Polityka kulturalna państwa, Prezentacje z Edukacja kulturalna

Pobierz Polityka kulturalna państwa i więcej Prezentacje w PDF z Edukacja kulturalna tylko na Docsity!

Poniższy projekt założeń polityki kulturalnej państwa opra- cowany został (w lipcu 1998 r.) w Instytucie Kultury na zlecenie Ministerstwa Kultury i Sztuki. Autorami jego są : Dorota Ilczuk, Andrzej S i c i ń s k i , Jan S. Wojciechowski. Publikujemy ten pro- jekt sądząc, iż perspektywiczna polityka kulturalna naszego pań- stwa powinna stać się przedmiotem dyskusji możliwie szerokich kręgów ludzi zainteresowanych problemami kultury. W celu uniknięcia ewentualnych nieporozumień warto zazna- czyć, iż projekt przygotowany został przy założeniu pewnych rozwiązań dotyczących w szczególności reformy ustroju państwa i reformy systemu finansów państwowych. W przypadku roz- bieżności pomiędzy tymi założeniami a rozwiązaniami przyjęty- mi przez władze państwowe, zmodyfikować należałoby również niektóre z proponowanych w projekcie zasad polityki kulturalnej.

Polityka kulturalna państwa (projekt)

I. Ogólne założenia: Wprowadzenie; Cele polityki kulturalnej państwa; Kontekst międzynarodowy. II. Zasady polityki kulturalnej państwa: Uwagi wstępne; Zakres polityki kultural- nej państwa; Ogólne kryteria wspierania kultury przez państwo. III. Mechanizmy realizacji polityki kulturalnej: Prawo; Organizacja i zarządzanie; Finansowanie; Promocja kultury polskiej za granicą - jako promocja Polski; Badania nad kulturą i system informacji. IV. Priorytety: Edukacja kulturalna; Opieka nad dziedzictwem kulturalnym i twór- czością artystyczną; Promocja kultury polskiej; Informacja o kulturze, badania nad kulturą.

I. Ogólne założenia

I. 1. Wprowadzenie

W świadomości Polaków bardzo mocno zakorzenione jest postrzeganie kultury jako wyrazu pewnej hierarchii (będącej swego rodzaju odpowiednikiem hierarchii sakralnej) lub jakc, powstały w procesie społecznego komunikowania się, system norm i wzorów, wyrażanych w symbolach i wartościach, także w regułach kulturo- wych. W tym rozumieniu jej niezbywalną cechą jest pamięć, tradycja, ugruntowy- wana w stałym procesie doskonalenia poprzez uczenie się.

Kultura może być także rozumiana węziej - jako sfera twórczości; jest więc rów- nież laboratorium przyszłości. Kluczowe pojęcia dla tak rozumianej kultury to m.in.: sztuka, estetyka, twórczość, zmienność, zróżnicowanie, pluralizm, wielość, indywi- dualność. Polityka kulturalna państwa - tj. jego celowa, systematyczna ingerencja w sferę kultury - może i powinna dotyczyć jedynie niektórych aspektów kultury rozumianej na dwa powyższe sposoby (których aspektów - wynika z dalszych części tego do- kumentu), ale musi być oparta na świadomości, że są one częścią bardzo obszernej i złożonej sfery. Polska znalazła się w takim punkcie swojego rozwoju, w którym wskazane jest ponowne zdefiniowanie zasad prowadzonej polityki kulturalnej i wynikającego z nich sposobu organizacji procesów decyzyjnych w kulturze. Przesłanki przedefi- niowania zasad polskiej polityki kulturalnej są różne. Tworzą je przede wszystkim nowe realia gospodarcze i społeczne, tendencje rozwojowe kultury polskiej oraz jej europeizacja, a także nowe funkcje samorządów wynikające z przeprowadzanej właśnie reformy administracyjnej kraju. Programowanie polityki kulturalnej państwa w Polsce po dziewięciu latach trans- formacji jest zadaniem bardzo trudnym. Nie tylko dlatego, iż zagadnienie polityki kulturalnej jest wciąż bardzo złożone samo w sobie, lecz także dlatego, że Polska jest nadal jeszcze na etapie niedokończonej transformacji ustrojowej, co komplikuje zadanie i teoretykom, i programistom, i realizatorom tej polityki. W szczególności pamiętać należy, iż na obecnym etapie historycznym polityka kulturalna państwa polskiego musi:

• po pierwsze, uwzględniać „sprzątanie po P R L - u " , czyli restrukturyzowanie w biegu odziedziczonego instrumentarium organizacyjnego i instytucjonalnego tak, aby odpowiadało ono tworzącym się, nowym zasadom organizacji kultury, w której działają zróżnicowane podmioty;
• po drugie, wspomagać i regulować procesy stabilizacji i umacniania w społecz- nej świadomości: władzy - rynku - inicjatyw obywatelskich w kulturze;
• po trzecie, przestrzegać zasad, jakie będą funkcjonalne w sytuacji, gdy wszyst- kie elementy tego nowego układu - władza, rynek i inicjatywy obywatelskie - dzia- łać będą w kulturze sprawnie. Problemy kultury w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. We wstępie do Konstytucji czytamy:

... my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej ... ustanawia- my Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla pań- stwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot....

Bezpośrednio kultury dotyczy Art. 73 Konstytucji:

Państwo wspiera również działania przyczyniające się do ochrony i rozwoju spe- cyficznych wartości kultur lokalnych, regionalnych, etnicznych, do umacniania "małych ojczyzn". Wspiera również działania zmierzające do uznawania za cenną w życiu społecznym różnorodności, a także działania sprzyjające nie tylko rozwo- jowi tolerancji wobec występujących w społeczeństwie zróżnicowań kulturowych, ale akceptację tych zróżnicowań, uznanie ich za wartość. Na poziomie międzynarodowym państwo wspiera działania mające na celu wzrost uczestnictwa kultury polskiej w kulturze światowej; wnoszenie wartości i dorobku naszej kultury do kultury światowej - przede wszystkim kultury europej- skiej. Perspektywy kultury zjednoczonej Europy widzi się przy tym jako kształtowanie się zróżnicowanej "kultury ojczyzn", nie zaś ujednoliconej kultury "paneuropej- skiej". Państwo wspiera działania na rzecz realizacji takiej koncepcji "kultury euro- pejskiej". Państwo wspiera poczynania służące budowaniu prestiżu naszego narodu i na- szego państwa w Europie i w świecie.

I. 3. Kontekst międzynarodowy

Choć polityka kulturalna państwa polskiego stawia sobie głównie cele dotyczące potrzeb polskiego społeczeństwa, należy ją projektować i realizować biorąc pod uwagę współczesny społeczno-kulturowy i ekonomiczny kontekst międzynarodowy. K i l k a zjawisk zachodzących we współczesnym świecie mieć trzeba przede wszystkim na uwadze. Wyliczmy je - bez głębszego uzasadniania ich znaczenia: a/ równoczesne występowanie dwóch procesów: ujednolicanie w skali świato- wej wielu obyczajów, zasobu informacji, produktów, kryteriów ocen itp. (określane często jako "globalizacja"), a równocześnie ujawnianie się i zwiększanie roli wielu zróżnicowań lokalnych - etnicznych, regionalnych i in. ("lokalizacja"); b/ szybki rozwój kultury audiowizualnej, której ekspansja - jak się to czasem wydaje - może zagrozić kulturze pisma, druku, która przez kilka stuleci była pod- stawą kultury narodowej; c/ gwałtowny rozwój nowych technik komunikowania - modyfikujących w spo- sób zasadniczy wymiary czasu i dystansu; techniki te prowadzą, w konsekwencji, do powstawania nowego typu społeczeństwa: społeczeństwa informacyjnego; d/ coraz częstsze kwestionowanie kryteriów "wyższości"/"niższości", "lepszo- ści"/"gorszości": w sferze wartości, w obyczajach, w sztuce, nawet w nauce; poja- wianie się swego rodzaju "chaosu kulturowego"; e/ rozwój "kultury popularnej" - różnej od tzw. kultury masowej przez to, iż mimo ulegania światowym modom, jest ona znacznie mniej zestandaryzowana, "zhomogenizowana", chętniej nawiązuje do rodzimych wzorów, tradycji; f/ komercjalizacja - ogarniająca coraz więcej dziedzin życia, z kulturą włącznie (ale także, na przykład, sport), malejące zaś zainteresowanie kulturą duchową; z komercjalizacją związana jest m.in. rosnąca rola reklamy, która kreuje wiele, nie- koniecznie wartościowych, aspiracji, dążeń;

