Podstawy prawa w gospodarce - wykład 1 - struktura prawa, Notatki z Prawo gospodarcze

Pobierz Podstawy prawa w gospodarce - wykład 1 - struktura prawa i więcej Notatki w PDF z Prawo gospodarcze tylko na Docsity!

Wykład 1 - Struktura prawa

Pojęcie prawa

Gospodarka a normy społeczne

W gospodarce funkcjonuje wiele reguł postępowania - społeczne, etyczne, moralne. Normy społeczne mają istotny wpływ na gospodarcze zachowania ludzi, mogą wzmacniać lub osłabiać oddziałowywanie norm prawnych.

Definicja prawa

NORMY PRAWNE - podstawowe reguły postępowania, których ustanawianie i egzekwowanie wiąże się bezpośrednio z istnieniem państwa.

Zbiór norm prawnych to prawo.

PRAWO to zbiór norm postępowania, pochodzących od państwa, zabiezpieczonych możliwości użycia przymusu przez państwo, które określają zachowania istotne dla funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki.

Prawo jest wytworem kultury oraz wartości jakie wyznaje dane społeczeństwo.

Pochodzenie prawa od państwa:

PRAWO STANOWIONE - normy prawne (ustawy, rozporządzenia, kodeksy itp.) pochodzą od państwa, gdyż są przez nie ustanawiane. Prawnie wiążące reguły są spisane, a sądy tylko ustalają konsekwencje ich obowiązywania. PRAWO PRECEDENSOWE - (Anglia, USA) Precedens jest wynikiem rozstrzygnięcia sądowego w konkretnej sprawie, dla której obowiązujący zbiór norm nie zawiera wystarczającej podstawy do podjęcia rozstrzygnięcia. Zasada rozstrzygnięcia potwierdzona wyrokami w kolejnych sprawach nabiera charakteru normy prawnej, opartej na precedensie.

PRZYMUS PAŃSTWOWY - stosowany przez państwo w celu zapewnienia przestrzegania prawa. Może przybierać różne formy - zajęcie środków pieniężnych, rozbiórka obiektu wybudowanego bez pozwolenia, pozbawienie wolności itp.

Normy prawne określają tylko zachowania istotne dla funkcjonowania państwa, społeczeństwa i gospodarki.

Przepisy i normy prawne

Pojęcie przepisu prawa

AKT NORMATYWNY (ustawy, rozporzązenia) - jest dokumentem ustanowionym przez organ władzy publicznej, zawierającym przepisy prawne, z których zdresaci prawa odczytują obowiązujące normy prawne.

PRZEPISY PRAWA - zadania zawarte w akcie normatywnym. Zadania te są niekiedy dość rozbudowane. Poszczególne przepisy są oznaczone jako artykuły, ustępy, paragrafy, punkty, litery i tirety.

Na podstawie przepisów adresaci (obywatele, przedsiębiorcy) odczytują NORMY PRAWNE, czyli obowiązujące reguły zachowań.

Proces przekłądania przepisów na normy prawne to WYKŁADNIA (interpretacja).

Norma prawna jest więc wynikiem odpowiedniego odczytania przepisów zawartych w akcie normatywnym.

Pojęcie i struktura normy prawnej

Do rysunku: Gałęzie prawa możemy podzielić na:

Gałąź prawa prywatnego cel - stworzenie warunków realizacji i ochrony interesów jednostki, reguluje stosunki między jednostkami. Sąd zareaguje dopiero jak zostanie wniesiona skarga lub wniosek.

Dyspozycja - wskazuje powinne zachowanie, które może polegać na działaniu lub powstrzymaniu się od określonych czynności.

Sankcja - wskazuje reakcję władzy publicznej na naruszenie dyspozycji.

Norma sankcjonowana jest adresowana do podmiotu, który pownienie zachować się zgodznie z dyspozycją normy.

Norma sankcjonująca jest kierowana do organów władzy publiczej odpowiedzialnych za egzekwowanie prawa.

Normy powinny mieć sankcję, gdyż od tego zależy skuteczność prawa.

karna - np. pozbawienie wolności, grzywna; ma odstraszać sprawcę i działać prewencyjne. egzekucyjna - przywraca stan zgodny z prawem; np. rozbiórka budynku wybudowanego bez pozwolenia, wymuszenie wyłączanie urządzenia radiowego powodującego zakłócenia. nieważności - wykonana czynność staje się bezskuteczna i nie wywiera skutków naruszających prawo np. nieważność umowy sprzedaży nieruchomości cudzoziemcowi zwartej bez wymaganego zezwolenia.

Poznanie treści przepisów jest dopiero punktem wyjścia do odczytania normy prawnej.

Rodzaje norm prawnych

Normy nakazujące - określają sposób właściwego zachowania adresatów w okolicznościach opisanych w hipotezie normy. Każde odmienne zachowanie naraża adresata na sankcję.

Przykład : "w razie stwierdzenia przekroczenia emisji gazów do atmosfery zmniejszenie poziomu emisji lub wyłączenie instalacji"

Normy zakazujące - określają zachowania, od których należy się powstrzymać.

Przykład : Należy się powstrzymać..."od zawierania porozumień ograniczących konkurencję".

Normy uprawniające - przynaje adresatowi uprawnienia (możliwości różnych zachowań)

Przykład : prawo własności, które uprawnia adresata do żądania odpowiednich zachowań od osób korzystających z jego własności, ochrony tej własności.

Normy wolnościowe - określają strefy swobodnych zachowań jednostek i organizacji, które nie powinny być naruszane działaniami innych podmiotów.

Przykład : wolność wyznania, wolność zgromadzeń, wolność działalności gospodarczej.

Normy kompetycyjne - określają dozwolone działania władz publicznych, którym adresaci powinni się podporządkować.

Przykład : wydawanie decyzji podatkowych, ustawiania znaków drogowych itp.

Normy ustrojowe - regulują strukturę i organizację danej władzy, sposób jej powoływania i odwoływania, zadania, cele oraz nadzór nad jej działalnością. Norma bezwzględnie obowiązująca - pojawiają się wtedy, gdy ściśle określony sposób zachowania jest konieczny dla realizacji interesu publicznego. Jedna ze stron jest zwykle słabsza od drugiej (np. pracownik, konsument)

Przykład : przepisy ruchu drogowego

Norma dyspozytywna (względnie obowiązująca) - obowiązują, o ile strony nie uzgodnią czegoś innego.

Przykład : "Jeżeli nie umówiono się inaczej.=, odpowiedzialność ubezpieczyciela rozpoczyna się...."

Norma semidyspozytywna - pozwalają na indywidualcje uzgodnienia między stronami, ale tylko w przypadku, gdy te uzgodnienia poprawiają sytuację stony słabszej.

Przepisy prawa

PRZEPISY PRAWA - niekiedy bardzo rozbudowane pod względem redakcyjnym zdania, zawarte w akcie normatywnym. Przez przespisy prawodawca komunikuje się z adresatami.

Rodzaje przepisów

merytoryczne - ogólne; określenie zakresu spraw regulowanych przez ustawę, objaśnienie użytych w ustawie określeń i skrótów itp. upoważnające - mówią, że będą wydane przepisy uszczególniające lub delegują kompetencje do tworzenia aktów normatywnych odsyłające - odsyłają do innych części aktów lub innych dokumentów.