Podział rolnictwa ze względu na nakłady pracy, Prezentacje z Rolnictwo

Pobierz Podział rolnictwa ze względu na nakłady pracy i więcej Prezentacje w PDF z Rolnictwo tylko na Docsity!

Podział rolnictwa ze względu na nakłady pracy

Wprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Rolnictwo poszczególnych krajów różni się w zakresie jego cech przyrodniczych (rzeźba terenu, warunki klimatyczne, wodne i glebowe) oraz pozaprzyrodniczych (polityka rolna państwa, stan rozwoju społeczno‐gospodarczego, poziom wykształcenia i poziom degradacji środowiska). W wielu krajach rozwiniętych występuje niewielki odsetek osób zatrudnionych w rolnictwie, ponieważ wysokie plony osiąga się dzięki dużym nakładom kapitału, które wpływają na zwiększenie mechanizacji i automatyzacji produkcji rolnej. Wiele takich krajów cechuje się dużym stopniem towarowości rolnictwa, co oznacza, że znaczną część produkcji rolniczej przeznacza się na rynek krajowy i zagraniczny. Ponadto w strukturze takich produkcji dominuje kierunek zwierzęcy. Odmienna sytuacja występuje w regionach o niższym poziomie rozwoju. Charakterystyczny jest dla nich duży odsetek ludności utrzymującej się z rolnictwa. Tam, gdzie gęstość zaludnienia i stopień mechanizacji posiadają wysokie wartości, osiąga się znaczne plony, natomiast na obszarach, gdzie występuje niski udział środków ochrony roślin i nawozów, występuje rolnictwo tradycyjne, odznaczające się niższym poziomem produkcji.

Twoje cele

Wskażesz różnice między zbiorami i plonami. Obliczysz wielkość plonów na danym obszarze, znając jego powierzchnię i poziom uzyskanych zbiorów.

Źródło: dostępny w internecie: www.maxpixels.net, licencja: CC0, hps://creavecommons.org/publicdomain/zero/1.0/deed.pl.

Podział rolnictwa ze względu na nakłady pracy

Przeczytaj

Ilość płodów rolnych zebranych w danym czasie z określonej powierzchni, np. kraju, regionu itp., określa się mianem plonów. Ich wielkość podaje się zwykle w kilogramach (kg), tonach (t) i decytonach (dt). Ostatnia jednostka jest potocznie nazywana kwintalem (q) lub metrem (nie mylić z metrem kwadratowym ani sześciennym). Jednakże, aby wielkość ta była porównywalna, przelicza się ją przez jednostkę powierzchni (na przykład przez powierzchnię zasiewów danej rośliny) i podaje najczęściej w decytonach na hektar (dt/ha) lub tonach na hektar (t/ha). Wówczas możliwe jest określenie, który region charakteryzuje się wyższą efektywności produkcji, a który niższą.

Pamiętaj, że...

1 t = 1 000 kg

1 dt = 1q = 100 kg

1 km = 100 ha = 10 000 a

Polecenie 1

Oblicz przeciętne plony zbóż we Francji w 2001 roku, korzystając z poniższych danych zawartych w tabeli. Wynik zaokrąglij do jednego miejsca po przecinku i podaj w t/ha.

Zbiory we Francji (2001) Źródło: Eduexpert Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Gospodarstwa o dużym stopniu towarowości (gospodarstwa towarowe) odznaczają się wysokimi plonami, w sposób znaczny przewyższającymi ich zapotrzebowanie, w związku z czym duży odsetek produkcji przeznaczają na sprzedaż – na rynek krajowy lub zagraniczny. Są to gospodarstwa bardzo często wyspecjalizowane, a także silnie zmechanizowane, w których dominuje określony kierunek gospodarowania. Z kolei

2

gospodarstwa, które większość swojej produkcji przeznaczają na potrzeby własne, nazywa się samozaopatrzeniowymi. Odznaczają się one tradycyjnymi formami gospodarowania, brakiem specjalizacji (mieszaną strukturą upraw i hodowli) i niewielkimi plonami.

Różna wielkość plonów jest wynikiem odmiennych sposobów gospodarowania. Z związku z tym wyróżnia się następujące typy rolnictwa - intensywne i ekstensywne. Pierwsze z nich charakteryzuje się osiąganiem wysokich plonów, ponieważ występuje zwykle w gospodarstwach o niewielkiej powierzchni. Natomiast w drugim przypadku osiąga się niskie plony. Ten typ występuje często w gospodarstwach o dużej powierzchni użytków rolnych, zatem nawet jeśli wystąpią tam duże zbiory, to jednak wielkość plonów jest niewielka. Na ilość płodów rolnych uzyskanych z określonej powierzchni mają wpływ dwa zasadnicze czynniki: wielkość wnoszonego kapitału, który przekłada się na poziom nawożenia, stopień mechanizacji i poziom kultury rolnej gospodarstw, a także nakłady pracy – ludzkiej lub pociągowej. Na tej podstawie w obrębie rolnictwa intensywnego i ekstensywnego wyróżnia się rolnictwo kapitałochłonne (o dużych zasobach kapitału, a co za tym idzie – o wysokiej mechanizacji, chemizacji i specjalizacji produkcji rolnej) oraz pracochłonne (o dużych nakładach pracy). W konsekwencji można wyróżnić cztery podstawowe typy rolnictwa wyodrębnione na podstawie stopnia efektywności gospodarowania osiąganej różnym poziomem pracochłonności i kapitałochłonności.

