Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Podstawy prawa - Notatki - Podstawy prawa - Część 1, Notatki z Prawoznawstwo

Notatki badające podstawowe zagadnienia prawne: m.in.prawo, moralność, gałęzie prawa.

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 04.03.2013

Lady_Pank
Lady_Pank 🇵🇱

4.7

(136)

375 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Podstawy prawa - Notatki - Podstawy prawa - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity! I) Norma prawna 1) Reguła zachowania – szczególny rodzaj normy: wynikającej z przepisów prawnych i gwarantowanej przymusem państwowym. Zawiera żądanie określonego zachowania od określonej kategorii osób (adresata). Jej cechą charakterystyczną jest generalność (adresat określony przy pomocy powtarzalnych cech) i abstrakcyjność (zachowanie do którego się odnosi ujęte w sposób umożliwiający powtarzanie korzystania z normy). Dzięki nim może być wielokrotnie używana. Norma ma też charakter: a) ogólny (każdy jest zobowiązany do jej przestrzegania (np. umowa athezyjna) b) dwustronny (dla 1 obowiązek; dla 2 prawa – wyj, prawo karne) Normy są podstawą do wydawania wyroków (skierowanych do osób) w III RP. 2.1) Budowa normy prawnej – 3 części (udziela odp. na pytania: kto; w jakich warunkach; jak powinien się zachować; co się stanie gdy tego nie zrobi) a) Hipoteza (kto i w jakich warunkach)- określenie adresata i dookreślenie go poprzez deskrypcję okoliczności w których działa. Te pokazują cechy adresata (wiek, stan zdrowia...), określają cel, sposób, czas i miejsce jego działania. Hipoteza określa adresata nie jednym słowem. b) Dyspozycja (jak powinien się zachować) – w treści ma: nakaz (ten odnosi się do konkretnego zachowania. Nie spełnienie oznacza kolizję prawną), zakaz (określa zachowanie niedopuszczalne, nie wychodzi poza treść zapisaną w normie. Nakaz i Zakaz- zbiorczo nazywane obowiązkiem prawnym), lub dozwolenie na pewne czynności (uprawnienie do pewnego działania , wybór opcji zachowania nie jest obligatoryjny „może” „ma prawo”) c) Sankcja (co się stanie jak tego nie zrobi) konsekwencja za naruszenie treści normy prawnej. Polega na pozbawieniu lub ograniczeniu dóbr, pełni funkcję prewencyjną, izolacyjną, eliminacyjną). Nie jest równoznaczna z karą. Mamy 3 rodzaje sankcji: - Karna (penarna) za popełnianie czynów zabronionych (przestępstwo, wykroczenie). Przestępstwo (zbrodnia v występek). Za przestępstwo – sankcje: grzywny, ograniczenia, wolności, pozbawienia wolności (do 15 lat), 25 lat pozbawienia wolności, dożywocie. - egzekucyjna (przymusowe wykonanie obowiązku, unicestwienie czegoś co zrobiono wbrew prawu), gł. w prawie adm. i cywilnym. (Np. nakazuje spłatę długu, lub przywrócenie stanu poprzedniego, v przeproszenie). Zawsze opatrzona klauzulą wykonalności. - nieważności czynności prawnej (konwencjonalnej), czynność nie rodzi skutków prawnych. (np. oparta na zasadzie błędu istotnego, testament bez prawa do zachowku). Musi być uznana przez sąd. Są też normy pozbawione sankcji prawnych! 