ETYKA to dział filozofii, który podejmuje
refleksję nad zachowaniem i normami, które
powinny nim kierować, próbując przedstawić
dla nich uzasadnienie.
Etyka to nauka normatywna badająca ludzkie
postępowanie.
Filozofia moralna
Sprawcy i podopieczni
Etyka pyta: jak powinniśmy postępować?
Etyka środowiskowa: wobec kogo nasze
zachowanie powinno być oceniane?
*Etyczni sprawcy: ich zachowanie podlega
ocenie
*Etyczni podopieczni: zachowanie wobec nich
podlega ocenie
Rewolucja posthumanizmu: nie tylko ludzi
powinniśmy traktować w sposób „ludzki” – z
troską i szacunkiem – ale też istoty
pozaludzkie: zwierzęta, ogół przyrody, a
nawet otaczające nas rzeczy
MORALNOŚĆ Zbiór określonych norm
społecznych lub indywidulanych, których
przestrzeganie/łamanie jest uznawane za
dobre/złe
ETOS Ogół wartości i przekonań, do których
odwołuje się jednostka, uzasadniając swoją
moralność i przyjmując określoną postawę
etyczną
KODEKS ETYCZNY Spisany zbiór precyzyjnie
sformułowanych norm postępowania dla
określonej grupy osób
NORMA ETYCZNA (łac. norma – prawidło,
przepis, reguła) – kryterium dobra i zła,
określające dobroć moralną czynu,
decydujące o charakterze uprawianej etyki
(np. hedonistycznej, utylitarystycznej,
personalistycznej)
Normom regulującym etyczne postępowanie
człowieka, w porównaniu z normami
pozaetycznymi (religijno-obrzędowymi,
estetycznymi, ekonomiczno-produkcyjnymi,
prawnymi) przysługuje priorytet.
Normy te obowiązują pod sankcją winy
moralnej (nawet jeśli prawo nie karałoby
określonych zachowań) – np. zdrada
przyjaciela/przyjaciółki
DOBRO:
Ostateczny i absolutny cel, na który powinno
być zorientowane ludzkie działanie
Przeciwieństwo zła, czyli wyrządzania krzywdy
Zło metafizyczne – zło wynikające z organizacji
rzeczywistości
Zło moralne – zło celowo wyrządzone przez
człowieka
SOKRATES
Intelektualizm etyczny – wiedząc, czym jest
dobro, nie można chcieć wyrządzić zła
Lepiej jest zła doznać niż zło wyrządzić
(ocalamy dzielność/godność duszy/własnego
„ja”/siebie)
ARYSTOTELES
Cnota jest to dzielność duszy rozumniej –
usposobienie zachowujące umiar w
postępowaniu
*Cnota wymaga treningu: początkowo jest
predyspozycją psychiczną
*Etyka złotego środka
Tchórzostwo – odwaga – brawura
*Tylko szczęście nie ma wartości
instrumentalnej
*EUDAJMONIZM ETYCZNY – rozpoznajemy,
że czynimy dobrze, gdy czyni nas to
szczęśliwymi
*HEDONIZM – celem życia (i uzasadnieniem
podjęcia określonych wyborów) jest osiąganie
przyjemności
UTYLITARYZM
John Stuart Mill, Jeremy Bentham
Kryterium słuszności moralnej stanowi
użyteczność (utility) społeczna, jaką osiąga
społeczeństwo przez maksymalizację dobra
(sumy szczęścia jednostek) i minimalizację zła
(sumy cierpienia jednostek)
HEDONIZM
Hedone – przyjemność, rozkosz
Pogląd zakładający, że celem życia i głównym
motywem działań człowieka powinno być
osiąganie przyjemności.
Głównym warunkiem szczęścia jest unikanie
bólu i cierpienia
NIHILIZM Nihil – nic .Pogląd, zgodnie z którym
nie istnieją żadne normy etyczne
postępowania, tylko innego rodzaju normy
(zdobycie władzy, uzyskiwanie przyjemności).
Amoralizm
Fryderyk Nietzsche (XIX wiek) – wola mocy,
nadczłowiek
ALTRUIZM (łac. alter – inny) – zachowanie
polegające na działaniu na korzyść innych.
Polega na dobrowolnym ponoszeniu pewnych
kosztów przez jednostkę na rzecz innej
jednostki lub grupy, przeciwstawne
zachowaniu egoistycznemu; przedkładanie
dobra innych nad swoje
WYBÓR ETYCZNY
Etyka zajmuje się szczególnym typem
wyborów: wybór między tym, co
waloryzowane negatywnie lub pozytywnie z
określonego, moralnego, punktu widzenia
JAK OCENIAĆ WYBORY/CZYNY?
*Deontologiczne teorie moralności –
oceniamy czyn ze względu na intencje, jakie
za nim stały; zazwyczaj obowiązek (gr. deon)
[kantyzm]
*Teleologiczne teorie moralności – oceniamy
czyn ze względu na jego skutki
(konsekwencje); *telos – gr. cel [utylitaryzm]
BIOETYKA
Bios – (gr.) życie w sensie biologicznym,
funkcjonowanie organizmu
Etyka –nauka normatywna badająca ludzkie
postępowanie.
Bioteyka to etyczna (normatywna) refleksja
and problematyką działań dotyczących
funkcjonowania organizmów oraz działań z
zakresu medycyny
NEUTRALNOŚĆ AKSJOLOGICZNA TECHNIKI –
twory techniki (artefakty) są aksjologicznie
neutralne, tzn. nie są ani dobre, ani złe, tylko
człowiek może je wykorzystywać do złych lub
dobrych celów
NASYCENIE TECHNIKI WARTOŚCIAMI –
artefakty niosą w sobie określone wartości,
przybliżając lub oddalając człowieka od złych
lub dobrych czynów
Przez ETYKĘ BADAŃ NAUKOWYCH należy
rozumieć pewien szczegółowy, względnie
wyodrębniony dział etyki normatywnej, w
którym rozpatruje się etyczne aspekty
czynności badawczych, wykonywanych w
ramach nauki. Głównym zadaniem tej
dyscypliny jest ustalenie i uzasadnienie reguł,
których z etycznego punktu widzenia
powinni przestrzegać wykonawcy tych
czynności.
ZASADY DOBREJ PRAKTYKI BADAWCZEJ
rozróżniamy trzy grupy reguł:
--reguły badawczej rzetelności, Niezgodne z
etyka jest: fabrykowanie danych, fałszowanie
wyników, plagiat, dopisywanie swego
nazwiska do prac zespołów, w których się nie
uczestniczyło lub pomijanie nazwisk osób,
które brały w nich udział
--reguły lojalności wobec uczestników badań
--reguły pożyteczności wyników badawczych
POSTULAT ŚWIADOMEJ ZGODY
Postulat ten wymaga, aby osoby poddawane
badaniom medycznym, w tej mierze, w jakiej
są zdolne do świadomego wyboru, miały
możliwość wybrać to, co będzie się z nimi
działo.
--W tej świadomej zgodzie wyróżnia się trzy
nieodzowne aspekty:
informację, jaką lekarz przekazuje
osobie poddawanej badaniu
zrozumienie, z jakim osoba badana
powinna przyjąć stosownie
przekazaną informację
dobrowolność, z jaką ta osoba
udziela swojej zgody na badanie.
TAJEMNICA ZAWODOWA:
•poufność
•Tajemnica zawodowa nie może być
ograniczona w czasie
•Wyjątek: zagrożone zdrowie lub
życie klienta lub innych osób
ETYKA ZAWODOWA stanowi jedną z wielu
etyk szczegółowych, które zajmują się
badaniem zagadnień etyki ogólnej w
konkretnych obszarach życia człowieka
związanych z wykonywanym zawodem,
określając, jak – ze względów moralnych –
przedstawiciele danego zawodu powinni, a jak
nie powinni postępować.
ZAWÓD ZAUFANIA PUBLICZNEGO Do
zawodów zaufania publicznego zalicza się
profesje polegające na wykonywaniu zadań o
szczególnym charakterze z punktu widzenia
zadań publicznych i z troski o realizację
interesu publicznego
„każdy zawód lub grupa zawodów, dla
którego(ej) w drodze ustawy utworzono
samorządy zawodowe, o których stanowi
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej”
Przykłady: Adwokaci, radcy, Architekci,
inżynierowie budownictwa, Fizjoterapeuci,
farmaceuci, lekarze, Biegli rewidenci,
Psychologowie
W zawodach zaufania publicznego, pojawiają
się konflikty moralne i dylematy moralne,
które wymagają refleksji i odpowiedzi
normatywnej, tj. regulującej postępowanie
przedstawiciela zawodu.
Tradycja niektórych zawodów, takich jak
zawód lekarza i sędziego czy duchownego lub
nauczyciela wiąże się nie tylko ze
specjalistyczną wiedzą, ale również ze
szczególnym znaczeniem tych zawodów w
życiu społecznym, wyrażanym przez
oczekiwania społeczne.
odpowiedni dla zawodu etos oraz ogólnie
wzorowa moralnie postawa
NORMY I KODEKSY
Normy etyki zawodowej to postulaty i
zalecenia określające postępowanie
przedstawicieli określonej grupy zawodowej
Uporządkowane zespoły takich norm to
„kodeksy”.
Kodeksy postępowania w określonych
zawodach są świadectwem argumentacji
