Pobierz Postępowanie karne, notatki z wykładów i podręcznika i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!
Prof. dr. hab. Jerzy Skorupka
Studia stacjonarne Prawa Zagadnienia egzaminacyjne z postępowania karnego SKRYPT
- Aksjologia procesu karnego
AKSJOLOGIA PRAWA – zbiór wartości zrelatywizowanych do: a. Wartości ocenych, zawartych implicite lub explicite w danym systemie prawa b. Zasad, do których ten system odsyła Jest to więc moralne zaplecze prawa.
Konstytucja Rzeczpospolitej Poskiej z 2 kwietnia 1997r. wyznacza podstawy aksjologiczne i treściowe systemu prawa. a. Formułuje system wartości, na których opiera się system prawa b. Wyznacza kierunek prawodawstwa, interpretacji i stosowania prawa Aksjologiczna podstawa procesu karnego (w świetle KRP):
- sprawiedliwość
- prawda (wspomniana w preambule)
- wolność
- przyrodzona godność człowieka (jako jedyna wartość ma charakter absolutny -> obowiązek zapewniania ochrony o charakterze zupełnym i bezwarunkowym) Uznanie tych wartości za fundamentalne powoduje konieczność ukształtowania procesu karnego w taki sposób, aby zapewniał respektowanie oraz ochronę tych wartości. Zasady sprawiedliwości, prawdy i wolności mogą podlegać ograniczeniom zgodnie z zasadą proporcjonalności.
Zasada sprawiedliwości & prawdy pełnią funkcję organizującą proces karny. Oznacza to, że determinują model, strukturę i organizację procesu karnego oraz treść przepisów prawa karnego procesowego. Np. na etapie stosowanie prawa, prawda i sprawiedliwość determinują rozstrzygnięcie sprawy, które verba legis ma być sprawiedliwe, oraz rozpoznanie sprawy, które ma być rzetelne. Art. 45 ust. 1 KRP – sprawiedliwość procesu sądowego -> tzw. sprawiedliwość proceduralna. Sprawiedliwy proces – proces, w którym występują elementy gwarancyjne uprawnień stron postępowania. Sprawiedliwy proces karny – takie ukształtowanie przepisów postępowania, by w sposób najskuteczniejszy z możliwych zapewniały możliwość osiągnięcia sprawiedliwego rozstrzygnięcia.
- Istota procesu karnego Proces karny – zespół prawnie uregulowanych czynności, których celem jest wykrycie przestepstwa i jego sprawcy, osądzenie go za to przestępstwo i ewentualne wykonanie kary, środków karnych oraz środków zabezpieczających / prof. Stanisław Waltoś
- Cele procesu karnego (art. 2.1 k.p.k) CEL PROCESU –
- Ustawowy cel procesu
- Realizacja dyrektywy trafnej reakcji (art.2.1 pkt. 1 i 2 k.p.k)
- Implementacja norm karno-materialnych
- Osiągnięcia sprawiedliwości materialnej i proceduralnej / prof. Waltoś Osiągnięcie stanu sprawiedliwości prawnomaterialnej – doprowadzenie do słusznego zastosowania normy prawa karnego materialnego Osiągnięcie stanu sprawiedliwości proceduralnej – sytuacja, w której osoba, przeciwko której lub na rzecz której proces się toczy, nabiera przekonania, że organy procesowe zrobiły wszystko, aby prawu stało się zadość,
wszystko przeprowadzenie post. przygotowawczego co do nowego czynu). Nie stanowi zmiany odmienna ocena prawna czynu zarzuconego. Jeżeli nie wychodzi się poza granice oskarżenia, można czyn zakwalifikować z innego przepisu prawnego, uprzedzając o tym obecne na rozprawie strony (art.399 k.pk.) Jeżel w toku rozprawy ujawni się, że czyn oskarżonego stanowi wykroczenie – sąd rozpoznaje sprawę w tym samym składzie, z tymże w dalszym toku postępowania stosuje już przepisy ustawy z 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. (Taki sam sposób w odniesieniu do żołnieży w czynnej służbie wojskowej) B. Zasada niepodzielności przedmiotu procesu – niedopuszczalne jest orzekania o fragmentach tego samego przedmiotu w różnych procesach. (m.in. postulat rozpoznania sprawy pomocników, podżegaczy itp. przez sąd właściwy dla przestępcy, z którym współpracowali – wymóg wspólnego postępowania; art. 34 k.p.k) Ograniczenie z. niepodzielności – jeżeli zachodzą okoliczności utrudniające rozpoznanie sprawy co do tego samego przedmiotu (możliwość wyodrębnienia postępowań dot. poszczególnych osób/ czynów)
