Polski - charakterystyka Antyku, Notatki z Język polski

Pobierz Polski - charakterystyka Antyku i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! Antyk- charakterystyka epoki GENEZA EPOKI Grecja i Rzym odgrywały przed wielu wiekami rolę dwóch europejskich mocarstw. Tworzyły one cywilizację, która stała się później podstawą rozwoju całego kontynentu. Polska jako państwo jeszcze wówczas nie istniała, nie istniała więc też literatura polska. Jakkolwiek podobnie jak inne narody europejskie kultura i literatura polska korzysta później z dorobku twórczego świata antyku. Świadomość tego faktu pozwala nam zaliczać się kulturowo do Europy, która obecnie przeistacza się w wielką rodzinę. Jest to rodzina wyrosła na tradycjach moralnych znanych już w antyku. Starożytna Grecja dała Europie zamiłowanie do nauki, motoru wszelkiego postępu, Rzym natomiast po wielu przemianach stał się kolebką chrześcijaństwa europejskiego, które przez liczne stulecia powstawało na Bliskim Wschodzie. Sama nazwa: Europa to imię mitologicznej księżniczki fenickiej, z którą Zeus (najwyższy z bogów greckich) miał trzech synów. Powstająca po upadku państwa zachodniorzymskiego (V w. n.e.) literatura tworzona w językach narodowych kontynentu wzoruje się na dorobku literackim antyku. Również i współcześnie z niego korzysta. Wydaje się więc, iż mówienie o literaturze polskiej bez poznania źródła, z którego przez lata czerpała wzorce, nie byłoby pełnym i prawdziwym jej obrazem. RAMY CZASOWE Nazwa epoki jest określeniem późniejszym, wywodzi się z języka łacińskiego (ante- przed) i oznacza stosunek twórczości nowożytnej do przeszłej stanowiącej wzorzec/. Antyk to epoka trwająca od XIX wieku przed naszą erą do 476 roku naszej ery. Stąd wywodzi się kierunek zwany klasycyzmem nawiązujący w epokach późniejszych do antycznej tradycji świata grecko-rzymskiego; oznacza twórczość naśladującą wzory starożytne, tj. doskonałe (z łac. classicus- pierwszorzędny). Z tego powodu w stosunku do antyku używa się nazwy Klasycyzm lub ogólnie starożytność. Podłoże filozoficzne antyku (sposób widzenia świata przez ludzi) jest problemem złożonym. Można je podzielić na dwa nurty ideowe i kulturowe, które w wiekach późniejszych będą wywierać wpływ na kształt duchowy Europy, codzienne ludzkie życie i charakter literatury europejskiej. Pierwszy z owych nurtów związany jest z bogactwem cywilizacji stworzonej przez starożytnych Greków i Rzymian. Drugi jest spuścizną ideową wywodzącą się z historii Izraela, pierwszego narodu chrześcijańskiego, którego religia została przyjęta najpierw przez Rzym, później przez całą Europę. Antyk mityczny Na postawy ludzi starożytnej Grecji i Rzymu miała wpływ mitologia system wierzeń i mitów. Mity to opowiadania, przekazy ustne sprzed tysięcy lat tłumaczące kosmogonię, czyli historię powstania świata, bogów, praw rządzących przyrodą. Czytamy w nich na przykład, iż świat powstał z Chaosu, a następnie z niego wyłoniła się pierwsza para bogów Uranos i Gaja(Niebo i Ziemia). Od tego czasu rozpoczęło się powstawanie świata i całej rodziny bogów. Syn Uranosa Kronos po walce z ojcem zasiadł na tronie boskim. Jego z kolei pokonał Zeus, syn, którego wcześniej matka uratowała przed śmiercią z rąk ojca. Kronos bowiem obawiał się o tron i wszystkie