobrych za- łożeń teoretycznych, wypracowanych w analizie egzystencjalnej. suMMary Logotherapy is a psychotherapeutic equivalent of a psychological direction, called the „existential analysis”. Thera- py takes place along two ways, though in different forms. Logotherapy in con- trast to many existential psychotherapy has to offer distinct therapeutic pro- cedure. Logotherapeutist, in addition to the many functions which he deals with, deals also, among other things, not so much the symptoms, but rather the patient’s attitude in relation to his neurosis and its symptoms. The main methods of logotherapy is the de-reflec- tion method and the method of modu- lation attitudes. In addition, one of the most important logotherapeutic techni- ques is Socrates dialogue. This dialogue is therefore based on the assumption that a teacher or therapist is not just to provide information to pupils or pa- tients, but to extract from them what is already deep within them. Socrates dialogue is a good approximation to the values, meanings and judgments by asking questions. An important method is the library therapy where the treat- ment consists of reading books. A good book is not only a therapeutic but also preventive. Shown above the basic tech- niques of logotherapy are the result of good theoretical foundation, developed in existential analysis.