2.2 Budowa normy prawnej – 2 części: zakłada ona istnienie 2 norm określanych jako sprzężone - norma sankcjonowana (hipoteza + dyspozycja); określenie adresata i tego co powinien zrobić. - norma sankcjonująca (hipoteza dyspozycja); za hipotezę przyjmuję n. sankcjonowaną i obwarowywuje sankcją za niewykonanie (co się stanie jak adresat tego nie zrobi). docsity.com 3) Rodzaje norm prawnych: różnice charakteru i mocy. a) bezwzględnie obowiązujące (imperatywne-ius cogens) – zawierają niepodważalny nakaz państwa od którego nie można się uchylić (odstępstwo = naruszeniu prawa > sankcja). Normy prawa karnego. b) Względnie obowiązujące (ius dispositivum) – można się do nich zastosować (dozwolenie) ale nie jest to konieczne, (np. zgoda że gdy w umowie sytuacja nieprzewidywalna strony stosują prawo cywilne). II) Norma prawna, norma moralna 1) Dawniej normy te pokrywały się, 2) norma moralna, nie ma sankcji i pozbawiona jest przymusu państwowego, 3) obecnie wspólne pole normy moralnej i prawnej zawęża się – ograniczone 4 typami relacji: - pokrywające się (np. nie zabijaj) - istnieje norma moralna, ale nie jest obwarowana sankcją prawną (np. zdrada małżeńska) - sprzeczne (imperatyw moralny, sprzeczny z nakazem prawnym np. nie donoś, ale wymóg informowania o przestępstwie, obłożony sankcją - kwestia ważności) - obojętne: normy moralne nie zajmują się pewnymi kwestiami które leżą w polu zainteresowania norm prawnych (np. znak towarowy, wypełnianie PIT-u). III) Przepis prawny Jest technicznym zapisem normy prawnej. Przepisem jest zarówno art., pkt., par., ust., Może pokrywać się z normą prawną, lub zawierać 2 normy prawne, lub norma może być w 2 przepisach (część teoretyków twierdzi, że może być więcej przepisów). Nazwy przepisów nie zawsze odnoszą się do norm. Generalnie dzielimy przepisy wg kilku kategorii: 1) - nakazujące - dozwalające - zabraniające 2) podobnie jak normy na: bezwzględnie obowiązujące i względnie obowiązujące, 3) na przepisy ogólne (lex generalis- zasady) i szczegółowe (lex specialis – wyjątki wyłączające zasadę), 4) a) przepisy odsyłające: jeśli ustawodawca nie chce się powtarzać może odesłać do innego przepisu (a nie tworzyć nowy który nie jest konieczny). Stosuje się wówczas analogię (np. immunitet posła – immunitet senatora), b) przepisy blankietowe – przepisy puste (nie zawierające norm), stwarzające jednak warunki by ktoś wskazany w nich normy te ustanowił. Są nimi np. upoważnienia ustawowe do wydawania rozporządzeń. (upoważnienia mogą być obligatoryjne lub fakultatywne; a rozporządzenie musi być poprzedzone uprawnieniem: na mocy ust... ), c) przepisy przejściowe (mówią jakie przepisy będą stosowane gdy czynność zawarta za starego prawa, a obowiązuje nowe) i końcowe (z reguły na końcu aktu normatywnego, dzielą się na wprowadzające – określające vacatio legis i uchylające - docsity.com 5) Doktrynalna: Dokonywana przez osoby zawodowo (naukowo) zajmujące się prawem, nie wiąże nikogo. Winna pełnić rolę wskazówki, przy stanowieniu prawa. b) według metody 1) Słowna (językowo – logiczna): Ustalanie norm poprzez analizę zwrotów i znaczeń językowych i interpunkcji. 2) Celowościowa (teleologiczna): Ustalenie znaczenia przepisu przez ustalenie celu dla jakiego go wydano 3) Systemowa: Przywiązuje znaczenie do hierarchii przepisów. Istotne jest miejsce w którym znajduje się przepis. Używana gdy zawodzi wykładnia słowna, na prawo patrzy jak na sprawny system. 4) Historyczna (porównawcza): Ustalenie znaczenia norm za pomocą materiałów historycznych, czyli analiza wcześniejszych przepisów dotyczących danego faktu. Używana głównie w literaturze naukowej. c) według wyniku: 1) Rozszerzająca: gdy dana wykładania każe interpretować inną wykładnie szerzej niżby stanowił zapis słowny. 