Podstawy prawa - Notatki - Podstawy prawa - Część 2, Notatki z Prawoznawstwo

Pobierz Podstawy prawa - Notatki - Podstawy prawa - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

Kadencyjność: de iure 4 lata. Kadencja zaczyna się od pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu (dla senatu także) i kończy w dzień poprzedzający I posiedzenie Sejmu nowej kadencji. Zatem Sejm obraduje w sposób permanentny. Pierwsze posiedzenie Sejmu zarządzane jest przez prezydenta, prowadzi je z początku marszałek senior, a zaczyna się ono wyborem marszałka.

• Sejm może podjąć decyzję o samorozwiązaniu (2/3 ustawowej l. posłów) co pociąga rozwiązanie Senatu.
• Prezydent może rozwiązać Sejm gdy ten prze 4 m-ce nie uchwali budżetu, lub nie wybierze premiera (w 3 podejściach). Rozwiązanie to musi być zaopiniowane przez marszałka. Wówczas nowe wybory w tempie błyskawicznym (45 dni od zarządzeni, a I posiedzenie 15 dni od wyborów). Organizacja działalności : Permanentny tryb pracy, jawność posiedzeń (choć wyjątki).

2. Organy b) organy kierownicze

• marszałek (Sejmu/Senatu): Organ konstytucyjny, ważna rola zapisana w art. 110 konstytucji - przewodniczy obradom, strzeże praw Sejmu i porządku w nim (straż), reprezentuje go na zewnątrz. Czuwa na terminowością i tokiem prac (mianuje i odwołuje szefa kancelarii sejmu). Kieruje pracami prezydium Sejmu i konwentu seniorów. Sam ustala granice swojego następstwa (wice).
• Prezydium (marszałek i wice marszałkowie-w sejmie nie określona liczba, w senacie-3), Ustala ono plan prac Sejmu, terminy posiedzeń (na 3 m-ce w przód). Dokonuje wykładni regulaminu Sejmu, organizuje współpracę komisji, opiniuje sprawy wniesione do marszałka.
• Konwent seniorów (prezydium + przewodniczący klubów poselskich + przewodniczący kół poselskich, które miały własne listy wyborcze): koordynuje prace kół i klubów parlamentarnych. c) Organy pomocnicze
• komisje parlamentarne – w nich zasadnicze prace ustawodawcze. Dzielą się na:

1. stałe: resortowe (odpowiadające ministerstwom także semantycznie), funkcjonalne (do zadań np. etyki, regulaminowa). W nich przygotowywane akty prawne i rozstrzygnięcia (obrady jawne)
2. ad hoc: dla rozwiązanie konkretnego problemu
3. śledcze: powołana dla zbadania sprawy, wchodzi w kompetencje judykatywy, działa wg kpk. Powoływane tylko przez Sejm (bo tylko on ma funkcję kontrolną).

3) Prawa (Art.105)i obowiązki a) Mandat : wolny-czyli: uniwersalny, nieusuwalny (w trakcie kadencji) i niezależny(od poleceń wyborców). b) Obowiązki : Uczestnictwo w pracach Sejmu i w Komisjach (co najmniej 1) – jeśli nie potrzeba usprawiedliwienia, jeśli nie pojadą po diecie. Kontakt z wyborcami – z Sejmu środki na biuro poselskie. Niepołączalność urzędów (nie może być: wojewodą i wice, podsekretarzem stanu w ministerstwie, praca w administracji,

radnym. Nie może prowadzić działalności gospodarczej wykorzystującej majątek skarbu państwa lub samorządu. Złożenie oświadczenia majątkowego (do 30.IV) na ręce marszałka Sejmu – w nim: o środkach pieniężnych, nieruchomościach, uczestnictwo w spółkach kapitałowych, osobowych, o zarobkowaniu i mieniu ruchomym o wart. pow. 10tys., zobowiązań pow. 10tys., o współwłasności małżeńskiej. c) Prawa :

• bezpłatne przejazdy środkami komunikacji
• immunitet-dotyczy odpowiedzialności karnej i karno-administracyjnej, nie dotyczy cywilnej: formalny (dotyczy czynów karalnych nie związanych z wykonywaniem mandatu, jest wzruszalny - można się go zrzec) i materialny (parlamentarzysta za działalność związaną z wykonywaniem mandatu odpowiada tylko przed Sejmem jeżeli naruszy prawa osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko za jego zgodą 2/3. Chroni w czasie kadencji i po jej zakończeniu, niewzruszalny np. głosowanie za kolege, obrażenie z mównicy.
• Nietykalność poselska: nie może zostać aresztowany, ani zatrzymany bez zgody Sejmu. Wyjątek złapanie na gorącym uczynku (wówczas max 72h: 48 zatrzymanie, 24 na orzeczenie sądu)
• Dieta poselska