- PODSTAWY WSZCZĘCIA PROCESU (ODPOW. KARNEJ)
4.a. Faktyczna – domniemanie popełnienia przestępstwa / NIE MYLIĆ Z PRZEDMIOTEM PROCESU! Art. 303 k.p.k; uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. Oznacza to, iż wszczęcie postępowania karnego uzależnione jest od istnienia zdarzenia faktycznego, które pozwala przyjąć, iż mamy do czynienia z zachowaniem uprawdopodabniającym naruszenie norm prawa karnego materialnego. Wskazane prawdopodobieństwo nie oznacza wymogu z udowodnieniem stanu faktycznego, a jedynie niezbędne jest tu przyjecie dużego prawdopodobieństwa zaistnienia danego stanu faktycznego. Wymóg tożsamości czynu zarzuconego i przypisanego oskarżonemu
4.b. Prawna (normatywna) – kwalifikacja prawna czynu zarzucanego oskarżonemu; w odróżnieniu od podstayw faktycznej może ona zmieniać się w toku postępowania
- Formy procesu karnego
- Pojęcie i warunki rzetelnego procesu karnego
- Funkcje procesowe i funkcje przepisów prawa karnego procesowego
- Rodzaje procesu w zależności od rodzaju odpowiedzialności prawnej
- Postępowanie mediacyjne
- Postępowanie renowacyjne
- Tryby postępowania karnego
- Postępowania: zasadnicze i dodatkowe
- Akcja cywilna w procesie karnym
- Granice procesu karnego
- Gwarancje prawidłowego wymiaru sprawiedliwości
- Pojęcie i klasyfikacja naczelnych zasad procesowych
- DEFINICJA Zasada (znaczenie dyrektywalne) – wypowiedź językowa o szczególnie doniosłym znaczeniu, wskazująca wzorce powinnych zachowań lub stanów rzeczy Zasada prawa - rodzaj normy postępowania (kto? kiedy? jak?); nakazują lub zakazują realizowania określonej wartości (przedmiotem obowiązku jest spełnienie danej wartości, w przeciwieństwie do zwykłych norm, gdzie przedmiotem obowiązku jest określone zachowanie adresata tej normy Zasady-postulaty – doniosłość zasad, ale brak odniesienia w normie prawnej, zalicza się do nich zasady sformułowane przez doktrynę prawa
e. Zasady- dyrektywy ( charakter optymalizacyjny, wskazują sposób postępowania, obowiązują w danym porządku prawnym, ale nie w zakresie absolutnym, dopuszczają wyjątki; np. z. prawdy materialnej) / zasady- reguły (ich realizacja musi być pełna, bez żadnych wyjatków; np. z. domniemania niewinności) f. prawnie zdefiniowana / zasada prawnie niezdefiniowana (zasada wynika z wielu przepisów prawa, które tworzą jej harmonijną całość, np. z. kontradyktoryjności), KTÓRE MOGĄ BYĆ: f2) Zasadami konstytucyjnymi (np. z. domniemania niewinności) / pozakonstytucyjnymi (np. z. swobodnej oceny dowodów; ustawowe / konwencyjne) g. Zasady syntetyczne (np. z.kontradyktoryjności) / analityczne (samodzielne zasady procesowe) 4 PODZBIORY ZASAD NACZELNYCH: z. wszczęcia procesu, prowadzenia procesu karnego, postępowania dowodowego, gwarancyjnych oskarżonego
- (^) PODZIAŁ WG. PROF. ZOFII ŚWIDY
- Dot. wszczęcia procesu (z. legalizmu, skargowości i działania z urzedu)
- Dot. praw oskarzonego (z. domniemania niewinności, prawa do obrony, in dubio pro reo)
- z. gwarancyjne (z. obiektywizmu, prawa do informacji, kontroli orzeczeń)
- dot. poznania dowodowego (z. prawdy materialnej, swobodnej oceny dowodów, bezpośredniości)
- dot. przebiegu procesu (z. samodzielności jurysdykcyjnej sądu, kontradyktoryjności, jawności, szybkości i ekonomii procesu)
- ZNACZENIE NACZELNYCH ZASAD PROCESOWYCH Stanowią aksjologiczną podstawę prawa karnego procesowego, wartości w nich wyrażone determinują kształt prawa karnego procesowego i procesu karnego.
