Poezja Marii Konopnickiej
• Pierwszy utwór poetycki - W zimowy poranek - Konopnicka ogłosiła pod pseudonimem Marko w
prowincjonalnym piśmie ,,Kaliszanin” w 1875 r.
• W 1876 r. warszawski ,,Tygodnik Ilustrowany” opublikował cykl wierszy W górach.
To właśnie „inność” gór - odmienna od świata doświadczanego na co dzień - wyzwoliła u Marii
Konopnickiej fascynację ich wzniosłością i tajemniczością. Wiersz Przygrywka, otwierający cykl W górach
jest odpowiedzią poetki na wzmagającą się tęsknotę za ową „innością”.
Poetyckie opisy gór są realizacją „kultu swojskości”, zapoznają nie tylko z krajobrazem, ale i kulturą,
wyrażającą się w popularyzowaniu miejscowych legend, m.in. o św. Kindze (w wierszu Na Dunajcu),
rycerzach śpiących w Tatrach (w wierszu Noc) czy pod Czantorią (wiersz Stary Beskid z cyklu Pod
Beskidami).
Zmetaforyzowany obraz Pienin i Tatr w wierszu Noc pozwala odczuć urok świata przyrody, „swobodę
świstaków i kozic”, nocnych „schadzek” Dunajca i Sokolicy, usłyszeć odgłosy gór płynące z tatrzańskich
szczytów tonących we mgle i w chmurach. Poetka wprowadza również do wiersza element patriotyczny
narodowej niewoli.
Tatry w wierszach Konopnickiej są pomnikiem narodowej wielkości, przykładem ciągłości tradycji
literackiej.
• W latach 1881-1887 ukazały się Fragmenty dramatyczne: Z przeszłości, dwie serie Obrazków, trzy
zbiory Poezji, fragmenty poematu Imagina.
Cały cykl Obrazki jest zbiorem scen opowiadających o sytuacji chłopów po powstaniu styczniowym.
Obrazki zawierały fabułę aktualną. Ukazywały w konkretnych sytuacjach, powszednich postaciach tragizm
życia klas wydziedziczonych: bezdomność, nędzę i moralną krzywdę.
Wolny najmita z serii Obrazki - Bohaterem wiersza jest wynędzniały chłop rozmyślający o swoim
życiu. Dla mężczyzny rok był ubogi w plony, bliscy pomarli, a podatki są niemożliwe do spłacenia.
Dominujące w utworze jest ironiczne określenie ,,wolny”. Oznacza to, że chłop może odejść w dowolnym
momencie, ale i tak nie ma już dla czego zostawać. Wolność ogranicza się tutaj do wyboru momentu
śmierci, do samobójstwa, w obliczu wszechogarniającego cierpienia, nędzy, analfabetyzmu, niemożności
spłaty podatków i samotności. Konopnicka świadomie dokonuje wyliczenia problemów, na które chłopi nie
są gotowi. Pozorne wyzwolenie stało się więc sprawdzianem nigdy wcześniej niewyłożonej wiedzy.
Tragizm postaci polega na bezsilności, gdyż nie mogąc spłacić carskich podatków, traci ona dom, rodzinę i
sens życia. Paradoksalnym, kolejnym ograniczeniem staje się dla chłopa szereg jego własnych braków. Jest
to obraz całej polskiej wsi pouwłaszczeniowej. Wieś zdana na łaskę lub niełaskę urodzaju, obciążona
wysokimi podatkami, nie może liczyć na niczyją pomoc, a jej przyszłość jest niepewna.
Z szopką - Wiersz oskarżający, marzycielski, kierował przestrogę wprost ku mieszkańcom dworu.
Przypominał, że w psychice chłopskiej trwa piętno pańszczyźnianej niewoli, pamięć krzywdy, nieufność,
wrogość skryta, lecz grożąca wybuchem. Poetka ironicznie użyła pogodnego obrzędu gwiazdkowej szopki i
ukazała kontrast między bezradnością i ubóstwem wiejskich dzieci, a milczącym, obojętnym dworem
Jaś nie doczekał - Bohaterem utworu jest wyrobnik, który wspomina z rozrzewnieniem, jak jego biedny
syn chorował. Ojciec wezwał lekarza, jednak ten powiedział, że nic nie da się zrobić, póki syn nie będzie
miał lepszych warunków do odzyskiwania zdrowia. Przeszkadzało temu wilgotne i przesiąknięte zgnilizną
powietrze w domu i brak słońca. Ojciec jednak był bezradny, gdyż nie był w stanie zagwarantować dziecku
godnego życia. Synek zmarł, ojciec pozostał sam, wciąż tak samo biedny i pogrążony w żalu. Tytuł wiersza
to jednocześnie pełne bólu, wyszeptane przez ojca słowa, mówiące o tym, że Jaś nie doczekał wiosennych
promieni słońca, które pozwoliłyby mu na odzyskanie pełni sił. Tak naprawdę Jaś nie doczekał nadziei na
wyzdrowienie. Ojciec wspomina, jak bieda odebrała mu syna i że nic nie mógł zrobić, aby ocalić go przed
śmiercią: „Noc całą dziecko zagrzewał oddechem, / Bo mu się zdało, że stygnie, że kona.../ Modlił się,
płakał, o ściany tłukł głowę”. Maria Konopnicka pokazuje sytuację biednego człowieka, który nie może
