Podstawy Nauki o Przedsiębiorstwie notatki, Notatki z Nauka o organizacji

Pobierz Podstawy Nauki o Przedsiębiorstwie notatki i więcej Notatki w PDF z Nauka o organizacji tylko na Docsity! Wykład 1. Definicja przedsiębiorstwa:  S. Sudul określa „przedsiębiorstwo jako jednostkę prowadzącą działalność gospodarczą, dążącą do zaspokajania potrzeb innych podmiotów życia społecznego przez wytwarzanie produktów lub świadczenia usług, przy czym działalność ta jest motywowana chęcią uzyskania korzyści majątkowych i prowadzona samodzielnie na ryzyko właściciela czy właścicieli”  T. Buczyńska mówi, że „przedsiębiorstwo jest to podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub też usługową w celu osiągnięcia konkretnych korzyści. Zatrudnia różnorodne czynniki produkcji, np. pracę, kapitał, ziemię w celu wytwarzania określonych dóbr lub świadczenia określonych usług, które sprzedaje na rynku innym przedsiębiorstwom, gospodarstwom domowym, władzy lokalnej lub też władzy centralnej. Głównym celem działalności gospodarczej jest osiągnięcie zysku” Wspólne cechy pojęć określenia „przedsiębiorstwo”:  Użycie określonych zasobów materialnych i niematerialnych i zorganizowanej pracy  Wytwarzanie ściśle określonych produktów  Zastosowanie metod rachunku ekonomicznego  Maksymalizacja korzyści  Podstawowe zasady działania Przedsiębiorstwo to taka organizacja, która zawsze obejmuje:  Zasoby ludzkie  Zasoby finansowe  Strukturę organizacyjną  Cele działania  Charakter właścicielski Rodzaje działalności:  Produkcyjne - wytwarzające dobra materialne (produkty i wyroby), również przedsiębiorstwa przemysłowe (przemysłu przetwórczego i wyrobniczego), jak i rolne oraz budowlane;  Handlowe - przedsiębiorstwa oferujące handel detaliczny i hurtowy  Usługowe - przedsiębiorstwa świadczące usługi, w tym spedycyjno-transportowe, finansowe, usług gastronomicznych, oświatowych , turystycznych, zdrowotnych, komunalnych, kulturalnych itp.; Główne cele działania przedsiębiorstwa:  Wzrost wartości przedsiębiorstw  Zdolność przedsiębiorstwa do przetrwania  Maksymalna nadwyżka finansowa (zysk)  Wzrost udziału w rynkach sprzedaży  Wzrost obrotów firmy  Wzrost nowoczesności technologicznej Cele główne realizuje się w dłuższej perspektywie czasu (5-10 lat dla mikro i małych przedsiębiorstw, 15-20 lat dla przedsiębiorstw dużych) Pomocnicze cele przedsiębiorstwa:  Maksymalny wzrost wydajności pracy  Maksymalna obniżka kosztów  Najlepsze wykorzystywanie zdolności produkcyjnych firmy  Wzrost produktywności środków trwałych  Poprawa jakości produktów  Wzrost kwalifikacji, w tym kadry kierowniczej i strategicznych grup zatrudnionych  Stale wdrążanie innowacji  Dążenie do poprawy sytuacji socjalno-bytowej załogi  Dążenie do ciągłej poprawy stosunków międzyludzkich  Uzyskanie wysokiego poziomu identyfikacji celów kierownictwa i załogi  Uzyskanie społecznej akceptacji dla przedsiębiorstwa Podstawowe cechy przedsiębiorstwa:  Posiada osobowość prawną. Może na własną odpowiedzialność zaciągnąć zobowiązania i prowadzić rozliczenia ze wszystkimi organami prawnymi.  Posiada odrębność ekonomiczną. Działa ono na zasadzie rachunku gospodarczego, tzn. że wszystkie swoje wydatki pokrywa ze sprzedaży swoich produktów (wyroby, usługi)  Posiada odrębność organizacyjną. Odrębność organizacyjna wyraża się właściwym dla danej jednostki organizacyjnej schematem struktury organizacyjnej.  Posiada odrębność organizacyjno- techniczną i wytwórczą. Każde przedsiębiorstwo posiada specyficzny majątek wytwórczy, technologię produkcji, kapitał intelektualny i organizację produkcji, odpowiadającą jego profilowi produkcyjnemu. Trudno spotkać w sferze wytwórczości produkcyjnej dwa lub więcej identyczne przedsiębiorstwa.  Posiada odrębność terytorialną przedsiębiorstwa najczęściej prowadzą działalność gospodarczą na danym, wydzielonym obszarze, terytorium Funkcje przedsiębiorstwa w aspekcie gospodarczym:  Funkcja wytwarzania. W tej funkcji akcent jest położony na bieżącym działaniu i krótkim okresie. Chodzi tutaj o odpowiednie wykorzystanie istniejącego w danym momencie potencjału gospodarczego.  