- funkcja porządkująca (narzędzie systematyzujące; np. zasada kontradyktoryjności modeluje postępowanie główne i odwoławcze)
- reguły interpretacyjne wykładni przepisów procesowych (zapewniają stabilność i funkcjonalność prawa procesowego w okresie niestabilności)
- uzasadnienie na tle historycznym: zasady naczelne wyrażają największą zdobycz prawa karnego
- uzasadnienie na tle naukowym: zasady naczelne są bardzo przydatne w porządkowaniu złożonych konstrukcji prawnych i zespołu instytucji
- uzasadnienie na tle dydaktycznym: zasady naczelne umożliwiają uporządkowanie i przekazanie informacji o złożonych instytucjach procesowych
- uzasadnienie na tle praktycznym – zasady naczelne jako swoiste reflektory potrzebne w interpretacji niejasnych częso przepisów karnoprocesowych
- Zasada prawdy materialnej
- DEFINICJA Art.2.2 k.p.k. – „podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne” (jest to więc naczelna zasada prawa, prwanie zdefiniowana, spór co do tego czy konstytucyjna; nie jest absolutna)
- (^) PRAWDA MATERIALNA A KONSTYTUCJA „Rysują się zatem dwa stanowiska dotyczące prawdy materialnej w procesie karnym. Według pierwszego – prawda materialna wynika wprost z art. 45 ust. 1 Konstytucji jako element składowy prawa do sądu. Ewentualnie norma z art. 45 ust. 1 Konstytucji wiązana jest z art. 2 oraz art. 7 Konstytucji, czyli zasadą demokratycznego państwa prawnego oraz zasadą legalizmu lub praworządności. Drugie stanowisko opiera się na tezie, że zasadniczym celem postępowania karnego jest ustalenie prawdy materialnej, co urzeczywistnia zasadę sprawiedliwości proceduralnej, również opartą na art. 45 ust. 1 Konstytucji. O ile z pierwszym stanowiskiem się nie zgadzam, tak podzielam w całości drugie, jednocześnie zaznaczając, że uznanie prawdy materialnej za cel procesu karnego nie oznacza, iż ma ona swoje zakotwiczenie w
Jest to więc swego rodzaju dyrektywa, zgodnie z którą strony mają prawo do walki o korzystne dla siebie rozstrzygnięcie Zasada inkwizycyjności – przeciwieństwo zasady kontradyktoryjności; dyrektywa głosząca, że w procesie nie ma miejsca dla stron procesowych i że badanie sprawy należy wyłącznie do organu procesowego
- WARUNKI KONTRADYKTORYJNOŚCI PROCESU
- (^) Istnienie przeciwstawnych sobie stron toczących spór oraz organu procesowego rozstrzygającego ten spór (trójstronny stosunek procesowy: oskarżyciel, oskarżony, sąd)
- Możliwość dokładnego oznaczenia przedmiotu sporu
- Równouprawnienie stron wiodących spór
- Niezbędne minimum dyspozycyjności stron w procesie, czyli prawo do wpływania swym zachowaniem na przebieg i wynik procesu
- PRAWA WYPŁYWAJĄCE Z Z. KONTRADYKTORYJNOŚCI
- prawo do uczestnictwa w czynnościach postępowania
- prawo do odpowiedzi na akt oskarżenia i na środek odwołaczy
- uprawnienie do pytania osób przesłuchiwanych
- możliwość wypowiedzenia się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu
- uprawnienie do wnoszenia środków zaskarżenia
- możliwość składania wniosków dowodowych
- Zasada legalizmu pierwszego i drugiego stopnia
- DEFINICJA Art. 10 k.p.k – „Organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia – o czyn ścigany z urzędu./ Z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo .”
