Polityka rozwoju-główne wyzwania rozwoju, Prezentacje z Ekonomia

Pobierz Polityka rozwoju-główne wyzwania rozwoju i więcej Prezentacje w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!

Jakie są główne wyzwania rozwoju społeczno-gospodarczego polski

w okresie pokryzysowym?

Wyzwania rozwojowe są to obiektywne, czyli niezależne od woli człowieka, tendencje społeczno-kulturowe, naukowo-techniczne i gospodarcze generowane w skali światowej. Sprostanie tym wyzwaniom przez państwa oraz funkcjonujące w nich podmioty gospodarcze i społeczne, stwarza im szanse na osiągnięcie wysokiego poziomu konkurencyjności międzynarodowej i wysokiej efektywności ekonomicznej. W konsekwencji tego łańcucha rozwoju społeczno-ekonomicznego powstają wysoko wydajne miejsca pracy gospodarce segmentu wysokiego, rośnie poziom płac a zatem również standard życia społeczeństwa [G.W. Kołodko]. Z drugiej strony lekceważenie wyzwań rozwojowych w polityce rozwoju gospodarczego i społecznego państw powoduje stopniowe obniżanie ich konkurencyjności międzynarodowej, narastanie ekonomicznych i społecznych barier rozwoju oraz degradacja poziomu życia społeczeństwa czyli narastają bariery rozwojowe. Tak więc, bariery rozwoju społeczno-ekonomicznego można zdefiniować jako subiektywne czyli zależne od woli człowieka destymulanty rozwoju, które powstały w wyniku subiektywnych błędów w polityce rozwoju społeczno-ekonomicznej danego kraju czy ugrupowania gospodarczego oraz w strategiach rozwojowych podmiotów gospodarczych. Są one zarazem wynikiem lekceważenia globalnych wyzwań rozwojowych i świadczą o niskiej jakości elit rządzących i zarządzających podmiotami gospodarczymi. Wyzwania rozwojowe, z uwagi na holistyczny charakter rozwoju i sprzężenia występujące między nimi, wzajemnie się potęgują oraz są współzależne [G.W. Kołodko].

Rzeczy dzieją się tak, jak się dzieją, ponieważ wiele dzieje się naraz. To zdanie, powtarzane jak myśl przewodnia, leży u podstaw tego, co określam jako koincydencji teorię rozwoju [Kołodko 2008]. I choć zasadniczo odnosi się ona do porównawczego i interdyscyplinarnego wyjaśnienia istoty i mechanizmów dziejowego procesu rozwoju społeczno-gospodarczego, teoria ta może być także wielce przydatna przy innych okazjach. Jak chociażby dla wyjaśnienia przyczyn i mechanizmów wielkiego kryzysu gospodarczego lat 2008–2010. Jest on najczęściej ujmowany w tych właśnie ramach czasowych, choć jego korzenie sięgają lat znacznie wcześniejszych niż 2008 r., a konsekwencje będą odczuwane daleko poza rokiem 2010 [G.W. Kołodko] Za skutki światowego i europejskiego kryzysu finansowo-ekonomicznego można uznać wpływ neoliberalnego modelu gospodarczego i polityki ekonomicznej na nim się opierającej. Doprowadziły one do destabilizacji finansów publicznych państw, zwiększenia bezrobocia i polaryzacji dochodowej społeczeństw. Kryzys ten dokonał kluczowych zmian wartości w ocenie rynkowych modeli rozwoju i wynikających z nich politykach rozwoju społeczno-ekonomicznego. Neoliberalizm zakłada, że prowadzona przez pastwo polityka makroekonomiczna, mająca sprzyjać między innymi redukcji bezrobocia, w rzeczywistości prowadzi jedynie do podniesienia poziomu inflacji, zaś zachowania gospodarcze ludzi zmieniają się wraz ze zmianami polityki gospodarczej^1. G.W Kołodko trafnie określił istotę neoliberalizmu: Lansowany przez neoliberalizm system gospodarczy podporządkowany jest interesom zamożniejszych warstw i to do nich trafia coraz większa część dochodu narodowego, nieekwiwalentna z punktu widzenia ich własnego wkładu. W długofalowej strategii społecznie zrównoważonego rozwoju potrzebna jest natomiast harmonia pomiędzy obowiązkami i beneficjami pracodawców i (^1) Neoliberalizm , https://pl.wikipedia.org/wiki/Neoliberalizm [ 24 styczeń 2023r.]

