Pobierz Kodeks Postępowania Cywilnego: Podstawowe Zasady i Procedury i więcej Notatki w PDF z Postępowanie cywilne tylko na Docsity!
Pierwszy notatnik
PYTANIA KPC
ATRYBUTY STRONY PROCESOWEJ
ZDOLNOŚĆ SĄDOWA
Zdolność sądowa to zdolność występowania w procesie jako strona. Stanowi ona bezwzględną przesłankę procesową, braną pod uwagę w każdym stanie sprawy, dlatego też jej brak skutkuje nieważnością postępowania. Zdolność sądowa odnosi się do wszystkich rodzajów postępowania cywilnego i do uczestniczenia w tym postępowaniu w każdym charakterze. Zgodnie z art. 64 § 1 KPC każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa). Zdolność sądową mają także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (art. 64 § 11 KPC). Zdolność sądowa jest cechą bezpośrednio powiązaną z przymiotem zdolności prawnej, którą w myśl art. 8 KC ma każdy człowiek od chwili urodzenia. Zdolność prawna kończy się wraz ze śmiercią człowieka. Jeżeli chodzi o osoby prawne, to - zgodnie z art. 33 KC
- osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (art. 37 § 1 KC).Osoby prawne oraz inne podmioty mające zdolność sądową dokonują czynności procesowych przez organy lub osoby uprawnione do działania w ich imieniu. Za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej. W zakresie określonym odrębną ustawą z 15.12.2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1265) za państwowe osoby prawne czynności procesowe może podejmować Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej. Zdolność sądowa stanowi bezwzględną przesłankę procesową, braną pod uwagę przez sąd z urzędu w każdym stanie sprawy, dlatego też jej brak skutkuje nieważnością postępowania (art. 379 pkt 2 KPC). Jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej lub procesowej albo w składzie właściwych organów dają się uzupełnić, sąd wyznaczy w tym celu odpowiedni termin. W zdolność sądowa zdolność procesowa zdolność postulacyjna legitymacja procesowa
wypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd zwraca się o to do właściwego sądu opiekuńczego (art. 70 § 1 KPC). Zgodnie z przepisami prawa zdolność sądowa to zdolność do bycia stroną w procesie cywilnym. Należy dodać, że każda osoba fizyczna (każdy człowiek) ma zdolność sądową. Osoby prawne też mają zdolność sądową. Zdolność sądową mają również ułomne osoby prawne. Jeżeli posiada się zdolność sądową można być pozwanym lub powodem w procesie. ZDOLNOŚĆ PROCESOWA Zdolność procesowa jest to zdolność do czynności procesowych. Zdolność taką posiadają:
- osoby fizyczne mające pełną zdolność do czynności prawnych,
- osoby prawne,
- jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Przesłanką zdolności procesowej osób fizycznych jest zdolność do czynności prawnych: osoby fizyczne posiadają zdolność procesową w takim zakresie, w jakim wyposażone są w zdolność do czynności prawnych. Przesłanką zdolności procesowej podmiotów niebędących osobami fizycznymi jest zdolność sądowa (posiadając zdolność sądową w określonych sprawach, podmiot taki posiada w tych sprawach zdolność procesową). Zdolność procesowa jest to zdolność do działania w postępowaniu we własnym imieniu, osobiście lub przez pełnomocnika. Zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz inne jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 64 § 1 1 KPC (art. 65 § 1 KPC). Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne dokonują czynności procesowych przez organy uprawnione do działania w ich imieniu (art. 67 § 1 KPC). Za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej. W zakresie określonym ustawą o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej za Skarb Państwa czynności procesowe podejmuje Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej (art. 67 § 2 KPC). Przedstawiciel ustawowy, organy oraz osoby wymienione w art. 67 KPC, mają obowiązek wykazać swoje umocowanie dokumentem przy pierwszej czynności procesowej. Nie odnosi się to do dokonania czynności procesowej w elektronicznym postępowaniu upominawczym,
powoda, jak i pozwanego, do występowania w konkretnej sprawie. Nie ulega wątpliwości, że legitymacja procesowa jest pochodną stosunku prawnego łączącego strony, na podstawie którego powód może żądać określonego roszczenia a pozwany ma obowiązek spełnić świadczenie. Legitymacja procesowa jest przesłanką o charakterze materialnoprawnym, badaną przez sąd w chwili orzekania, gdyż jej brak po stronie choćby jednej ze stron postępowania skutkuje oddaleniem powództwa. W takiej sytuacji w trakcie postępowania można dokonać przekształcenia podmiotowego (art. 195 KPC). Można wyróżnić następujące rodzaje legitymacji procesowej:
- ze względu na stronę postępowania, po której legitymacja występuje, wyróżnia się: a) legitymację czynną - po stronie powoda, b) legitymację bierną - po stronie pozwanego;
- ze względu na liczbę podmiotów, których legitymacja dotyczy, można wskazać: a) legitymację indywidualną - dotyczącą jednej osoby będącej powodem lub pozwanym, b) legitymację grupową - występującą, gdy istnieje więcej niż jedna osoba, która może wystąpić z konkretnym roszczeniem (czynna) lub przeciwko której można wystąpić z tym roszczeniem (bierna). Legitymacja grupowa może mieć charakter względny lub bezwzględny. Z bezwzględną mamy do czynienia, gdy w roli strony procesowej musi wystąpić kilka podmiotów. Dotyczy to przypadków, gdy zachodzi współuczestnictwo konieczne (np. prokurator powództwo o unieważnienie małżeństwa wytacza przeciwko obojgu małżonkom- art. 448 § 1 KPC). W wypadku względnej legitymacji procesowej grupowej kilka osób może znaleźć się po jednej stronie procesu;
- ze względu na interes, który reprezentują strony postępowania, wyróżnia się: a) legitymację publiczną - dotyczącą organów administracji publicznej, działających w interesie publicznym (zachodzi ona np. w przypadku prokuratora), b) legitymację prywatną - dotyczącą podmiotów reprezentujących interes indywidualny. W związku z legitymacją procesową należy jeszcze wspomnieć o dwóch pojęciach:
- substytucji, z którą mamy do czynienia, gdy w procesie występuje osoba, która wprawdzie działa w imieniu własnym, ale nie pozbawia legitymacji uczestnika stosunku prawnego (np. w przypadku zobowiązań solidarnych);
- subrogacji występującej, gdy podmiot, na którego rzecz działa osoba podstawiona, nie posiada legitymacji procesowej (np. osobą podstawioną jest syndyk masy upadłości). KONCEPCJA ROSZCZENIA PROCESOWEGO W orzecznictwie i doktrynie pojęcie sprawy cywilnej wiąże się z koncepcją roszczenia procesowego. Tu pojawia się dopuszczalność drogi sądowej.