- dyrektywa, nakazująca organowi procesowemu bezwględne wszczynanie i kontynuowanie ścigania każdego przestępstwa ściganego z urzędu, gdy zachodzi uzsadnione podejrzenie jego popełnienia i jest to prawnie dopuszczalne.
- nie dotyczy przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego wyłaczenia art. 10 k.p.k dotyczy etapu poprzedzającego złożenbie wniosku o ściganie prez uprawnioną osobę; po dokonaniu tej czynności z. legalizmu ma pełne zastosowanie w ramach reguły, że z chwilą złożenia wniosku postępowanie toczy się z urzędu (art. 12 k.p.k.)
- CEL : pociągnienie sprawcy każdego przestępstwa do odpowiedzialności
2. KONSEKWENCJE Z. LEGALIZMU
- obowiązek wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego ; adresaci: organy powołane do ścigania przestępstw / postępowanie przygotowawcze /
- wniesienie i popieranie oskarżenia przed sądem; adresat: oskarżyciel publiczny / postępowanie główne /
- WYŁĄCZENIE Z. LEGALIZMU Cel z. legalizmu (pociągnienie każdego, kto popełnił przestępstwo do odpowiedzialności karnej) nie może być osiągnięty w odniesieniu do osób, w stosunku do których zachodzą negatywne przesłanki procesowe, np. chronionych immunitetami (art. 17. 1 pkt 10 k.p.k.). Brak możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności nie stanowi jednak odstępstwa od zasady legalizmu, albowiem zasada ta dotyczy wyłącznie takiego postępowania karnego, które jest prawnie dopuszczalne.
- Oportunistyczne instytucje procesu karnego
- DEFINICJA OPORTUNIZMU Zasada przeciwstawna do zasady legalizmu. Zasada oportunizmu statuuje uprawnienie a nie obowiązek ścigania, a więc organ procesowy
(niezwłocznej, w jego jezyku) , posiadania odpowiedniego czasu do przygotowania się do obrony, bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę (w tym bezpłatnego, jeśli brakuje oskarzonemu środków), prawo do przesłuchania oraz korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza)
- art. 6 k.p.k – zapewnia prawo doobrony w znaczeniu materialnym i formalnym, prawo do zachowania biernego oraz aktywnego
- obrona formalna – procesowa działalność obrońcy oskarżonego
- obrona materialna – działalność samego oskarżonego
- OGRANICZENIA
Nie na wszystkich etapach (stadiach) postępowania prawo do obrony będzie tożsame z prawem do obrony osobistej. Oskarżony nie może korzystać z prawa do obrony w dowolnym czasie i w dowolnej formie.
- OBRONA FORMALNA (s. 206)
- prawo do korzystania z pomocy obrońcy, które przysługuje oskarżonemu, a także podejrzanemu (art. 71. 3 k.p.k.)
- brak ograniczeń formalnych (przysługuje na każdym etapie post. karnego) i materialnych
- OBRONA MATERIALNA
- podejmowanie przez jakąkolwiek osobę wszelkich czynności procesowych w celu ochrony interesów oskarżonego w procesie;
- każdy może ją wykonywać (m.in. Policja, oskarżyciel publiczny, sąd, sam oskarżony)
- jedna z form: prawo oskarżonego do milczenia (art. 175.1 k.p.k) i biernego zachowania się ( nemo se ipsum accusare tenetur ) - inne formy: obecność oskarżonego na rozprawie głównej, składanie wniosków dowodowych, zaskarżanie orzeczeń i zarządzeń naruszających jego prawa bądź szkodzących jego interesom
- OBRONA FAKULTATYWNA I OBLIGATORYJNA
FAKULTATYWNA – oskarżony (podejrzany) może mieć obrońcę, ale nie musi – zależy to wyłącznie od jego decyzji OBLIGATORYJNA – oskrażony, niezależnie od swojej woli, musi posiadać obrońcę w sytuacjach wskazanych przez ustawodawcę; są to przypadki, w których ustawodawca uznał, że interes publiczny wymaga, aby interesy oskarżonego były strzeżone przez obrońcę i w konsekwencji postępowanie nie może się bez niego toczyć, a oskarżóny nie może zrzec się takiej obrony, jak i sprzeciwić się udziałowi obrońcy;
- realizacja: przez obrońcę ustanowionego przez samego oskarżonego; jeśli z tego prawa nie skorzysta – obrońca wyznaczony jest z urzędu przez prezesa/ referendarza sądowego sądu właściwego do rozpoznania sprawy (art. 81.1 k.p.k.)
