Pobierz Polityka gospodarcza i społeczna, najważniejsze zagadnienia i więcej Eseje w PDF z Polityka ekonomiczna tylko na Docsity!
Spis treści:
- Endogeniczne - uwarunkowania
- Egzogeniczne – uwarunkowania
- Polityka budżetowa i pieniężna
- (^) Polityka budżetowa
- Polityka pieniężna
- Polityka przemysłowa
- Polityka inwestycyjna
- Polityka gospodarcza UE
- Początki współczesnej polityki
- Kwestie społeczne
- Transformacje demograficzne
- Potrzeba
- Polityka zatrudnienia
- Bezrobocie
- Zabezpieczenie społeczne
- Świadczenia zaopatrzeniowe
- Ubezpieczenia społeczne
- Światowa Organizacja Zdrowia
- Systemy finansowania ochrony zdrowia
- Pomoc społeczna
- Problemy socjalne krajów UE
- Determinanty wzrostu udziału wydatków
- Główne kierunki ref. Państwa opiek.
1. Endogeniczne uwarunkowania
Jakość prowadzonej polityki gospodarczej i społecznej zależy w dużym stopniu od rozpoznania ich uwarunkowań, które tworząc ramy dla prowadzenia tych polityk oddziałują na ich cele, kierunki i narzędzia. Uwarunkowania te można podzielić na endogeniczne i egzogeniczne. Uwarunkowania endogeniczne: •Uwarunkowania polityczno-ustrojowe, •Uwarunkowania doktrynalne, •Obowiązujący system ekonomiczny, •Stan i struktura zasobów narodowych: przyrodniczych, kapitałowych (majątkowych), •Kapitał ludzki, •Zagospodarowanie przestrzenne kraju,
•Stosunki narodowościowe. Uwarunkowania polityczno-ustrojowe (ustrojowo-systemowe): •Państwo o ustroju demokratycznym (ile państwa w gospodarce?), •Państwo o ustroju autorytarnym (Federacja Rosyjska), •Państwo o ustroju totalitarnym (Korea Północna, Kuba Uwarunkowania doktrynalne (podstawowe doktryny ekonomiczne): •Doktryna liberalizmu gospodarczego, •Doktryna interwencjonizmu państwowego, •Doktryna marksistowska.
Uwarunkowania związane z ustrojem ekonomicznym- podstawowe kryteria grupowania ustrojów ekonomicznych: 1.Własność środków produkcji: -Ustrój indywidualistyczny (kapitalistyczny) -Ustrój kolektywistyczny. 2.Sposób regulacji procesu gospodarczego: -Systemy kompetytywne (konkurencyjne), -Gospodarki regulowane administracyjnie. Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim: •Rozpatrywane w ujęciu społecznym, •Rozpatrywane w ujęciu demograficznym Uwarunkowania przyrodnicze: •Zasoby surowców mineralnych, •Zróżnicowanie przestrzeni geograficzno-gospodarczej położenie danego obszaru w kontekście geopolitycznym oraz tranzytowym. Główne formy wykorzystania zasobów przyrodniczych: •Uprawa, •Eksploatacja, •Lokalizacja – decyzje lokalizacyjne, ze względu na swoje długofalowe skutki należą do najważniejszych w działalności gospodarczej.
2. Egzogeniczne uwarunkowania
Uwarunkowania egzogeniczne: •międzynarodowa sytuacja polityczna, •relacje z innymi państwami, w tym państwami sąsiednimi, •przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, militarnych i gospodarczych, •koniunktura międzynarodowa.
- Cele polityki gospodarczej i społecznej (1) -
- Generalne i systemowo-polityczne: -Suwerenność państwowa, -Sprawiedliwość, -Postęp społeczny, -Prawa człowieka, -Umacnianie i ochrona podstawowych zasad ustrojowych oraz siły państwa;
- Ekonomiczne: -Efektywność wykorzystania zasobów, -Wzrost gospodarczy, -Przemiany strukturalne, -Wzrost przedsiębiorczości, -Wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy ;
- Społeczne:
Polityki pieniężnej: stopy procentowe banku centralnego, stopa rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku; •Pozaekonomiczne (nieparametryczne): Administracyjne: zarządzenia uchwały i decyzje organów władzy, zezwolenia, zalecenia; Prawne: akty normatywne; Informacyjno-programistyczne: zadania planów i programów, prognozy, informacje; Moralne: odznaczenia, wyróżnienia, apele, propagowanie postaw i działań.