XIII Prezydent sposób wybierania i uprawnienia

1. Wybór: Obywatel RP, mieszkający na jej terytorium, który ukończył 35 lat. Urząd od konstytucji marcowej, przywrócony w małej konstytucji z ’52 r.
2. Opróżnienie urzędu: śmierć, rezygnacja, trwała niezdolność do pełnienia funkcji (zatwierdzona przez 2/3 głosów ZN), orzeczenie trybunału Stanu, uznanie nieważności wyborów.
3. Pozycja ustrojowa: a) dualizm egzekutywy, b) funkcja arbitra (między Sejmem, a rządem), c) wybór bezpośredni, d) kadencyjność, e) odpowiedzialność przed ZN, choć może wnosić pozwy do sądu, f) wydaje akty wykonawcze (rozporządzenia) zapisane w art.142 konstytucji, za zgodą premiera.
4. Uprawnienia prezydenta: a) Asygnata aktów prawnych, nominacje sędziowskie i profesorskie, akty łaski, ordery i odznaczenia, wprowadza stan wyjątkowy. b) Względem legislatywy :

• zarządza wybory i zwołuje I posiedzenie Sejmu,
• w 2 przypadkach może rozwiązać Sejm – budżet, premier),
• inicjatywa ustawodawcza i prawo do zarządzania referendum (za bezwzględną zgodą Senatu),
• inicjatywa hamująca (veto, odesłanie do TK), d) Względem rządu:
• powierza tworzenie rządu – daje 30 dni na zrobienie tego jeśli 2 razy nic rozwiązanie parlamentu,

e) stanowi prawo (rozporządzenia i zarządzenia)

5. Ministrowie : specjalizacja przedmiotowa, powoływanie ma charakter merytoryczny, podwójna pozycja ustrojowa (członek RM, zwierzchnik resortu), odwoływane za działanie wbrew polityce rządu prze premiera.
6. Wydawanie aktów prawnych – rozporządzenia jako akty stosowania prawa (z przepisów blankietowych)
7. W RM są: a) stałe komitety np. Komitet Obrony Kraju , b) kolegium służb specjalnych (koordynujące prace ABW, AW, WSI, Policji, SG, ŻW), c) rada legislacyjna (opisywanie nowych aktów prawnych i nadzór nad ich tworzeniem), **8) Prowadzi politykę zagraniczną.
8. Podstawowe Zadanie – kierowanie administracją, wykonanie budżetu , inicjatywa ustawodawcza i pilnowanie wykonywania ustaw.**

XV) Podział terytorialny kraju i uprawnienia samorządu terytorialnego(art. 164)

1. Samorządność jest metodą rozstrzygania spraw publicznych, występuje na 3 szczeblach, a jego podstawową funkcją jest decentralizacja.
2. Gmina : Jest podstawową jednostka administracyjną, jej skład to terytorium i zamieszkujący je ludzie, obszar o określonych granicach, których demarkacji i delimitacji dokonuje RM. Domniemywa się, że w jej kompetencjach wszystkie sprawy publiczne, chyba ze akt prawny stanowi inaczej. a) zadania własne : to co ma robić z założenia - realizowane w oparciu o własne środki:

• dbanie o infrastrukturę techniczną i utrzymywanie bezpieczeństwa z nią związanego (np. wały),
• prowadzenie społecznych żłobków, przedszkoli i szkół podstawowych,
• dla ich realizacji dysponuje majątkiem (należącym do wszystkich) – może zawierać umowy handlowe - jest osobą prawną b) zadania zlecone od administracji rządowej: dostaje na nie fundusze, są one przekazywane ustawą (np. prowadzenie rejestru wyborców, nie może się sprzeciwić), porozumieniem administracyjnym, c) dochody gminy :
• własne: (przewidywane ustawą) podatki ( gruntowy, nieruchomości, środków transportu, leśny, rolny, od spadków i darowizn ) opłaty ( klimatyczna, targowa, od czynności cywilno-prawnej ), samoopodatkowanie, udział w podatku dochodowym (15% od osób fizycznych i 5% od prawnych), subwencje ogólne.
• Spoza: subwencja główna (środki należne gminie, wypłacane w 12 ratach przez szefa MF, zależne od liczby mieszkańców), subwencja oświatowa ( na utrzymanie szkół podstawowych, zależna od ich liczby), dotacja: doraźna, na konkretne zadanie (własne lub zlecone) jeśli nadwyżka to zwrot! d) Organy gminy :
• stanowiące i kontrole : Rada gminy lub miasta, (różna liczba radnych zależna od populacji), wybory równe, tajne, bezpośrednie, powszechne, proporcjonalne (de iure, większościowe de facto). Działa w trybie sesyjnym, kadencja 4 lata rozpoczynająca się w dniu

wyborów, sesję zwołuje przewodniczący rady gminy, są w radzie komisje. Posiedzenia jawne. Kompetencje: stanowienie uchwał i statutu, wybieranie i odwoływanie zarządu (ale bez wójta), uchwala wysokość podatków (w określonych granicach), uchwala plan zagospodarowania przestrzennego, kontroluje zarząd (komisja rewizyjna), zarządza majątkiem.