Wyzwaniami rozwojowymi z którymi musi się mierzyć Polska w warunkach pokryzysowych są w głównej mierze bariery rozwojowe nawiązujące do demografii, rynku pracy oraz polaryzacji dochodowej i majątkowej społeczeństwa. Barierami demograficznymi jest przyrost naturalny który jest ciągle na ujemnym poziomie, społeczeństwo się starzeje, a coraz więcej młodych i wykształconych osób wyjeżdża za granicę w poszukiwaniu lepszych warunków do życia, ponieważ najczęściej w swoim kraju nie mogą znaleźć odpowiedniej dla siebie pracy z zadowalającym wynagrodzeniem, co wpływa negatywnie na przyrost naturalny. Kolejną przeszkodą jest bariera dochodowo-majątkowa która jest skutkiem niskich wynagrodzeń w porównaniu do innych krajów nalężących do Unii Europejskiej, co hamuje rozwój gospodarczy i wymusza na młodych ludziach emigrację. 5 Następną rzeczą, która stoi przed Polską jako wyzwanie rozwojowe jest odprzemysłowienie polskiej gospodarki co ma negatywne skutki społeczne i ekonomiczne i może być największym błędem podczas polskiej transformacji. W wyniku złego prowadzenia deindustrializacji powstała bariera braku wydajnych i dobrze płatnych miejsc pracy oraz wzrost bezrobocia. Poważnym uchybieniem również okazuje się sprzedaż zagranicznemu kapitałowi państwowych przedsiębiorstw mających szansę na pozyskanie konkurencyjności na arenie międzynarodowej. Zatrzymało to restrukturyzacje przedsiębiorstw, które też mogły zostać upodmiotowione polskiemu społeczeństwu. Bariera dochodowo-majątkowa w Polsce powstała przez administracyjne podniesienie cen na środki produkcji, a przy tym płace nie wzrosły w znaczącym stopniu, czego następstwem było zablokowanie ich wzrostu. Głównymi przyczynami tej blokady było: wprowadzenie podatku od wzrostu (^5) Prusek A., Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Zielonej Górze nr.6, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Zielona Góra 2017., str 146

(popiwek) ponadnormatywnych wynagrodzeń oraz prowadzenie zbyt restrykcyjnej polityki antyinflacyjnej.^6 Okres transformacji w Polsce to czas od 1989 roku do dziś, podczas którego kraj przeszedł z systemu komunistycznego do demokratycznego. W ciągu kilku lat po upadku komunizmu w Europie Wschodniej, Polska przeprowadziła serię reform politycznych oraz do integracji z Unia Europejską. W pierwszej fazie transformacji gospodarczej była polityka radykalnego „balcerowiczowskiego” cięcia wydatków państwa, potem były reformy ustrojowe, rozwój wolnego rynku. Wiele kwestii nie zostało jednak do końca rozwiązanych, jak choćby kwestia własności ziemskiej czy reprywatyzacji mienia. Transformacja ta była trudna i nierówna. Wiele osób straciło pracę lub miało trudności z dostosowaniem się do nowych warunków. 7 Przekształcenie systemu oraz integracja z UE przyniosły wiele pozytywnych zmian, jednak również pojawiły się pewne błędy i niedoskonałości. Jednym z najważniejszych błędów było niedostateczne przygotowanie do transformacji. Rząd nie przygotował wystarczająco dobrych planów na przekształcenie gospodarki z planowej na rynkową, co spowodowało trudności i niepowodzenia w jej funkcjonowaniu. Przykładem tego jest brak skutecznej polityki państwa wobec przedsiębiorstw i przemysłu, co doprowadziło do ich upadku i braku inwestycji. Kolejnym błędem były niedoskonałości w reformie rolnictwa. Reforma rolnictwa nie przyniosła oczekiwanych rezultatów, ponieważ rolnicy nie mieli wystarczających środków, aby przekształcić swoje gospodarstwa w nowoczesne (^6) Prusek A., Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Zielonej Górze nr.6, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Zielona Góra 2017., str 146 (^7) Pierwszy okres transformacji ustrojowej w Polsce (1989 - 1991 r .), https://historia.interia.pl/prl/news-pierwszy- okres-transformacji-ustrojowej-w-polsce-1989-1991-r,nId,2356452 [24 styczeń 2023]