- Z punktu widzenia sposobu oddziaływania organów władzy: •Bodźcowe (nakłaniające): bez formalnego przymusu nakłaniają do zachowania zgodnego z zamierzeniem podmiotu polityki (np. Ulgi podatkowe); •Imperatywne (autorytatywne, władcze): mają cechy przymusu nakazującego, ograniczającego lub polecającego określone zachowania lub działania przedmiotów polityki. 5. Polityka pieniężna Ogólne oddziaływanie na nominalną podaż pieniądza i kurs walutowy. Najważniejszym jej celem jest: •stabilizacja poziomu cen, czyli niska inflacja, •tworzenie warunków sprzyjających racjonalnemu gospodarowaniu wszystkich podmiotów gospodarczych i osób fizycznych przez stabilizację pieniądza. Podmiotem polityki pieniężnej jest Bank Centralny, który powinien być instytucja zaufania publicznego oraz dbać o stabilność pieniądza i systemu bankowego. Funkcje Banku Centralnego:
- emisyjna,
- banku banków,
- banku państwa,
- centrum walutowego kraju. Trzy warianty realizowania polityki pieniężnej:
- Ekspansywny – zwiększenie nominalnej podaży pieniądza przez: -Obniżenie stóp procentowych banku centralnego, -Skupowanie papierów wartościowych przez bank centralny w ramach operacji otwartego rynku, -Obniżanie stopy rezerw obowiązkowych
- Restrykcyjny – zmniejszanie nominalnej podaży pieniądza przez: -Podwyższanie stóp procentowych banku centralnego, -Sprzedawanie papierów wartościowych przez bank centralny w ramach operacji otwartego rynku,
-Podwyższanie stopy rezerw obowiązkowych
- Neutralny Politykę pieniężną można realizować zgodnie z dwoma modelami (typami): •Polityki stałej zasady – realizowanie z góry przyjętego celu i brak reakcji na sytuację gospodarczą. •Polityki dyskrecjonalnej (uznaniowej, elastycznej reakcji, swobody decyzji) – dostosowywanie się do sytuacji w gospodarce. Uwarunkowania dla prowadzenia polityki monetarnej w Polsce wynikające z Konstytucji RP: •Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej; NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. •Organami NBP są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej i Zarząd NBP. •Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy
budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej. Dokumenty programowe polityki pieniężnej: Strategia polityki pieniężnej Założenia polityki pieniężnej Cel polityki pieniężnej w obu dokumentach programowych określono jako ustabilizowanie stopy inflacji na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy. Narzędzia polityki pieniężnej stosowane przez NBP: 1.Stopy procentowe NBP: -Referencyjna, -Lombardowa, -Depozytowa, -Redyskonta weksli, -Kredytu refinansowego
- Operacje otwartego rynku: -Podstawowe, -Dostrajające, -Strukturalne
- Rezerwa obowiązkowa
- Operacje depozytowo-kredytowe:
- Depozyt na koniec dnia,
- Kredyt lombardowy,
- Kredyt w złotych i w euro,
- Interwencje walutowe Ostateczny efekt oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę (wzrost, bezrobocie, inflacja) jest trudny do precyzyjnego rozpoznania. Wzajemne relacje pomiędzy polityką pieniężną a zachowaniami różnych podmiotów (banków, przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, instytucji, zagranicy) są odmiennie rozłożone w czasie. Powoduje to nie tylko przesunięcie konsekwencji oddziaływań polityki pieniężnej w czasie, ale również różną trwałość skutków. 6. Polityka przemysłowa
Polityka przemysłowa – działalność interwencyjna państwa, prowadzona w stosunku do przemysłu, polegająca na modyfikacji alokacji dokonywanej przez rynek Gdy z dużą siłą ujawniają się niedoskonałości procesów rynkowych (podmioty gospodarcze nie są zdolne do osiągnięcia potencjalnej wydajności), polityka przemysłowa oddziałuje na decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw państwowych i prywatnych. Rodzaje polityki przemysłowej:
- aktywny, - ochronny, - defensywny. Działania aktywne: - pobudzanie zmian strukturalnych w przemyśle,
- pobudzanie innowacyjności,
- podnoszenie efektywności i konkurencyjności międzynarodowej przedsiębiorstw przemysłowych Działania ochronne:
