Pobierz Polityka okupacyjna III Rzeszy w okręgu białostockim (1941 ... i więcej Schematy w PDF z Historia tylko na Docsity!
Kaja, Józef
Karlikowski, Jerzy: Polityka okupacyjna III Rzeszy w
okręgu białostockim (1941-1944). – Białystok : Wyd.
KW PZPR w Białymstoku, [b.r.]. – (Biblioteka
społeczno-polityczna KW PZPR w Białymstoku ; 3).
rec.
"Rocznik Białostocki", 8, 1968, s. 491-
Zdigitalizowano w ramach projektu pt. Digitalizacja i udostępnianie online czasopisma
„Rocznik Białostocki”, dofinansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa
Wyższego na działalność upowszechniającą naukę (nr umowy 834/P-DUN/2019).
Udostępniono do wykorzystania w ramach dozwolonego użytku.
HISTORIA PODLASIA, LITWY I BIAŁORUSI
491
tów na ziemiach polskich'') dotyczy
problemu gziała1ności radzieckiego
ruchu oporu na Białostocczyźnie.
Na Białostocczyźnie nie działała Pol-
ska Partia RobotnJcza i podległe jej
organizacje zbrojne: Gwardia Ludowa
i Armia Ludowa. Lewicowy kierunek
·ruchu oporu reprezentowała tu party-
·zantka radziecka i komitety antyfa-
szystowskie, działające podkierownict-
wem Komunistycznej Partii bolszewi-
ków Białorusi. Z radzieckim ruchem
oporu związanabyła znaczna część lud-
noś.ci Białostocczyzny.
M. Gnatowski omawia dwa okresy
działalności radzieckiego ruchu
na Białostocczyźnie.
·Pierwszy okres-odnajazduNiemiec
hitlerowskichdo jesieni 1943 r.-cha-
rakteryzował siężywiołowym powsta-
waniem licznych grup partyzanckich.
1 organizacji antyfaszystowskich. Dzia-
łlUność ich była rozproszonainie sko-
ordynowana.
Jużjesienią 1941 r. ukształtowały się
pierwsze stałe grupy partyzanckie spoś
ród pozostałych na tyłach wroga żoł
nierzy radzieckich. Latem i jesienią
1942 r. grupy partyzanckie przybrały
już bardziej zorganizowany charakter
i rozwinęły szerszą działalność wywia-
dowczą i dywersyjną. Równolegle pow-
stały organizacje antyfaszystowskie.
Prowadziły one prapagandę antyhitle-
rowską, gromadziły broń i sprzęt woj-
skowy, udzielały pomocy ukrywającym
się w lasach rozbitkom Armii Radziec-
kiej i zbiegłymjeńcom.
Drugi okres trwał od jesieni 1943 r.
do wyzwolenia. Charakteryzował się
stałą, wzmożoną, sko«?rdynowaną i pod-
porządkowaną jednemu dowództwu
działalnością grup partyzanckich i ko-
mitetów anty~aszystowskich.
_ W 1943 r~ na obszar Białostocczyzny
skierowane zostały przez KC Komuni-
stycznej - Partii (bolszewików) Białorusi
nowe grupy organizacyjne. i oddziały
partyzanckie. Z oddziałów przerzuco-
nych i miejscowych powstało Białostoc.,.
kie Zgrupowanie Partyzanckie.W 1944
r. w jego skład Wchodziło 5 brygad,
grupujących ~rednio po pięć oddzia-
łów oraz cztery oddziałydziałające sa-
modzielnie.
N a południu Białostocczyznydziałały
oddziały partyzanckieiorganizacje an-
tyfaszystowskie - podporządkowane
brzeskiemu podziemnemu komitetowi
obwodowemu Komunistycznej Partii
(bolszewików) Białorusi.
Na Białostocczyźnie rozwijały rów-
nież aktywną działalność radzieckie
grupy desantowe i radziecko-polskie.
Współdziałanie wielu mieszkańców
·Białostocczyzny z organizacjami ra-
dzieckiego ruchu oporu, liczny ich
udział w komitetach antyfaszystow-
skich miał nie tylko wojskow€, ale
i polityczne znaezenie.
Jest· to jeden z najbardziej jaskra-
wych przykładów inter .nacjonalizmu.
M. G n a to wski oparł swą pracę
na materiałach archiwalnych, podziem-
nej prasie oraz wspomnieniach i rela-
cjachb. uczestnikówruchuoporu. Do-
tyczy ona wprawdzie tylko jednego
problemu-dziejów ruchu oporu na
Białostocczyźnie-działalności radziec-
kich grup partyzanckich oraz komite-
tów antyfaszystowskich. Problem ten
jednak posiada bardzo istotne znacze-
nie ze względu naszeroki zasięg i dużą
aktywność radzieckiego ruchu oporu na
Białostocczyźnie. :Qlatego opracowanie
tego P:J;"Oblemu posiada duże znaczenie
naukowe.