Oprócz wskazanych czterech głównych rodzajów gospodarowania wyróżnia się także szereg form pośrednich. Najczęściej występujące typy zostały opisane poniżej.

Rodzaje gospodarstw rolnych

gospodarstwo rodzinne - rodzaj gospodarstwa o niedużej powierzchni, które jest rozdrobnione i kultywuje tradycję rodzinnego gospodarowania. Posiada wielokierunkową specjalizację. Gospodarstwa rodzinne często występują na terenie Europy. farmy - jest to rodzaj gospodarstw rolnych cechujących się dużą powierzchnią upraw, posiadających wysoki poziom mechanizacji oraz specjalizacji. Układ pól i zabudowań przypomina szachownicę. Farmy najczęściej można spotkać na terenach USA, Australii i Kanady.

plantacja – występuje na obszarach o dużej powierzchni, lecz odznacza się wysokim poziomem mechanizacji i nawadniania (jeśli jest taka potrzeba). Jest charakterystyczne dla międzyzwrotnikowej Afryki, Azji Południowo‐Wschodniej oraz Ameryki Południowej i Środkowej. Nakłady pracy są tam znaczące jedynie w okresie zbiorów i prac pielęgnacyjnych. Większość plantacji cechuje uprawa monokulturowa, głównie: trzciny cukrowej, bawełny, bananów, cytrusów i używek (kawy, herbaty i kakao) i bardzo wysoka towarowość. Większość z nich nie należy do miejscowej ludności, lecz

dla wielu krajów Europy Zachodniej). Wysokie plony uzyskuje się tam dzięki dużym nakładom kapitału (intensywnemu nawożeniu, dużej mechanizacji i automatyzacji produkcji). Zapotrzebowanie na kapitał ludzki jest wówczas niewielkie, co generuje niski odsetek ludności zatrudnionej w rolnictwie. Dużej efektywności tego typu gospodarstw sprzyja także wysoki stopień specjalizacji. Występuje w państwach posiadających małą powierzchnię gruntów rolnych i użytków zielonych, np. Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Izrael.

Rolnictwo intensywne kapitałochłonne w Danii Źródło: autor – Larsz/Lars Plougmann - originally posted to Flickr as Wheat harvest before sunset near Branderslev, Lolland, CC BY-SA 2.0, hps://creavecommons.org/licenses/by-sa/2.0/, dostępny w internecie: hps://commons.wikimedia.org/wiki/File:Claas_combine_in_Denmark.jpg.

intensywne pracochłonne – występuje powszechnie na obszarach o wysokim wskaźniku gęstości zaludnienia (duże zasoby pracy) i w niewielkich gospodarstwach rolnych (m.in. w Azji Południowo‐Wschodniej, np. w Laosie i Wietnamie, a także w delcie i dolinie Nilu w Egipcie). W efekcie na tych obszarach odnotowuje się wysokie plony płodów rolnych. Regiony te charakteryzują się brakiem specjalizacji w określonym kierunku i ciężką pracą dużej liczby pracowników. Duża koncentracja ludności powoduje, że w większości są to gospodarstwa samozaopotrzeniowe (niskotowarowe). Występuje w krajach posiadających dużą liczbę ludności, np. Nizina Chińska, Nizina Indu, Indonezja.

Rolnictwo intensywne pracochłonne w Wietnamie Źródło: autor – Dennis Jarvis - Flickr: DGJ_2145, CC BY-SA 2.0, hps://creavecommons.org/licenses/by-sa/2.0/, dostępny w internecie: hps://commons.wikimedia.org/wiki/File:Agriculture_in_Vietnam_with_farmers.jpg, licencja: CC BY-SA 2.0.

Typy rolnictwa ekstensywnego

ekstensywne kapitałochłonne – jest typowe dla obszarów o dużej powierzchni gruntów rolnych, m.in. dla Równin Centralnych i prerii w Ameryce Północnej oraz Niziny La Platy w Ameryce Południowej. Niewielkiej mechanizacji i chemizacji sprzyjają bardzo dobre z punktu widzenia rolnictwa warunki przyrodnicze (głównie żyzne gleby). Mimo wysokich zbiorów, plony w tych regionach są niewielkie.

ekstensywne pracochłonne – rozwinęło się w Azji Południowej (w Indiach) i Południowo‐Wschodniej (na Filipinach i w Indonezji), a także częściowo w Ameryce Środkowej, gdzie niewielka mechanizacja i duże zasoby siły roboczej wpływają na niskie plony. Gospodarstwa te odznaczają się tradycyjnym sposobem gospodarowania, nieznacznym zużyciem nawozów sztucznych i dużym odsetkiem osób zatrudnionych w sektorze rolniczym.

skrajnie ekstensywne (prymitywne) – występuje wśród plemion żyjących w Afryce, Amazonii, Azji Południowo‐Wschodniej i Nowej Gwinei. Charakteryzuje się brakiem jakiejkolwiek mechanizacji, co jest równoznaczne z używaniem prymitywnych narzędzi.