- uzasadnienia: a) natury podmiotowej – okoliczności odnoszące się do osoby samego oskarżonego, wskazane w art. 79.1 k.p.k. b) natury podmiotowo – przedmiotowej – okoliczności utrudniające obronę (art. 79.2) c) natury przedmiotowej – postęowanie przed sądem okręgowym, gdy oskarżonemu zarzucono zbrodnię (art. 80 k.p.k) a) i b) mają charakter bezwględny, c) mają charakter względny (decyduje sąd, którego decyzja ma charakter konstytutywny)
- obrona przestaje być obowiązkowa dopiero w moemcnie ustania przyczyny, która ją uzasadniała
- OBRONA Z URZĘDU
a. Gdy oskarżony w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny (art. 78 k.p.k.) b. Gdy w przypadku obrony obligatoryjnej oskarżony nie ma obrońcu z wyboru, wówczas otrzymuje ją z urzędu (art. 81 k.p.k.) 3 przesłanki wyznaczenia obrońcy z urzędu:
- Brak obrońcy z wyboru
UCZESTNICY PROCESU
Organy procesowe / Strony procesowe Przedstawiciele stron / Przedstawiciel społeczny Osobowe źródła dowodowe / Pracownicy organów procesów
- Prokurator jako organ postępowania. Zadania i organizacja prokuratury
- Oskarżyciel publiczny
- DEFINICJA Oskarżyciel publiczny – organ państwowy wnoszący i popierający oskarżenie w sprawach o przestępstwa publicznoskargowe (wyjątkowo także w sprawach o przestępstwa prywatnoskargowe), najczęściej prokurator. (art.45 k.p.k) Nie jest on ani stroną postępowania ani rezprezentantem strony, którą jest państwo – jest stroną o szczególnych uprawnieniach, gdyż jego działanie nie ogranicza się do własnego interesu; działa w interesie publicznym (dąży do uzyskania sprawiedliwego rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu)
- PRAWA I OBOWIĄZKI OBOWIĄZKI:
- wniesienie i popieranie aktu oskarżenia o czyn ścigany z urzędu (art. 10 k.p.k.; prokurator z chwilą wniesienia staje się oskarżycielem publicznym i zyskuje status strony),
- ciężar dowodu winy oskarżonego (oskarżony nie musi udowadniać swojej niewinności) PRAWA:
- prawo do cofnięcia aktu oskarżenia do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej (art. 14.2 k.p.k.; w toku przewodu przed sądem I instancji jest to możliwe tylko za zgodą oskarżonego; konsekwencja cofnięcia aktu oskarżenia: umorzenie ze
względu na wystąpienie przeszkody procesowej w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela – art.17.1 pkt.9 k.p.k.)
- prawo do wniesienia środku odwołałwczego zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego (art. 425.4. k.p.k.)
- WYŁĄCZENIE OSKARŻYCIELA PUBLICZNEGO - ??