g/ każde państwo może dziś w o wiele mniejszym stopniu wpływać na proces kulturowy w obszarze swej jurysdykcji, ponieważ poszerzeniu uległa oferta kultury popularnej ze świata. Do tych zjawisk ogólno-cywilizacyjnych dochodzą w krajach postkomunistycz- nych problemy będące rezultatem bądź przeniesienia pewnych kryteriów, aspiracji, przyzwyczajeń z "realnego socjalizmu", bądź wynikiem transformacji ustrojowych. Takich, na przykład, jak poczucie utraty sensu dotychczasowych celów i osiągnięć, niepewność w sferze socjalnej, brak zrozumienia mechanizmów gospodarki rynko- wej i społeczeństwa demokratycznego, rozpad niektórych więzi społecznych.

II. Zasady polityki kulturalnej państwa

II. 1. Uwagi wstępne

1. Polityka kulturalna w Polsce traktowana jest jako element polityki społecznej państwa, a podstawą dla jej prowadzenia jest Długookresowy Program Rozwoju Kultury.
2. Prowadzona przez państwo polityka kulturalna w Polsce sprzyjać ma rozwo- jowi demokracji kulturalnej i społeczeństwa obywatelskiego, ułatwiać twórcom i instytucjom kulturalnym przejście do gospodarki opartej na zasadach rynkowych, umożliwiać ochronę najcenniejszych wartości kulturalnych, wprowadzać i inicjować rozwiązania prawne sprzyjające nowym formom działania.
3. Podstawowe zasady polityki kulturalnej to: a/ uznanie edukacji za podstawę rozwoju kultury, co warunkuje między innymi poziom kompetencji kulturowych Polaków, wyrównywanie różnic między miastem i w s i ą itp.; b/ pobudzanie aktywności i zwiększanie roli samorządów, organizacji pozarzą- dowych i społeczności lokalnych w popularyzacji i udostępnianiu dóbr kultury; c/ zagwarantowanie wolności kulturowej, w tym wolności artystycznej ekspresji; d/ dbałość o zapewnienie odpowiednich warunków realizacji praw kulturalnych mniejszości narodowych; e/ decentralizacja zarządzania i finansowania w sferze kultury, a w szczególno- ści: pogłębianie uspołeczniania procesów decyzyjnych poprzez angażowanie ze- społów eksperckich i doradczych, inicjowanie publicznych dyskusji poświęconych rozwiązywaniu kluczowych problemów, itp.; f/ przestrzeganie zasady "przezroczystości" podejmowanych decyzji; g/ odejście od peryferyjnego usytuowania kultury w administracji publicznej; związki kultury z innymi dziedzinami powinny być utrzymywane zarówno na cen- tralnym, regionalnym, jak i lokalnym szczeblu.
4. Polityka kulturalna państwa oparta będzie na dorobku "nauk o kulturze" - w szczególności na systematycznym śledzeniu zmian (i wcześniejszym przewidywa- niu zmian) zachodzących w kulturze polskiej oraz kulturze europejskiej i światowej.

kim wspomaganie instytucji, których rolą jest troska o uczestnictwo w kulturze: w szczególności wspomaganie rodziny. Państwo powinno przy tym nie tylko przyczyniać się do rozwiązywania proble- mów już istniejących, ale i starać się zapobiegać pojawieniu się w kulturze nowych niepożądanych zjawisk (np. tych, które wynikną w związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej, a także - przykładowo - związanych z procesami migracyjnymi, przemianami demograficznymi, rozwojem Internetu itp.).