2) Ścieśniająca: odwrotność 3) Stwierdzająca: Taka jak językowa, słowo w zapisie prawnym rozumiane jak w mowie potocznej. VIII Źródła prawa Za podstawowe uważany jest akt prawny będący aktem normatywnym, istnieje hierarchia źródeł prawa. Konstytucja dzieli je na: 1) Źródła prawa powszechnie obowiązującego (dla całego kraju i akty prawa lokalnego) a) Konstytucja: w p. unitarnych 1 szczególny akt prawny. Najwyższa moc postępowania. W III RP uchwalana 2/3 głosów Zgromadzenia Narodowego, zatwierdzona w referendum (>50%), podpisana przez prezydenta. Jej szczególna treść dotyczy: ogólnych zasad ustrojowych, określenia naczelnych organów władzy państwowej i ich kompetencji, praw i wolności obywatela, samorządu terytorialnego i finansów publicznych. Wymaga ona publikacji. Konstytucje dzielimy wg: sposobu zmiany, trybu uchwalenia, czasu obowiązywania, zawartości merytorycznej b) Umowy międzynarodowe (ratyfikowane): Część poniżej konstytucji, część równa ustawom. Podpisuje je RM, ale prezydent ratyfikuje i zarządza publikacje w Dz.U. Część z nich wymaga zgody wyrażonej w referendum (i stąd ważność). Ratyfikacja prawem ale nie obowiązkiem prezydenta (potrzeba kontrasygnaty). c) Ustawy: akty szczególnego rodzaju. Wydawane jedynie przez Sejm. Ma samoistną moc obowiązywania (do jej wydania nie potrzeba szczególnych uprawnień), Zmieniana tylko inną ustawą (choć może to być inna ustawa). Może też uchylać ważność innych aktów prawnych (mniej ważnych). Na regulowanie niektórych rzeczy ma wyłączność (bodżet, prawa i wolności, kompetencje organów państwa). Musi być ogłoszona w Dz.U. Uchwalana większością (50%+1, przy obecności ½ liczby posłów). d) Rozporządzenie: akt podstawowy (wykonawczy do ustawy). Ustawa mówi o istnieniu czegoś, resztę czyli np. kompetencje tego czegoś określa rozporządzenie. Ustawodawca sam odsyła do rozporządzenia (przepis docsity.com blankietowy). Wydawane jest przez egzekutywę. Wydawane na podstawie przepisu (obligatoryjne v fakultatywne). Konieczność druku w Dz.U. Upoważnienie do wydania musi być szczegółowe: - podmiotowo (dokładnie wskazywać podmiot do wydania rozporządzenia), - przedmiotowo (określać przedmiot regulacji) - treściowo (treść rozporządzenie nie szeroka) e) akty prawa miejscowego: wydawane przez wojewodę – rozporządzenia i wydawane przez radę gminy, czy powiatu uchwały. Jako akty podstawowe potrzebują upoważnienia zawartego w ustawie. Publikowane są w Dz. Wojewódzkim lub wywieszane na słupach ogłoszeń. 2) Źródła prawa wewnętrznie obowiązującego Uchwały i zarządzenia zawierające przepisy np. regulamin Sejmu. Kierowane do struktur administracyjnych bezpośrednio podlegających organowi wydającemu. Dzielą się na uchwały (od podmiotu zbiorowego) i zarządzenia (od podmiotu pojedynczego). Publikowane są w Monitorze Polskim i nie muszą mieć charakteru normatywnego. IX Akt Prawny Jest wyrazem woli państwa wydanym w odpowiedniej formie, w określonym trybie. Powstaje poprzez czynności prawne (np. umowa dwustronna), akty administracyjne (np. eksmisja) lub orzeczenia sądowe (szczegół z abstrakcyjnej normy, uznanie że zaszedł stosunek prawny). Może mieć charakter ogólny. Może mieć zarówno charakter normatywny, jak i nienormatywny (akt stosowania prawa). 1) Akt normatywny: zawiera normy prawne, a z nich buduje normy zachowań. Ma charakter powszechnie obowiązujący. Stanowiony przez organy prawotwórcze. Stanowi prawo. 2) Akt stosowania prawa: Nie jest powszechnie stosowany, nie zawiera ogólnych norm, Jest to decyzja organu państwowego dotycząca konkretnej sprawy i odnosząca się do konkretnego adresata. Wydawany jest przez różne organy państwa w jego imieniu. Wynik stosowania prawa. X Luki w prawie i sposoby ich uzupełniania Założenie, że system prawny obowiązujący w państwie jest zupełny – utopijne. 