www.student.e-tools.pl
1
System gosp odar ki nakazowo rozd zielczej – państwo decy duje co prod uk ować, gdzie, jak
Gosp odarka wolno ry nkowa – państwo jest tu mono polistą na pr odu kty niezbędn e dla
oby wateli
Popyt – zapotrzebow anie na towar y i usłu gi które możn a nab yć na ryn ku w danym czas ie
i po okr eślonej cenie.
Podaż – ilość towaró w i u sług na ry nku zaoferow anych p rzez prod ucenta lub
usługo dawcę
Potrzeba – kon ieczność po siadania d anej rze czy:
- pod stawowe (bio logiczne) – żywno ść, odzież
- dalsze w tym lu ksuso we
- materialne
- niematerialne (p sychic zne)
Dob ra – środk i potrzebne do zaspokajania potrz eb
- trwałe
- nietrwałe
Potrzeba – stan br aku cz egoś, nierów now agi w org anizmie, poczuc ie niezb ędno ści
posiadania lub użytko wania dó br i usług. Istn ienie p otrzeby wy wo łuje dążenie d o ich
zaspokajani a. Podstawow ym pro blemem ekono micznym jest sprzeczn ość międ zy
nieogran iczonymi po trzebami lu dzkimi a og raniczo ną ilości ą zasob ów umo żliwiających
zaspoko jenie potrzeb .
Zasoby w ytwór cze – składniki bior ące udzia ł w wytw arzaniu dób r i usług
Czynniki: zi emia, kapi tał, praca, techno logia
Zasoby n aturalne – nie ty lko ziemi a ale także c ałe środ owisk o przy rodnicze zasob y
występujące w postaci od nawialnej (las) i n ieodnawialne j (minerały). Zaś n aturalne są
specyficznym c zynn ikiem prod uk cyjnym, bo nie są wytworem pr acy ludzkie j, ale
człowiek może po prawia ć ich wł aściwo ści. Ilość zi emi jest ogr aniczon a i niepo mnażalna.
Ziemia jest rów nież niepr zemieszc zalna i w zasadz ie nieznis zczalna. Racjonalnie
upraw niana ziemia nie zużywa s ię, ziem ia jest środ kiem i przedm iotem pracy .
Praca – jest związana z człowiek iem – pot encjałem fizyczny m i zdo lnościami, które
można wyk or zystać w produ kcji i świadczeniu us ług. Zasad y pracy w gosp odarce są
bardzo zróżnicowane. Czynnik pracy rozp atrujemy od stron y: - iloś ciowej, - jakościowe j,
przy p racy występu je zjawisko PŁACY – c ena za pr acę
Kapitał – zapas dó br pr zeznaczon y do dalszej prod uk cji, a n ie do kon sump cji.
- trwały – maszyn y, hale, bu dyn ki, narzędzia – zuży wa się w w ielu cyk lach
produk cji, podlega amo rtyzacj i, wyraża zużyc ie, utra tę warto ści daneg o do bra
trwałego w wyn iku jego w yko rzystania w procesie p rod ukcji, lub świad czenia us ług
w kosztach dz iałalnośc i mieszcz ą się koszt a amor tyzacji.
- Obro towy – zmienia postać w 1 lub k ilku cykla ch pro duk cyjny ch. (surowce,
materiały, pó łfabry kanty)
Zasoby k apitału – w odr óżnieniu o d ziemi n ie są darem natury l ecz wyn ikiem procesu
produk cji przeznaczony m do dalszej prod ukcji. Jes t to więc t a część wy pro duko wanych
dób r która nie jest prze znaczona do bezpośr edniej ko nsu mpcji. Są to śro dk i prod ukcji
nazywane często śr odk ami inwestycy jny mi.
Pieniądz – sam z s iebie kapi tałem n ie jest albo wiem n ic się bezpo średn io nie
wyp rodukuje. Może jedn ak stać s ię realny m kapitałe m jeżeli zost anie u żyty do zakupu
dób r inwestycyjny ch. Tak więc pi eniądz j est śro dkiem wymian y, poś rednikiem w akc ie
kup na, sprzedaży dó br i usług sam żadny m do brem nie będąc gdy by n im był to
przestałby istnieć pr oblem brak u kapitału zawsze bow iem możn a znal eźć papier do jego
produk cji.
Technolog ia – zdolność do z arządz ania czynn ikami wy twórczym i, stosow anie l epszych
sposo bów org anizacji. Wiedza t echno logiczna i org anizacyjna n iezbędn a do pro wadzenia
działalności go spo darczej i byci a konk uren cyjnym. Po siadane zasob y są ze sob ą łączon e
w pro cesie wytwarzani a dób r i usług, mogą s ię zas tępować al e substy tucja ta nie jest
nieogran iczona. Metod y i sposo by w ytwarzania, łącz enia zasob ów w p rocesie pr odu kcji
nazywany mi TECHNI KAMI PROD UKCJI.
Sposó b, metoda wy twarzania. Zas toso wanie pozosta łych czy nnik ów wy twórczych . Skala
potrzeb zależy od poziomu społe czeńs twa.
Dob ra ekono miczne – przedmiot mat erialny , który jest rz adki i u żyteczny oraz użyt eczna
usługa go spo darcza
Rzadkość – wyst ępow anie dóbr w ogr aniczonej ilości w s tosun ku do po trzeb. Przy cenie
= 0 zapotrzebow anie rzadk ie pr zekracza moż liwośc i jego wy pr oduko wania. Dobr o jest
użyteczne gd y zaspo kaja potrzeb y do starcza satysf akcji i zad owo lnienia.
Dob ra dzielimy na:
Dob ra wolne – odzn aczające się tą cechą, że s ą użyteczne i wyst ępują w nieogran iczonej
ilości (pow ietrze, woda) n ie są efekt em pro cesu pro duk cji, zwyk le nie płacimy za ich
użytko wanie.
Dob ra pub liczne – służ ą jedno cześnie wielu ludziom; cechu ją się tym, że konsu mpcja
takiego dob ra przez 1 osob ę nie z mniejsza dob ra dostępn ej dla innych osób np.
bezpieczeństwo p ubliczn e, och ron a narodo wa, latarnia morsk a, są to dob ra płatne, nie
płaci się bezpośr ednio, a le po przez pod atki.
Dob ra gospod arcze dzielimy na:
Kon sumpcy jne i kapitałowe – środk i prod uk cji oraz na dob ra: - nietrw ałego użytku ,
trwałego użytku . Dobr a kapitałowe dzielim y jeszc ze na: - przedm ioty pr acy – które
pod legają przetwarzan iu w pro cesie pro duk cji (surowce i energ ia) za po moc, - śro dki
pracy – za pomocą k tóry ch są prze twarzane p rzedmioty pr acy (m aszyny, bu dy nki)
Podstawo we pod mioty go spod arujące
Podmio tem gospo darczym jest ka żdy kto aktywn ie uczes tniczy w życ iu go spod arczym,
pod ejmuje samodzieln ie decyzj e ekono miczne i jest nara żon y w związk u z tym n a ryzyko
strat. Najważni ejsze z ni ch to: - ko nsu menci, - przeds iębiorstwa , gosp odarstwa ro lne,
banki, państwo . Są on e ze sob ą ściśle pow iązane pr zez więz i rynk owe p ełnią w
gosp odarce różne fun kcje. Gospo darstwa do mowe trak towane jest zamien nie z po jęciem
kon sument – zespół osó b żyjących r azem, gdzi e główn ą funk cją jest kon sump cja dóbr i
usług d ocho dy mogą po chod zić od 1 lub kilku członk ów r odziny którzy sprzedają na
rynku zd olność do pracy d ocho dy przeznaczone są n a część: - ko nsump cyjną, -
oszczędności.
Gosp odarstwo rolne zawiera w sobie cechy gosp od arstwa domo wego i przedsiębior stw a
– dlatego, że wytw arzana prod uk cja jes t kierowana w częśc i na rynek (towaro wa), a
część na potrz eby własne, ekon omicznym c elem go spod arstwa rolneg o jest
maksymaliza cja doch odu – jest przeznaczany w częśc i na zakup dób r ko nsumpcyjny ch i
część inwesty cyjnych.
Przedsiębiorstwo – dyspo nu je zasobami, prow adzi dzia łalność p rod ukcy jną, usługow ą, a
wytwarzaną po daż dób r usług kieruje do ko nsu mentów inn ym pr zedsiębiorstw. G łówny m
celem przedsi ębiorstwa jest zysk . Przedsięb iorstwo p odejmuje na swoj e ryzyk o decyzje
odn ośnie wielkości prod uk cji, metod w ytwarzania, spo sob u spr zedaży. W de cyzjach jest
ogran iczona wielko ścią pop ytu ry nkoweg o, możliwością zdo bycia kapi tału.
Przedsiębiorstwa mog ą posiada ć różne for my or ganizacyjne , prawne, w łasnośc iowe.
Krzyw a możliwości pro du kcyjny ch
Zasoby czyn nikó w pro dukcji są zawsze og raniczane, a w ięc ogr aniczone są mo żliwości
rozwo ju pro dukcji. Tymczasem z apotrzebo wanie n a środk i konsu mpcji będące
wytwo rem pro cesu prod ukcji jest ogr aniczone. Wynika to z n ieogranic zono ści potrzeb
ludzkich.
Ogran iczoność zasobó w przy nieogran iczoności potrz eb ro dzi kon iecznoś ć nieustann ego
dok onywan ia wyborów i taki ego ro zkładu zasob ów, któr a zapewn i najbard ziej efektyw ne
ich użycie (z aspok ojenie konsu menta, ro zwój go spod arczy)
Istniejące możl iwości w ybo ru o brazuje tzw. krzywa możl iwości prod uk cyjnych. I stnieje
KMP w okresie kr ótkim i KMP w okr esie dług im.
KMP w okr esie kró tkim – zasoby czynnik ów pr odukcji są stałe
W okr esie długim – rosn ą zasoby ws zystkich czynnikó w pro du kcji, a efektywno ść ich
wyk orzystania jest co raz wyższa w wy niku postępu techno logiczno – org anizacyjnego.
To oznacza wzro st mo żliwości po dmiotu go spo darczego zwięks zają s ię.
Punk t X oznacza przyjęc ie rozw iązania n ie w pełni wyk orzys tującego możliwo ści
wyn ikające z istniejących zasob ów jest ro związani em nieefektyw nym .
Punk t Z – przykład rys owan ia nieosiągalnych c elów.
Wybó r między możliwośc iami po winien by ć zawsz e optyma lny. Posiadan e zasoby
należy tak spo żytkow ać by osiąg nąć maksyma lne efekty.
Przedsiębiorstwo – podmiot go spo darczy pr owadzący n a własny rachun ek działalno ść
produk cyjną lub us ługow ą w celu osiągn ięcia ko rzyści te w gosp od arce rynk owej
spro wadzają się do maksy malizac ji zysku w dłuższym ok resie. Form y własności
przedsiębiorstw: - spó łdzielcze, p aństwow e, prywatne
W gosp odar ce rynkowej niewielką część stano wi w łasność pańs two wą. Pańs two po siada
osob owość prawn ą. Jest samodz ielnym i sa mofinan sującym s ię pod miotem
gosp odarczym, właścici elem jest skarb p aństwa. Go spo darka ry nkowa op arta jest
główn ie na przedsiębior stwie pr ywatny m są własno ścią osób a nie ins tytucji zal icza się
tu: przedsiębio rstwa w łasności pr ywatnej oraz spółki.
Przedsiębiorstwa własn e i indy widualne – pro wadzo ne przez 1 oso bę i będąc e jego
własnością
Spółka stanow i zwią zek osób działających dl a osiąg nięcia wspó lnego c elu
gosp odarczego
Rodzaje spó łek:
- osob owe – spó łki cywilne i jawne nie mają osob ow ości prawnej. Każdy wsp ólnik
pon osi odpow iedzialność za firmę.
- Kapitałowe – z alicza s ię tu spó łki z ogr aniczoną odp owiedzi alnością or az spó łki
akcyjne swoją działalno ść opiera ją się o zgr omadzon y kap itał zakładow y
Banki i insty tucje finanso we
Banki – podmioty gosp odarcze zajmuj ące się spr awam i finansowy mi: ud zielaniem
kredy tów, kreo waniem dod atkowy ch pieniędzy, usług i finan sowe itp. W sk ład sys temu
banko wego wchodzi bank centra lny, ban ki komercy jne i inn e instytu cje finanso we.
Bank centralny – bank p aństwow y centralny bank emisyjny nadr zędna in stytucja w
stosunk u do banków k omercyjn ych (b ank banków). Wp ływa na pod aż pieniądza w
gosp odarce i stabilność wa luty kr ajowej.
Banki komercyjn e – przy jmują wk łady tzw. – wolne środ ki finanso we lu dno ści i
przedsiębiorstw u dziel ają kon sumen tom i produ centom kr edytów , kreują dod atkowy
pieniądz bezg otówk owy (czeki, weksle, p apiery wartośc iowe)
Pozabank owe instytucj e finansow e:
- firmy ub ezpieczeniowe
- fundus ze powiernicze