Funkcja Przedsiębiorczości. W tej funkcji nacisk stawiany jest na przyszłość. Oznacza to dostosowanie zasad i potencjału przedsiębiorstwa do zmieniających się potrzeb i zasad. Te dwie funkcje są ze sobą ściśle powiązane i składają się na sprawne gospodarowanie środkami, którymi przedsiębiorstwo dysponuje. Funkcje przedsiębiorstwa w aspekcie społecznym:  Funkcja tworzenia motywacji. Funkcja ta polega na organizowaniu pracy ludzi zatrudnionych w przedsiębiorstwie w taki sposób, aby tworzyli oni wewnętrznie zwarty, skoordynowany Jednoosobowa działalność gospodarcza.  To najprostsza i najbardziej popularna forma prawna przedsiębiorstw w kraju ze względu na niewielkie wymogi formalne rejestracji,  nieskomplikowane rozliczenia księgowe,  niezależność decyzyjną właściciela, oraz możliwość szybkiej zmiany profilu swojej działalności.  Wadą natomiast jest nieograniczona osobista odpowiedzialność majątkowa przedsiębiorcy za zobowiązania firmy Spółka cywilna.  Spółka osobowa tworzona na podstawie prawa cywilnego.  Podstawa prawna funkcjonowania spółki cywilnej to Kodeks Cywilny.  Zakładana jest oby osiągnąć jakiś cel gospodarczy opisany w umowie  Każdy ze wspólników posiada odrębny wpis do ewidencji działalności, natomiast spółka ma swój numer regon oraz nip. Odrębnie wspólnicy są właścicielami całego majątku spółki.  Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej i nie jest przedsiębiorstwem- przedsiębiorcami są natomiast wspólnicy spółki.  Utworzenie spółki cywilnej wymaga zawarcia przez wspólników pisemnej umowy. Zawiązanie spółki cywilnej musi być zgłoszone w urzędzie gminy, gdzie wspólnicy (a nie spółka) zostaną wpisani do Ewidencji Działalności Gospodarczej.  Spółka powinna również otrzymać w Urzędzie Statystycznym numer REGON, a w urzędzie skarbowym- NIP. Spółka jawna  Jako spółka osobowa oparta jest w zasadzie na niezmiennym składzie osobowym, gdzie regułą jest podejmowanie decyzji w formie uchwał jednomyślnie,  Brak jest wyspecjalizowanych organów,  Do prowadzenia spółki i jej reprezentowania powołani są wszyscy wspólnicy,  Spółka ta nadaje się do prowadzenia przedsiębiorstw średniej wielkości.  Spółkę rejestruje się w Krajowym Rejestrze Sądowym.  Podstawę prawną funkcjonowania spółek jawnych stanowi Ustawa Kodeks Spółek Handlowych.  Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.  Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia. Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. Prawo wspólnika do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Spółka partnerska  Jest to spółka osobowa utworzona przez wspólników w celu wykonywania wolnego zawodu pod własną firmą.  Służy ona wyłącznie do wykonywania wolnych zawodów, a krąg osób, które mogą zostać wspólnikami, jest ograniczony.  W zakresie łączenia się ze sobą osób wykonujących wolne zawody istnieją jednak ograniczenia, narzucone przez ustawy o zawodach doradczych. I tak np. doradca podatkowy może być wspólnikiem spółki partnerskiej tyko z innymi doradcami podatkowymi  Partnerem spółki może być adwokat, aptekarz, architekt, inżynier budownictwa, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, doradca inwestycyjny, księgowy, lekarz, dentysta, lekarz weterynarii  Podstawę prawną funkcjonowania spółek partnerskich stanowi Ustawa Kodeks Spółek Handlowych  Spółkę partnerską rejestruje się w Krajowym Rejestrze Sądowym i powstaje z chwilą wpisu do rejestru.  Przed zgłoszeniem do właściwego rejestru należy zawrzeć umowę spisaną w formie aktu notarialnego, pod rygorem nieważności.  Firma spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie „i partner” bądź „ i partnerzy” albo „spółka partnerska”, oraz określenie wolnego zawodu np. Jan kowalski i partnerzy- księgowi.  Odpowiedzialność partnerów uwidacznia specyfikę spółki partnerskiej, która wiąże się z ograniczoną odpowiedzialnością wspólników.  