Polityka społeczna - Notatki - Polityka - Część 1, Notatki z Politologia

Pobierz Polityka społeczna - Notatki - Polityka - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Politologia tylko na Docsity! 1 Polityka społeczna wykład 02.03.2008  Wprowadzenie do dyscypliny polityki społecznej historycznej myśli  Polityka ludnościowa  Dochodowości gospodarstw domowych  Wskaźniki ubóstwa w Polsce  Świadczenia społeczne w trudnej sytuacji materialnej – osób  Bezrobocie  Instytucje polityki społecznej lokalny - narodowy – światowy  Fundusz strukturalny 2007/2008 na rzecz polityki społecznej Geneza nauki jaką jest Polityka Społeczna XIX wieku dzisiejszych granic administracyjnych nie wiek. Kwestie robotnicze – podnoszą protest przeciwko pracodawcom przeciwko fabrykantom nieludzkie warunki pracy: bardzo niskie płace. Robotnicy stanowią dość silnego przeciwnika ze względu na swoją liczebność. Nie było komu obsługiwać maszyn. Otton van Bismark wprowadza pierwszy pakiet świadczeń socjalnych w połowie XIX wieku, głównie dotyczy ubezpieczenia w wypadkach przy pracy oraz zakazy pracy dzieci. Ewolucja pojęcia polityka społeczna w przekroju historycznym. Pojęcie polityki społecznej obszar Polski do drugiej wojny Świat Instytut Gospodarstwa Społecznego w Warszawie. Skupia myślicieli Krzewicki – uważa, że polskie społeczeństwo zajmować się mozaiką różnych kwestii problemowych robotników problemy z mieszkaniem, z ochroną zdrowia, ze szkolnictwem dzieci (brak), z wyżywieniem. Krzeczkowski – powinna być analiza zmian w strukturze społeczeństwa wynikająca ze zmiany prawa. Rozwiązywanie problemów społecznych. Rychliński – uważał, że przedmiotem polityki społecznej powinno być ustalenie wskazówek dotyczących usuwania, łagodzenia przeciwdziałania niesprawiedliwości społecznej. Uczelnie UW, SGPiS i KOZ – proces dydaktyczny Wilno – uczelnia w Wilnie, Uniwersytet Stefana Batorego, Lwów – Uniwersytet Jana Kazimierza. Okres po zakończeniu II wojny światowej. 2 Cztery modele polityki społecznej Model agregatywny – każdy problem społeczny jest traktowany jako odrębny agregat bez powiązań przyczynowo-skutkowych, które nie łączą się z żadnym innym problemem. Oddzielną kwestią jest problem mieszkaniowym, niskie płace, nie łączono tych dwóch problemów. Model teorii systemizujących – uważano, że różne problemy społeczne trzeba analizować całościowo i trzeba szukać związków przyczynowo- skutowych. Państwo powinno dbać z ludności i ustalać odpowiednie prawo. Model teorii ogólnej – patrz Krzeczkowski – ponosimy zmiany w strukturze społecznej polityki pod wpływem zmiany prawa. Teoria częściowa – polegająca na tym, że problemy społeczne analizowane są dogłębnie jeżeli określony konkret, ustrój państwa, zasięg geograficzny na którym problemy występują i zasięg czasowy. Problem mieszkań dla młodych małżeństw w okresie PRL-u. 1950 – 1957 okres socjalizmu Zakaz wykładania przedmiotu polityka gospodarcza, argumenty to: - sam przedmiot ma powiązania z kapitalizmem nie można podawać studentom wiedzy o kapitalizmie w kraju komunistycznym. Uznano, że uczenie polityki społecznej jest bez celowe bo w komunistycznej Polsce nie ma problemów społecznych – to po co uczyć. Państwo jest od rozwiązywania problemów, nie ma co uczyć studentów to nie „Kowalski” jest od rozwiązywania problemów. Okres po 1957 Odwilż po śmierci przywódcy bloku wschodniego. Powrót profesorów do ich przedmiotów. Można prowadzić zajęcia z polityki społecznej. Stąd badania z zakresu agregatywnych, systematyczny i ogólnych. Ówczesne władze wiedza, że nie mogą zakazać badań ale jest cenzura czynników badań z polityki społecznej. Naukowiec dostaje pieniądza za badania np. jest bezrobocie w PRL ale nie można o tym mówić z powodu cenzury. Dobór słów przez cenzorów bezrobocia zastępowano „nadwyżką rąk do pracy”. Słowa dobierano tak, aby większości były niezrozumiałe lub nie wywoływały ujemnego uczucia. Po 1989r. 5  silna pozycja ruchu robotniczego,  powstanie Związku Polityki Socjalnej. Począwszy od pierwszych lat XIX w. pojęcie polityki społecznej – poszukiwanie rozwiązania tzw. „kwestii społecznej” – czyli problemów związane z powstaniem i funkcjonowaniem warstwy robotników przemysłowych ( bezdomność, nędza, bezrobocia ). RODOWÓD POLSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ Dzieje polityki społecznej w Polsce są związane z historią państwa i narodu polskiego. W społeczeństwie polskim zakres i formy konsumpcji wynikały z miejsca zajmowanego w sztywnym układzie warstw społecznych.  Zalążków aktów prawnych regulujących problemy polityki społecznej można się doszukać w ustawach z okresu Sejmu Czteroletniego. Z uwagi na to, że XIX – wieczna polityka społeczna była zawężana do ustawodawstwa pracy zabezpieczenia społecznego, rozwijała się ona najintensywniej w państwach najszybciej się industrializacyjnych. Wobec faktu, że w największym stopniu procesom industrializacji spośród państw zaborczych podlegały Niemcy, właśnie na terenach zaboru pruskiego polityka społeczna w sensie praktycznych działań była najbardziej zaawansowana. Politykę społeczną na ziemiach zaboru austriackiego cechowało znacznie większe ograniczenie i opóźnianie w rozwoju. Najgorzej przedstawiała się sytuacja na terenie, feudalnej i zacofanej gospodarczo rosyjskiej części byłego państwa polskiego.  Po odzyskaniu niepodległości Polska mogła realizować niezależna politykę społeczną: * 1918r. – powołano Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej * dekret o 8-godzinnym dniu i 46-godzinnym tygodniu pracy * moratorium mieszkaniowe dla biedoty * prawo obowiązkowe ubezpieczenie robotników na wypadek choroby * przymus nauki dla dzieci w wieku od 7 do 14 lat. Polityka społeczna w Polsce rozwijała się bez przeszkód. Brak państwowości wręcz zdynamizował rozważania wokół kwestii społecznej, łącząc je najczęściej z koncepcjami odzyskania niepodległości. DOKTRYNALNE KONCEPCJE ROZWOJU POLITYKI SPOŁECZNEJ PO 1945R. Wybuch II wojny światowej przerwał rozwój polskiej i europejskiej polityki społecznej. Po zakończeniu wojny uformowały się 3 doktryny:  liberalizm,  katolicyzm,  marksizm. Konsekwencją okupacji hitlerowskiej w Polsce, było przeniesienie ośrodka tworzenia polityki społecznej do Londynu, gdzie Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej Rządu Emigracyjnego opracowało program polityki społecznej. 6 Jednakże uwarunkowania polityczne w Polsce wpłynęły na realizacje zupełnie innej doktryny społecznej – doktryny marksistowskiej. SYSTEM DOKTRYNALNY MARKSIZMU Marksizm – teoria K. Marks i F. Engelsa., uznająca państwo za praktycznie jedyny podmiot odpowiedzialny za kształt teorii i drogi realizacji polityki społecznej. Wyłączność państwa – a realnie partii rządzącej – na kreowanie polityki społecznej, wpłynęła na jej ideologizację. Polityka społeczna została tym samym powiązana z aktualnymi uwarunkowaniami politycznymi. Fazy rozwoju marksistowskiej koncepcji polityki społecznej:  I faza - socjalizm idealny – uspołecznienie środków produkcji poprzez całkowite wyeliminowanie rynku przez politykę centralnego planowania (postulat realizowano w latach 1950-1957, gdy blokując teoretyczny nurt badań nad polityką społeczną, odrzucano nawet konieczność samej jej realizacji)  II faza – realny socjalizm – powstał w wyniku załamania się ideologicznych dogmatów w konfrontacji z rzeczywistością społeczną. Polityka społeczna znowu znalazła racje bytu. Najwcześniej pełniła dwa zadania: regulatora dostępu do deficytowych dóbr i usług, oraz działań wspomagających wobec tych, których dostęp do dóbr i usług był szczególnie utrudniony. II faza rozwoju socjalizmu trwała aż do końca lat 80-tych.. Począwszy od tzw. reform Balcerowicza, w Polsce zaczęto czynić próby z wprowadzeniem liberalnej koncepcji polityki społecznej. SYSTEM DOKTRYNALNY LIBERALIZMU Liberalizm – doktryna, która zakłada 3 podstawowe zasady: - wolność jednostki, - nienaruszalność własności prywatnej, - dążenie do bogacenia się. Liberalizm –„ nocny stróż”, czyli gospodarz domu – działa wtedy kiedy jest potrzebny. Pomoc ubogim – „hodowanie nędzy” – protekcja grup stabilnie ekonomicznych w podziale dochodu narodowego w celu zmniejszenia rentowności gospodarki. Efektem przeniesienia tych haseł na grunt ekonomiczny państwa (ograniczonego w swych funkcjach do roli „nocnego stróża” prowadziło do tzw. nierówności społecznej i społecznego protestu. Na przestrzeni wieków myśl literatury ulegała ewolucji i dyferencji. Obecnie w odniesieniu do polityki społecznej najbardziej spopularyzowane zostały doktryny. W rozwoju liberalizmu można wyróżnić 3 niezbyt ostre okresy:  liberalizm arystokratyczny ( od końca XVIII w. do połowy XIX w.)  liberalizm demokratyczny (od połowy XIX w. do I wojny światowej)  liberalizm socjalny (od I wojny światowej do czasów współczesnych) - koncepcja stworzenia tzw. trzeciej drogi pomiędzy kapitalizmem a socjalizmem Na liberalizm socjalny składają się doktryny: 7 - doktryna państwa dobrobytu - socjalna gospodarka rynkowa . Państwo dobrobytu ( „walfare state) – opiera się na 3 przesłankach: - ingerencja państwa w życie gospodarcze ( zwłaszcza chodzi o politykę pełnego zatrudnienia), - rozwinięcie działalności socjalnej, - aktywnej polityce państwa w redystrybucji dochodu narodowego. Socjalna gospodarka rynkowa – powstała w Niemczech na określenie takiego ustroju gospodarczego, który akceptując założenia liberalizmu i gospodarki rynkowej, jednocześnie koncentruje swoją uwagę na celach i interesach społecznych. Z socjalną gospodarką rynkową związana jest zasada państwa socjalnego, zakładająca ocenę gospodarki z punktu widzenia kryteriów godności ludzkiej i równości społecznej. Inna doktryną liberalizmu jest liberalizm zachowawczy (neoliberalizm, neokonserwatyzm) – zasada sformułowana przed I wojna światową mówi, że wolna gra sił rynkowych oraz brak czynnej ingerencji państwa w sferę polityki społecznej (w zamian za stwarzanie warunków rozwoju inicjatywy i przedsiębiorczości jednostek), to podstawy postępu społeczno-gospodarczego. Doktryna ta jest krytyka zasady „państwa dobrobytu” , weryfikacja których przyczyniła się do stworzenia „społeczeństwa odpowiedzialnego” . Społeczeństwo odpowiedzialne – odpowiedzialność państwa za jednostki i jej rodziny ( np. Unia Wolności) SYSTEM DOKTRYNY KATOLICYZMU Doktryna społeczna kościoła związana jest tradycyjnie z wypowiedzią papieża i oficjalnym dokumentem, będącym efektem przemyśleń i poglądów. 