Henryk Majecki
Jerzy Karl i k o wski, PoŁityka oku-
pacyjna III Rzeszy :w okręgubiałostoc
kim (1941-1944), str. 67, aneks (3 sche-
maty. i 2 tablice), Wyd.-·KW PZPR
w Białymstoku. "Biblioteka społeczno
polityczna KW·. PZPR · w Białymstóku ",
Nr 3.
· Okres okupacji hitlerowskiej na Bia-
łostocczyźnie czekał dość długo i w za-
sadzie czeka jeszcze na opracowanie.
HISTORIA PODLASIA, LITWY I BIAŁORUSI 493
ckiej. Wielu zagadnień autor nawet nie
sygnalizuje - nie można oczywiście
na kilkudziesięciu stronach zrelacjono-
wać złożoną problematykę polityki
okupacyjnej III Rzeszy na obszarze re-
jonu białostockiego.
Należy w zasadzie zgodzić się z więk
szością ustaleń i uogólnień autora. Po-
ważne zastrzeżenia budzi ocena posta-
wy polskiej młodzieży w czasie oku-
pacji.
Autor na stronie 42 pisze: "Tragiczna
sytuacja społeczeństwa spowodowała
wzrost demoralizacji młodzieży w mia-
stach. P o z b a w i o n e p e r s p e k -
t!w na przyszłość i możli
wości normalnego kształce
n i a s i ę, u p r a w i a o n a p i j a ń -
stwo i hazardową grę w kar-
t Y (podkr. moje J. K.) Sytuacja musiała
wyglądać poważnie, skoro budziła za-
~iepokojenie terenowych Pracowników
Delegatury Rządu''.
Tak poważne oskarżenie młodzieży
(miejskiej) opiera autor na jednym tyl-
ko. argumencie źródłowym. Z pewnością
nie daje to podstawy do tak daleko
idącej oceny. Gdyby autor dodał, że
odnosi się ona do części młodzieży, czy
też pewnej grupy młodego pokolenia -
to wówczas można by się z nim zgodzić.
Zbyt lakoniczne jest posłowie. · Brak
w nim jakiejkolwiek próby pokazania
specyfiki Regionu Białostockiego w
okresie okupacji hitlerowskiej, porów-
nania sytuacji społeczeństwa okręgu
białostockiego z warunkami bytu lud-
ności polskiej w Generalnej Guberni,
a zwłaszcza w tzw. "Warthegau" (po-
zwala na to dość bogata literatura).
· Ani słowa w zakończeniu, a w zasa-
dzie i w całej rozprawce, nie ma na
temat bohaterskiej postawy społeczeń
stwa białostockiego wobec okupantów
hitlerowskich (poza wzmianką o dziel-
Iiości powstańców getta białostockiego).
A przecież mieszkańcy okręgu biało
stockiego nie byli biernym przedmio-
tem eksterminacyjnej polityki okupa-
cyjnej III Rzeszy Niemieckiej.
Mimo powyższych zastrzeżeń należy
z uznaniem przyjąć fakt ukazania się
pracy J. Karlikowskiego.
Józef Kaja
Konstanty G r u z d i e w. Płomień nad
Niemnem; w "Nieman", 1966 r. nr l,
s. 114-140.
Problematyka stosunków radziecko-
polskich należy do bardzo istotnych
elementów historii najnowszej Polski.
Brak z tej dziedziny wyczerpujący.ch
opracowań. Każda więc, nawet naj-
skromniejsza publikacja z zakresu tej.
tematyki, spotyka się z dużym zainte-
resowaniem, zwłaszcza gdy piszą o tych
sprawach bezpośredni uczestnicy wy-
darzeń.
Omawiana publikacja jest wspom-
nieniem płk. K. G r u z d i e w a byłego
dowódcy jednej z wielu grup desanto-
wych okręgu białostockiego.
Jest to wspomnienie niezwykle inte-
resujące. Omawia ono wiele ciekawych
spraw z okresu walk z okupantem.
Wobec braku opracowań historycznych
tych problemów - jest to materiał
wręcz odkrywczy. Traktuje ono o gru-
pach desantowych, których działalność
ze względu na wywiadowczy charakter
-mało jest nam znana. Niewiele osób
- zna nawet ich kryptonimy. Brzmią one
zresztą dosyć dziwnie i nieswojsko. Na
przykład: ,,Czerwonnyje", "Wiesien-
nije", "Wiest'', "Utios", "Nowatory",
"Sława", "Zapadnyje", "Dalnyje",
"Drużyna". W okręgu białostockim
działało kilkanaście grup desantowych.
/
Zadaniem ich było prowadzenie
wywiadu wojskowego, dywersji na ko-
lejach i drogach oraz udzielanie po-
mocy partyzantce w walce z agenturą
wroga w ich szeregach.
Grupa, o której pisze K. Gruzdiew,
nosiła kryptonim "Stojkije". W skład
jej początkowo wchodziło 8 osób. Do-
wódcą grupy był mjr Iwan p o w o -