Dopuszczalność drogi sądowej, istotne jest, czy sąd cywilny jest władny rozpatrywać daną sprawę. O tym, czy mamy do czynienia ze sprawą cywilną decyduje nie to, czy obiektywnie rzecz ujmując, to co twierdzi wnoszący (powód, wnioskodawca) jest zasadne, a to czy ma ono oparcie w normach. W orzecznictwie dominuje pojęcie sprawy cywilnej oparte na koncepcji tzw. roszczenia procesowego, zgodnie z którą, o dopuszczalności drogi sądowej nie decyduje obiektywne istnienie prawa podmiotowego, lecz twierdzenie strony o jego istnieniu. W sprawach cywilnych przedmiotem procesu jest roszczenie procesowe (formalne): Na roszczeniu procesowym oparte jest pojęcie sprawy cywilnej. Jak sprawa cywilna - to jest roszczenie. Także w orzecznictwie SN przyjmuje się, że przedmiotem procesu nie jest roszczenie w ujęciu materialnym, lecz roszczenie procesowe, a zatem takie roszczenie ze stosunku cywilnego, o istnieniu którego powód twierdzi w piśmie wszczynającym postępowanie, a przy tym zgłasza żądanie uzasadnione jego treścią i wskazuje okoliczności faktyczne, z których ono wynika. Te dwa elementy, konkretyzując stosunek prawny zachodzący między stronami, kształtują charakter sprawy i tym samym nadają jej lub odejmują przymiot sprawy cywilnej. Pojęcie drogi sądowej należy rozumieć szeroko, w zasadzie prawie każde roszczenie procesowe, sformułowane jako żądanie zasądzenia, ustalenia czy ukształtowania stosunku prawnego, niezależnie od jego merytorycznej zasadności, może być zaliczone jako należące żądanie powództwa, na którego treść składają się twierdzenie prawne powołane przez powoda oraz uzasadniony wniosek o udzielenie takiemu twierdzeniu ochrony prawnej; tak rozumiane roszczenie - jego zdaniem - nie jest tożsame z powództwem, lecz stanowi jedynie środek procesowy, za pomocą którego roszczenie procesowe zostaje włączone w tryb procesu (M. Waligórski); jest identyczne z powództwem, którym jest złożony do sądu wniosek o przeprowadzenie procesu cywilnego, który składa się z dwóch elementów, tj. z dokładnie określonego żądania (żądanie pozwu) oraz z przytoczonych przez powoda zindywidualizowanych okoliczności faktycznych, uzasadniających żądanie, czyli podstawę powództw (W. Siedlecki);
przez ustawodawcę do przeciwdziałania przewlekaniu postępowania i dążenia do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu - oczywiście tylko wtedy, gdy nie wyrządzi to szkody dla wyjaśnienia sprawy Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są przytaczać wszystkie fakty i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. Zasada równości stron - źródłem jest art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, według którego wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Dodatkowo art. 45 ust. I Konstytucji RP jasno stwierdza, że każdy ma prawo do sprawiedliwego, jawnego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd Naruszenie omawianej zasady skutkuje jedną z poważniejszych sankcji procesowych pod postacią nieważności postępowania. Zasada bezpośredniości stanowi, ze cale postępowanie rozpoznawcze musi być prowadzone przed sądem, który ma wydać wyrok w danej sprawie - odnosi się to zwłaszcza do postępowania dowodowego Powyższa reguła jest jednak ograniczona w postępowaniu odwoławczym, ponieważ nie można przeprowadzić przed sądem odwoławczym postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 4 KPC). Zasada bezpośredniości nie może być w żaden sposób ograniczona przez strony, a jej skutkiem jest obowiązek wy dania wyroku tylko przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku (art. 323 KPC). Zasada swobodnej oceny dowodów - Zgodnie z treścią art. 233 § 1 KPC, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów na podstawie własnego przekonania, według wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Powyższa reguła odnosi się do oceny wiarygodności przedstawionych w sprawie dowodów, choć ma zastosowanie nawet wtedy, gdy strona odmówiła przedstawienia dowodu lub przeszkadza w jego przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sądu (art. 233 § 2 KPC). Zasada ustności i pisemności związana jest z formą czynności procesowych podejmowanych przez strony lub uczestników postępowania cywilnego. Zasada ustności występuje, gdy ustawodawca nakazuje brać pod uwagę tylko czynności dokonane ustnie (w myśl art. 210 1 KPC rozprawa odbywa się ustnie), a zasada pisemności, gdy należy uwzględnić tylko czynności dokonane w formie pisemnej (np. skarga kasacyjna musi być złożona zawsze w formie pisemnej - art. 398' § 2 w zw. z art. 475' KPC). Zasada jawności wyrażona jest przede wszystkim w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdy ma prawo do jawnego rozpatrzenia sprawy przez sąd. Występuje w dwóch formach: jako jawność wewnętrzna, polegająca na każdorazowej możności przeglądania akt sprawy przez strony postępowania i jego uczestników, otrzymywania odpisów, kopii lub
