Polacy podczas europejskiej Wiosny Ludów, Egzaminy z Historia

Pobierz Polacy podczas europejskiej Wiosny Ludów i więcej Egzaminy w PDF z Historia tylko na Docsity!

Polacy podczas europejskiej Wiosny Ludów

Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Marian Zgórniak, Polska w czasach walk o niepodległość (1815–1864), [w:] Wielka Historia Polski, t. 7, s. 236. Źródło: Marian Zgórniak, Polska w czasach walk o niepodległość (1815–1864), [w:] Wielka Historia Polski, t. 7, s. 246. Źródło: Skład zasad, czyli symbol polityczny Polski, Rzym, 29 marca 1848 r., dostępny w internecie: wikisource.org.

Przeanalizujesz, dlaczego gen. Józef Bem bywa nazywany na Węgrzech „ojczulkiem Bemem”.

Przeczytaj

Polska szansa w europejskim wzburzeniu

Ogólną przyczyną Wiosny Ludów było niezadowolenie prawie wszystkich grup społecznych z panującego stanu rzeczy – zarówno politycznego, społecznego, jak i narodowego, a przede wszystkim brak możliwości zwoływania parlamentów i nadawania konstytucji. W krajach zachodniej Europy (Niemcy i Francja, Włochy) społeczeństwa, a przede wszystkim burżuazja, żądały udziału w sprawowaniu władzy w państwie. Co więcej, w Niemczech i we Włoszech, ze względu na rozbicie wewnętrzne na kilkadziesiąt państw, wysuwano hasła zjednoczenia w jeden organizm polityczny.

Wiosna Ludów w Europie. Rewolucje 1848–1849. Wskaż na mapie miejsca rewolucyjnych wystąpień Polaków. Źródło: Krysan Chariza i zespół, licencja: CC BY-SA 3.0.

Jednocześnie w Europie Środkowej zniewolone narody żądały większej autonomii lub wręcz obalenia istniejącego porządku geopolitycznego i biły się o własną niepodległość. Chłopi zaś żądali zniesienia pańszczyzny i uwłaszczenia ziemi, na której gospodarowali. Na wszystkie te problemy nałożyły się kryzys ekonomiczny oraz klęska nieurodzaju. Polska emigracja, a także liczne ośrodki w kraju przyjęły wybuch Wiosny Ludów z wielkim entuzjazmem. Uważano, że powszechna rewolucja doprowadzi do podniesienia sprawy polskiej do rangi międzynarodowej i sprawi, że nareszcie Polska odzyska utraconą niepodległość. Ze względu więc na powyższe Polacy wzięli udział w niemal wszystkich ważniejszych powstaniach i wystąpieniach rewolucyjnych w Europie.

Wkroczenie Francuzów do Rzymu w 1849 r. Porównaj postawę Francuzów wobec Państwa Kościelnego w czasach napoleońskich oraz w trakcie Wiosny Ludów. Źródło: Rosse, 1861, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Poza Legionem Mickiewicza w Italii walki toczyli również Ludwik Mierosławski oraz Wojciech Chrzanowski. Pierwszy z nich powołany został na głównodowodzącego wojskami Sycylii, która walczyła o niepodległość z królem Neapolu. Powstańcy przegrali główną bitwę pod Katanią 5 kwietnia 1849 r., co zakończyło krótkotrwały okres niezależności od Neapolu, sam zaś Ludwik Mierosławski powrócił do Paryża. Drugi z Polaków Wojciech Chrzanowski został szefem sztabu armii Piemontu, którego król Karol Albert wypowiedział zawarty wcześniej rozejm z Austrią i rozpoczął kolejną wojnę o wyzwolenie północnych Włoch spod zależności Habsburgów. W dniu 23 marca 1849 r. Chrzanowski przegrał bitwę pod Novarą, a sam Karol Albert został zmuszony do abdykacji.