1) Życie szybsze niż proces legislacyjny (problemy zwłaszcza w prawie karnym). 2) Często zapis jest niezrozumiały, ale nie dostrzega tego stosujący prawo – luka pozorna (wypełniana poprzez wykładnię celowościową). 3) Luki rzeczywiste (konstytucyjne), powstają gdy ustawodawca przypadkowo ominął zagadnienie. Mają też miejsce gdy brak rozporządzeń dla określenia pojęć. Uzupełnianie luk: 1) Analogia z prawa: Organ stosujący prawo (sąd) na podstawie zasad systemu prawnego tworzy nową normę prawną (precedens), na którą można się powołać. Nie możliwe w III RP, bo u nas normy tylko w Sejmie. 2) Analogia z ustawy: Sąd rozstrzygający normę prawna poszukuje zapisu prawnego porządkującego podobna sytuację. W Polsce zabieg stosowany w prawie cywilnym. Żadna analogia nie jest stosowana w prawie karnym!!! docsity.com XI Obowiązywanie prawa w czasie przestrzeni i wobec osób 1) w czasie: - okres vacatio legis, - lex retro non agit, - lex rertro derogat lex priori, 2) w przestrzeni: - na terytorium państwa: konstytucja, ustawy, - akty prawa lokalnego na terytorium gdzie organ wydający ma uprawnienia do jego stanowienia, 3) co do osób: - obowiązuje osoby fizyczne jak i organizacje społeczne, - wyjątkiem immunitet. XI Sejm i Senat 1) Sposób wybierania- Sejm wybory 5 przymiotnikowe; senat 3 przymiotnikowe. Wybory do Sejmu zarządza prezydent min. Na 90 dni przed upływem kadencji a odbywają się one w jeden z 30 ostatnich dni kadencji liczonej od I posiedzenia. (de facto wydłużenie kadencji). a) Powszechne: pozwalają na uczestnictwo według zasad biernego (21; 30 lat) i czynnego prawa wyborczego. Rejestry wyborcze prowadzone przez gminy (zadanie zlecone od adm.) zawierają nazwiska mieszkańców posiadających prawa wyborcze, na ich podstawie tworzy się spisy wyborców. W obwodzie głosowania 0,5-3tys. wyborców (nr komisji = nr obwodu). Powszechność (w RP) oznacza także, że wybory odbywają się w dzień wolny od pracy. b) Bezpośrednie: głosowanie osobowe (tak jak testament i adopcja) i imienne (podpis na liście). c) Tajne: głosowanie, a nie wybory. Nie trzeba ujawniać swoich danych osobowych na (ostęplowanej) karcie do głosowania. Ostęplowana urna. d) Równe: - formalnie – każdy ma tyle samo głosów (d. w UK głosowanie pluralne) - materialnie – głos każdego liczy się tak samo (d. kurialne), dlatego tak istotny jest podział na okręgi wyborcze (41 do Sejmu, 40 do Senatu). W okręgu zamieszkuje określona liczba wyborców, dlatego okręgi takie by iloraz l. posłów z danego okręgu i l. mieszkańców tegoż kręgu by względnie równy w skali całego kraju – tzw. norma przedstawicielska. W okręgach wybiera się 7-19 posłów. W wyborach do senatu równość formalna wybiera się 2-3 (wyj. Warszawa – 4), brak materialnej. e) proporcjonalne: W okręg dana partia uzyskuje taką liczbę mandatów jak jest proporcjonalna do liczby oddaną na nią głosów. By nie było posłów ułamkowych – systemy przeliczania głosów. PKW: sprawdza, które ugrupowania przekroczyły próg wyborczy w skali kraju. Te które to zrobiły powrót do okręgów na podział mandatów. Deformacje wtórne i pierwotne. Lista okręgowa zawiera min. 12 nazwisk, kto wszedł- decyduje lista głosów na nazwisko, w Polsce preferuje się głosowanie na listy wyborcze. Do senatu wybory większościowe. O ważności wyborów decyduje Sąd Najwyższy!!! docsity.com