• Zarządzające : zarząd (na czele z nieodwoływalnym wójtem, burmistrzem, prezydentem), 3-5 osób, ze składu Rady, wykonuje budżet, projektuje i wykonuje uchwały Rady. 3) Demokracja bezpośrednia w gminie, powiecie województwie: a) referendum (od mieszkańców 10%, lub rady), na niektóre sprawy wyłączność (samoopodatkowanie, rozwiązanie rady), ważne przy 30% frekwencji, %0% za rozwiązanie lub 2/3 za samoopodatkowaniem. 4) Nadzór nad samorządem : sprawdza legalność działań własnych (prawną) i zleconych (rzetelność, legalność, gospodarność, celowość). Gminy kontrolowane przez premiera, regionalne izby obrachunkowe i wojewodów. a) organizacyjny : badanie czy Rada gminy nie narusza konstytucji (jeśli tak premier może zwrócić się do sejmu by ten rozwiązał ją, zarząd i szefa, - wówczas tymczasowy zarządca (od premiera). Jeżeli robi to Zarząd: Wojewoda nakazuje radzie zdyscyplinować lub odwołać go. Gdy brak efektów wojewoda prosi by sejmik samorządowy rozwiązał, a rada wybiera wówczas nowy. Premier może na 2 lata (ale nie dłużej niż do następnych wyborów ) rozwiązać radę i zarząd i wprowadzić nadzór komisaryczny. b) Merytoryczny : pozwała organom nadzorującym zażądać danych, zwizytować lub uczestniczyć w obradach rady. W 7 dni uchwała rady gminy musi się znaleźć u wojewody a ten może orzec jej niezgodność z konstytucją. Jeżeli w sprawach zleconych taka sytuacja wojewoda ma prawo wydać zarządzenie zastępcze.

XVI Rzecznik Praw Obywatelskich

1. Sposób wybierania: Powoływane przez Sejm za zgodą senatu na 5 letnią kadencję. O odwołanie może wystąpić jedynie marszałek sejmu gdy: a) zrzeczenie się funkcji, b) choroba uniemożliwia wykonywanie zadań, c) sprzeniewierzenie ślubowania.
2. Uprawnienia: a) wysuwa wnioski o stanie praworządności, b) działa w wymiarze indywidualnym i dla grup społecznych, c) stoi na straży praw i wolności człowieka i obywatela gwarantowanych prze konstytucję, d) działa z inicjatywy własnej lub na wniosek e) pomaga poszukiwać w systemie prawnym, f) może wystąpić do sejmu z wnioskiem o kontrolę NIK, g) prawo do postępowania wyjaśniającego, h) prawo do wszczęcia postępowania sądowego i prokuratorowania w nim, i) działa siłą autorytetu, j) może napisać skargę do NSA, Ze swojej działalności składa coroczne sprawozdanie przed sejmem.

b) wiceprezesi (2-4): powoływani przez prezydium Sejmu, c) dyrektor generalny: wybierany przez prezesa za zgodą marszałka Sejmu, d) 14 członków: powoływani przez prezydium Sejmu, 7 długoletnich pracowników NIK, a pozostałych 7 musi mieć wykształcenie prawnicze. 2) Uprawnienia : a) Działa na szczeblu lokalnym i terenowym, b) Kontroluje 4 grupy podmiotów:

• organy administracji rządowej (RM),
• państwowe osoby prawne (1 osobowe sp. Skarbu państwa),
• NBP,
• samorząd Ich kontrola dotyczy - legalności, celowości, rzetelności, gospodarności, c) Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, KRRiTV, NSA, Kancelaria Sejmu i prezydenta: kontrola dotyczy wykorzystania środków budżetowych. d) Komunale osoby prawne: Ich kontrola dotyczy – legalności, rzetelności, gospodarności. e) Jednostki prowadzące działalność gospodarczą – wąski zakres kontroli (jak wywiązują się ze zobowiązań dla skarbu państwa) – legalność i gospodarność. f) Swobodne wejście do kontrolowanej placówki, wgląd do archiwum i pytania g) Immunitet na czas kontroli h) Brak sankcji, choć raport pokontrolny o błędach i wnioski, i) Opiniuje wniosek o absolutorium dla rządu