wyciągów z takich akt, oraz jako jawność zewnętrzna, czyli umożliwienie społeczeństwu wglądu w wykonywanie wymiaru sprawiedliwości. Wskazana jest także w art. 9 KPC. Natomiast w art. 9' KPC rozwinięto zasadę jawności wewnętrznej, ustanawiając szczegółowe uregulowanie względem art. 9 KPC. W art. 9' $1 KPC przyznano bowiem stronom i uczestnikom postępowania uprawnienie do rejestracji przebiegu posiedzeń i innych czynności sądowych, przy których są obecni. Rejestracja przebiegu posiedzenia lub innej czynności sądowej przez strony lub uczestników postępowania nie wymaga zezwolenia sądu. Jednakże na podmiotach uprawnionych do rejestracji ciąży obowiązek uprzedzenia sądu o zamiarze czynności rejestracji. W art. 9' §3 KPC określono z kolei dwa przypadki wyłączenia dopuszczalności czynności rejestracji na podstawie pisemnej decyzji sądu:
- odbycie posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych;
- wzgląd na prawidłowość postępowania. Postanowienie sądu (art. 148 §1 KPC) albo zarządzenie sędziego (art. 148 § 3 KPC) o zakazie rejestracji przebiegu posiedzenia lub innej czynności sądowej są niezaskarżalne (art. 394, 394' KPC). Zgodnie z zasadą formalizmu procesowego czynności procesowe dokonywane w toku postępowania cywilnego mają swoją określoną formę (pisemną bądź ustną), czas i miejsce. W ustawodawstwie polskim powyższą zasadę wyraża się w umiarkowanej formie. ponieważ przy niektórych uchybieniach procesowych istnieje możliwość ich usunięcia (np. instytucja przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej) (H. Dolecki. Postępowanie cywilne, s. 67). INTERWENIENT GŁÓWNY Interwencja główna jest w praktyce rzadko spotykana. Art. 75. Definicja interwencji głównej Kto występuje z roszczeniem o rzecz lub prawo, o które sprawa toczy się pomiędzy innymi osobami, może aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wytoczyć powództwo o tę rzecz lub prawo przeciwko obu stronom przed sąd, w którym toczy się sprawa (interwencja główna). Innymi słowy : interwencja główna stanowi powództwo osoby trzeciej przeciwko obydwu stronom toczącego się procesu o ten sam przedmiot, np. najemca wytacza przeciwko podnajemcy powództwo o wydanie rzeczy, a właściciel tej rzeczy wytacza powództwo (interwencję główną) o wydanie tej samej rzeczy, pozywając powoda (najemce) i pozwanego (podnajemcę) z pierwotnego procesu.
powództwa o zaprzeczenie ojcostwa). DOMNIEMANIE FAKTYCZNE Domniemania faktyczne - sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (art. 231 KPC). WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU Jest to wartość dochodzonego roszczenia na moment wszczęcia postępowania, musi być oznaczona ponieważ: Wartość przedmiotu sporu dotyczy wyłącznie spraw o prawa majątkowe i nie występuje w sprawach o prawa niemajątkowe. Do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. BADANIE WARTOŚCI PRZEDMIOTU SPORU Powód ma OBOWIĄZEK tę wartość wskazać w pozwie, inaczej mamy brak formalny pozwu. Jeżeli wartość sporu będzie wątpliwa dla sądu, to może sprawdzić tę wartość przez postanowienie. Badanie wartości może wpłynąć na właściwość. Jak powód wskazał 50 000 a sąd ustalił że 100 000, to z rejonowego przekazuje okręgowemu, analogicznie jest w odwrotnej sytuacji, 100 000 a 50 000 to z okręgowego do rejonowego. Jeżeli sąd nie nabiera podejrzeń i wg niego jest ok, to z urzędu traci możliwość badania gdy pozew zostaje doręczony. Wtedy na pozwanym jest obowiązek podniesienia stosownego stanowi jedno z wymagań formalnych przewidzianych dla pozwu oraz dla wniosku w postępowaniu nieprocesowym; zaniechanie oznaczenia stanowi brak formalny; determinuje, czy dopuszczalna jest skarga kasacyjna (obowiązują bowiem progi ilościowe dotyczące wartości przedmiotu zaskarżenia); pozwala na określenie właściwości rzeczowej sądu w sprawach wa majątkowe, tj. na określenie, który sąd - rejonowy czy okręgowy - będzie orzekał w pierwszej instancji; ma wpływ na wysokość stosunkowych opłat sądowych → opłaty sądowej od pozwu, kosztów zastępstwa procesowego itp; umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu uproszczonym (maksymalna wartość sporu w tych sprawach to 20 000 złotych); pozwala na określenie wysokości wynagrodzenia radcy prawnego lub adwokata.