- utrzymanie poziomu zatrudnienia w schyłkowych gałęziach przemysłu; - zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego kraju przez utrzymanie zdolności produkcyjnych; Działania defensywne:
- utrzymanie gałęzi ważnych ze względu na sieć powiązań kooperacyjnych z innymi rodzajami przemysłu, wspieranie dyfuzji postępu technologicznego, - ograniczenie monopolistycznego zachowania konkurencji Kryteria ingerencji w kształtowanie struktury przemysłu:
–Zasada solidarności finansowej –Zasada preferencji dla Wspólnoty •Bezpośrednie dopłaty do cen artykułów rolnych •Polityka agrarna i rozwoju terenów wiejskich Jednolity rynek europejski: •Polityka konkurencji –Kontrola porozumień między przedsiębiorstwami, –Zakaz nadużywania dominującej pozycji, –Liberalizacja monopoli państwowych o charakterze handlowym, –Kontrola pomocy publicznej. •Swoboda przepływu towarów, usług, kapitału i siły roboczej •Konsekwencje dla krajowych rynków pracy Polityka walutowa i unia walutowa: •Europejski Bank Centralny: polityka pieniężna i emisja euro •Wprowadzenie EUR 01.01. •Kryteria konwergencji Kryteria monetarne
- Średnia nominalna stopa procentowa 2 p.p. –Stopa inflacji 1,5 p.p. –2-letni okres respektowania przedziałów wahań ESW Kryteria fiskalne –Deficyt budżetu centralnego nie wyższy niż 3% PKB
–Dług publiczny nie wyższy niż 60% PKB Polityka regionalna: •Rozwój i dostosowanie strukturalne regionów opóźnionych •Gospodarcze i społeczne przekształcenia regionów doświadczających trudności strukturalnych •Adaptacja i modernizacja systemów oświaty, kształcenia i zatrudnienia •Euroregiony Komponenty społeczne w polityce gospodarczej Unii: •Polityka strukturalna •Europejski Fundusz Socjalny •Strategia Lizbońska i Strategia 2020 •Polityka agrarna i rozwoju terenów wiejskich •Polityka regionalna •Rozwój infrastruktury
9. Poczatki współczesnej polityki Początki współczesnej polityki społecznej - Niemcy XIX w. •Procesy industrializacji i urbanizacji; •samoorganizacja robotników; •stopniowe skracanie tygodniowego czasu pracy; •1883 - ustawa dotycząca ubezpieczenia chorobowego robotników; •1884 - ustawa o ubezpieczeniu wypadkowym; •1889 - ustawa o zabezpieczeniu na wypadek inwalidztwa i starości; •1911 - ustawa o pośrednictwie pracy i ubezpieczeniu bezrobotnych (UK) Polityka społeczna to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie Polityka społeczna to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych.
Polityki szczegółowe chodzące w skład systemu polityki społecznej:
- polityka socjalna (zabezpieczenie społeczne), 2. polityka ochrony pracy, 3. polityka zatrudnienia, 4. polityka ochrony zdrowia, 5. polityka mieszkaniowa, 6. polityka oświatowa,
- polityka kulturalna, 8. polityka ochrony środowiska naturalnego, 9. polityka prewencji i zwalczania patologii społecznej10. polityka ludnościowa,11. polityka rodzinna,12. polityka wobec młodzieży,13. polityka wobec ludzi starych. 10. Kwestie społeczne Kwestie społeczne to zjawiska i okoliczności tworzące stan napięcia społecznego, wywołujące powszechne zaniepokojenie i dążenie do rozwiązania problemu. Kwestie społeczne: -dotyczą specyficznych potrzeb społecznych i indywidualnych członków tych zbiorowości;
- na skutek kumulacji niekorzystnych sytuacji prowadzą do powstania szczególnie trudnych sytuacji dla grup społecznych i całych zbiorowości;
- wprowadzają zakłócenia w rozwoju społeczeństwa Przykłady kwestii społecznych •ubóstwo, •bezrobocie, •edukacja, •mieszkalnictwo, •zdrowie, •migracje, •ekokwestia, •patologia społeczna. 11. Transformacje demograficzne Właściwości drugiej transformacji demograficznej: •opóźnianie wieku zawierania małżeństw, osłabienie trwałości małżeństwa, spadek częstości zawierania małżeństw, wzrost roli związków niemałżeńskich (kohabitacyjnych), w tym wspólnego życia ale oddzielnego zamieszkiwania LAT; wzrost częstości rozwodów •wzrost liczby rodzin niepełnych; •spadek dzietności poniżej zastępowalności pokoleń, opóźnianie wieku urodzenia pierwszego dziecka; wzrost odsetka dzieci pozamałżeńskich przy rosnącej akceptacji społecznej dla tego faktu; •rozpowszechnienie znajomości metod antykoncepcji •obniżenie umieralności na skutek zmiany stylu życia, wydłużenie czasu trwania życia. 12. Potrzeba Potrzeba -aktualny stan człowieka lub jego organizmu, charakteryzujący się niespełnieniem określonych warunków; -subiektywne odczucie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych przedmiotów czy warunków; -trwała właściwość człowieka, polegająca na tym, że bez spełnienia określonych warunków człowiek nie może zdobyć lub utrzymać pewnych ważnych stanów lub celów. Podział potrzeb:
materialne i niematerialne indywidualne i społeczne Teoria hierarchii potrzeb (A. Maslow) Potrzeby fizjologiczne Potrzeby bezpieczeństwa Potrzeby przynależności i miłości
OPIEKUŃCZA
zasada subsydiarności i celowości zależne od potrzeb środki publiczne zasada indywidualności
Elementy systemu zabezpieczenia społecznego: •Ubezpieczenia społeczne •Ubezpieczenia osobowe i majątkowe ludności •Ochrona zdrowia •Rehabilitacja osób niepełnosprawnych •Pomoc społeczna •Uzupełniające świadczenia społeczne
Rehabilitacja osób niepełnosprawnych: •rehabilitacja lecznicza, •rehabilitacja zawodowa, •rehabilitacja społeczna. Likwidacja barier społecznych, psychologicznych i architektonicznych Niepełnosprawni na rynku pracy Klasy integracyjne Dzieci dotknięte niepełnosprawnością
Formy świadczeń z systemu zabezpieczenia społecznego (przykłady) •pieniężna: emerytury pracownicze i rolnicze; renty inwalidzkie, chorobowe, rodzinne, socjalne; zasiłki chorobowe, macierzyńskie, wychowawcze, zasiłki pomocy społecznej; •rzeczowa: świadczenia lecznicze •usługi: poradnictwo •ulgi: ulgi przy zakupie lekarstw, biletów
16. Świadczenia zaopatrzeniowe Świadczenia zaopatrzeniowe -zasiłek rodzinny: wypłacany dla rodzin spełniających kryterium liczby dzieci, kryterium wieku dzieci lub/i kryterium dochodowe; wypłacany dla osób mających na utrzymaniu osobę dorosłą nie mającą własnego źródła utrzymania -renta inwalidy wojennego i wojskowego: wypłacana dla osób będących ofiarami walk/ prześladowań wojennych, których stan zdrowia uległ pogorszeniu na skutek przejść wojennych 17. Ubezpieczenia społeczne Podstawowe filary ubezpieczeń społecznych •ubezpieczenie emerytalne •ubezpieczenie rentowe •ubezpieczenie chorobowe •ubezpieczenie wypadkowe •ubezpieczenie od bezrobocia •ubezpieczenie pielęgnacyjne Ubezpieczenie emerytalne -Składka zależna od osiąganego dochodu z pracy; -Nabycie prawa do świadczenia uzależnione od okresu opłacania składki Przyczyny trudności z finansowaniem ubezpieczeń emerytalnych:
- spadek liczby urodzin,
- wydłużenie okresu trwania życia,
- obniżenie wieku przerywania aktywności zawodowej,
- opóźnienie wchodzenia w okres aktywności zawodowej,
- wzrost bezrobocia,
- potrzeba dynamizacji świadczenia (dopasowania go do wzrastających dochodów z pracy). Finansowanie ubezpieczenia emerytalnego: -metoda repartycji: układ międzygeneracyjny, zasada społeczna
- metoda kapitałowa: własna inicjatywa, zasada indywidualna Trzy elementy systemu zabezpieczenia na starość:
- ubezpieczenia obowiązkowe,
- fundusze emerytalne,
- ubezpieczenia indywidualne. Ubezpieczenie wypadkowe: •Składki opłacane przez pracodawcę •Możliwość podniesienia wysokości składki w zakładach o szczególnie dużej liczbie wypadków przy pracy
- Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i usług Ubezpieczenie od bezrobocia: •Składka zależna od wysokości wynagrodzenia •Nabycie prawa do świadczenia zależne od okresu opłacania składki •Ograniczony okres udzielania świadczenia finansowego
- Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i usług Ubezpieczenia pielęgnacyjne:
•Składka zależna od wysokości wynagrodzenia lub zryczałtowana •Nabycie prawa do świadczenia zależne od okresu opłacania składki
- Świadczenia w formie rzeczowej, finansowej i usług
- Świadczenia wyodrębnione z ubezpieczenia chorobowego
Ponad 4 % osób w wieku 60 lat i więcej wymaga opieki pielęgnacyjnej. W grupie osób w wieku 80 lat i więcej odsetek ten wzrasta do 20 %.