3 płaszczyzny nauki społecznej: - teoretyczna – związana z uniwersalnymi zasadami tzw. systemem relacji międzyludzkich , - historyczna – dotyczy zastosowania niezmienionych uniwersalnych zasad w konkretnej rzeczywistości gospodarczej i społecznej, - aplikacyjna – próba zastosowania w praktyce propozycji społecznej ,kościoła. Według Jana Pawła II polityka społeczna to uniwersalna i bezinteresowna służba kościoła jako otwarty i dynamiczny system etyczny, reagujący na zmiany zachodzące we współczesnej rzeczywistości. Dla doktryny katolickiej dana polityka społeczna może być zaakceptowana jedynie wtedy gdy urzeczywistnia ład społeczny. Gwarantem osiągnięcia tego ładu są 3 zasady kościoła: - zasada dobra wspólnego – konieczność integralnego rozwoju wszystkich członków społeczeństwa na drodze wspólnie podejmowanych działań, - zasada wolności – jednostkowej i społecznej 10 Wykład 16.03.2008r. Filozofia potrzebna na aspekcie logiki, ćwiczenie logiczne, potrzebne dla polityki społecznej. Socjologia nauka o mikro i makrostrukturze. Geografia równomierne rozmieszczenie ludzi. Psychologia jak człowiek reaguje. Subdyscypliny polityki społecznej:  Polityka demograficzna  Polityka zatrudnienia rynku pracy  Polityka edukacyjna  Polityka ochrony zdrowia  Polityka mieszkaniowa  Polityka rodzinna  Polityka szczegółowa (gerontologia społeczna)  Polityka ubóstwa  Polityka osób niepełnosprawnych  Patologia społeczna młodzieży Polityka społeczna to polityka działalności samorządów (gmina, powiat, województwo) oraz organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego obywateli. Asekuracja przed różnymi ryzykami życiowymi np. ubezpieczenie od wypadków w pracy. Wyrównywanie szans życiowych różnych grup społecznych a szczególnie grup o najsłabszych ekonomicznie. Wąskie ujęcie polityki społecznej – polityka świadczeń socjalnych w postaci dwojakiej: 1950 pieniężna 1950 uługa świadczeń Cele polityki społecznej: - Kształtowanie odpowiednich na miarę możliwości danego kraju, warunków bytowych i pracy obywateli, - Kształtowanie porozwojowych struktur społecznych o liczebności i jakości kapitału społecznego - Kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich. Myśl polityki społecznej: - Konserwatyzm 11 - Doktryna socjalna kościoła - Agraryzm - Ekorozwój - Nurt liberalny Liberalizm jest jedną z doktryn charakterystyczną dla kapitalizmu, czyli systemu wolnej konkurencji. Kwestia społeczna – stan patologii w rozwoju społeczno-gospodarczym. Hołduje cztery zasady: a) wolność jednostki b) ochrona własności prywatnej c) bogacenie się d) elastyczność ról życiowych Zasada laissez faire – zasada liberałów – mówi o braku ingerencji państwa w działalności jednostki, człowiek sam z siebie jak maksymalizować zyski i minimalizować straty, państwo nie powinno mu podpowiadać. Rola państwa powinna się ograniczać do „stróża nocnego”, który chroni przestrzegania przepisów prawnych. Konserwatyzm lubi otrzymywać status po. Nie szanowane przeszłości przy kształtowaniu przyszłości. Są przeciwnikami indywidualizmu, racjonalizmu czyli uważają, ze kształtowanie o religię i tradycje, funkcji opiekuńczej państwa uważają, że należy stwarzać dobre warunki gospodarcze państwa i możliwości rozwoju. Doktryna socjalna kościoła – XIX w. biskup Ketteler – Mogvcji zwrócił uwagę na to, że systemy ochronne dla pracowników, ochrona zdrowia przy wykonywaniu pracy. Zerom Novarum encyklika, która była za robotnikiem. Agraryzm doktryna wsi, życie w mieście jest źródłem wszelkich patologii a na wsi niweluje wszystkie zło. Ekorozwój mówi źródłem problemów społecznych jest stan głębokiej nie równowagi pomiędzy człowiekiem i jego działalnością a środowiskiem naturalnym. Polityka ludnościowa oddziaływania państwa na kształtowanie się stosunków ludnościowych za pomocą odpowiednich bodźców w celu osiągnięcia: - ze względu na wiek i płeć - założonego tempa wzrostu (dodatniego lub ujemnego) - założonego rozmieszczenia terytorialnego ludnościowego Instytut demograficzny. 12 2004 2050 Poz. I Chiny 1,300 mld Poz. II Indie 1,087 mld Poz. X Japonia 0,128 mld Indie 1,628 mld Chiny 1,437 mld Eiopia 0.173 mld Internet POLITYKA LUDNOŚCIOWA Polityka ludnościowa określa strukturę ilościową, jakościową ludności. Obecnie jesteśmy społeczeństwem, które nie osiągamy reprodukcji prostej, czyli nie odtwarzamy pokolenia. Jesteśmy pokoleniem, które nie zastępuje pokolenia starego. Zmniejsza się liczba ludzi młodych , ale 50 % przyrostów zasobów pracy w Europie urodziło się już w Polsce. Polityka społeczna jest nauka najstarszą. Za ojca demograficznych badań ludnościowych uchodzi Konfucy. Żył ok. 500 lat p.n.e., filozof, wpływ na cywilizacje Chińczyków. W liście do władcy pisze, że wśród bardzo młodych matek, które rodzą dzieci obserwuje się częste umieranie zarówno dzieci i tych matek . Zwraca na to uwagę władcy, że nie należy tego robić i te kobiety powinny rodzić później, aby wzmacniać państwo. W innym liście pisze, że są tereny gdzie młodzi rolnicy nie zebrawszy dobrych plonów nie zawierają małżeństw. Są wielkie połacie ziem, gdzie rolnicy nie posiadają żon, bo ich nie stać na ich kupno. Są to zaczątki rozwiązywania problemów ludnościowych. Optimum zaludnienia – czy jest dla konkretnego obszaru taka liczba ludności, która jest najlepsza. Za dużo – źle , za mało – źle , czyli musi być optymalna. Maksimum zaludnienia – tej cyfry się boimy, gdyż będzie to oznaczało kres cywilizacji. Tr. Malthus –duchowny anglikański rok 1700 Widzi naocznie funkcjonowanie polityki społecznej zawartej w prawie o Bogu. W rozwoju ludzkości powinny funkcjonować przeszkody pozytywne: klęska żywiołowa, zaraza, osiedla dla ubogich. To dziesiątkuje ludzi i pozwala przywrócić prawidłową relację między ludźmi. Obecnie bardzo popularne jest słowo – neomeltuzianizm. Są to wszystkie te ruchy, które mówią o konieczności planowania liczby ludności. Zwolennicy tej teorii : USA, Indie, Chiny. Wywoływało to protesty Watykanu. 3 modele płci i wieku: - struktura progresywna – więcej się rodzi niż umiera, - struktura regresywna – zgony nie pokrywają przyrostu pokolenia, 15 - za duża swoboda w kierowaniu życiem, - presja psychiczna na osobie chorej spowoduje, szybkie zgłoszenie się do eutanazji Powodem może być: brak pieniędzy osób opiekujących się nią Środki i metody działania polityki ludnościowej: Zasiłki rodzinne - pomoc społeczna dla rodziny, które są wypłacane przy wynagrodzeniu zasadniczym. Są to zasiłki związane z urodzeniem dziecka, jednorazowe, dla niepełnosprawnych dzieci. W Polsce zostały wprowadzone w latach 50-tych w formie pomocy społecznej dla rodzin wielodzietnych. Lata 50 w Polsce były wyżem demograficznym na świecie. Czyli jeżeli państwo daje zasiłki rodzinne po to aby rodziły się dzieci To tzw. element polityki państwa. Obecnie od 3 lat decyzja o urodzeniu dziecka należy wyłącznie do rodziny, a nie państwa. 