Podstawowe wiadomości o budowie i funkcji skóry. W, Notatki z Dermatologia

Pobierz Podstawowe wiadomości o budowie i funkcji skóry. W i więcej Notatki w PDF z Dermatologia tylko na Docsity!

PROFILAKTYKA

DERMATOZ ZAWODOWYCH

poradnik dla pracowników BHP, PIP, PIS,

pracodawców i pracujących

pod redakcją

Beaty Kręcisz

1. PODSTAWOWE WIADOMOŚCI

O BUDOWIE I FUNKCJI SKÓRY

Dorota Chomiczewska, Beata Kręcisz, Marta Kieć-Świerczyńska

Skóra stanowi zewnętrzną powłokę ciała i jest uważana za największy narząd ludzkie- go organizmu. Jej powierzchnia u dorosłego człowieka wynosi 1,5–2 m^2 , a masa wraz z tkanką podskórną – 18–20 kg [1].

Pełni ona szereg ważnych funkcji, w tym stanowi barierę ochronną przed szkodli- wymi bodźcami środowiskowymi. Prawidłowy stan i czynność skóry są niezbędne do utrzymania przez organizm równowagi wodno-elektrolitowej oraz stałej tempe- ratury, koniecznej do funkcjonowania narządów wewnętrznych. Dzięki obecności receptorów i zakończeń nerwowych skóra jest istotnym narządem czucia, umoż- liwiającym komunikację ze światem zewnętrznym i reagowanie na różne bodźce, natomiast w związku z obecnością licznych komórek układu odpornościowego pełni również funkcje immunologiczne, związane z odpornością [2]. Skóra zbudowana jest z naskórka, stanowiącego jej zewnętrzną część i położonej głębiej skóry właściwej (ryc. 1.1). Grubość naskórka wynosi od 0,05 do 1,5 mm w zależ- ności od okolicy anatomicznej, a całkowita grubość skóry waha się od 0,3 do 3 mm [3]. Jej powierzchnia pokryta jest płaszczem lipidowym, który stanowi mieszaninę tłusz- czów wewnątrz- i zewnątrzpochodnych, złuszczonej keratyny i wody [2]. Naskórek składa się z kilku warstw komórek, zwanych keratynocyta- mi (ryc. 1.2). Są to [2,3]:

• najgłębiej położona warstwa podstawna, w obrębie której znajdują się dzie- lące się komórki, a także melanocyty, czyli komórki barwnikowe i komórki układu immunologicznego – komórki Langerhansa,
• warstwa kolczysta, złożona z kilku rzędów wielobocznych komórek ulegają- cych stopniowemu spłaszczeniu w kierunku powierzchni skóry,
• warstwa ziarnista, na którą składa się kilka szeregów wrzecionowatych komórek,
• warstwa jasna, wyróżniana w obrębie naskórka dłoni i podeszew stóp,

Podstawowe wiadomości o budowie i funkcji skóry 9

Ryc. 1.2. Budowa naskórka

Z jednej strony zapobiega utracie wody i niezbędnych produktów, z drugiej unie- możliwia przedostanie się do ustroju szkodliwych związków z otoczenia [5]. Funkcja bariery naskórkowej związana jest z unikalną budową warstwy rogowej, którą porów- nuje się często do muru zbudowanego z cegieł, spojonych zaprawą murarską. „Cegła- mi” w tym murze są komórki warstwy rogowej, czyli korneocyty, natomiast „zaprawą”, zapewniającą szczelność połączeń między komórkami, są lipidy przestrzeni między- komórkowych, tworzące struktury blaszkowate, złożone z glikosfingolipidów, cerami- dów, wolnych steroli, fosfolipidów, cholesterolu i siarczanu cholesterolu. Organizacja lipidów zapewnia barierę zarówno dla substancji hydrofilnych, jak i lipofilnych [1,6]. Prawidłowo zbudowana warstwa rogowa jest więc „murem” chroniącym głęb- sze żywe warstwy naskórka i skóry właściwej przed szkodliwymi czynnikami chemicznymi, fizycznymi, mechanicznymi i biologicznymi. Warto dodać, że dla funkcjonowania warstwy rogowej niezbędna jest odpowiednia zawartość wody,

10 Podstawowe wiadomości o budowie i funkcji skóry

wynosząca powyżej 10% [4]. Nieprawidłowa budowa warstwy rogowej wystę- pująca w niektórych dermatozach wiąże się z podwyższoną podatnością skóry na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych. Również wiele bodźców che- micznych i mechanicznych może powodować naruszenie struktur bariery naskór- kowej, prowadząc do nasilenia przenikania substancji przez skórę. Skóra właściwa zbudowana jest z tkanki łącznej, zawiera włókna kolagenowe i elastyczne, naczynia krwionośne, przydatki skóry (włosy, gruczoły potowe i ło- jowe), receptory czucia i zakończenia nerwowe. Poniżej skóry właściwej znajduje się tkanka podskórna , zbudowana głównie z tkanki tłuszczowej [2].

Piśmiennictwo

1. Czarnecka-Operacz M.: Sucha skóra jako aktualny problem kliniczny. Post. Dermatol. Alergol. 2006;23:49–
2. Jabłońska S., Makowski S.: Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006
3. Orłowski M., Kursa-Orłowska J., Adamski Z.: Budowa prawidłowej skóry. W: Adamski Z., Kaszuba A. [red.]. Dermatologia dla kosmetologów. Wydawnictwo Naukowe Uniwersy- tetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2008, ss. 11–
4. Martini M.-C.: Kosmetologia i farmakologia skóry. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, War- szawa 2007
5. Kowalewski C.: Znaczenie bariery naskórkowej w chorobach alergicznych. Post. Derma- tol. Alergol. 2009;26:342–
6. Jungersted J.M., Hellgren L.I., Jemec G.B., Agner T.: Lipids and skin barrier function – a clinical perspective. Contact Dermatitis 2008;58:255–