zarzutu. (Jeśli chodzi o sąd to dopiero SN może badać wartość.) Jeżeli sąd się zagapił i pozwany to mamy perpetuatio fori. PERPETUATIO FORI Jest to zasada, która zakłada, że sąd właściwy w chwili wszczęcia postępowania sądowego pozostaje właściwy aż do jego zakończenia, niezależnie od zmiany okoliczności determinujących właściwość. ŻĄDANIE POZWU Pozew - pismo procesowe, które zawiera powództwo. Powództwo - skierowany do sądu wniosek o udzielenie sądowej ochrony prawnej dokładnie określonemu żądaniu, uzasadnionemu i skonkretyzowanemu przytoczonymi okolicznościami faktycznymi (dwa elementy powództwa: dokładnie określone żądanie i podstawa faktyczna). Żądanie pozwu - jest roszczeniem formalnym (procesowym), którego treścią jest twierdzenie powoda o przysługującym mu i podlegającym ochronie prawno-materialnym interesie (tzw. roszczenie materialne hipotetyczne albo twierdzone). O tym, czy roszczenie formalne jest zasadne, a więc czy należy mu się ochrona, sąd rozstrzyga wyrokiem (a w nieprocesie - postanowieniem). Powództwo jest zawarte w pozwie. Treścią powództwa o zasądzenie świadczenia (o świadczenie) jest skierowane do sądu żądanie wydania orzeczenia w przedmiocie określonego zachowania się pozwanego: Klasyczna postać żądania przy powództwie o świadczenie polega na: wskazaniu konkretnej kwoty, której zasądzenia domaga się powód od pozwanego (pozwanych), lub żądaniu spełnienia przez pozwanego dokładnie określonego świadczenia niepieniężnego danie (dare), czynienie (facere), nieczynienie (non facere), zaprzestanie (omittere), znoszenie (pati).