16 Wykład 06.04.2008r. Dwie transformacje demograficzne I. bardzo wysoki poziom płodności i umierania ludności i zeszła do bardzo niskiego poziomu tych procesów. Zatrzymała się na poziomie zerowego poziomu przyrostu naturalnego. II. Od momentu zaobserwowania ujemnego przyrostu naturalnego zatrzyma się druga transformacja demograficzna Cechy I grupy transformacji - opóźnianie wieku zawierania małżeństw - osłabienie trwałości małżeństw - małżeństwa, które nie mają dzieci - kwestia podziału majątku (rozdzielność majątkowa) - spadek częstości zawierania małżeństw - wzrost roli związków kohawitacyjnych (jesteśmy razem ale mieszkamy oddzielnie) - wzrost liczby rodzin z jednym rodzicem Cechy II grupy transformacji - spadek dzietności poniżej prostej zastępowalności pokoleń - następowanie zmian we wzorcu płodności wyrażający się opóźnianiem urodzenia 1 dziecka I II III Matka Ojciec Matka Ojciec Matka Ojciec O dzieci 1 dziecko 2 dzieci i więcej I. rodzice umierają, nie mają dzieci II. odnowiony potencjał o 50 % nie jest zachowana sytuacja zastępowalności pokoleń III. zastępowalność pokoleń warunkiem minimalnym zastępowalności pokoleń jest posiadanie dwójki dzieci Wzrost udziału liczby dzieci rodzących się poza związkiem małżeńskim przy rosnącej akceptacji społecznej tego zjawiska. Cechy III grupy transformacji: - szerokie rozpowszechnienie znajomości metod i dostępności różnych środków antykoncepcyjnych Cechy IV grupy transformacji: - zmiany stylu życia obywateli wyrażających się w dbałości o jedzenie zdrowej żywności, dbałości o organizm - z powodów bardziej stresogenych warunków pracy 17 Potencjalne konsekwencje przemian demograficznych w Polsce do roku 2020: - spadek dzietności do poziomu do 1,3 dziecka, a potem lekkie drgnienie do 1,5 - wzrost okresu trwania życia ludzi (w 1990r. M 67 lat, K 75,5 lat; w 2020r. m 73,4 lat, K 80, lat) - maleć internet Małżeństwo – związek między dwoma osobami płci odmiennej, pociągający za sobą wzajemne prawa i obowiązki współmałżonka ustalone w przepisach prawnych i zwyczajowych. Podział małżeństw Podział I: - Małżeństwa formalne – obrządek zawarty przed urzędnikiem Stanu Cywilnego lub przed uprawnionym Pasterzem. Jest 12 obrządków religijnych , gdzie można zawrzeć związek małżeński równoprawny ze związkiem cywilnym. Przy czym małżeństwo religijne – staje się małżeństwem w momencie przesłania do 6 dni dokumentacji związku małżeńskiego do USC właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Ślub religijny jest ważny, jeżeli jest zarejestrowany w USC. - Małżeństwo nieformalne – małżeństwo na zasadzie tzw. konsensusu. Przez prawo polskie związek ten nie ma tych samych uprawnień co związek formalny W Europie Zachodniej doszło do aktu solidarności czyli zrównania małżeństwa formalnego z nieformalnym. W 1991 r. Światowa Organizacja Zdrowia skreśliła z listy chorób homoseksualizm. W każdym normalnym społeczeństwie istniej 8 % homoseksualistów . Jeżeli tych osób jest mniej lub więcej wtedy jest to system totalitarny. Prawa związku formalnego zrównano z prawami związku nieformalnego ( w tym homoseksualistów, którzy otrzymali pełnię praw rodzicielskich). II Podział : - Małżeństwo monogamiczne- związek kobiety i mężczyzny - Małżeństwo poligamiczne : - poliandria – związek kobiety i kilku partnerów - poligyna – związek mężczyzny i kilku kobiet ( Islam). III Podział : - Małżeństwo czyste – związek kawalera i panny - Małżeństwo mieszane – inny związek np. wdowy i wdowca, wdowca i panny itp. IV Podział : - Małżeństwo partylinarne – wchodzenie w rodzinę męża - Małżeństwo martylinarne – wchodzenie w rodzinę żony. 20 II. pracowników użytkujących gospodarstw rolnych III. rolników IV. pracujących na własny rachunek V. emerytów i rencistów VI. gospodarstw osób utrzymujących się z nie zarobkujących źródeł (ze świadczeń społecznych) Wielkość gospodarstwa domowego I. liczebność gospodarstwa max. do 5 osób Typ biologiczny I. liczebności wielkości dzieci – ile dzieci wychowuje się w niepełnych rodzinach Klasa miejscowości zamieszkania I. miasto II. wieś Charakter mieszkania I. dom jednorodzinny II. wynajmują III. własnościowe mieszkanie IV. członkowie spółdzielni mieszkaniowej Poziom wykształcenia głowy gospodarstwa domowego (głowa gospodarstwa domowego jest nie osoba, która utrzymuje gospodarstwo domowe) I. Główne wydatki konsumpcyjne I. żywność II. alkohol i tytoń III. użytkowanie mieszkania i nośniki energii IV. wyposażenie mieszkań V. zdrowie VI. transport VII. łączność VIII. reperacja i kultura IX. edukacja X. restauracja i hotele XI. inne towary i usługi 21 UBÓSTWO Trzy kategorie ubóstwa 1. klęski żywiołowe 2. losowe 3. subiektywne – galopująca inflacja 4. strukturalne – nie wynika ani z przyczyn przyrody lecz z zewnętrznych przyczyn gospodarki rynkowej bezrobocie, niskie wynagrodzenia, wysokie ceny usług. POMIAR UBÓSTWA a) minimum socjalne b) minimum egzystencji Minimum socjalne – lata 70 XX wieku – kategoria socjalna, która mierzy koszty utrzymania gospodarstw domowych uwzględniając podstawowe potrzeby bytowo-konsumpcyjne. Przy konstruowaniu koszyka socjalnego chodzi o wyznaczenie granicy wydatków gospodarstw domowych mierzący godziwy poziom życia. W koszyku socjalnym znajdują się dobra: 1. zaspokajanie potrzeb egzystencjalnych (produkty żywnościowe, odzież, mieszkanie, ochrona zdrowia i higiena) 2. potrzeby służące do wykonywani pracy (transport lokalny i łączność) 3. potrzeby związane z wykształceniem (oświata i wychowanie dzieci) 4. utrzymywanie więzi rodzinnych i towarzyskich 5. uczestnictwo w kulturze Minimum socjalne gwarantuje posiadanie na poziomie potrzeb na poziomie minimalnego dobrobytu. Instytut pracy i prac socjalnych www.ipis.com.pl Szacowanie minimum socjalnego M mężczyzna K kobieta DS. dziecko starsze 13-15 lat DM dziecko młodsze 4-6 lat Liczba osób Symbol Minimum egzystencjalne Minimum egzystencjalne per capita na osobę 1 pracownicze 1 M+K/2 2 pracownicze 2 K + M 3 pracownicze 3 M+K+DM 4 pracownicze 3 M+K+DS. 22 5 pracownicze 4 M+K+DM+DS. 6 pracownicze 6 M+K+DM+2DS. 7 emeryckie 1 M+K/2 8 emeryckie 2 M+K 782,10 zł minimum socjalne w 2003r. 722,00 zł emeryckie w 2003r. pracownicze cztero osobowe 573, zł Minimum egzystencji to minimum na przeżycie biologiczne i stanowi dolne kryterium ubóstwa. W koszyku minimum egzystencji znajdują się: 1. potrzeby mieszkaniowe 2. artykuły żywnościowe Jeżeli obywatel nie osiąga minimum egzystencji mógłby umrzeć, gdyby nie było wsparcia egzystencjalnego. Pracownicze per capita 351,00 zł na 1 osobę Emeryckie per capita 347,00 zł na 1 osobę Pracownicze per capita 307,00 zł na 4 osoby Internet Wskaźnik ubóstwa Wskaźnik ubóstwa (z ang. Misery Index) – wskaźnik ekonomiczny stworzony przez ekonomistę Arthura Okuna (stąd też alternatywna nazwa: ang. Okun's Index) Jest to suma stopy bezrobocia oraz poziomu inflacji. Uważa się, że zarówno wyższa stopa bezrobocia jak i wyższy poziom inflacji składają się na koszt ekonomiczny i społeczny, który musi ponieść państwo. Często niepoprawnie przypisuje się wyprowadzenie tego indeksu ekonomiście Robertowi Barro z University of Chicago ze względu na stworzony przez niego wskaźnik ubóstwa Barro, który dodatkowo obejmuje PKB oraz stopy procentowe. Zazwyczaj w Stanach Zjednoczonych definiuje się wskaźnik ubóstwa w pewnym czasie (zależnym od długości kadencji prezydenta) oraz wskazuje momenty, kiedy był on najwyższy i najniższy. Samemu wskaźnikowi brak jest podstaw naukowych, jednak jego wartość lub jej zmiany przed ważnymi wyborami determinują często ich wyniki. W licznych krajach w latach 1973-1974 (pierwszy szok naftowy) i potem w latach 1979-1980 (drugi szok naftowy) zarówno bezrobocie, jak i inflacja szybko wzrastały. W każdym z tych okresów wskaźnik ubóstwa był powiązany z gwałtowny, wzrostem cen ropy naftowej. Obwiniano za to rządy sprawujące wówczas władzę, które konsekwentnie w krajach demokratycznych ją traciły. Przykładami takich rządów, które padły ofiarą niezadowolenia obywateli ze wskaźnika ubóstwa są: rząd gaullistowski wymieniony w 1974 przez Giscard'a d'Estainga czy też holenderscy liberałowie wyparci przez lewicę. Podobna sytuacja miała miejsce w 1982, kiedy to konserwatywna CDU/CSU zastąpiła SPD, w Holandii liberałowie znowu doszli do władzy, a we Francji prym wiedli socjaliści pod przewodnictwem François Mitterranda. Często też z szybkim wzrostem wskaźnika ubóstwa wiąże się upadek Margaret Thatcher w 1990. 25 czternaście lat i powyżej, a 0,5 dziecko poniżej czternastego roku życia. Polska do liczenia rozmiarów ubóstwa w Polsce stosuje te dwie wyżej wymienione skale, ale również absolutne i względne minimum socjalne. Względne minimum socjalne liczy co roku Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. W tym celu wyznacza co roku tzw. "koszyk dóbr i usług", który zostaje przyjęty jako minimalna ilość dóbr, niezbędna do przeżycia. Ten koszyk zostaje wyrażony w wartościach pieniężnych i na jego podstawie dokonuje się porównań wśród polskich gospodarstw domowych. Chociaż ta metoda jest subiektywna, to jednak dostarcza pewnych informacji o stopniu zamożności Polaków. Niemniej jednak, należy tez obliczać absolutne minimum socjalne, ponieważ może się okazać, że rodzin poniżej minimum względnego będzie mniej niż minimum absolutnego. Wskazane jest również obliczanie minimum biologicznego. Rodziny, które znajdują się poniżej granicy egzystencji, którego wskaźnikiem jest minimum biologiczne, potrzebują bowiem natychmiastowej pomocy ze strony powołanych do tego instytucji. 