II. 3. Ogólne kryteria wspierania kultury przez państwo:

1. Państwo wspiera przede wszystkim: a/ instytucje, działania, inicjatywy, które w skali ogólnopolskiej są szcze- gólnie ważne z punktu widzenia interesu narodowego: utrzymania ciągłości kultury polskiej, jej najcenniejszych podstawowych wartości, jej tradycji i rozwoju; b/ państwo wspiera działania przygotowujące jednostki do dokonywania świadomych wyborów we wszelkich dziedzinach życia prywatnego i publicznego; c/ państwo wspiera również wartościowe nowatorskie - zgodne z interesem polskiej kultury (a nie opcjami poszczególnych orientacji politycznych) - działania i inicjatywy; w szczególnych przypadkach może być również inicjatorem nowator- skich przedsięwzięć; d / państwo wspiera też środowiska społeczne i jednostki nie ze swojej winy zapóźnione, najsłabsze, gdy idzie o możliwości uczestnictwa w kulturze.
2. Stosownie do wspomnianej już "zasady pomocniczości", państwo w sferze kultury wspiera - zgodnie z powyższymi kryteriami - samorządy lokalne. One to wsparcie państwa kierują do potrzebujących go instytucji, środowisk, rodzin, jedno- stek.
3. Szczególnego wsparcia (przede wszystkim w sferze legislacji) udziela państwo organizacjom pozarządowym (w tym fundacjom działającym na rzecz kultury), a także wszelkim cennym dla polskiej kultury inicjatywom obywatelskim. Państwo wspiera również - na przykład, przemyślanymi regulacjami prawnymi - darczyńców, mecenasów, sponsorów działalności kulturalnej.
4. Natomiast państwo, w zasadzie, nie organizuje i nie prowadzi własnych in- stytucji kulturalnych, ani własnych działań w tej sferze, która powinna być oparta na zasadzie samoorganizacji. Interes kultury narodowej wymaga jednak pozostawienia w gestii państwa kilku starannie dobranych instytucji kulturalnych, których zadaniem jest dbałość o pod- stawowy kanon kultury polskiej.
5. Decyzje dotyczące wspierania kultury podejmują - i to na wszystkich szcze- blach - ciała społeczne, w miarę możności opierając je na konkursach przeprowa- dzanych wśród ubiegających się o takie wsparcie. Na szczeblu centralnym będzie to Rada do Spraw Kultury i Mediów Publicznych, a na szczeblu wojewódzkim - regionalne rady do spraw kultury.

6. Polityka kulturalna państwa realizowana jest przede wszystkim w oparciu o formułę " programów kulturalnych". Programy kulturalne to programy meryto- ryczne (przykładowo: program rozwoju czytelnictwa), które odzwierciedlają prio- rytety dziedzinowe i zasady ich realizacji. Szczególne znaczenie takich programów polega na odejściu od izolowania kultury od jej gospodarczego i społecznego oto- czenia, oraz uwidocznieniu wzajemnych zależności pomiędzy twórczością i eduka- cją a produkcją i dystrybucją dóbr i usług kultury.

III. Mechanizmy realizacji polityki kulturalnej

III. 1. Prawo

1. Państwo podejmie niezbędne kroki mające na celu zapewnienie sferze kultury regulacji prawnych ułatwiających jej rozwój i ochronę dotychczasowego dorobku - m.in. przez modyfikację dotychczasowych regulacji. W pracach legislacyjnych uczestniczyć będą przedstawiciele związków twór- czych, regionów, organizacji pozarządowych - w tym organizacji mniejszości naro- dowych, organizacji biznesu.
2. Przeprowadzona zostanie rewizja istniejących ustaw i rozporządzeń dotyczą- cych innych, poza kulturą dziedzin życia (m.in. prawa podatkowego, prawodaw- stwa dotyczącego działalności mającej na celu pożytek publiczny) - z punktu widze- nia ich konsekwencji dla sfery kultury. Następnie zapewni się ich modyfikację, jeśli okażą się niezgodne z interesem kultury narodowej.
3. Przeprowadzony zostanie przegląd obecnego ustawodawstwa dotyczącego kultury - z punktu widzenia jego zgodności ze standardami Rady Europy i wymo- gami Unii Europejskiej - a następnie podjęta odpowiednia modyfikacja tego usta- wodawstwa.
4. Podjęte zostaną - i wykonane w ciągu roku - prace legislacyjne mające na celu dostosowanie regulacji prawnych w kulturze do zmian wynikających z wprowadze- nia nowego podziału administracyjnego kraju.
5. Przeprowadzane będą okresowe rewizje ustaw, rozporządzeń i zarządzeń do- tyczących sfery kultury - mające na celu ewentualne ieh modyfikacje, niezbędne w związku ze zmianami zachodzącymi w życiu kulturalnym, społecznym, politycz- nym i w gospodarce.
6. W ciągu roku zakończone zostaną rozpoczęte już prace legislacyjne dotyczące kultury.