18. Światowa organizacja zdrowia Definicja Światowej Organizacji Zdrowia (1948 r.): Zdrowie to nie tylko brak choroby, ale także pełnia fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu jednostki ludzkiej i jej zdolność przystosowania się do zmieniających się warunków otaczającego środowiska.
Ochrona zdrowia - zorganizowana działalność, której celem jest utrzymanie w dobrym stanie zdrowia człowieka w środowisku, w którym rozwija się, żyje i pracuje oraz zapobieganie chorobom i ich leczenie, przedłużanie życia, poprawa stanu zdrowia psychicznego i fizycznego, szerzenie oświaty sanitarnej, organizowanie opieki lekarskiej i pielęgniarskiej
19. Systemy finansowania ochrony zdrowia Systemy finansowania ochrony zdrowia: •Bismarckowski – oparty na ubezpieczeniu zdrowotnym; •Beveridge’a – oparty na finansowaniu ze środków publicznych; •Siemaszkowski – oparty na pełnym finansowaniu z budżetu państwa
Model Bismarckowski •Choroba jest ryzykiem społecznym, przed którego następstwami można się ubezpieczyć; •Społeczne ubezpieczenie zdrowotne (chorobowe) ma charakter obowiązkowy i powszechny; •Kasa ubezpieczenia zdrowotnego finansuje koszt świadczeń medycznych. Baza materialna jest finansowana z innych źródeł
Główne determinanty wzrostu udziału wydatków społecznych w PKB w długim okresie (lata 1950 - 1992) •niskie tempo wzrostu gospodarczego, stagnacja lub recesja, •wysoki poziom bezrobocia, •znaczne zaawansowanie procesów demograficznego starzenia się społeczeństwa oraz duża siła polityczna organizacji osób starszych, •długi okres pozostawania u władzy partii lewicowych lub centrolewicowych, •słabość instytucji niepaństwowych w stosunku do instytucji państwowych
23.Główne kierunki reformy państwa opiekuńczego Główne kierunki reformy państwa opiekuńczego pod wpływem procesów globalizacyjnych
- Decentralizacja administrowania sektorem społecznym; wzrost roli szczebla regionalnego i lokalnego;
- Tworzenie warunków dla powstania szeroko rozumianego rynku usług socjalnych;
- ścisłe określanie zasad przyznawania świadczeń społecznych, niezależnie od sposobu ich finansowania; -zwiększanie roli asekuracji przed wystąpieniem ryzyka społecznego i ograniczenie systemów finansowanych z podatków •Czynnikiem decydującym o wykorzystaniu zalet i redukcji wad związanych z procesem globalizacji jest polityka edukacyjna. Wiedza jest czynnikiem konkurencji. •W wyniku globalizacji nasilenia wymagają działania w kierunku poprawy mechanizmów redystrybucji dochodów. Jednym z ważniejszych instrumentów jest w tym przypadku polityka edukacyjna, stwarzająca szanse na rynku pracy. •Systemy zabezpieczenia społecznego powinny ewoluować w stronę modelu minimalnego, (nawet opartego o podatki) dla wszystkich obywateli z możliwością dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego
