Pobierz Podstawy Finansów 1 rok FIR UZ i więcej Notatki w PDF z Finanse publiczne tylko na Docsity!
PODSTAWY FINANSÓW
dr. Inż. Barbara Jurkowska KREDYT – na określony cel, udziela go bank; POŻYCZKA – nie ma określonego celu, udzielają ją różne miejsca; DŁUG – wydatki większe niż dochody, zsumowanie niespłaconych deficytów z poprzednich lat; DEFICYT – wydatki większe niż dochody, dotyczy 1 roku kalendarzowego; PODATKI – obligatoryjne (obowiązkowe) daniny publiczne (świadczenia na rzecz państwa), stanowią główne źródło dochodów państwa oraz umożliwiają finansowanie jego działalności; OPŁATA – obligatoryjna, danina publiczna, natomiast za wniesioną opłatę dostajemy możliwość korzystania z czegoś (np. bilet w MZK); FINANSE PUBLICZNE – związane są z gromadzeniem i wydatkowaniem środków publicznych; FINANSE PUBLICZNE, A FINANSE PRYWATNE – RÓŻNICE: Finanse prywatne pochodzą z pracy, finanse publiczne pochodzą z danin publicznych (podatki, opłaty) i innych źródeł; Finanse prywatne możemy wydatkować w sposób indywidualny, natomiast finanse publiczne zgodnie z literą prawa (np. służba zdrowia, oświata itd.); Finanse publiczne muszą mieć rezerwę po stronie wydatków; Kontrola wydatków: finanse prywatne są kontrolowane przez urząd skarbowy, natomiast finanse publiczne przez NIK (Najwyższa Izba Kontroli), RIO (Regionalne Izby Obrachunkowe), Urząd Skarbowy, Posłów, Radnych; PODMIOTY WCHODZĄCE W SKŁAD SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH (art. 9 Ustawa o finansach publicznych): Oświata (uczelnie publiczne); Państwowe: Rząd: Prezydent, Premier = Prezes Rady Ministrów, Parlament = Sejm (posłowie ok. 400) + Senat (senatorowie); Samorządowe (JST (Jednostki Samorządu Terytorialnego) – gminy, powiaty, województwa); System ubezpieczeń społecznych: ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych) o SKŁADKI SPOŁECZNE: Emerytalne;
Chorobowe (umowa zlecenie); Wypadkowe; Rentowe; o SKŁADKI ZDROWOTNE: NFZ (Narodowy Fundusz Zdrowia); KRUS (rolnicy) Bankowy Fundusz Gwarancyjny; PAN – Polska Akademia Nauk; JEDNOSTKI BUDŻETOWE – nie mogą zaoszczędzić pieniędzy niewydatkowane środki muszą zostać zwrócone; FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH: Alokacyjna – rozmieszczenie finansów publicznych w te sfery, które nawet są deficytowe np. służba zdrowia. Każdy obywatel musi mieć dostęp do podstawowych usług np. edukacja, transport publiczny; Redystrybucyjna – podział środków finansowych na sfery, które w państwie muszą istnieć. W państwie mamy 2 sfery produkcyjną i nieprodukcyjną. Do budżetu państwa wpływają pieniądze ze sfery produkcyjnej. Jeżeli ta sfera jest większa od nieprodukcyjnej to w państwie jest lepiej; SFERA PRODUKCYJNA => pracownicy SFERA NIEPRODUKCYJNA => emeryci, renciści, dzieci, młodzież Na finanse publiczne ma wpływ demografia. Stabilizacyjna – rolą państwa jest stabilizacja gospodarcza, w tym celu wykorzystuje różnego rodzaju instrumenty np. aby zmniejszyć bezrobocie, obniżyć podatki, obniżyć lub podwyższyć stopy procentowe; Kontrolna – przepływ pieniędzy ze sfery produkcyjnej do nieprodukcyjnej musi podlegać wnikliwej kontroli np. NIK, RIO, Urząd Skarbowy; KRZYWA LAFFER’A Im niższe podatki, tym w budżecie państwa jest więcej pieniędzy.
PROCEDURA BUDŻETOWA PAŃSTWA:
Art. 109 – 123 ustawy o finansach publicznych Art. 139 ustawy o finansach publicznych Art. 222 KRP dysponenci (art. 9) Art. 225 KRP MINISTER FINANSÓW GUS (Główny Urząd Statystyczny) Minister Finansów przed przygotowaniem projektu budżetu państwa dowiaduje się u prezesa GUS o liczbę podatników.