swoje dzieci połykał. Gdy Zeus pokonał Kronosa, stał się bogiem wszystkich bogów i ludzi, a swoją siedzibę miał na Olimpie – pasmo gór w Grecji zwanej w antyku także Helladą. Mity były przekazywane ustnie, dopóki nie wymyślono pisma i nie zaczęto ich spisywać. Dzięki temu wiemy, że starożytni wierzyli, iż ktoś, jakaś istota wyższa ponad człowiekiem musiała rządzić światem przyrody i ludzkim, tworzyć go i nad nim panować, ponieważ człowiek wydawał się do tego za słaby. Rolę tę przypisywali wielu bogom, wyznawali wielobóstwo, czyli politeizm. Każdy z bogów miał pieczę nad jedną lub kilkoma określonymi dziedzinami ludzkiego życia. Najsłynniejsi bogowie greccy 1. Zeus– był szóstym dzieckiem Rei i Kronosa. Brat Hestii, Demeter, Hery (również jej mąż), Posejdona i Hadesa. Władca błyskawic. Uosobienie najwyższej zasady rządzącej Wszechświatem. Władca wszystkich bogów i ludzi. Jego atrybutami były złote pioruny, orzeł i tarcza zwana egidą. Wychowały go nimfy górskie i koza Amalteja. 2. Hera – trzecia córka Kronosa i Rei, żona Zeusa. Według niektórych źródeł była trzecią małżonką władcy bogów, po Metydzie i Temidzie. Była również Zeusową siostrą, królową Olimpu, boginią niebios i płodności, patronką macierzyństwa, opiekunką małżeństwa, piękna i rodziny. 3. Atena– bogini mądrości, sztuki, sprawiedliwej wojny oraz opiekunka miast, m.in. Aten i Sparty. Jest jedną z dwunastu głównych bogów olimpijskich. Jej atrybutami były: włócznia i tarcza. Jej świętym zwierzęciem była sowa, a rośliną – oliwka. 4. Afrodyta – bogini miłości, piękna, kwiatów, pożądania i płodności. Najbardziej urodziwa z bogiń antycznych mitów. 5. Apollo- syn Zeusa i Leto. Urodził się na wyspie Delos. Był bliźniaczym bratem Artemidy. Uważany za boga piękna, światła, życia, śmierci, muzyki, wróżb, prawdy, prawa, porządku, patrona sztuki i poezji, przewodnika muz. 6. Artemida – bogini łowów, zwierząt, lasów, gór i roślinności; wielka łowczyni. Uważana również za boginię płodności, niosącą pomoc rodzącym kobietom. Artemidę uznawano za boginię księżyca i śmierci. 7.Hermes– bóg dróg, podróżnych, kupców, pasterzy, złodziei, posłaniec bogów. artystyczna powinna być nastawiona na wywołanie odpowiednich ludzkich emocji. W antyku narodził się teatr grecki wyrosły z kultu Dionizosa, a także tragedia i komedia. Dionizos był bogiem płodności i wina. Ku jego czci urządzano święta, które dzisiaj śmiało można by nazwać festynami lub karnawałem. Przy okazji zabaw organizowano tzw. pieśni koźle (trage odos- przebranie śpiewaków). Z czasem przed publicznością występowały chóry osób, potem spośród nich wyłonił się przewodnik chóru, który nie tylko śpiewał, ale też prowadził dialog z chórem. Powolny rozwój tej działalności artystycznej doprowadził do powstania klasycznej tragedii (zob. w słowniczku terminów literackich niżej). Na scenie pojawiali się kolejno dodatkowi aktorzy, aż rolę chóru i śpiewu zepchnięto na dalszy plan. Antyk chrześcijański (dotyczy Bliskiego Wschodu i Rzymu). Epoka antyku to czas narodzin chrześcijaństwa europejskiego. Opiera się ono na zasadzie kultu i wiary w jednego Boga. Wiarę w istnienie jednego Boga nazywa się monoteizmem (w odniesieniu do religii monoteistycznych rzeczownik Bóg piszemy wielką literą, przymiotniki typu boski, boskiego