publicznych, jest kluczowe dla przywrócenia stabilności i wzrostu gospodarczego.  Rozwój sektora usług: wzmocnienie sektora usług jest kluczowe dla rozwoju gospodarki po kryzysie, ponieważ jest on odporny na skutki kryzysu i może generować wzrost zatrudnienia i PKB.  Inwestycje w infrastrukturę: inwestycje w infrastrukturę, takie jak rozbudowa dróg, mostów, lotnisk i linii kolejowych, mogą przyczynić się do poprawy dostępności i efektywności gospodarczej kraju, a także przyciągnąć inwestycje zagraniczne.  Dostosowanie do zmian klimatycznych: dostosowanie do zmian klimatycznych i ochrona środowiska są kluczowe dla zrównoważonego rozwoju i długoterminowej stabilności gospodarczej kraju.  Wsparcie dla przedsiębiorców: wsparcie dla przedsiębiorców, w tym dostępność kredytów i inwestycji, jest kluczowe dla odbudowy gospodarki po kryzysie i rozwoju przedsiębiorczości. Okres po kryzysie jest trudnym czasem dla rozwoju gospodarczego i społecznego kraju, jednak daje szanse na rozwój. Rozwój ten w głównej mierze jest skupiony na nowym globalnym otoczeniu rynkowym, czyli układzie politycznym i gospodarczym w skali światowej o raz unijnej, które do tej pory nie są zbyt pewne. Kluczem do sukcesu może też okazać się „Plan na rzecz odpowiedzialnego rozwoju” M. Morawieckiego^9 , którego celem jest realizacja priorytetów takich jak: reindustrializacja, rozwój innowacyjny firm, tworzenie kapitału dla rozwoju, ekspansji zagranicznej oraz rozwoju społecznego i regionalnego. Ważny też jest rozwój międzynarodowej konkurencyjności polskich firm, dzięki której możemy realizować cele spójności ekonomicznej i społecznej z krajami UE a co najważniejsze zostałaby zatrzymana tendencja (^9) „Plan na rzecz odpowiedzialnego rozwoju” M. Morawieckiego – polski plan gospodarczy przygotowany w 2016 roku pod kierownictwem Mateusza Morawieckiego, ówczesnego wicepremiera RP, ministra rozwoju i finansów.

spadkowa demografii oraz coraz mniej młodych i wykształconych osób wyjeżdżałoby za granicę kraju.

zjawiska i procesy, możliwe było wyłącznie w przypadku typowej dla neoliberalizmu kombinacji wartości, instytucji i polityki [G.W.Kołodko, 2009] Neoliberałem według wielu jest każdy zwolennik wolnego handlu w skali globalnej oraz niebyt rozbudowanego państwa, którego rola jest ograniczona do oferowania podaży dóbr publicznych. Nurt ten posiada dwie podstawowe doktryny: teoria podziału dochodu i teoria wyznaczania ogólnego zatrudnienia. Pierwsza teoria przyjmuje, że czynniki produkcji powinny być opłacane, ile są warte. Wartość tą określa rynek, czyli podaż i popyt. W drugiej zaś neoliberalizm zakłada, że wolne rynki nie pozwolą na marnotrawstwo wartościowych czynników produkcji, w tym pracy. Poprzez dostosowania cenowe łączny popyt będzie w stanie zaabsorbować wytworzony produkt i wszystkie czynniki będą zatrudnione. Neoliberalizm gospodarczy akceptuje zbiór idei, ale najbardziej popularne wyrażają się w następujących założeniach:  Indywidualny wybór dokonywany na rynkach jest w zasadzie lepszy i przynosi korzystniejsze wyniki niż jakikolwiek inny wybór.  Regulacje rządowe w sektorze prywatnym powinny zostać zaniechane na rzecz samoregulacji i większej konkurencji.  Sektor publiczny powinien zostać skomercjonalizowany, a państwowe przedsiębiorstwa sprywatyzowane.  Podatki powinny być tak niskie, jak to tylko możliwe, przy jednocześnie obowiązującej zasadzie „użytkownik płaci” za wiele usług świadczonych przez państwo (rząd).  Bariery w handlu międzynarodowym powinny zostać wyeliminowane.