- ma czas do końca września; RADA MINISTRÓW - prowizorium (art. 145 UOFP);
- rezerwa (art. 140 UOFP); MAX. 4 MC SEJM: 3 czytania (spotkania)
- EXPOSE (PREMIER/MINISTER FINANSÓW)
- DYSKUSJA , 7 DNI PO EXPOSE JEST ROSŁYŁANE SPRAWOZDANIE
- GŁOSOWANIE ( połowa posłów) USTAWA (art. 223 KRP), 20 DNI Jeżeli Prezydent nie otrzyma ustawy do podpisu w ciągu 4 mc od przekazania Sejmowi, ma prawo zmniejszyć czas kadencji sejmowi w ciągu 14 dni. SENAT SEJM (Marszałek Sejmu) (art. 224 KRP) PREZYDENT (PRP) 7 dni na podpis Trybunał Konstytucyjny (2 mc) – sprawdzenie czy jest zgodne z konstytucja RP Ogłasza w Dzienniku Ustaw „Monitor Polski” PROCEDURA BUDŻETOWA – OPIS Projekt budżetu państwa na kolejny nowy rok przygotowuje minister finansów, wcześniej jednak wysyła zapytanie do wszystkich dysponentów budżetu państwa zapytanie ile pieniędzy potrzebują na nowy rok. Na podstawie odesłanych materiałów przez dysponentów minister finansów przygotowuje projekt ustawy budżetowej na nowy rok. Minister finansów wysyła projekt ustawy do Rady Ministrów, jeżeli Rada ministrów nie zdąży przygotować projektu do końca września musi przygotować prowizorium. Rada ministrów przedkłada projekt ustawy budżetowej do Sejmu. W Sejmie są 3 czytania: 1. Expose (wystąpienie premiera lub ministra finansów), 2. Dyskusja (7 dni przed nią każdy z posłów musi otrzymać sprawozdanie z 1 czytania,
- Głosowanie (przynajmniej połowa posłów). Z Sejmu ustawa budżetowa idzie do Senatu, Senat ma 20 dni na naniesienie poprawek lub nie, następnie ustawa trafia ponownie do Sejmu. Marszałek Sejmu zanosi ustawę do Prezydenta, ma on 7 dni na jej podpisanie, jeżeli ma jakieś uwagi może wysłać ustawę do Trybunału Konstytucyjnego (2 mc na sprawdzenie), jeżeli Trybunał Konstytucyjny nie ma zastrzeżeń, Prezydent musi podpisać ustawę. WIELOLETNI PLAN FINANSOWY PAŃSTWA (art. 103-108 ustawa o finansach publicznych) 4 lata (2021-2024)
EBC – Europejski Bank Centralny (siedziba Frankfurt nad Mennem – Niemcy ) Inflacja – spadek wartości pieniądza, podczas wzrostu cen Unia Europejska – 27 państw (Belgia, Bułgaria, Czechy, Dania, Niemcy, Estonia, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Włochy, Cypr, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Węgry, Malta, Holandia, Austria, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Finlandia i Szwecja) Euro – 20 państw (Austria, Belgia, Chorwacja, Cypr, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowacja, Słowenia i Włochy) PAŃSTWA, KTÓRE NIE SĄ W UNI EUROPEJSKIEJ, ALE ICH OFICJALNĄ WALUTĄ JEST EURO: Monako; Kosowo; Czarnogóra; Watykan; Andora; San Marino; PAŃSTWA, KTÓRE SĄ W UNI EUROPEJSKIEJ, ALE ZASTRZEGŁY SOBIE, ŻE DO EURO NIE WEJDĄ; Dania (korona duńska, dokument); Szwecja (korona szwedzka, wyniki referendum); Wielka Brytania (funt brytyjski, dokument); POLITYKA FISKALNA – obejmuje budżet państwa, czyli dochody państwa (podatki), wydatki państwa (opłaty, UE), dług, deficyt; POLITYKA PIENIĘŻNA (MONETARNA) – NBP (Narodowy Bank Polski); Organ Kontrolny Instytucji Finansowych: KNF – Komisja Nadzoru Finansowego; Zadania/cele Narodowego Banku Polskiego: Utrzymanie stabilności waluty; Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa; Regulowanie płynności banków;
Ustalanie rezerwy banków komercyjnych; Opracowanie statystyki pienieżnej i bankowej; Emisja pieniądza (banknoty, monety); Sprzedaż papierów wartościowych np. obligacja (papier dłużny, państwo zadłuża się u obywateli, oprocentowany, długoterminowy); Zaciąga kredyty i pożyczki; Organy Narodowego Banku Polskiego:
1. Prezes NBP: Przewodniczący w Radzie Polityki Pieniężnej i w Zarządzie NBP; Powoływany na 6 letnią kadencję, powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta; możliwość reelekcji (12 lat); Prezes – apolityczny, nie może należeć do partii politycznych, związków zawodowych; Reprezentuje NBP na zewnątrz, w instytucjach międzynarodowych np. EBC (Europejski Bank Centralny) 2. Rada Polityki Pieniężnej: 9 członków; Powoływanych na 6 lat; Wybiera ich Prezydent RP, Sejm i Senat, każdy z nich po 3 osoby; Muszą być apolityczni, nie mogą należeć do partii politycznej; Zadania Rady Polityki Pieniężnej: Corocznie przedkłada do Sejmu założenia polityki pieniężnej (np. inflacja, stabilność waluty itd.); Corocznie składa do Sejmu sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej; Ustala wysokość stóp procentowych NBP; Ustala wysokość stopy rezerwy obowiązkowej banków; Zatwierdza plan finansowy NBP; 3. Zarząd NBP: 6 – 8 członków; Kadencja na 6 lat; Musi być apolityczny, nie mogą należeć do partii; Członków rady powołuje i odwołuje Prezydent RP na wniosek Prezesa NBP; Zarząd NBP realizuje wszystkie założenia Rady Polityki Pieniężnej.
ORGAN KONTROLNY W SAMORZĄDACH – RIO (REGIONALNA IZBA
OBRACHUNKOWA)
PROCEDURA BUDŻETOWA W JEDNOSTKACH SAMORZĄDU TYRETORIALNEGO
(JST)
Dochody gminy: fundusze UE; budżet państwa; sprzedaż, prywatyzacja; podatki ( gminy w całej Polsce ustalają wysokość swoich podatków, każda gmina może mieć swoją wysokość ): leśny; rolny; od nieruchomości; dochodowy (PIT); od prowadzenia działalności gospodarczej (CIT); od środków transportu; darowizn; od czynności cywilno-prawnych (CCP), (do 1000 zł się nie płaci CCP); opłaty; eksploatacja; kary, mandaty; Wydatki gminy: oświata (szkoły, żłobki, przedszkola); nauczyciele; wyposażenie; infrastruktura (drogi, ścieżki rowerowe, chodniki, kanalizacja); bezpieczeństwo; kultura (sale wiejskie, biblioteki); PROCEDURA BUDŻETOWA (GMINA) Projekt uchwały budżetowej na kolejny, nowy rok w przygotowuje organ wykonawczy – Wójt + Skarbnik. Skarbnik przedstawia Wójtowi informację o całym majątku gminy
(mienie komunalne). Wspólnie przygotowują projekt uchwały budżetowej, który przedkładają najpóźniej do 15 listopada do organu stanowiącego – Rady Gminy (art. 238 ustawa o finansach publicznych) oraz do RIO (Regionalna Izba Obrachunkowa). Do projektu uchwały dołączają informację o majątku gminy + uzasadnienie. Rada Gminy ma czas do końca roku (w wyjątkowych sytuacjach ma czas do końca stycznia nowego roku – w między czasie obowiązuje projekt uchwały budżetowej Wójta), żeby zagłosować nad budżetem (żeby przyjąć budżet) (art. 239 ustawa o finansach publicznych). Jeżeli rada gminy nie zdąży do końca stycznia to budżet dla gminy uchwali RIO. Budżet realizuje, wykonuje Wójt. Wójt wysyła sprawozdanie + informację o stanie mienia komunalnego do RIO i do Rady Gminy ma na to 5 miesięcy. Rada Gminy po zapoznaniu się z opinią RIO udziela lub odmawia udzielenia absolutorium Wójtowi. KONTRASYGNATA – zgoda Skarbnika na wzięcie przez Wójta kredytu/pożyczki. Na pisemne polecenie Wójta, Skarbnik zobligowany (zobowiązany) jest udzielić Wójtowi kontrasygnaty (zgody). Skarbnik informuje o udzieleniu kontrasygnaty Radę Gminy i RIO.
1. DŁUG PUBLICZNY = dług skarbu państwa + pozostałe jednostki sektora finansów publicznych 2. DŁUG SKARBU PAŃSTWA – obejmuje tylko sektor rządowy (Prezydent, Premier, Rada Ministrów, Sejm, Senat, NIK, Trybunał Konstytucyjny, Sądy), dług skarbu państwa obejmuje ¾ długu publicznego.
DŁUG PUBLICZNY
Np. oświata, NFZ Dług skarbu państwa - sektor rządowy Im większa administracja, tym większe koszty. DŁUG PUBLICZNY - może być ujmowany jako: Liczba bezwzględna; Jako procent PKB (dodajemy deficyty, dzielimy przez dochód i mnożymy przez 100%); Sposoby zmniejszenia długu publicznego: zmniejszyć wydatki;
dotyczących szeroko rozumianej gospodarki finansowej, których naruszenie skutkować może pociągnięciem do odpowiedzialności. NALEŻNOŚCI – ktoś jest mi dłużny; ZOBOWIĄZANIA – jestem komuś coś dłużna; KARY ZA NARUSZENIE DYSCYPLINY FINANSNÓW PUBLICZNYCH SĄ: upomnienie; nagana; kara pieniężna; zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi;