III. 2. Organizacja i zarządzanie Bezpośrednia odpowiedzialność za kształt i realizację polityki kulturalnej pań- stwa jest podzielona pomiędzy publiczne instytucje władzy ustawodawczej i wyko- nawczej różnych szczebli:

1. Na poziomie centrum odpowiedzialność za rozwój kultury spoczywa na Par- lamencie RP i Rządzie RP.

• promocję twórczości profesjonalnej i amatorskiej zgodnie z zasadami Systemu Finansowania Kultury (inicjowanie programów, konkursów, tworzenie systemu stypendialnego itd.);
• współpracę z innymi resortami, samorządami, instytucjami pozarządowymi, in- stytucjami kultury oraz jednostkami związanymi z kulturą i edukacją kulturalną;
• dbałość o wysoki poziom edukacji kulturalnej społeczeństwa;
• tworzenie demokratycznych struktur zarządzania kulturą: rad d.s. książki, pla- styki, muzyki, teatru, filmu, muzealnictwa, zabytków;
• inicjowanie prac związanych z monitorowaniem działalności kulturalnej, uzu- pełnianiem luk w statystyce i przystosowywaniem jej do standardów europejskich.

7. Za rozwój kultury lokalnej odpowiedzialność ponoszą samorządy, które są wyposażone w odpowiednie dla realizacji swoich zadań środki finansowe.
8. Samorządy są zobowiązane do współpracy w dziedzinie kultury z odpowied- nimi regionalnymi radami do spraw kultury, instytucjami sfery gospodarczej, z cen- trum, z instytucjami pozarządowymi i prywatnymi.

III. 3. Finansowanie

1. Polski model finansowania kultury to model europejski, w którym państwo jest głównym, ale nie jedynym mecenasem kultury. Łączenie środków publicznych i prywatnych stanowi docelową regułę finansowania kultury.
2. Polityka państwa dąży do stworzenia zrównoważonego zaplecza finansowego pozwalającego na dbałość o edukację kulturalną dziedzictwo historyczne i promo- cję sztuki współczesnej.
3. Budżet państwa jest głównym źródłem finansowym realizacji polityki kultu- ralnej. Państwo corocznie zapewnia środki finansowe na kulturę w wysokości od- zwierciedlającej procesy inflacyjne i dynamikę P K B 8.
4. Drugim źródłem finansowania kultury ze źródeł publicznych są budżety samo- rządów. Polityka finansowa państwa musi być tak projektowana, aby gminy dyspo- nowały środkami na realizację zadań własnych w sferze kultury.
5. Instytucje i przedsięwzięcia kulturalne realizowane przez instytucje i artystów indywidualnych finansowane są ze źródeł publicznych, zgodnie z zasadami nowo utworzonego Systemu Finansowania Kultury ze środków publicznych. Do podsta- wowych zasad tego Systemu zalicza się:

• przestrzeganie równowagi pomiędzy wzrostem gospodarczym kraju a pozio- mem wydatków publicznych na kulturę;
• odejście od "uznaniowości" w dysponowaniu finansami publicznymi:

(^8) W przeciągu roku od wprowadzenia reformy administracyjnej powinny być zakończone prace

dotyczące nowych zasad dystrybuowania środków publicznych z centrum do samorządów różnego szczebla. Dopiero wówczas będzie można doprecyzować zapisy punktów nr 3 i 4.

a. przy podziale publicznych środków na kulturę pomiędzy poszczególne województwa korzystanie zarówno z kryteriów obiektywnych (np. liczba ludności, infrastruktura kulturalna, etc), jak z opinii ciał eksperckich i doradczych; b. preferowanie finansowania instytucji i przedsięwzięć kulturalnych w formie tzw. grantów (na ściśle określone przedsięwzięcia, realizowane i rozlicza- ne w określonym czasie);