Wspólnik nie odpowiada swoim majątkiem osobistym za zobowiązania pozostałych partnerów i osób mu podległych, a wyłącznie za błędy swoje oraz popełnione przez nadzorowany personel. Spółka komandytowa  Spółka mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firma. Jest to forma przejściowa pomiędzy spółkami osobowymi (cywilna i jawna), a spółkami kapitałowymi (spółka z.o.o, akcyjna)  Spółka ta nie ma osobowości prawnej, ale posiada zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (ułomna osoba prawna). To znaczy, że może być podmiotem prawa i obowiązków (zdolność prawna) oraz własnym działaniem (konkretnie działaniem osób uprawnionych do reprezentowania spraw spółki) dokonywać czynności prawnych.  Podstawą prawną funkcjonowania spółek komandytowych stanowi Ustawa Kodeks Spółek Handlowych.  Utworzenie spółki komandytowej następuje na podstawie umowy spółki komandytowej w formie aktu notarialnego, podlega rejestracji w KRS. Spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Spółka komandytowo-akcyjna  Spółka mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firma, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.  Komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, reprezentuje spółkę.  Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki, reprezentuje ją jako pełnomocnik.  Podstawą prawną funkcjonowania spółek komandytowo-akcyjnych stanowi Ustawa Kodeks Spółek Handlowych.  Utworzenie spółki następuje na podstawie umowy spółki komandytowo-akcyjnej w formie aktu notarialnego, podlega rejestracji w KRS.  Spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru.  Minimalny kapitał zakładowy to 50 000 zł  Komplementariusz nie ma obowiązku wkładu do kapitału zakładowego. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością  Samodzielny podmiot posiadający osobowość prawną, stanowiący najczęściej występującą formą spółki kapitałowej.  Dla przedsiębiorców planujących przedsięwzięcia gospodarcze w większym rozmiarze, lub wiążące się z wysokim ryzykiem.  Zazwyczaj bardziej korzystny od spółki osobowej.  Mniejsze ryzyko że odpowie się za długi firmy osobistym majątkiem.  Podstawę prawną stanowi Ustawa Kodeks Spółek Handlowych  Umowa zawarta w formie aktu notarialnego.  Wspólnicy (wspólnik), muszą wnieść wkłady na pokrycie całego kapitału zakładowego.  Rejestracja w KRS  Spółka nabywa osobowość prawną po wpisie do rejestru.  Kapitał zakładowy- powinien wynosić co najmniej 5 000 zł. Wartość minimalna nie może być niższa niż 50 zł. Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej, albo nierównej wartości nominalnej.  Spółka z o.o może posiadać jednego lub większą liczbę wspólników, którymi mogą zostać osoby fizyczne lub osoby prawne, np. inne spółki.  Za zobowiązania odpowiada spółka całym swoim majątkiem, mogą odpowiadać solidarnie członkowie zarządu, ale tylko w tedy, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna.  Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.  Spółkę reprezentuje i prowadzi jej sprawy zarząd spółki. finansów. Działy personalne mają charakter liniowy i są podporządkowane kierownictwu naczelnemu organizacji Zauważalna jest obecnie decentralizacja funkcji personalnej polegająca na współdziałaniu menadżerów personalnych z liniowymi, powierzaniu im uprawnień decyzyjnych dotyczących podejmowania decyzji kadrowych np. w zakresie:  wspólnego określania zapotrzebowania personalnego i zwalniania pracowników  doradztwa dla menedżerów liniowych dotyczących, np. prawa pracy, pośrednictwa w sporach z kierownictwem wyższego szczebla  udziału menadżerów liniowych w procesie szkolenia pracowników oraz przygotowywaniu i wdrażaniu systemu ocen pracowniczych  konsultowania z menedżerami liniowymi decyzji o obsadzie stanowisk, awansach, podwyżkach płac, przyznawanych nagrodach Za determinaty pojawienia się strategiczne fazy w procesie przemian funkcji personalnej w organizacji uznaje się:  czynniki związane z otoczeniem przedsiębiorstwa  gospodarka,  