małą). Wiedza o Bogu imieniem Jahwe została zawarta w Biblii, dziele napisanym przez proroków i ewangelistów żydowskich. Składa się ono z dwóch części:Starego i Nowego Testamentu. Nazwa Biblia pochodzi od greckiego słowa biblion – zwój papirusu, książka, pismo, a w liczbie mnogiej wyraz biblia oznacza księgi. Są to księgi uznawane przez chrześcijan za święte i natchnione przez Boga. Stary Testament powstał między XII a II wiekiem p.n.e. w języku hebrajskim i aramejskim, w niewielkiej części w starożytnym języku greckim. W IV i V wieku n.e. tekst ksiąg został przełożony na język łaciński– Wulgata i ów przekład stał się tekstem obowiązującym w kościele katolickim. Zawiera on 45 ksiąg. Nowy Testament powstał między połową I wieku a połową II wieku w języku greckim i aramejskim. Zawiera 27 ksiąg. Wśród ksiąg biblijnych wyróżnia się księgi historyczne, prorockie i dydaktyczne. Wyraz testament oznacza przymierze zawarte pomiędzy Bogiem Jahwe i ludźmi. Testament – przymierze mówi o tym, iż w zamian za przestrzeganie przykazań boskich ludzie mogą liczyć na miłość i opiekę Boga. Jest to Bóg- stwórca wszechświata. W pierwszej Księdze Biblii pt. Genesis (Rodzaju) znajduje się opis stworzenia świata przez Boga. W kolejnych księgach są opisane losy pierwszych ludzi i historia narodu wybranego – Izraela. Ewangelie Nowego Testamentu dotyczą życia Jezusa Chrystusa, syna Boga, mesjasza i odkupiciela. Biblia jest skarbnicą wiedzy o świecie chrześcijańskim powstającym w starożytności, jest także dzisiaj najbardziej znanym dziełem literackim świata, z którego czerpią natchnienie kolejne już generacje twórców literackich. Prawdy w niej zawarte wyparły wierzenia starożytnych Greków i Rzymian, zmieniły ewolucyjnie charakter Europy. Podsumowanie Starożytna Grecja i Rzym to cywilizacje, które przeszły do historii. Wiedzę o nich zawdzięczamy przede wszystkim literaturze, także pięknej, słowu zapisanemu na kartkach papieru, możemy też podziwiać pomniki kultury starożytnej w Grecji, we Włoszech i wszędzie tam, dokąd dotarły wówczas rzymskie legiony. W każdym języku narodowym Europy można odnaleźć wyrazy lub zwroty wywodzące się z greki lub łaciny mającej rzymskie pochodzenie. Twórcy literatury Grecy Trzej tragicy greccy: Ajschylos– twórca tragedii antycznej, wprowadził na scenę drugiego aktora, “Orestea”, autor 90 utworów. Sofokles wprowadził na scenę trzeciego aktora, “Antygona”, autor 120 utworów. Eurypides – trzeci wielki tragik, “Medea”, autor 80 dramatów. Większość dzieł wymienionych wyżej autorów nie przetrwało do dzisiaj. Anakreont – twórca lekkiego, wesołego wiersza o tematyce miłosnej lub biesiadnej Arystofanes- komediopisarz. Homer – najwybitniejszy poeta grecki, twórca “Iliady” i quot;Odysei”. Teokryt – twórca sielanek. Safona – najwybitniejsza poetka. Kallimach – mistrz drobnych form poetyckich, autor pierwszej historii literatury. Tyrtajos – twórca elegii wojennych. Rzymianie Horacy– największy poeta liryczny, “Pieśni”, “Satyry”. Owidiusz– twórca elegii, “Przemiany”. Wergiliusz– pisał sielanki, “Bukoliki”, “Eneida” to epopeja wzorowana na “Iliadzie” Homera. Terencjusz– komediopisarz, cytat z jego utworu: “Jestem człowiekiem i nic co ludzkie, nie jest mi obce” stał się w XVI wieku hasłem renesansu europejskiego.