3. Skala biedy w Polsce Polityków i działaczy społecznych od dawna nurtuje pytania, czy bieda w Polsce jest zjawiskiem, który istniał zawsze, czy też pojawił się wraz ze zmianą ustroju. Powstaje pytanie, czy ludzie, którzy ucierpieli w procesie transformacji ustrojowej są sami sobie winni, ponieważ komunizm nauczył ich bierności czy są ofiarami procesów globalnych. Niezależnie od charakterystyki takich jednostek, trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie, jak im pomóc: czy przez rozszerzanie sfery socjalnej opieki nad obywatelem (sądzę, ze nie tędy droga), czy też przez wspieranie organizacji pozarządowych. Wydaje się jednak, ze problem niedostatku w Polsce istniał zawsze, niezależnie od tego, ze na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych dokonała się pokojowa rewolucja zmiany ustroju. W komunizmie też istniał znaczny obszar społecznej nierówności. Oprócz ludzi bogatych, stanowiących przede wszystkim wysokich funkcjonariuszy reżimu, byli również ludzie ubodzy - ludzie o najniższych uposażeniach wywodzący się między innymi z klasy robotniczej, o która dbała jedynie deklaratywnie władza komunistyczna. W latach osiemdziesiątych, według ostrożnych szacunków, poziom biedy mierzony jako równowartość najniższej emerytury, obejmował około jednej dziesiątej społeczeństwa. Obecnie nastąpiło znaczne rozwarstwienie dochodów w społeczeństwie, więc ludzie ubodzy znacznie bardziej są rozpoznawalni na tle ogółu. Okres zmian ustrojowych i wprowadzanie reguł gospodarki rynkowej problem biedy znacznie wyostrzył. Przestawienie gospodarki na kapitalistyczne tory wymagały wielkich wyrzeczeń ze strony społeczeństwa, które jednostki nieprzygotowane zepchnęło na społeczny margines. Wskutek likwidacji nierentownych przedsiębiorstw państwowych wzrosło znacznie bezrobocie, przez co wiele osób straciło z dnia na dzień środki do życia. Łagodniejszy przebieg miła transformacja ustrojowa w Czechach, gdzie liczono się w większym stopniu niż w Polsce z kosztami społecznymi, a nie tylko ekonomicznymi. Brak kontroli nad procesem zmiany ustroju spowodował radykalny wzrost poziomu biedy w polskim społeczeństwie. Szacunkowo, w 1995 roku około jedna czwarta społeczeństwa polskiego była zmuszona żyć za równowartość niecałej najniższej emerytury, co nam daje liczbę w przybliżeniu 9,3 mln Polaków. Jeśli za wskaźnik przyjąć granicę minimum socjalnego to prawie połowa populacji nie osiągała dochodów równych temu minimum. Największą liczbę wśród ludzi uznawanych za ubogich stanowią robotnicy i rolnicy. 3/5 ludzi biednych mieszka na wsi. Jedna trzecia z nich pochodzi z gospodarstw domowych z przynajmniej jedną osobą bezrobotną. Im większe miasto, tym tych osób jest mniej, zapewne dlatego, ze w większych miastach jest bardziej rozwinięty przemysł i usługi, więc łatwiej jest znaleźć pracę. Najgorzej jest na wsiach, gdzie sfera usług znajduje się w powijakach, pracę daje tylko rolnictwo. Tymczasem tylko wielkoobszarowe gospodarstwa rolne dają szansę na jakikolwiek zysk, a w Polsce dominują małorolni chłopi. 26 Istnieje także związek między typem rodziny, a ryzykiem wpadnięcia w obszar biedy. Rodziny wielodzietne są bardziej narażone na to, ze będzie im brakować środków do życia. Osoby z rodzin wielodzietnych stanowią blisko 1/3 wszystkich ubogich rodzin. Najbardziej na tym cierpią dzieci, które nie mają równych szans startu w dorosłe życie. Konkludując, można stwierdzić na podstawie badań, ze człowiekiem ubogim w przeważającej mierze jest mieszkaniec wsi lub małego miasta, który wychował się w rodzinie wielodzietnej. Jest to cenna informacja dla ośrodków opieki społecznej i aktywizacji zawodowej, które na tych grupach społecznych winny zogniskować swoją działalność. 4. Walka z problemem ubóstwa. Państwo winno koordynować swoją politykę walki z patologiami życia społecznego z innymi organami władzy samorządowej oraz organizacji pozarządowych, by odnosić sukcesy w polityce zmniejszania rozmiarów biedy w Polsce. Obszar ubóstwa bowiem, pomimo coraz większych nakładów na opiekę socjalną, jest ciągle wysoki. Skuteczność walki z biedą nie jest jedynie zależny od wysokości wypłacanych świadczeń socjalnych, co można nazwać postępowaniem biernym, ale od realizowanych programów zapobiegania bezrobociu. Pamiętajmy również, ze im większa jest sfera biedy, tym większa skala przestępczości. Kryminalizacja życia oraz ubożenie społeczeństwa stanowi system naczyń połączonych. Nakłady na sferę społeczną stale rosną, a mimo tego nie udaje się skutecznie walczyć z tym zjawiskiem. 45% nakładów finansowych z opieki społecznej jest lokowane na wspieranie najuboższych. Szczególną uwagę zwraca się na pomoc tym najbardziej pokrzywdzonym przez los, którzy znajdują się w sytuacji bez wyjścia bez własnej winy. Chodzi tutaj o dzieci i młodzież z biednych rodzin, którym pomaga się choćby poprzez finansowanie obiadów w szkołach. Niestety, ciągle jeszcze szwankuje właściwy podział środków kierowanych na pomoc ubogim. Trzeba jeszcze dokładniej poznać strukturę tego zjawiska, by efektywniej pomagać. Państwo dzielnie wspierają w walce z biedą różnorakie organizacje pozarządowe. Ich pomoc jest bezcenna, ponieważ pozwala odciążyć instytucje państwowe, które przecież na ten cel wydają pieniądze podatników. Wspierają osoby bezdomne, rodziny najbardziej narażone na wpadnięcie w sferę ubóstwa poprzez rozmaite patologie, występujące w jej obrębie, osoby uzależnione. Do takich organizacji należy między innymi kościelny Caritas, który od lat prowadzi akcje na rzecz ubogich, wypełniając w ten sposób ewangeliczne przesłanie o potrzebie wspierania bliźnich. ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE DLA OSÓB ZNAJDUJACYCH SIĘ W TRUDNEJ SYTUACJI MATERIALNEJ zasady udzielania świadczeń z pomocy społecznej Prawo do świadczeń pomocy społecznej przysługuje osobom posiadającym obywatelstwo polskie, zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz cudzoziemcom, zamieszkującym i przebywającym na tym terytorium, posiadającym zezwolenie na pobyt stały lub status uchodźcy, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej. Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom, na zasadach określonych w ustawie, z powodu:  ubóstwa,  sieroctwa, 27  bezdomności,  potrzeby ochrony macierzyństwa,  bezrobocia,  niepełnosprawności,  długotrwałej choroby,  bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, alkoholizmu lub narkomanii,  trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego,  klęski żywiołowej lub ekologicznej. Występowanie jednej z powyższych okoliczności równocześnie z kryterium dochodowym jest warunkiem nabycia prawa do ubiegania się o pomoc społeczną. Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom, których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kryterium dochodowego, określonego w art. 4 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Osobom i rodzinom uzyskującym dochód z gospodarstwa rolnego, kryterium dochodowe określa się w ten sam sposób, przyjmując, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości określonej przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Wyżej wymienionych zasad nie stosuje się w przypadkach ubiegania się o rentę socjalną. Kwoty, o których mowa powyżej, podlegają waloryzacji każdego roku od 1 marca i od 1 września, jeżeli średniomiesięczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych wynosi co najmniej 110%. Jeśli wskaźnik ten jest niższy niż 110%, waloryzacja przeprowadzana jest raz w roku - od 1 czerwca. Do dochodów nie wlicza się: *alimentów świadczonych przez osoby w rodzinie na rzecz innych osób, *jednorazowych świadczeń socjalnych, *świadczeń w naturze, * świadczenia pieniężnego w postaci składki na ubezpieczenie społeczne, opłacanej przez ośrodki pomocy społecznej. W razie wystąpienia rażących dysproporcji, między wysokością dochodu, a rzeczywistą sytuacją majątkową stwierdzoną przez pracownika socjalnego, kierownik ośrodka pomocy społecznej może odmówić przyznania świadczeń z pomocy społecznej. Obowiązki osób i rodzin ubiegających się o pomoc społeczną Osoby lub rodziny, korzystające z pomocy społecznej, zobowiązane są do współpracy z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji życiowej. Nieuzasadniona odmowa podjęcia pracy przez osobę bezrobotną, marnotrawstwo przyznanych świadczeń, ich celowe niszczenie, bądź też marnotrawstwo własnych zasobów materialnych, a także ich nieracjonalne wykorzystywanie mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczeń z pomocy społecznej. Zakres i formy współdziałania określa kierownik ośrodka pomocy społecznej lub upoważniony przez niego pracownik. Osoby i rodziny, korzystające ze świadczeń pomocy społecznej, są zobowiązane 30 Wykład 11.05.2008r. Trzy stopnie niepełnosprawności: 1. głęboki 2. umiarkowany 3. lekki Głęboki stopień niepełnosprawności osoba niezdolna do podjęcia jakiejkolwiek pracy Umiarkowany stopień niepełnosprawności może być zatrudniona na rynku pracy ogólnodostępnym przy czym stanowisko musi być dostosowane do niepełnosprawności. Lekki stopień niepełnosprawności może być spowodowany: - długotrwałą ciężka choroba aktualizacja chorób, których można zaliczyć do chorób zawodowych - przemoc w rodzinie - potrzeba ochrony macierzyństwa i wielodzietności - bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych w rodzinach niepełnych i wielodzietnych - brak umiejętności przystosowania się do życia opuszczających placówki wychowawcze - trudności w integracji społecznej osób mających status uchodźcy - trudności w przystosowaniu się do życia po wyjściu z zakładu karnego - narkomania i alkoholizm - zdarzenia losowe i sytuacje kryzysowe - klęski żywiołowe i ekologiczne Kryterium dochodowe 2006r. kwota 477,00 zł dla osoby samotnej kwota 351,00 zł dla wielorodzinnej kwota 361,00 zł dla osoby samotnej kwota 316,00 zł dla wielorodzinnej art. 9 ustawy zawiera kryteria dochodowe które są do zapamiętania będą na egzaminie. Rozporządzenie Ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego odbywa się co 3 lata. 31 Art. 36, 37, 39, 40 świadczenia rodzinne zasiłki i usługi (Dz.U. 267 p. 2259 z dnia 29.XII.2005r.) Zasiłki pieniężna: - stały - określony - celowy Zasiłki nie pieniężne: - posiłek (ustanowienie pomocy państwa w zakresie wyżywienia) - ubranie - schronienie ZASIŁEK Komu przysługuje zasiłek? Zasiłek stały art. 37 Zasiłek przysługuje osobom całkowicie niezdolnym do pracy z powodu wielu lub niepełnosprawności. - pełnoletniej osobie w rodzinie całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wielu lub niepełnosprawności, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego przypadającego wieloosobowej rodzinie - zasiłek stały ustala się w przypadku osoby samotnie zamieszkałej jako różnice kryterium dochodowego a dochodem tej osoby np. 477 zł minus 200 zł (dochód danej osoby) równa się 277 zł. Zasiłek okresowy art. 38 Zasiłek przysługuje osobom: - bezrobotnym - długotrwała choroba - niepełnosprawnym Zasiłek przyznawany jest w wysokości różnicy pomiędzy kryterium dochodowym a dochodu tej osoby. Wynik tego odejmowania nie może być wyższa niż 418 zł. W przypadku rodziny wielodzietnej wysokość zasiłku jest to różnica pomiędzy kryterium dochodowym a dochodem tej rodzinny. Minimum zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł dziennie. Górna granica 418 zł, art. 38 wysokości zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50 % między kryterium dochodowym osoby samotnie zamieszkałej a dochodem tej osoby itp. wieloosobowa rodzina. ZASIŁEK CELOWY 32 Zasiłek celowy różni się od zasiłku stałego i okresowego tym nie jest, uwzględniane kryterium dochodowego w przypadku zadziałania klęsk żywiołowych. Wypłacany głównie na pokrycie kosztów całkowicie bądź częściowa na zakup leków, opału, zakupu sprzętu gospodarstwa domowego. Kryterium dochodowe o posiłek. Prawo do posiłków ma ten, kto nie przekracza 150 % kryterium dochodowego. Ustawa o pomocy społecznej 351 zł x 150 % = 526,00 zł 477 zł x 150 % = 715,50 zł internet Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów. Pod pojęciem bezrobotnego można rozumieć osobę niezatrudnioną, nie prowadzącą działalności gospodarczej i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy). Jest to szeroka definicja. Natomiast wąską stosują państwowe Urzędy Pracy (powiatowe lub wojewódzkie). I tak bezrobotnym w rozumieniu przepisów Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest osoba, która: * ukończyła 18 rok życia (pełnoletnia), * nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn, * aktualnie nie uczy się na żadnym szczeblu kształcenia lub nie jest skierowana na szkolenie przez PUP, * jest zameldowana lub pozostaje w naszym kraju legalnie lub jej pobyt może zostać zalegalizowany (azyl polityczny, karta stałego lub czasowego pobytu, obywatele UE). Stopa bezrobocia jest to iloraz bezrobotnych przez aktywnych zawodowo w danej kategorii ludności. Aktywni zawodowo definiowani są przez GUS jako osoby pracujące plus osoby poszukujące pracy plus bezrobotni plus niepełnosprawni (z możliwością zatrudnienia w niektórych zawodach). Natomiast do aktywnych zawodowo cywili nie wlicza się pracowników: wojska, policji oraz służb ochrony państwa. Spis treści [ukryj] * 1 Fazy bezrobocia w ujęciu psychologii * 2 Bezrobocie w rozumieniu prawa * 3 Przyczyny bezrobocia o 3.1 Czynniki wpływające na zjawisko bezrobocia * 4 Ekonomiczne skutki bezrobocia * 5 Rodzaje bezrobocia * 6 Linki zewnętrzne Fazy bezrobocia w ujęciu psychologii [edytuj] 35 strat wynikających z nieefektywności (zbędnych strat) w następstwie monopolu czy też marnotrawstwa wywołanego stosowaniem ceł i kontyngentów w wymianie zagranicznej. Szacuje się, że na każdy procent, o jaki faktyczna stopa bezrobocia przewyższa naturalną stopę bezrobocia, realny PKB jest niższy o 3% od PKB potencjalnego przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Rodzaje bezrobocia [edytuj] * bezrobocie krótkotrwałe – bezrobocie średniookresowe – bezrobocie długookresowe – bezrobocie chroniczne * bezrobocie jawne – bezrobocie ukryte * bezrobocie strukturalne – bezrobocie technologiczne * bezrobocie cykliczne – bezrobocie sezonowe * bezrobocie klasyczne – bezrobocie neoklasyczne * bezrobocie frykcyjne – bezrobocie z wyboru Bezrobocie jawne - kategoria bezrobocie odnosząca się do niepracujących a ujawniających swoją sytuację poprzez rejestrację w urzędach pracy. Poziom bezrobocia jawnego nie jest zgodny ze stanem faktycznym. Bezrobocie ukryte - występuje, gdy zmniejszenie liczby pracowników nie powoduje zmniejszenia produkcji. Wówczas krańcowa produkcyjność pracy (zmiana produkcji w firmie związana ze zmianą zatrudnienia o jednostkę) jest równa zero. Bezrobocie ukryte jest też nazywane agrarnym, gdyż często występuje w rolnictwie. Bezrobocie ukryte występuje też w postaci wcześniejszych emerytur spowodowanych brakiem możliwości zatrudnienia osób w wieku przedemerytalnym. Bezrobocie ukryte oznacza też sytuację, w której osoba pozostaje bez jakiegokolwiek zatrudnienia, jest gotowa do podjęcia pracy, ale nie szuka jej gdyż na podstawie wcześniejszych doświadczeń jest przekonana, że jej nie znajdzie. Bezrobocie strukturalne - to takie bezrobocie, które powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy i popytem na pracę. W Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restrukturyzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów. Jest ono konsekwencją zmian technologicznych i ewolucji struktury produkcji, zachodzących w danej gospodarce. W przeciwieństwie jednak do bezrobocia frykcjnego ma ono charakter trwały. Na przykład w przeszłości książki składane był przez zecerów z pojedynczych czcionek. Zmiana techniki druku i składu sprawiła, że zecerzy stali się ofiarami bezrobocia strukturalnego, aż do momentu znalezienia całkiem innej pracy. Rozwój nowych technologii nie jest jednak jedyną przyczyną bezrobocia strukturalnego. Wahania w gustach konsumentów lub zmiana lokalizacji pewnych przedsiębiorstw mogą spowodować bezrobocie strukturalne, i to nawet wśród pracowników dobrze wykwalifikowanych. Bezrobocie tego typu stanowi szczególny problem w regionach, gdzie dominuje jedna gałąź przemysłu, np. górnictwo, hutnictwo, czy przemysł stoczniowy. Bezrobocie technologiczne – bezrobocie wynikające z postępu technicznego, który powoduje zastępowanie pracy ludzi pracą maszyn i urządzeń. Ma ono charakter tymczasowy, do chwili przesunięcia zasobów zwolnionej siły roboczej do nowych zastosowań. Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) - to bezrobocie związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki. I tak: 36 1. W okresie recesji - spada popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa, co wywołuje spadek produkcji. Spadek produkcji wywołuje zaś spadek zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do pojawienia się bezrobocia cyklicznego. 2. W okresie koniunktury - popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa wzrasta, co wywołuje wzrost produkcji. Wzrost produkcji powoduje wzrost zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do stopniowego zaniknięcia bezrobocia cyklicznego. Bezrobocie cykliczne zwane również koniunkturalnym zostało po raz pierwszy zdefiniowane przez angielskiego ekonomistę J.M. Keynesa. Postulat wysuwany przez Keynesa podnosił kwestię roli państwa w łagodzeniu i wydłużaniu cykli koniunkturalnych. Polityka, która w mniemaniu Keynesa miała doprowadzić do skutecznego przeciwdziałania bezrobociu opierała się w znacznej mierze na tworzeniu popytu inwestycyjnego ze strony państwa. Najbardziej znanym przykładem takiej polityki były zakrojone na szeroką skalę roboty publiczne. Poglądy te zostały skrytykowane przez neoklasyków, m.in. szkołę monetarną. Bezrobocie sezonowe to rodzaj bezrobocia, który jest uwarunkowane porą roku i związanymi nią zmianami pogodowymi, wegetacji roślin itp. Występuje w zakładach pracy sezonowej. np.: w budownictwie, rolnictwie i innych. Sezonowy charakter ma również bezrobocie absolwentów, których wejście na rynek pracy dokonuje się stopniowo i jest związane z terminem zakończenia nauki w szkołach. wynika ze sezonowosci produkcji w niektorych dziedzinach gosp.uzaleznionych od warunkow klimatycznych Bezrobocie klasyczne - oznacza rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na prace się przecinają. - wielu ekonomistów uważa, że w długim okresie podstawową przyczyną bezrobocia jest nieelastyczny rynek, który powoduje, że płace są nieelastyczne w długim okresie. Niska elastyczność oznacza, że płace nie dostosowują się do zmian warunków rynkowych i w ten sposób nie zapewniają równowagi popytu i podaży. Bezrobocie to występuje także w przypadku, gdy proponowana płaca jest zbliżona do płacy minimalnej. Bezrobocie frykcyjne - bezrobocie związane z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania lepszej/innej pracy lub zmianą miejsca zamieszkania. Stanowi minimalne, możliwe bezrobocie w gospodarce wolnorynkowej (3-5% ogółu ludności aktywnej zawodowo). Stan bezrobocia na poziomie frykcyjnym oznacza w praktyce występowanie pełnej równowagi na rynku pracy. Powody powstania bezrobocia frykcyjnego: 1. Niedoskonała informacja - informacja o potencjalnych pracodawcach i/lub pracownikach jest kosztowna oraz często trudna do uzyskania. 