globalizacja  rosnąca konkurencja,  silny wpływ państwa na zatrudnienie poprzez legislację,  demokratyzacja życia społecznego,  wzrost wykształcenia i aspiracji pracowników  zmiany w strukturze gospodarki narodowej  czynniki związanie z organizacją  wzrost złożoności organizacji,  restrukturyzacja organizacji  outsourcing  decentralizacja zarządzania,  dostrzeżenie roli kultury organizacyjnej, zmiany w technologii)  czynniki dotyczące pracowników (presja itp.)  dążenie do większej elastyczności i samodzielności pracy  oczekiwanie odpowiedzialności i lojalności względem organizacji, należytego powiązania i dostosowania jednostki i organizacji  dylematy etyczne  poczucie niepewności w pracy Strategiczne podejście do zarządzania zasobami ludzkimi można określić jako- zbiór długookresowych działań dotyczących przygotowania i wdrążenia strategii personalnej, wspierającej dążenia organizacji do uzyskania przez nią przewagi konkurencyjnej. Cechy podejścia strategicznego do zarządzania zasobami ludzkimi:  postrzeganie ludzi jako aktywa, podstawowy kapitał  wpływ otoczenia, a zwłaszcza konkurencji i rynku pracy na decyzje personalne  decyzje personalne o wydłużonym horyzoncie czasowym powiązane ze strategią ogólną przedsiębiorstwa, jego kulturą i wartościami  działania o charakterze proaktywnym, a nie reatywnym  uwzględnienie całej populacji pracowników a nie tylko kadry menedżerskiej Działania polityki personalnej:  planowanie zasobów ludzkich- obejmuje ocenę potencjału, jakim przedsiębiorstwo dysponuje oraz prognozę potrzeb w najbliżej przyszłości  rekrutację- poszukiwanie kandydatów na brakujące bądź tworzone stanowiska  selekcje- przemyślany dobór osób, które najlepiej mogą wykonywać prace na określonym stanowisku  wprowadzenie do pracy- poinformowanie nowo zatrudnionych osób o zakresie obowiązków a jeśli zajdzie potrzeba- przeszkolenie do wykonywania swych zadań  szkolenia i rozwój- dofinansowanie potrzeb szkoleniowych oraz przeprowadzanie szkoleń  ocenę pracy- przyczynia się do wypracowania przejrzystych reguł wynagrodzenia, do tworzenia możliwości awansu dla pracowników  awansowanie pracowników  odejście pracownika- jeśli planowanie zasobów zostało wykonane w długoterminowej perspektywie i z uwzględnieniem możliwości odejścia pracownika, plan zasobów dostarczy odpowiedzi, jak poradzić sobie z brakiem pracownika na danym stanowisku Wykład 4 Planowanie strategiczne, taktyczne i operacyjne Istota i proces planowania Planowanie polega na decydowaniu o podjęciu działań zorientowanych na wywoływanie zjawisk (zdarzeń, faktów), które by samistnie nie zaistaniły. Planowanie to proces polegający na świadomym ustalaniu kierunków działania oraz podejmowaniu decyzji opartych na celach, faktach i dobrze przemyślanych ocenach. Na proces planowania składają się trzy główne grupy czynności:  diagnoza teraźniejszości: gdzie jesteśmy?  Projekt i wybór celów: gdzie chcemy być?  Projekt i wybór środków działania: jak osiągnąć cele? Planowanie dzieli się na:  Strategiczne- 5 lat i dłużej  Taktyczne- 1-5 lat  Operacyjne- do jednego roku Główne pojęcia  Cel- konkretny, przewidywalny wynik, który organizacja chce osiągnąć poprzez działania w ramach strategii  Planowanie strategiczne- proces, w którym organizacja określa miejsce, jakie chce zajmować w przyszłości, oraz sposoby, jakie wykorzysta, by w nim się znaleźć  Strategia- koncepcja prowadzenia działań na 3-5 lat, na której opiera się plan operacyjny  Plan operacyjny- opis poszczególnych zadań i działań obejmujący również niezbędne do ich realizacji zasoby ludzkie, wymagane środki i czas Wady i zalety planowania strategicznego Wady:  Wymaga sporych nakładów czasu i pracy  Silna orientacja na cele ilościowe  Trudności z planowaniem aspektów jakościowych  Duża wrażliwość na zmiany w otoczeniu Zalety:  Ułatwia rozpoznanie przyszłych sytuacji  Pozwala na konsekwentne działanie w długim czasie  Mobilizuje do działania zespół organizacji Cele strategiczne Cele strategiczne- perspektywiczne zamierzenia kierownictwa organizacji optymalizujące wykorzystanie jej potencjału i sytuacyjne ją na korzystnej pozycji w przyszłości, w określonym czasie firma powinna realizować jeden cel strategiczny, np. tempo wzrostu, większy udział w rynku, zwiększenie zysków firmy, powiększenie wartości akcji  Schemat organizacyjny przedstawiający najczęściej w formie graficznej główne zależności (przede wszystkim hierarchiczne) występujące między jednostkami organizacyjnymi  Regulamin organizacyjny, nazywany „księgą służb”, zawierający opisy odstawowych czynności, wzorcowych zachowań się w jednostkach, komórkach organizacyjnych i w ramach pojedynczych stanowisk pracy oraz opisy pionowych i poziomych zależności w stosunku do innych elementów  Instrukcję obiegu dokumentów oraz inne instrukcje i regulaminy Formy struktury organizacyjnej 1. Podstawowe typy struktur organizacyjnych: o Struktura dywizjonalna o Struktura zadaniowa o Struktura macierzowa 2. Ze względu na rozpiętość kierowania i liczbę szczebli zarządzania: o Struktura płaska o Struktura smukła 3. Klasyczne: o Struktura liniowa o Struktura funkcjonalna o Struktura liniowo-sztabowa 4. Nowoczesne: o Struktura procesowa o Struktura sieciowa o Struktura wirtualna o Struktura fraktalna 5. Ze względu na podział zadań o Struktury typu U (unitary) o Struktura typu M ( multidivisional) o Struktura typu H (holding) Więzi nieformalne Więzi nieformalne- wynikające ze spontanicznych działań między sobą uczestników organizacji. Strukturę którą tworzą więzi nieformalne nazywamy nieformalną strukturą organizacyjną. Ponieważ więzi formalne i nieformalne wzajemnie się przenikają, współistniejąc tworzą układ faktycznie istniejących więzi zwany strukturą rzeczywistą. Struktura ta obejmuje:  Funkcjonujące elementy formalnej struktury organizacyjnej  Nieformalną strukturę organizacyjną  Niesformalizowaną strukturę organizacyjną, świadomie pozostawioną poza formalizacją w imię przyjętej filozofii elastyczności. Pojawienie się grup nieformalnych jest zwykle spontaniczne i związane jest z rozwojem znajomości w pracy. Wykład 6 Cykl życia przedsiębiorstwa Cykl życia organizacji- pojęcie z zakresu teorii zarządzania odnoszące się do zjawisk i zmian zachodzących w organizacjach wraz z upływem czasu. Przemiany te stanowić mają odpowiedz na zachowanie otoczenia. Wyróżnia się następujące fazy cyklu życia organizacji: Fazy cyklu życia organizacji:  Faza przedsiębiorczości- podstawowym celem jest przetrwanie i szybki wzrost- charakterystyczne cechy tej fazy to zorientowanie na klientów i otoczenie, innowacyjność, elastyczność i kreatywność  Faza zespołowości- następuje wówczas stopniowe przeorientowanie do wewnątrz- zasadniczym celem jest doskonalenie pracy zespołu oraz podnoszenie morale uczestników organizacji  Faza formalizacji- orientacja wewnętrza staje się dominująca, charakterystyczne cechy to: stabilność, przewidywalność, sterowność i wydajność. Następuje specjalizacja i formalizacja struktur.  Faza odnowy- przełamanie rutyny nabyte w fazie formalizacji, stopniowa decentralizacja i spłaszczenie struktur, otwarcie na zewnątrz Specyfikę powyższego modelu stanowi fakt, że nie zakłada on załamania. W rzeczywistości w każdej z faz cyklu istnieje ryzyko zakończenia działalności organizacjo, np. poprzez likwidacje, podział, przejęcie lub połączenie. Faza zalożycilska Cykl życia firmyt2] Inkubacje pomystu i koncepcji firmy Narodziny i wyjście na rynek sk Upadek (00 drugie Odnowa technologiczna| lub produktu dh Likwiciacja Bankructwo źródło: Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć Pod redakcją Krzysztofa B. Matusiaka Model cyklu życia organizacji wg L.E. Greinera 1 Ea hm M Kryzys wypalenia zawodowego Kryzys biurokratyczny Kryzys kontrań wzrost przez współpracę Wielkość ki tryzys organizacji autonomii wzrost przez koordynacje Kryzys przywództwa Wzrost przez delegowanie wzrost przez wytyczne Wzrost przez kreatywność Mata m Młoda Wiek organizacji Dojrzała