• wprowadzenie wymogu "finansowania partnerskiego" przy przekazywaniu środków na inwestycje (proponowana struktura: środki samorządów 70%, środki państwowe 20%, pozostałe środki 10% );
• finansowanie najlepszych: wybijających się indywidualności i dobrze działają- cych instytucji (konkursy, nagrody i stypendia twórcze);
• upublicznianie decyzji dotyczących kryteriów, zasad i decyzji dotyczących fi- nansowania kultury ze środków publicznych i uspołecznienie całego procesu (udział rad eksperckich i doradczych);
• zachęcanie instytucji kulturalnych do stosowania planowania strategicznego w prowadzonej przez nie gospodarce finansowej;
• umożliwienie stworzenia - przynajmniej na okres przejściowy - funduszu kultu- ry (finansowanego, przykładowo, z zysków z loterii państwowych; podatków z do- chodowych dziedzin kultury) przeznaczonego na wspieranie wybranych programów i przedsięwzięć kulturalnych;
• wykorzystanie formuły instytucji (działalności) nie nastawionej na zysk (non- profit) w przekształceniach publicznych instytucji kultury przy jednoczesnym upo- wszechnianiu wiedzy na temat statusu tego rodzaju działalności;
• rozumienie finansowania kultury jako długoterminowej inwestycji o charakte- rze zarówno społecznym, jak ekonomicznym - co pociąga za sobą położenie nacisku na pośrednie finansowanie kultury; przykładowo: poprzez rozszerzenie (dla celów fiskalnych) definicji książki, wprowadzenie zapisów pozwalających na odpisywanie od podatku zakupów dzieł sztuki, itp.;
• wykorzystanie systemu podatkowego, w tym opodatkowania podatkiem V A T , jako mechanizmu finansowania szczególnie ważnych przedsięwzięć nowatorskich oraz prywatne wsparcie kultury;
• prowadzenie polityka cenowej, odnośnie dóbr i usług kulturalnych, umożliwia- jącej preferowanie wybranych grup społecznych (dzieci, młodzieży, rodzin wielo- dzietnych, emerytów) i stałych uczestników;
• pobudzanie finansowania ze źródeł pozabudżetowych, poprzez: sprzyjanie rozwojowi fundacji kulturalnych; także tworzeniu organizacji pośredniczących mię- dzy sponsorami i kulturą sprzyjanie współfinansowaniu i finansowaniu partner- skiemu;
• w związku ze stopniowym przekazywaniem uprawnień i środków finansowych do samorządów, przeprowadzanie odpowiednich szkoleń menedżerskich;
• promocję programów międzyresortowych;

III. 5. Badania nad kulturą i system informacji

1. Powołany zostanie jako instytucja państwowa, na bazie istniejących placówek badawczych, Instytut Studiów Kultury, którego zadaniem będzie prowadzenie badań podstawowych w dziedzinie kultury, przede wszystkim zaś badań stosowanych - dla potrzeb instytucji państwowych i samorządowych, a także kształcenie menadżerów kultury. Instytut ten będzie ściśle współpracował z placówkami uniwersyteckimi badają- cymi problemy kultury oraz placówkami P A N.
2. Ministerstwo Kultury i Sztuki stworzy i będzie bieżąco aktualizować bazę podstawowych danych o instytucjach kulturalnych, o działalności w sferze kultury, o zasobach kulturalnych, menadżerach kultury itp.

IV. Priorytety Poza sformułowaniem ogólnych założeń polityki kulturalnej państwa, zasad, któ- rych ta polityka będzie przestrzegać, a także nakreśleniem mechanizmów realizacji tej polityki, wskazać należy na zadania priorytetowe - rysujące się przed państwem w sferze kultury na najbliższe 3 lata. Ustalenie tych priorytetów i zadań pociąga za sobą zobowiązanie Rady ds. K u l - tury i Mediów Publicznych i M K i S do tworzenia odpowiednich "programów kultu- ralnych".

IV. 1. Edukacja kulturalna

a/ Jednym z najważniejszych zadań polityki kulturalnej będzie upowszechnianie kanonu kultury polskiej (współpraca z M E N ) - m.in. przez edukację szkolną (w tym przedmioty artystyczne), rozwój czytelnictwa. b/ Do zadań priorytetowych należy działanie na rzecz wzmocnienia edukacyjnej roli środków masowego komunikowania - m.in. poprzez regulację współpracy po- między M K i S i innymi ośrodkami realizującymi politykę kulturalną państwa a pu- bliczną telewizją i radiem. Telewizja i radio publiczne są jednymi z najważniejszych dziś narzędzi edukacji kulturalnej i w tej roli powinny stać się jednym z partnerów M K i S. Na uwagę zasługuje pomysł (sformułowany w Raporcie "Polityka Proro- dzinna Państwa, lipiec 1998) takiego ukształtowania Programu 2 T V P , aby pełnić on mógł rolę Akademii Kultury Polskiej. c/ Zadaniem priorytetowym jest stworzenie i realizacja programu kształcenia menedżerów i animatorów kultury działających na szczeblu lokalnym, łączącego wiedzę o współczesnych rynkowych formach zarządzania kulturą i specyfice „przemysłów kultury" ze znajomością zasad funkcjonowania sektora publicznego oraz polityki kulturalnej państwa.

W perspektywie dłuższej powinien powstać program edukacyjny z elementami wiedzy o ogólnoeuropejskich formach działań menedżerskich w kulturze na szcze- blu lokalnym (z możliwością przekształcenia tego programu w Europejską Akade- mię Kultury).

IV. 2. Opieka nad dziedzictwem kulturalnym i twórczością artystyczną

a/ Pośród wielu dziedzin będących podstawą tożsamości narodowej i w związku z tym objętych ochroną państwa (dotyczących: języka, bibliotek, zabytków archi- tektury, kolekcji sztuki, rzemiosła, archiwów muzycznych, teatralnych i filmowych, pejzażu) szczególną opieką otoczone będą: -język i jego nośniki, w tym przede wszystkim książka;

• wizualne otoczenie, rozumiane jako przestrzeń urbanistyczna (miejska), prze- strzeń domu i wnętrza (z elementami design ) oraz przestrzeń ukształtowana natural- nie - elementy pejzażu jako nośnika wartości duchowych;
• pamiątki, ślady kultury i ludzkiej aktywności kulturalnej w kraju, marginalizo- wane w niedawnej przeszłości - w tym niszczejące dworki itp. obiekty architekto- niczne;
• wszelkie przejawy aktywności kulturalnej Polaków za granicą. b/ Ważnym zadaniem polityki kulturalnej państwa jest doinwestowanie niszcze- jącej bazy materialnej instytucji artystycznych, które przerwanie swego funkcjono- wania w latach ostatnich zawdzięczają w dużej mierze zaniechaniu remontów i in- westycji; w szczególnie złej kondycji są dziś budynki wielu instytucji teatralnych, muzycznych i plastycznych. c/ Jednym z nabrzmiałych od lat problemów jest brak kolekcji polskiej sztuki współczesnej, będącej w stałej, ogólnodostępnej ekspozycji. (Nie mówiąc już o braku odpowiedniego nowoczesnego gmachu do jej eksponowania). Zadaniem państwa jest stworzenie warunków powstania takiej kolekcji. W perspektywie nieco dłuższej konieczne jest utworzenie muzeum sztuki współ- czesnej, zawierającego najważniejsze dzieła twórców krajowych oraz reprezentacyj- ny zbiór przedstawicieli powojennej sztuki światowej. Uruchomienie takiego programu, ze względu na skalę koniecznych środków fi- nansowych, powinno być wspólnym dziełem różnych podmiotów gospodarczych, wobec których państwo pełnić może rolę jednego z kluczowych inwestorów, gwa- rantów i koordynatorów. d / W dziedzinie legislacji dotyczącej twórczości kulturalnej najpilniejszym zada- niem jest aktualizacja regulacji prawnych związanych z'ochroną własności intelek- tualnej.

IV. 3. Promocja kultury polskiej

Konieczna jest polityczna decyzja określenia modelu promocji kultury polskiej za granicą - modelu zakładającego, iż celem działań jest promocja Polski. Niezależ- nie jednak od przyjętego modelu promocji polskiej kultury już teraz można określić zadania najważniejsze, ze względu na jej dziedzinowy i geograficzny kontekst: a/ Polska kultura artystyczna w wielu dziedzinach - m.in. muzyki, teatru, plasty- ki, architektury - od lat uczestniczy w europejskim i światowym obiegu. Potrzebne jest natomiast wzmocnienie obecności polskiej literatury w tym obiegu - m.in. po- przez uruchomienie programu tłumaczeń kanonu polskiej literatury współczesnej (np. w oparciu o Fundusz Tłumaczeń).