2. Poszukiwanie pracy - przeprowadzane zarówno przez pracodawców jak i pracowników; obydwie strony poszukują dla siebie najlepszej dostępnej oferty i będą kontynuować te poszukiwania aż koszty poszukiwań i korzyści płynące z poszukiwania nie wyrównają się. Bezrobocie frykcyjne może pełnić pozytywną rolę jako czynnik elastyczności rynku pracy, hamowania nadmiernego wzrostu płac i umacniania dyscypliny pracy. Bezrobocie z wyboru - zjawisko, w wyniku którego osoba bezrobotna świadomie rezygnuje z szansy podjęcia pracy. Powodem dla którego osoba jest bezrobotna z wyboru jest system socjalny, który pozwala na otrzymywanie zasiłków na tyle wysokich, aby zrekompensować utratę stałego zarobku i tym samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym. Bezrobocie długookresowe - rodzaj bezrobocia, który obejmuje osoby pozostające bez pracy 37 przez 6 do 12 miesięcy. Kryterium stosowane m.in. w badaniach BAEL Bezrobocie chroniczne (długotrwałe) - to niekiedy wyróżniany podrodzaj bezrobocia długookresowego. Bezrobocie chroniczne dotyczy ludzi, którzy pozostają bez pracy przynajmniej 12 miesięcy. Bezrobotni długotrwale posiadają często cechy, które ograniczają ich szanse powrotu na rynek pracy INSTYTUCJE POLITYKI SPOŁECZNEJ Jednostki organizacyjne Działania z zakresu pomocy społecznej z mocy ustawy wykonują organy administracji rządowej i samorządowej. Współpracują w tym zakresie z organizacjami społecznymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej należą: * regionalne ośrodki polityki społecznej * powiatowe centra pomocy rodzinie * ośrodki pomocy społecznej * domy pomocy społecznej * placówki specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego * placówki opiekuńczo-wychowawcze * ośrodki adopcyjno- opiekuńcze * ośrodki wsparcia * ośrodki interwencji kryzysowej Ośrodek pomocy społecznej Ośrodki pomocy społecznej są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania z zakresu pomocy społecznej w gminie. Powiatowe centra pomocy rodzinie Powiatowe centra pomocy rodzinie są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania powiatu w zakresie pomocy społecznej. Zadania powiatowych centrów pomocy rodzinie w miastach na prawach powiatu realizują miejskie ośrodki pomocy społecznej (miejskie ośrodki pomocy rodzinie). Regionalne ośrodki polityki społecznej Na szczeblu województwa istnieją dwie odrębne struktury organizacyjne – administracji rządowej i samorządowej. Zadania rządowe na szczeblu województwa wykonuje wojewoda. Zadania wojewody w zakresie pomocy społecznej realizowane są przez wydziały polityki społecznej urzędów wojewódzkich.. Natomiast zadania samorządowe wykonuje marszałek województwa przy pomocy regionalnego ośrodka polityki społecznej - jednotki organizacyjnej powołanej do realizacji zadań pomocy społecznej w województwach samorządowych.. Domy pomocy społecznej 40 Wykład 25.05.2008r. Prawo Engela Rynek pracy w rozumieniu polityki społecznej Podmioty polityki społecznej Zagwarantowanie pożywienia „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” Dz.U. nr 267 p. 2259 Art. 7 osoby uprawnione do posiłku  dzieci do lat 7  uczniowie do ukończenia szkoły ponad gimnazjalnej  osoby i całe rodzinny znajdujące się w trudnej sytuacji ekonomicznej opisanej w art. 7 minimum socjalne - samotne w podeszłym wieku, niepełnosprawne - w kategorii niepieniężnej * gorący posiłek * ekwiwalent za gorący posiłek * ekwiwalent w postaci produktów (aby osoba sama mogła przygotować posiłek) Ustawa o świadczeniach rodzinnych Dz.U. nr 228 p. 2255 z 26.11.2003r. Kryterium dochodowe (netto) - osoba uprawniona, której dochód na osobę w rodzinnie nie przekracza 504,00 zł, a jeżeli członkiem rodzinny jest osoba niepełnosprawna 583,00 zł 352,00 zł (netto) w rodzinnie wieloosobowej - rolników kwota 135,50 razy ilość hektarów /hektar wyliczeniowy nie równa się hektarowi należnemu w m2, zależy to od jakości posiadanej gleby/ Świadczenia rodzinne jest zależne od wieku dziecka: - na dziecko do 5 lat otrzymuje się 48 zł miesięcznie - na dziecko od 6 – 18 lat otrzymuje się 64 zł miesięcznie - na dziecko powyżej 18 roku życia(w pewnych kryteriach), na dziecko pełnoletnie będzie przysługiwać zasiłek 68 zł pod warunkiem: * uczy się dalej * do 21 roku życia * do 24 roku życia (studia) Historyczne: 41 Kwota zasiłku była uzależniona w zależności od tego, które dziecko było w kolejności (od wieku dziecka):  1 (pierwsze) – 2 (drugie) dziecko 43 zł  3 (trzecie) dziecko 54 zł Dodatki do zasiłków (7 dodatków) 1. dodatek dla rodzin wielodzietnych tzn. na każde dziecko można ubiegać się o dodatek 60 zł (było 50 zł) 2. dodatek wyprawka szkolna na rozpoczęcie roku szkolnego 100 zł 3. na dzieci uczące się poza miejscem zamieszkania - dziecko codziennie dojeżdża do szkoły i wraca do domu 50 zł miesięcznie przez 10 m-c (było 40 zł) – dziecko przebywa poza miejscem zamieszkania tj. internat, bursa 90 zł miesięcznie przez 10 m-c (było 80 zł) 4. na kształcenie i rehabilitację dziecka niepełnosprawnego do lat 5 miesięcznie 60 zł (było 50 zł), powyżej 5 lat miesięcznie 80 zł (było 70 zł) 5. dodatek na opiekę nad dzieckiem w czasie urlopu wychowawczego 400 zł miesięcznie 6. dodatek na urodzenie dziecka na kształt becikowe4go 1.000,00 zł 7. dodatek dla rodziców samotnie wychowujących dzieci 170 zł miesięcznie albo 250 zł, gdy dziecko jest niepełnosprawne /drugi rodzic nie żyje albo jest nieznany, samotnie wychowujący, zaliczka alimentacyjna nie otrzymuje dodatku dla rodziców samotnie wychowujących/ kto wypłaca i w jakim terminie zasiłki i dodatki wypłata * wnioski składamy do: - Gmin - Ośrodki pomocy społecznej (matryce wniosków) załączyć zarobkowanie a) zatrudnienie z Urzędu Skarbowego o dochodach albo Pomocy społecznej b) xero dowodu potwierdzającego tożsamość rodzica, rodziców lub opiekuna prawnego c) xero odpisu urodzenia dziecka d) orzeczenie o niepełnosprawności dziecka e) odpis wyroku sądu rodzinnego jeżeli dziecko ma przyznane alimenty f) oświadczenie o nieopodaktowanych dochodach rodzinny Aby zasiłki były wypłacone od 01.09.br wnioski muszą być złożone do 10.08.br danego roku. Rynek pracy w kategorii walki z bezrobociem. Dz.U. nr 99 poz. 1001 z 2004 „Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynków pracy” Akt prawny dotyczy trendów integracji Dz.U. nr 122 poz. 1143 z 2003r. „Ustawa o zatrudnieniu socjalnym” Bezrobocie brak równowagi pomiędzy popytem a podażą na rynku pracy. 42 Miejsce pracy na rynku - popyt Siła robocza – podaż Rodzaje bezrobocia: - bezrobocie frykcyjne /podać aktualną stopę bezrobocia/ 3-5 % norma przy dobrze funkcjonującej gospodarce rynkowej; niedostosowanie podaży pracy jest przyczyna bezrobocia frykcyjnego - bezrobocie strukturalne źródło rozwoju technologii jest przyczyną bezrobocia strukturalnego UWAGA dane bezrobocia jawne z rejestrowanych będzie na zaliczeniu!! Bezrobocie ukryte Jak dzieli się bezrobotnych: - 3 m-c krótkookresowe - 6 m-c średniookresowe - 12 m-c długookresowe - powyżej 1 roku długotrwałe - powyżej 2 lat chroniczne Rynek pracy w rozumieniu polityki społecznej Podmioty polityki społecznej. Pomoc państwa w zakresie dożywiania Dz.U. nr 267 p. 2259 art. 7 kto jest uprawniony do posiłku - dzieci do lat 7 - uczniowie do ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej - osoby i całe rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji ekonomicznej opisanej w art. 7 minimum socjalne - samotnie w podeszłym wieku, niepełnospawnych - w kategorii niepieniężnej  gorący posiłek  ekwiwalent za gorący posiłek  ekwiwalent w postaci produktów aby sama zrobiła zakupy na posiłek umowa o świadczeniach rodzinnych DZ.U. 228 p. 2255 z dn. 26.11.2003 kryterium dochodowe (netto) - osoba uprawniona, której dochód na osobę w rodznie nieprzkracza 504 zł, 45 wspólnotową dotyczącą systemów dochodów minimalnych oraz integracji osób wyłączonych z rynku pracy, po wypełnieniu wymaganych procedur oceny wpływu. W komunikacie odniesiono się również do problemów regularnie poruszanych przez Parlament Europejski w kontekście przeglądu realizacji strategii lizbońskiej. 