 Reguły rynku powinny być zastosowane do wszystkich dóbr publicznych – do edukacji, zdrowia, kultury, ochrony środowiska itp.^11 Patrząc na główne idee tego nurtu polityk gospodarczy opcji neoliberalnej będzie preferował działania, które polegają na redukcji deficytu budżetowego poprzez ograniczenie wydatków państwa, prywatyzację państwowych przedsiębiorstw oraz zwiększenie podatków. Taki polityk będzie również zwolennikiem wprowadzania reform strukturalnych, które mają na celu zwiększenie efektywności i konkurencyjności gospodarki, oraz redukcji regulacji i barier handlowych. W szczególności neoliberalny polityk gospodarczy skupi się na redukcji wydatków publicznych, zwiększenie prywatyzacji usług i przedsiębiorstw publicznych oraz redukcji wszelkich form interwencji państwa w gospodarkę. Socjaldemokracja jest to lewicowy ruch społeczny wywodzący się z ruchu robotniczego. Współczesne partie socjaldemokratyczne opowiadają się za równowagą między rynkiem a państwem, oraz między jednostką a społeczeństwem, czyli za kompromisem między uznaniem systemu kapitalistycznego jako najefektywniejszego mechanizmu bogacenia się w strefie prywatnej, a demokracją i dystrybucją tego bogactwa w sposób możliwie najbardziej sprawiedliwy, oraz troską o dobra i usługi publiczne. 12 Polityka socjaldemokratyczna to nurt polityczny, który łączy elementy kapitalizmu z elementami socjalizmu. Socjaldemokraci uważają, że rynkowa gospodarka jest najlepszym sposobem na rozwój gospodarczy, ale jednocześnie uważają, że państwo powinno zapewnić minimalne standardy socjalne dla wszystkich obywateli. Socjaldemokraci zwykle popierają polityki, takie jak (^11) Zawojska A, Liberalizm, neoliberalizm, wolność ekonomiczna i polityczna a rozwój gospodarczy kraju, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, Warszawa 2006r. (^12) Socjaldemokracja, https://pl.wikipedia.org/wiki/Socjaldemokracja [24 styczeń 2023]

instytucjonalno-prawną między państwem, rynkiem i instytucjami społeczeństwa obywatelskiego, w tym związkami zawodowymi, która będzie warunkiem demokratycznej i efektywnej gospodarki oraz rozwoju społecznego [A.Prusek, 2015] Polityk gospodarczy opcji socjaldemokratycznej będzie preferował działania równoważące budżet, które zwiększą udział państwa w gospodarce oraz zwiększą bezpieczeństwo socjalne obywateli. Może to obejmować działania takie jak: rozszerzenie systemu opieki zdrowotnej i emerytalnej, rozwój infrastruktury publicznej, wsparcie dla sektora przedsiębiorstw państwowych, zwiększenie transferów socjalnych i pomocy dla grup wykluczonych społecznie oraz zwiększenie podatków dla najbogatszych oraz regulacje rynku, aby zwiększyć sprawiedliwość społeczną. Polityk gospodarczy opcji neoliberalnej będzie preferował działania równoważące budżet, które zwiększą rolę rynku i ograniczą rolę państwa w gospodarce. Może to obejmować działania takie jak: redukcja wydatków publicznych, prywatyzacja usług publicznych, obniżanie podatków dla przedsiębiorstw i najbogatszych oraz deregulacja rynku. Natomiast polityk gospodarczy opcji socjaldemokratycznej będzie preferował działania równoważące budżet, które zwiększą udział państwa w gospodarce oraz zwiększą bezpieczeństwo socjalne obywateli. Może to obejmować działania takie jak: rozszerzenie systemu opieki zdrowotnej i emerytalnej, rozwój infrastruktury publicznej, wsparcie dla sektora przedsiębiorstw państwowych, zwiększenie transferów socjalnych i pomocy dla grup wykluczonych społecznie oraz regulacje rynku, aby zwiększyć sprawiedliwość społeczną. W krótkim okresie, polityka neoliberalna mogłaby przynieść korzyści w postaci wzrostu gospodarczego poprzez ograniczenie regulacji rynku i obniżenie podatków dla przedsiębiorstw. Natomiast polityka socjaldemokratyczna mogłaby przynieść korzyści w postaci większego bezpieczeństwa socjalnego dla

obywateli, poprzez rozszerzenie dostępności do usług zdrowotnych i emerytalnych. W dłuższej perspektywie, polityka socjaldemokratyczna mogłaby przynieść korzyści w postaci lepszego zabezpieczenia społecznego i bardziej sprawiedliwego rozdziału bogactwa, natomiast polityka neoliberalna mogłaby prowadzić do większych nierówności społecznych i niestabilności gospodarczej.