WYROK CZĘŚCIOWY
Sąd może wydać z urzędu lub na wniosek stron wyrok częściowy, jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu; to samo dotyczy powództwa wzajemnego. Na tej samej podstawie sąd może wydać wyrok częściowy, rozstrzygając o całości żądania powództwa głównego lub wzajemnego (art. 317 § 2 KPC). W tym wyroku nie rozstrzyga się o kosztach i podlega on zaskarżeniu na zasadach ogólnych - w drodze apelacji (art. 367 § 1 KPC). Po wydaniu wyroku częściowego prowadzi się dalej postępowanie w zakresie nieobjętym jego treścią. Jeżeli jednak sąd uzna to za celowe, może zawiesić postępowanie do czasu uprawomocnienia się wyroku częściowego, na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 KPC, ze względu na prejudycjalne znaczenie wyroku dla pozostałej części postępowania. WYROK WSTĘPNY Sąd, uznając roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie, może wydać wyrok wstępny tylko co do samej zasady, zaś co do spornej wysokości żądania - zarządzić bądź dalszą rozprawę, bądź jej odroczenie. W razie zarządzenia dalszej rozprawy wyrok co do wysokości żądania, jak również rozstrzygnięcie co do kosztów, może zapaść dopiero po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego (art. 318 KPC). Z powyższych przepisów KPC wynika, że z wyrokiem wstępnym mamy do czynienia, kiedy sąd uzna roszczenie za usprawiedliwione co do samej zasady, natomiast nie można wydać takiego wyroku w sytuacji, gdy sąd ocenia powództwo jako bezzasadne. Wyrok ten nie znajduje zastosowania, gdy przedmiotem sporu będzie jedynie wysokość dochodzonego roszczenia. Stąd wniosek, że wyrok wstępny nie ma zastosowania wobec powództw o ustalenie lub ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego. Wyrok wstępny wydaje się zarówno z urzędu, jak i na wniosek strony. Należy dodać, że na podstawie art. 220 KPC sąd może ograniczyć rozprawę do zagadnień wstępnych i po ich zbadaniu wydać wyrok wstępny. W tym wyroku nie rozstrzyga się o kosztach, bowiem nie kończy on postępowania w sprawie. Niemniej wyrok wstępny podlega zaskarżeniu na zasadach ogólnych - w drodze apelacji. WYROK ZAOCZNY Sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew (art. 339 § 1 KPC). W tym przypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości
albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Sąd wyda wyrok zaoczny, jeżeli mimo niezłożenia odpowiedzi na pozew skierowano sprawę do rozpoznania na rozprawie, a pozwany nie stawił się na tę rozprawę, albo mimo stawienia się nie bierze w niej udziału. Artykuł 339 § 2 KPC stosuje się. Wyrok wydany w nieobecności pozwanego nie będzie zaoczny, jeżeli pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności lub składał już w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie (art. 340 § 2 KPC). Z powyższych uregulowań wynika, że możliwość wydania wyroku zaocznego jest ściśle powiązana z bierną postawą (omieszkaniem) pozwanego w toku postępowania. W razie zaistnienia przesłanek wydania wyroku zaocznego przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa (art. 339 § 2 KPC). W tym zakresie są wyjątki wprowadzające obowiązek przeprowadzenia postępowania dowodowego, dotyczące:
- postępowania w sprawach małżeńskich (art. 431 KPC);
- postępowania w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi (art. 458 § 1 KPC). W razie nienadejścia dowodu doręczenia na dzień rozprawy, sąd może w ciągu następnych 2 tygodni wydać na posiedzeniu niejawnym wyrok zaoczny, jeżeli w tym czasie otrzyma dowód doręczenia. Wyrok taki wiąże sąd od chwili podpisania sentencji (art. 341 KPC). W tym wypadku mamy do czynienia z instytucją tzw. zastrzeżonego wyroku zaocznego. Zgodnie z art. 342 KPC wyrok zaoczny sąd uzasadnia, gdy powództwo zostało oddalone w całości lub części, a powód zażądał uzasadnienia w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wyroku. Wyrok zaoczny doręcza się stronom z urzędu. Stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej doręcza się go z pouczeniem o przysługujących