- Pojęcie i rodzaje czynności procesowych
- DEFINICJA CZYNNOŚCI PROCESOWYCH Czynnością procesową określa się przewidziane prawem zachowanie organu procesowego lub uczestnika postępowania zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych. Skutki procesowe wywołują też zdarzenia procesowe, które są faktami niezależnymi od zachowania się uczestników procesu, np. śmierć oskarżonego, która wywołuje skutek procesowy w postaci umorzenia postępowania in personam na podstawie art. 17 § 1 pkt 5 KPK; śmierć pokrzywdzonego, która umożliwia wstąpienie do procesu osób najbliższych jako strona nowa lub strona zastępcza (art. 52 KPK); choroba psychiczna oskarżonego powodująca konieczność zawieszenia postępowania do czasu ustania tej choroby (art. 22 § 1 KPK); upływ terminu zawitego powodujący bezskuteczność czynności dokonanej po terminie (art. 122 § 1 KPK).
- WYMÓG ZGODNOŚCI Z PRAWEM Ustawa procesowa przewiduje określone warunki, które muszą być spełnione:
- określona forma czynności
- podmiot uprawniony do jej przeprowadzenia
- przesłanki, termin i miejsce Uchybienie tym warunkom sprawia, że czynność procesowa dotknięta jest wadą. Ze względu na rodzaj wadliwości, czynności dzieli się na
(art. 244 KPK), zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka (art. 285§2 KPK).
B) ze względu na formę
- ustne (np. rozprawa główna),
- pisemne (np. akt oskarżenia, apelacja). C) ze względu na spospób przekazania czynności
- wyraźne, czyli komunikowane przez oświadczenia uczestników czynności (ustne, pisemne lub do protokołu),
- dorozumiane (konkludentne), czyli komunikowane przez samo zachowanie się, które w konkretnej sytuacji wskazuje na istotę czynności,
D) ze względu na podmiot dokonujący czynności
- czynności organów procesowych – decyzje procesowe (imperatywne (rozstrzygnięcia): orzeczenia* (charakter merytoryczny) / zarządzenia (charakter porządkowy) ; inne czynności: np. przeprowadzanie dowodu)
- czynności stron (czynności o charakterze oświadczeń woli, np. wnioski dowodowe, zażalenia, sprzeciwy)
- czynności innych uczestników (np. zeznania świadków, opinie biegłych)
- wyroki
- zwyczajne i nakazowe
- sądu pierwszej instancji oraz sądu drugiej instancji
- skazujące, warunkowo umarzające, umarzające i uniewinniające, jako wyroki sądu pierwszej instancji
- o utrzymaniu w mocy zaskarżonego wyroku sądu pierwszej instancji, o zmianie zaskarżonego wyroku sądu pierwszej instancji, o uchyleniu zaskarżonego wyroku sądu pierwszej instancji i umorzeniu postępowania, o uchyleniu zaskarżonego
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania
- szczególne rodzaje: nakazowy (500 k.p.k.), łączny ( k.p.k.), o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie (art. 554§2 KPK)
- postanowienia E) ze względu na istotę i charakter
- realne (faktyczne), które polegają na dokonaniu zmian w sytuacji zewnętrznej, np. przeszukanie pomieszczeń, sekcja zwłok, zatrzymanie osoby, tymczasowe aresztowanie,
- oświadczenia procesowe (oświadczenia wiedzy i woli *)
- Oświadczenia woli stanowią najważniejsze czynności procesowe i wyróżnia się oświadczenia postulujące oraz imperatywne (władcze). Pierwsze z nich stanowią z reguły oświadczenia uczestników postępowania kierowane do organu procesowego uprawnionego do wydania decyzji procesowej, zawierające postulat w formie oświadczenia, wniosku, żądania, skargi. Natomiast oświadczenia imperatywne wydają organy procesowe i mają one postać decyzji procesowych i poleceń (art. 15§1 KPK) oraz formę orzeczeń, czyli wyroków i postanowień oraz zarządzeń.
- TERMINY
Pojęcie termin występuje w dwóch znaczeniach.
- okres, czyli oznaczony przedział czasu, w którym należy wykonać czynność
- oznaczony punkt czasowy (dzień), w którym ma odbyć się czynność. Wyróżnia się terminy: a. (^) maksymalne, czyli takie, w których należy wykonać czynność (np. art. 331§1 KPK) b. minimalne, czyli takie, które muszą upłynąć, aby czynność mogła być dokonana (np. art. 353§1 KPK)