Ponadto w niektórych regionach świata wciąż spotkać można prymitywne metody gospodarowania:

gospodarstwa rolne, które – w wyniku nadwyżki produkcji – większość wyprodukowanych roślin i zwierząt przeznaczają na sprzedaż; wiąże się ze stosowaniem różnych zabiegów agrotechnicznych, m.in. nowoczesnych metod uprawy i hodowli, wydajnych odmian, a także poziom mechanizacji i chemizacji

monokultura

dominacja jednej uprawy w strukturze upraw

specjalizacja produkcji

brak określonego kierunku produkcji; w strukturze wewnętrznej brak jest nastawienia na poszczególny gatunek lub odmianę roślin lub zwierząt

rolnictwo

to dział gospodarki narodowej obejmujący chów i hodowlę zwierząt oraz uprawę i hodowlę roślin

użytkowanie ziemi

wykorzystanie powierzchni terenu przez człowieka, które prowadzi do przemian w środowisku pierwotnym poprzez jego działalność (zmiany antropogeniczne); czynniki, które je powodują nazywa się czynnikami antropogenicznymi

Grafika interaktywna

Polecenie 1

Zapoznaj się z poniższą grafiką, a następnie wskaż podobieństwa i różnice między opisanymi rodzajami rolnictwa.

Podział rolnictwa ze względu na stopień efektywności gospodarowania Źródło: Eduexpert Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 4

Połącz typ rolnictwa z właściwą charakterystyką.

intensywne kapitałochłonne

wysokie plony osiągane są wysokimi nakładami kapitału na mechanizację i chemizację

ekstensywne pracochłonne

wysokie plony osiągane są wysokimi nakładami siły roboczej w gospodarstwach o niewielkiej powierzchni

intensywne pracochłonne

niskie plony mimo wysokich nakładów kapitału na mechanizację (mniejszymi na chemizację) w gospodarstwach o dużej powierzchni

ekstensywne kapitałochłonne

niskie plony mimo wysokich nakładów siły roboczej w gospodarstwach o dużej powierzchni

Ćwiczenie 5

Przyporządkuj podane kraje i regiony do odpowiednich typów rolnictwa.

intensywne kapitałochłonne

intensywne pracochłonne

ekstensywne kapitałochłonne

ekstensywne pracochłonne

Oceania

dolina i delta Nilu w Egipcie

Nowa Zelandia

Afryka Zachodnia Kalifornia

Holandia Chiny

południowa Kanada

Dla nauczyciela

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Podział rolnictwa ze względu na nakład pracy

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres rozszerzony, klasa II

PODSTAWA PROGRAMOWA

X. Zróżnicowanie gospodarki rolnej: typy rolnictwa i główne regiony rolnicze na świecie, rolnictwo uprzemysłowione a rolnictwo ekologiczne, uprawy roślin modyfikowanych genetycznie. Uczeń:

1. charakteryzuje różne typy rolnictwa.

Kształtowane kompetencje kluczowe

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii, kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

● wskazuje różnice między zbiorami i plonami,

● oblicza wielkość plonów na danym obszarze, znając jego powierzchnię i poziom uzyskanych zbiorów,

● klasyfikuje rodzaje rolnictwa w zależności od wielkości plonów i relacji nakładów kapitału do nakładów pracy,

● porównuje cechy rolnictwa w zależności od stopnia nakładów pracy i kapitału oraz wskazuje przykłady regionów, w których one występują.

Strategie: konektywizm

Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, praca z e‐materiałem

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach (lub grupach), praca całego zespołu klasowego

Po zakończonym zadaniu nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat podobieństw i różnic w rodzajach rolnictwa. W następnym etapie lekcji nauczyciel wyświetla na tablicy zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych. Wskazani uczniowie podchodzą do tablicy i rozwiązują kilka wybranych z nich.

Faza podsumowująca

Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań i udzielanie na nie odpowiedzi przez uczniów. Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę w grupach i przypomina cele zajęć. Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

Zadanie pracy domowej w postaci dokończenia ćwiczeń zawartych w e‐materiale oraz przeczytania informacji na temat innych, pośrednich form rolnictwa intensywnego i ekstensywnego (korzystając z e‐materiału i innych źródeł informacji geograficznej). W tym celu nauczyciel zaleca zrobienie stosownych notatek w zeszytach. Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended‐learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Nauczyciel może wyświetlić multimedium bazowe na tablicy interaktywnej lub poprosić uczniów o zapoznanie się z nim na tabletach (lub komputerach). Będzie ono przydatne również podczas lekcji o etapach rozwoju rolnictwa w poszczególnych częściach świata.