jej środkach zaskarżenia, a pozwanemu także z pouczeniem o obowiązku przedstawienia w sprzeciwie wszystkich twierdzeń i dowodów oraz skutku niedopełnienia tego obowiązku w postaci możliwości pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów. Jeżeli wyrok, zgodnie z art. 342 KPC, nie podlegał uzasadnieniu, termin do wniesienia przez powoda apelacji biegnie od dnia jego doręczenia. PROCES Proces stanowi zasadniczy tryb postępowania rozpoznawczego w sprawach cywilnych. Kodeks postępowania cywilnego w art. 13 § 1 stwierdza, że sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpatruje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych. Oznacza to, że
Postępowanie cywilne nieprocesowe to tryb postępowania cywilnego, w którym sąd rozpoznaje tzw. sprawy niesporne. Procedura ta rządzi się nieco innymi zasadami niż zwykły proces cywilny, co wynika ze specyfiki spraw, jakie są rozpoznawane w tym trybie. W trybie postępowania nieprocesowego toczą się następujące sprawy: NIEPROCES Zasada: jeden sędzia. Wyjątki: Art. 509. Skład sądu pierwszej instancji w sprawach o przysposobienie Sprawy o przysposobienie w pierwszej instancji sąd rozpoznaje w składzie jednego sędziego i dwóch ławników. Art. 544. Właściwość i skład sądu w sprawach o ubezwłasnowolnienie § 1. Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych, które rozpoznają je w składzie trzech sędziów. WSPÓŁUCZESTNICTWO Jeżeli po jednej ze stron (czynnej lub biernej) albo po obu stronach występują co najmniej dwa podmioty, które realizują ochronę swoich praw i których ma dotyczyć rozstrzygnięcie sądu. Kodeks postępowania cywilnego w art. 72 § 1 stanowi, że kilka osób może w jednej sprawie występować w roli powodów lub pozwanych, jeżeli przedmiot spor stanowią:
- prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo materialne); z zakresu prawa osobowego (art. 526- 1 KPC): z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli ( art. 561-605 KPC); z zakresu prawa rzeczowego (art. 606-626 KPC); z zakresu prawa spadkowego (art. 627-691 KPC): z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego (art. 691-697 KPC); o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego ( art. 692- 22 KPC)
- roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jak też dla wszystkich wspólnie (współuczestnictwo formalne). Współuczestnictwo materialne Ze współuczestnictwem materialnym mamy do czynienia w sytuacji, gdy:
- prawa i obowiązki osób będących współuczestnikami są im wspólne;
- prawa i obowiązki współuczestników są oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej. W przypadku współuczestnictwa materialnego istotne znaczenie ma art. 21 KPC, który ze względu na właściwość rzeczową sądu nakazuje zliczenie wszystkich dochodzonych jednym pozwem roszczeń o charakterze majątkowym. Wśród przykładów współuczestnictwa materialnego można wskazać przypadki odpowiedzialności solidarnej za zobowiązanie umowne. WSPÓŁUCZESTNICTWO FORMALNE Współuczestnictwo formalne występuje, gdy przedmiotem sporu są roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, a także oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej. W tym przypadku dodatkowym warunkiem jest to, że właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna (art. 72 § 1 pkt 2 KPC). Najczęściej spotykanym przypadkiem niespełnienia tego wymogu jest sytuacja, gdy dla jednego lub kilku spośród roszczeń właściwy jest sąd rejonowy, ale dla wszystkich łącznie, ze względu na wartość przedmiotu sporu - sąd okręgowy. Jeżeli jeden z tych warunków nie zostanie spełniony - mamy do czynienia z niedopuszczalnością współuczestnictwa formalnego - to poszczególne sprawy zostaną przekazane do oddzielnych postępowań (także jeśli zaistnieją odpowiednie okoliczności - postępowań odrębnych), czy też do sądu dla nich właściwego. Tym samym niedopuszczalne jest odrzucenie pozwu na tej podstawie. Przykładem współuczestnictwa formalnego może być wspólne skierowanie pozwu przeciwko pracodawcy przez pracowników zwolnionych w ramach zwolnień grupowych. WSPÓŁUCZESTNICTWO KONIECZNE Współuczestnictwo konieczne zachodzi, gdy z uwagi na obowiązujące przepisy, w charakterze strony w procesie musi wystąpić łącznie więcej niż jeden podmiot (art. 72 § 2 KPC), np. zgodnie z art. 454 § 2 KPC, w sprawach o zaprzeczenie ojcostwa prokurator, wytaczając powództwo, pozywa męża matki dziecka, a jeżeli ten nie żyje - kuratora ustanowionego na jego miejsce oraz dziecko, jak również matkę dziecka, jeżeli ta żyje. Ze