1. ZWALCZANIE UBÓSTWA I WYKLUCZENIA Z RYNKU PRACY: CIąGłE WYZWANIE DLA UNII 1.1. Działania na szczeblu państw członkowskich W państwach członkowskich UE stworzono skomplikowane systemy ochrony socjalnej w celu zapewnienia zabezpieczenia przed zagrożeniami socjalnymi w postaci choroby i bezrobocia oraz w celu zapobiegania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu i zwalczania tych zjawisk. Zgodnie z ogólną zmianą polityki na poziomie UE w latach dziewięćdziesiątych w kierunku rozwiązań sprzyjających aktywności, systemy wspierania dochodów w coraz większym stopniu zaczęły uwzględniać kryteria aktywacji, co miało służyć minimalizacji czynników zniechęcających do podejmowania płatnego zatrudnienia oraz unikaniu pułapek ubóstwa[2]. W konsekwencji poprawie uległa spójność między systemami wspierania dochodów a polityką aktywizacji. W wielu państwach członkowskich warunkiem uzyskania prawa do świadczeń uczyniono aktywne poszukiwanie pracy, dyspozycyjność lub udział w szkoleniach. W niektórych przypadkach przybiera to formę indywidualnej umowy, określającej obowiązki, jakie osoba otrzymująca świadczenia musi spełnić w zakresie udziału w uzgodnionej sekwencji działań mających na celu powrót do pracy zawodowej. W coraz większej liczbie krajów udoskonalane są formy zachęt finansowych w celu stworzenia silnej motywacji do podjęcia pracy. Na przykład pracownikom na nisko płatnych stanowiskach zaoferowano odliczenia od podatków jako dodatek do dochodu uzależniony od wykonywania płatnej pracy, natomiast jednorazowe pozbawienie świadczeń przy określonej wartości progowej zastąpiono ich stopniowym wycofywaniem, aby nie zniechęcać osób do wykonywania pracy. Stworzono i wdrożono również specjalne środki ułatwiające dostęp do podstawowych usług i towarów, takich jak opieka zdrowotna, opieka nad dziećmi, godne warunki mieszkaniowe, a nawet żywność (w najbardziej skrajnych przypadkach trudności materialnych), aby ułatwić osobom w trudnej sytuacji włączenie się w główny nurt życia społeczeństwa. W tym celu państwa członkowskie UE wprowadziły w wielu wypadkach różne systemy MD w celu wyrównania dysproporcji pomiędzy dochodami osób i rodzin (uzyskiwanymi z pracy zarobkowej lub innych świadczeń socjalnych) a gwarantowanym minimum. Można wskazać pewne wspólne cechy tych systemów: - zapewniają one zaspokojenie podstawowych potrzeb zgodnych z minimalnym standardem życia, zapewniając pomoc beneficjentom i osobom będącym na ich utrzymaniu w sytuacji braku innych źródeł wsparcia finansowego; - mają one charakter nieskładkowy i są finansowane z podatków; - w większości wypadków nie mają one określonych granic czasowych, choć w założeniu mają charakter tymczasowy; - od osób zdolnych do pracy wymagają one gotowości do jej podjęcia; - są one uzależnione od wysokości dochodów i do pewnego stopnia zależą od uznania władz; - uprawnienie do ich otrzymania zależy od wieku oraz zamieszkiwania na danym terenie przez ustalony minimalny okres; - świadczenia są przeważnie uzależnione od sytuacji materialnej rodziny i często są łączone z 46 innymi świadczeniami społecznymi (pomoc mieszkaniowa, ogrzewanie, zasiłki na dzieci). Systemy MD mieszczące się w tych wspólnych ramach mają bardzo różny charakter w różnych państwach członkowskich UE. Różnią się one pod względem poziomu świadczeń, stopnia decentralizacji systemu ich zapewniania, stopnia uznaniowości w interpretacji zasad prawnych, kryteriów zamieszkiwania oraz równowagi pomiędzy podejściem uniwersalnym a podziałem na kategorie społeczne. Różnią się one również znacznie między sobą stopniem, do jakiego podstawowe środki wspierania dochodów są powiązane z innymi elementami polityki, np. polityką rynku pracy i dostępem do usług. Tym niemniej wszystkie one spełniają – z różnym powodzeniem – kluczową rolę w funkcjonowaniu społeczeństwa, a także rynku pracy. Należy jasno podkreślić dobre działanie systemów ochrony socjalnej: bez nich ryzyko ubóstwa osiągnęłoby, zarówno w większości państw członkowskich, jak i w Unii jako całości, poziomy niemożliwe do opanowania. Według tymczasowych danych[3], w państwach członkowskich UE-25 odsetek osób zagrożonych ubóstwem wynosiłby w 2003 r. 25%, czyli o 9 punktów procentowych więcej, niż rzeczywisty poziom zagrożenia ubóstwem, gdyby nie zostały wprowadzone transfery socjalne[4] (z wyłączeniem rent i emerytur). Ogólna sytuacja pod względem ubóstwa i dostępu do pracy w przypadku najbardziej narażonych osób jest jednak nadal bardzo niepokojąca. W 2003 r. 16 % ludności UE-25 (ok. 72 mln ludzi) żyło w zagrożeniu ubóstwem finansowym[5]. Dane te wyraźnie świadczą o tym, jak trudny jest postęp w walce z ubóstwem i wykluczeniem: w istocie od czasu rozpoczęcia badań w 1997 r. ponad połowa ludności narażonej na ubóstwo żyła stale (tj. w ciągu trzech z ostatnich czterech lat) w sytuacji niskiego relatywnego dochodu[6]. Osiąganie dochodu niższego od umownego progu nie jest ani koniecznym, ani wystarczającym warunkiem, aby w przypadku danej osoby mówić o ubóstwie, natomiast relatywne ubóstwo oznacza ograniczony dostęp do towarów i usług uznanych za niezbędne dla pełnego uczestnictwa w danym społeczeństwie. Ryzyko spadku poniżej progu zagrożenia ubóstwem jest wyższe w przypadku osób bezrobotnych, nieaktywnych, samotnych rodziców, osób niepełnosprawnych i przewlekle chorych. Istnieje zatem nieokreślona liczba osób, które mogą być poważnie dotknięte niedostatkiem i wykluczeniem społecznym w różnych formach, a konkretnie bezdomnością, uzależnieniem od narkotyków, alkoholizmem, brakiem dostępu do podstawowej opieki zdrowotnej oraz analfabetyzmem; w niektórych przypadkach dyskryminacja etniczna i życie w obszarach charakteryzujących się pod wieloma względami trudną sytuacją powodują jeszcze większe nasilenie tych problemów. W 2003 r. w krajach UE-25 liczba osób, które mogły być uznawane za wykluczone z rynku pracy, wynosiła ok. 31,7 mln, co stanowiło 8,5 % ludności w wieku produkcyjnym (od 15 do 64 lat). Liczba ta obejmuje zarówno osoby bezrobotne, jak i nieaktywne zawodowo, które albo zniechęciły się po wielu nieudanych próbach znalezienia pracy w przeszłości, albo też były chętne do podjęcia pracy, ale nie mogły jej znaleźć z rozmaitych powodów: niepełnosprawności lub przewlekłej choroby, braku podstawowych umiejętności, dyskryminacji i/lub obowiązków rodzinnych. 1.2. Działanie na szczeblu Wspólnoty W 1992 r. Rada przyjęła dwa zalecenia ustanawiające jako wspólny cel zagwarantowanie minimalnego poziomu zasobów oraz określające zasady i wytyczne co do sposobu osiągnięcia tego celu[7]. W sprawozdaniu Komisji z 1999 r.[8] stwierdzono, że zalecenia te zachęciły państwa członkowskie do debaty na temat roli i rozwoju schematów MD oraz pomogły w ustaleniu struktury tej debaty, sprzyjały zbieżności tego rodzaju systemów w różnych państwach członkowskich oraz zapewniły podstawę do bardziej systematycznej współpracy w ramach UE w zakresie zwalczania wykluczenia społecznego i ubóstwa. W 2000 r. na szczycie w Nicei Rada Europejska przyjęła wspólne cele na rzecz wdrożenia wspólnej metody koordynacji w dziedzinie integracji społecznej, obejmujące cele określone w wyżej wymienionych rozporządzeniach. W pierwszym wspólnym sprawozdaniu, przyjętym w 47 marcu 2002 r., stwierdzono, że w trzynastu z piętnastu państw członkowskich stworzono powszechną politykę pomocy społecznej, mającą zapewnić minimalny dochód wszystkim osobom legalnie przebywającym na ich terenie. W drugim wspólnym sprawozdaniu z marca 2004 r., przyjętym wraz ze sprawozdaniem na temat integracji społecznej, zawierającym analizę krajowych planów działania 10 nowych państw członkowskich[9], podkreślono istnotność zminimalizowania środków zniechęcających do podejmowania pracy, zawartych w systemach MD[10]; odnotowano również reformy mające na celu przegląd zasad uzyskiwania uprawnień oraz wprowadzenie zindywidualizowanych dróg powrotu na rynek pracy. Z drugiej strony niektóre państwa członkowskie podnosiły lub utrzymywały realną wartość poziomów MD poprzez ustalanie poziomów docelowych lub stosowanie pewnych form indeksacji ze względu na to, że często stwierdzano, że poziom świadczeń jest dość niski lub że świadczenia nie obejmują istotnych grup społeczeństwa, nie posiadających alternatywnego dochodu. W wyniku rewizji strategii lizbońskiej oraz ponownego skoncentrowania się w jej ramach na zatrudnieniu i wzroście gospodarczym uzgodniono, że wspólna metoda koordynacji w obszarze integracji społecznej i ochrony socjalnej będzie nadal stosowana, a w szczególności stanie się częścią procesu sprawozdawczości w ramach strategii lizbońskiej. Nowe wytyczne w dziedzinie zatrudnienia[11] – stanowiące część zintegrowanego zestawu wytycznych na lata 2005-2008 – poruszają problem integracji osób najbardziej oddalonych od rynku pracy, zachęcając państwa członkowskie do wprowadzania zachęt do podjęcia pracy w uzupełnieniu środków zapobiegawczych i czynnych dotyczących rynku pracy, co ma obejmować wczesną identyfikację potrzeb, pomoc w szukaniu pracy oraz poradnictwo i szkolenia jako część spersonalizowanych planów działania, a także do zapewniania usług społecznych koniecznych dla wspierania włączania w rynek pracy osób w trudnej sytuacji oraz do działania na rzecz spójności społecznej i terytorialnej oraz eliminowania ubóstwa (Zintegrowana wytyczna nr 19). Wspomniana wytyczna proponuje również ciągłe prowadzenie przeglądów systemów podatkowych oraz systemów świadczeń, z uwzględnieniem zarządzania i warunkowości świadczeń oraz obniżania wysokich marginalnych stawek podatkowych, co ma doprowadzić do opłacalności pracy i zapewnienia odpowiednich poziomów ochrony socjalnej. Europejski Fundusz Społeczny oraz inicjatywa wspólnotowa EQUAL zachęcają państwa członkowskie do zmiany polityki w kierunku sprzyjającym większej aktywności oraz wspierają państwa członkowskie w tych działaniach, zapewniając na lata 2000-2006 budżet w wysokości ok. 60 mld EUR, z czego 9 mld EUR jest przeznaczone na spójność społeczną. W kolejnym okresie tworzenia programów EFS będzie nadal promował działania mające na celu wdrażanie osób w trudnej sytuacji do pracy zawodowej, natomiast zasady EQUAL będą włączane w główny obszar