Bitwa pod Novarą. Źródło: Giuseppe Ferrari, ok. 1850, Museo nazionale del Risorgimento, Torino, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Powstania w krajach niemieckich i w Austrii

Bitwa pod Katanią. Źródło: 1851, La Italia storia di 2 anni 1848-49 di Candido Augusto Vecchi pag. 378, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Swój epizod w starciach zbrojnych w państwach niemieckich mieli Polacy, którzy należeli do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Niemieccy rewolucjoniści współpracowali z polskimi oficerami, m.in. z przybyłym z Sycylii Ludwikiem Mierosławskim, i gen. Franciszkiem Sznajdem. Najaktywniejsze działania Polaków w państwach niemieckich przypadły na maj - czerwiec 1849 roku. Polacy pomagali m.in. organizować oddziały i sprawowali nad nimi dowództwo. Powstanie drezdeńskie (maj 1849 r.) szybko jednak zostało zdławione przez wojska pruskie. Kolejne powstania republikańskie wybuchły w Palatynacie i w Badenii. W Palatynacie dowództwo objął Polak gen. Franciszek Sznajde. Pruska ofensywa przeciw Palatynatowi w czerwcu 1849 r. wyparła wojska dowodzone przez gen. Sznajde do Badenii. W samej Badenii powstał ochotniczy Legion Polski, a naczelnym wodzem dość dużej armii republikańskiej (liczącej ok. 20 tysięcy ochotników), która również została pokonana przez wojska pruskie, był Ludwik Mierosławski. Z końcem czerwca 1849 r. część oddziałów wojskowych przekroczyła granicę szwajcarską i powstanie badeńskie upadło.

Oddziały pruskie i saksońskie atakujące barykady rewolucjonistów podczas powstania drezdeńskiego. Źródło: Koroesu (fotograf), Stadtmuseum Dresden, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Sztandar TDP. Do czego odwołuje się hasło na sztandarze? Źródło: Jirew, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

zobowiązał się do oktrojowania konstytucji. W ostatnim zrywie miasta jego obroną dowodził, przybyły 10 października 1848 r., polski generał Józef Bem. Pomimo braku odpowiedniego rekruta i sprzętu podjął nierówną walkę z wojskami austriackimi i przez następne dwa tygodnie bronił miasta. Wiedeń jednak skapitulował 31 października 1848 r.

Walki na największej wiedeńskiej barykadzie w październiku 1848 r. Źródło: 1848, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Wspierając węgierskich powstańców

Rewolucja węgierska z lat 1848–1849 od samego początku przyciągała licznych polskich ochotników. Wielowiekowe sąsiedztwo, a także podobna historia obu narodów spowodowały, że Polacy mieli bardzo duży udział w wojnie austriacko‐węgierskiej. Walki na Węgrzech zbiegły się w czasie z zamieszkami w Wiedniu oraz z zaangażowaniem Austrii w powstania we Włoszech, dzięki czemu rząd austriacki czasowo był skłonny do ugodowego rozwiązania problemu węgierskiego. W związku z sytuacją kryzysową, w której znaleźli się Habsburgowie, w Peszcie powołano niezależny od Wiednia rząd i wyrażono zgodę na przeprowadzenie szeregu reform. Jasne było jednak, że było to rozwiązanie prowizoryczne, a Austria nie wyrazi zgody na odłączenie się Węgier.

Uroczyste otwarcie pierwszej sesji przedstawicieli rządu węgierskiego z 1848 r. Źródło: August von Peenkofen (1822–1889), József Borsos (1821–1883), Wikimedia Commons, domena publiczna.

W konsekwencji od połowy 1848 r. Austria przystąpiła do ograniczania wolności Węgrów oraz próbowała zdusić powstania przy pomocy innych mniejszości narodowych: Chorwatów, Serbów oraz Rumunów. W związku z rozpoczęciem walk o niepodległość pod sztandarami węgierskimi zgromadziło się wielu Polaków. Dwa największe oddziały skupiły się wokół Józefa Wysockiego na Słowacji (Legion Polski Wysockiego liczył 2090 żołnierzy piechoty i 400 ułanów) oraz Józefa Bema w Siedmiogrodzie (w Legionie Polskim Bema służyło ok. 1,5 tys. Polaków). W grudniu 1848 r. Węgrzy równolegle toczyli walki z powstańcami serbskimi i Rumunami, a także musieli się zmagać z Austriakami, którzy ruszyli z ofensywą i zajęli Budę oraz Peszt. Ich sytuacja zmieniła się jednak podczas zimowej kampanii, w której to Węgrzy pod dowództwem gen. Bema wypchnęli Austriaków z Siedmiogrodu. To właśnie na kanwie ówczesnych sukcesów Polak został bohaterem narodowym tej części Europy, do dziś znany jest jako Bem Apó (O jczulek Bem). Warto również wspomnieć, iż pod rozkazami Józefa Bema walczył Sándor Petőfi, słynny poeta węgierskiego romantyzmu, który był adiutantem generała.

Bem w Siedmiogrodzie, fragment panoramy namalowanej przez Jana Stykę w 1897 r. Źródło: Jan Styka, 1896, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Bitwa pod Temeszwarem. Źródło: Vinzenz Katzler (1823–1882), Wikimedia Commons, domena publiczna.

Trzeba też zaznaczyć, że Polacy brali udział w tłumieniu powstania węgierskiego. Po powstaniu listopadowym Królestwo Polskie nie posiadało własnej armii, a w takim wypadku Polacy musieli odbyć służbę w armii Cesarstwa Rosyjskiego. Choć nie ma dokładnych danych, można przypuszczać, że uczestniczyli w tych wydarzeniach po stronie rosyjsko‐austriackiej w podobnej liczbie jak ich rodacy walczący za wolność Węgrów.

Udział Polaków w europejskiej Wiośnie Ludów był znaczny. Uczestniczyli oni w większości najważniejszych starć oraz wydarzeń ówczesnej Europy, niosąc na sztandarach hasło „za wolność waszą i naszą”. Szczególnie widać to w przypadku powstania węgierskiego, w którym Polacy w dużej liczbie poparli dążenia niepodległościowe Madziarów, stawiając je na równi ze swoimi. Jednak mimo podjętych wysiłków Polacy nie osiągnęli zamierzonych celów. Sprawa polska nie została dostrzeżona przez mocarstwa – na niepodległość czekano jeszcze długi czas.

źródło: Wikimedia Commons, licencja: domena publiczna

Adam Mickiewicz herbu Poraj (1798–1855) – polski poeta, działacz polityczny, publicysta, tłumacz, filozof, działacz religijny, mistyk, organizator i dowódca wojskowy, nauczyciel akademicki, twórca Legionu Polskiego w Rzymie oraz w Stambule.

źródło: Wikimedia Commons, autor: Karol Bayer (1818-1877), licencja: domena publiczna

Aleksander Wielopolski (1803–1877) – polski polityk, hrabia, uczestnik Zjazdu Słowiańskiego podczas Wiosny Ludów, naczelnik rządu cywilnego Królestwa Polskiego.

źródło: Wikimedia Commons, licencja: domena publiczna

Ludwik Mierosławski (1814–1878) – polski wojskowy, generał, pisarz i poeta, działacz niepodległościowy oraz polityczny, historyk wojskowości, członek Towarzystwa Demokratycznego, brał udział w powstaniu wielkopolskim jako przywódca oraz w powstaniu styczniowym. Uczestnik Wiosny Ludów, m.in. dowodził wojskami sycylijskimi.

źródło: Wikimedia Commons, autor: Wojciech Staler (1800–1875), licencja: domena publiczna

Henryk Dembiński (1791–1864) – polski szlachcic herbu Nieczuja, generał, uczestnik wojny francusko-rosyjskiej w 1812 r., a także powstania listopadowego i Wiosny Ludów, walczył w powstaniu węgierskim, przez krótki czas głównodowodzący powstańczą armią węgierską.

źródło: Wikimedia Commons, autor: Károly Rusz (1811–1899), licencja: domena publiczna

Józef Wysocki (1809–1873) – polski wojskowy, generał brygady, uczestnik dwóch powstań narodowych, a także Wiosny Ludów i powstania węgierskiego w latach 1848–1849. Twórca Legionu Polskiego na Węgrzech podczas powstania.

źródło: Wikimedia Commons, licencja: domena publiczna

Wojciech Chrzanowski (1793–1861) – polski kartograf oraz generał, uczestnik wyprawy Napoleona na Rosję, a także powstania listopadowego (zwycięzca bitew pod Wawrem oraz Dębem Wielkim). Głównodowodzący armią Piemontu w wojnie przeciwko Austrii, poniósł klęskę pod Novarą w 1849 r.