PRZYPOZWANIE JAKO INTERWENCJA UBOCZNA - LITIS DENUNTIATIO
Przypozwanie umożliwia wzięcie udziału w postępowaniu stronie, której w razie niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia przysługiwałoby roszczenie względem osoby trzeciej albo przeciwko której osoba trzecia mogłaby wystąpić z roszczeniem. Można zawiadomić taką osobę o toczącym się procesie i wezwać ją do wzięcia w nim udziału (art. 84 § 1 k.p.c.). W tym celu strona wnosi do sądu pismo procesowe wskazujące przyczynę wezwania i stan sprawy. Pismo to doręcza się niezwłocznie osobie trzeciej, która może zgłosić swoje przystąpienie do strony jako interwenient uboczny (art. 84 § 2 k.p.c.). Przypozwanie powinno spełniać wymogi pisma procesowego oraz zawierać wskazanie przyczyny wezwania i stan sprawy. W orzecznictwie przyjęto pogląd, że sąd nie bada merytorycznie wniosku strony o przypozwanie, a jedynie niezwłocznie doręcza osobie przypozwanej pismo procesowe zawierające to przypozwanie. Z tej przyczyny tak istotne jest wskazanie interesu prawnego osoby przypozwanej w wygraniu przez stronę procesu oraz przedstawienie przedmiotu sprawy razem z jej dotychczasowym przebiegiem. KAUCJA AKTORYCZNA Powód, który nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, jest obowiązany na żądanie pozwanego złożyć kaucję na zabezpieczenie kosztów procesu (art. 1119 KPC). POZEW pozew: Obligatoryjnymi elementami pozwu są m.in: musi w swojej treści (osnowie) odpowiadać wymogom formalnym przewidzianym dla każdego pisma procesowego (art. 126-128) musi zawierać obligatoryjną treść pozwu określoną w art. 187 § 1 może zawierać tzw. treść fakultatywną, wskazaną przykładowo w art. 187 § 2 (oraz m.in. w art. 117 § 1, art. 143 1484¹), przepisy szczególne przewidują dla pozwu formy kwalifikowane wobec zwykłej formy pisemnej w postaci drogi elektronicznej (art. 125 § 2:).
Żądanie musi być dokładnie określone, gdyż: SKUTKI BRAKÓW PISM PROCESOWYCH Art. 130. Braki formalne pisma procesowego § 1. Jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych lub jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty, przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia go w terminie tygodniowym. Mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym. § 1 1
. Jeżeli pismo wniosła osoba zamieszkała lub mająca siedzibę za granicą, która nie ma w kraju przedstawiciela, przewodniczący wyznacza termin do poprawienia lub uzupełnienia pisma albo uiszczenia opłaty nie krótszy niż miesiąc, przy czym gdyby doręczenie wezwania miało mieć miejsce poza terytorium Unii Europejskiej, oznacza się termin nie krótszy niż trzy miesiące. § 2. Po bezskutecznym upływie terminu przewodniczący zwraca pismo stronie. Pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma procesowego do sądu. § 3. Pismo poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od chwili jego dokładnie określone żądanie (petitum) podstawa faktyczna żądania (causa petendi). zakreśla granice litispendencji (art. 192), zakreśla granice orzekania (art. 321 § 1), zakreśla granice powagi rzeczy osądzonej (art. 365 i 366), decyduje o właściwości rzeczowej sądu (art. 17), decyduje o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu uproszczonym (art. 505¹), decyduje o możliwości wniesienia skargi kasacyjnej, przy czym tu istotna jest również wartość przedmiotu zaskarżenia dla roszczeń majątkowych (art. 3982 i 519¹), decyduje o wysokości opłaty od pozwu, decyduje o wysokości wynagrodzenia adwokatów (radców prawnych, rzeczników patentowych).