EFS. 1.3. Osiągnięcia i kolejne wyzwania Pomimo różnorodności systemów zabezpieczenia społecznego, wszystkie kraje europejskie stoją przed wyzwaniem odpowiedniego dostosowania polityki w celu zwiększenia efektywności gospodarki. Integracja na rynku pracy jest zasadniczym celem, ponieważ dla wielu osób zatrudnienie jest głównym sposobem zabezpieczenia się przed wykluczeniem społecznym oraz jedynym środkiem opłacalnym w dłuższej perspektywie czasowej. Jednak aby integracja naprawdę się powiodła, zatrudnienie musi się opłacać zarówno pracownikom, jak i przedsiębiorcom. Skuteczna polityka zmierzająca do opłacalności pracy musi zapewnić właściwą równowagę w ramach „trójkąta wyzwań” – zwiększania zachęt do pracy, łagodzenia ubóstwa i unikania nadmiernych kosztów budżetowych[12]. Należy jednak również pamiętać, że systemy ochrony socjalnej, poza wspieraniem dochodów, szczególnie w czasie recesji, mogą również przyczyniać się do poprawy funkcjonowania rynków pracy (i rzeczywiście spełniają tę funkcję, o ile są właściwie opracowane i wdrożone): efektywna sieć zabezpieczenia społecznego pozwala na wprowadzenie większej elastyczności w umowach o pracę oraz umożliwia skuteczniejsze poszukiwanie pracy. Brak 50 finansowanie polityki mającej na celu integrację osób wyłączonych oraz zarządzanie tą polityką; konsultacje obejmą również organizacje obywatelskie dbające o interesy osób, których dotyczą te systemy, i/lub świadczące dodatkowe usługi tym osobom.Komunikat ten jest jednocześnie kierowany do Parlamentu Europejskiego, Rady, Komitetu Ekonomiczno- Społecznego i Komitetu Regionów. 2.3. Kierunki działań W celu wyznaczenia możliwych kierunków działań prowadzonych w przyszłości na szczeblu europejskim, wspierających polityki krajowe promujące skuteczniejszą integrację osób wykluczonych z rynku pracy, Komisja zwraca się do partnerów społecznych, władz publicznych i innych uczestników społeczeństwa obywatelskiego do wyrażenia opinii na temat następujących kwestii: 1. Z uwagi na stojące przed państwami członkowskimi wyzwanie uregulowania kwestii integracji społecznej, a zwłaszcza integracji osób najbardziej oddalonych od rynku pracy, czy potrzebne jest dalsze działanie na szczeblu UE, a jeśli tak, to jakie są najbardziej użyteczne sposoby, w jakie UE mogłaby uzupełniać i wspierać działania prowadzone na szczeblu krajowym? 2. W jaki sposób Unia powinna rozwijać wspólne podstawy uzgodnione w zaleceniu z 1992 r. w celu promowania praw i dostępu do usług koniecznych dla integracji osób wykluczonych, uwzględniając odpowiednie innowacje w politykach w tej dziedzinie? 3. Czy jest uzasadnienie dla działania na szczeblu UE, na podstawie art. 137 ust. 1 lit. h)? Czy w tym kontekście aspekty dotyczące aktywizacji i dostępu do rynku pracy mogłyby być przedmiotem negocjacji pomiędzy partnerami społecznymi? 2.4. Kolejne kroki Niniejszy komunikat stanowi pierwszy krok procesu konsultacji. W zakresie dotyczącym partnerów społecznych UE rozpoczyna on proces konsultacji, o którym mowa w art. 138 ust. 2 traktatu WE. Partnerzy społeczni proszeni są o przedstawienie swoich opinii na temat kwestii określonych w pkt 2.3. W celu zaangażowania innych zainteresowanych instytucji i organizacji na szczeblu UE oraz na szczeblu krajowym, niniejszy komunikat zostanie opublikowany na stronach internetowych Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia i Spraw Społecznych (http://europa.eu.int/comm/employment_social/consultation_en.html). Wszystkie zainteresowane strony mogą przesyłać komentarze lub sugestie za pośrednictwem poczty elektronicznej wyłącznie na poniższy adres: [email protected]. Komentarze powinny dotrzeć do nas najpóźniej do dnia [data przyjęcia + 10 tygodni]. Komisja przeprowadzi szczegółową analizę otrzymanych opinii i opublikuje swoje wnioski, na podstawie których może rozpocząć drugą fazę procesu konsultacji, o której mowaw art. 138 ust. 3. [1] Zob. „Wytyczne dla polityk zatrudnienia państw członkowskich (2005-2008)”,Dz.U. 205 z 6.8.2005, str. 21. [2] We wspomnianej zmianie polityki zasadniczą rolę odegrała Europejska Strategia Zatrudnienia. W następstwie rewizji strategii lizbońskiej i przyjęcia zintegrowanych wytycznych wzywa się obecnie państwa członkowskie do wdrożenia pełnego zakresu środków w celu „zapewnienia istnienia rynków pracy sprzyjających integracji, zwiększenia atrakcyjności miejsc pracy oraz zapewnienia, by stała się ona opłacalna dla osób poszukujących pracy, w tym osób upośledzonych społecznie oraz nieaktywnych” (wytyczna 19). [3] Z powodu braku danych porównywalnych za 2003 r. dla krajów stanowiących ponad 75% 51 ludności UE-25, Eurostat nie publikuje obecnie tych statystyk dla UE-25. Sugerowane wartości odsetka osób zagrożonych ubóstwem przed i po transferach (odpowiednio 25% i 16%) są jednak zbliżone do wartości za ostatni rok, dla którego są obecnie obliczane i publikowane dane (2001) – odpowiednio 24% i 15%. Zgodnie ze statystykami demograficznymi, średnia liczba ludności UE-25 wynosiła 452,5 mln, co daje szacunkową liczbę 68 mln osób zagrożonych. [4] W tym wszystkie formy pomocy socjalnej, zasiłki rodzinne i zasiłki dla bezrobotnych, ale z wyłączeniem rent i emerytur. [5] Odsetek ludności żyjący w gospodarstwach domowych o wyrównanym dochodzie poniżej 60 % mediany krajowej. Z uwagi na umowny charakter podanego progu, wskaźnik ten określa się zwykle jako miarę zagrożenia ubóstwem . [6] Ostatnim rokiem, dla którego istnieją obecnie porównywalne dane dla UE-15 (a nie UE-25) jest rok 2000, kiedy odsetek ten wynosił 9%. [7] Odpowiednio – zalecenie 92/442/EWG z dnia 27 lipca 1992 r. i 92/441/EWG zdnia 24 czerwca 1992 r. [8] COM(1998)774 z dnia 25 stycznia 1999 r. [9] Komisja Europejska (2005): „Sprawozdanie na temat integracji społecznej – 2005 r. Analiza krajowych planów działania w dziedzinie integracji społecznej (2004-2006), przedstawionych przez 10 nowych państw członkowskich.” Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans, Luksemburg, luty, 193 str. [10] We Wspólnym sprawozdaniu z 2004 r. podkreślono również zadanie „powiązania systemów zwiększania dochodów z polityką poprawy możliwości dostępu do rynku pracy oraz ograniczania zjawiska długoterminowego pozostawania na cudzym utrzymaniu. Zalecono również rozważne opracowywanie polityki podatkowej, wspierania dochodów oraz płac minimalnych w celu zapewnienia, że praca przynosi dochody wystarczające do wydostania się ze strefy ubóstwa (str. 36). [11] Zob. „Wytyczne dla polityk zatrudnienia państw członkowskich (2005-2008)”,Dz.U. 205 z 6.8.2005, str. 21. [12] Zob. COM(2003)842 z dnia 30 grudnia 2003 r. [13] Didier Fouarge . "The costs of non-social policy", DG EMPL, 2003. [14] W badaniu przeprowadzonym niedawno w 13 państwach członkowskich UE na podstawie danych o dochodach za lata 1993-1997 stwierdzono, że od 2 do 13 % ludności tych krajów żyło w którymś momencie poniżej krajowego poziomu minimalnego gwarantowanego (w większym lub mniejszym stopniu) dochodu. (Zob. Nicaise, I. et al. : (2004) Gaps, traps and springboards in European minimum income systems . HIVA (Katholieke Universiteit Leuven) i CRSP (Loughborough University),134 str.). Zasady pomocy społecznej Pomoc społeczna i zasady jej udzielania Polski system pomocy społecznej Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. 52 Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej (minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, wojewodowie) i samorządowej (marszałkowie województw, starostowie na poziomie powiatów oraz wójtowie, burmistrzowie (prezydenci miast) na poziomie gmin. Organy te realizując zadania pomocy społecznej współpracują, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje: * osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, * cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiadającym zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej, * obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt. Pomoc społeczna polega w szczególności na: * przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń, * pracy socjalnej, * prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej, * analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej, * realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych, * rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb. Główne cele pomocy społecznej: * wsparcie osób i rodzin w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiowej, doprowadzenie - w miarę możliwości - do ich życiowego usamodzielniania i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka, * zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej – dla osób nie posiadających dochodu lub o niskich dochodach, w wieku poprodukcyjnym i osobom niepełnosprawnym, * zapewnienie dochodu do wysokości poziomu interwencji socjalnej osobom i rodzinom o niskich dochodach, które wymagają okresowego wsparcia, * zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie, * integracja ze środowiskiem osób wykluczonych społecznie, * stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie. Pomoc społeczna od dnia 1 maja 2004 r. funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, Nr 99, poz. 1001, Nr 273, poz. 2703