Pobierz Postępowanie wstępne w leczeniu pacjentów z zaburzeniami czynnościowymi ukł. stomatognatycznego i więcej Opracowania w PDF z Stomatologia tylko na Docsity!
Ann. Acad. Med. Gedan., 2007, 37, 95–
Maria Prośba-Mackiewicz, Joanna Hebel-różańska
PostęPowanie wstęPne w leczeniu Pacjentów
z zaburzeniami czynnościowymi
układu stomatognatycznego
initial ManageMent in tHe treatMent of Patients
witH stoMatognatHic systeM dysfunctions
zakład technik dentystycznych i zaburzeń czynnościowych narządu żucia aM w gdańsku kierownik: dr hab. Maria Prośba-Mackiewicz
w pracy omówiono wstępny etap postępowania rehabilitacyjnego z zastosowaniem indywidualnych masaży i ćwiczeń mięśniowych u pacjentów z zaburzeniami czynnościo- wymi układu stomatognatycznego (us). spośród 104 pacjentów (80 kobiet i 24 mężczyzn) w wieku 14–88 lat, zgłaszających się do leczenia zaburzeń czynnościowych us, wyselekcjonowano 30 pacjentów, u któ- rych rozpoznano bólową – prostą postać dysfunkcji. w leczeniu tej grupy wprowadzono wstępne postępowanie rehabilitacyjne, polegające na wykonywaniu przez pacjenta masaży i ćwiczeń mięśni żucia, mięśni nad- i podgnykowych oraz mięśni obręczy barkowej. w wyniku stosowania tych zabiegów u 12 pacjentów (40%) stwierdzono zmniejszenie napię- cia mięśniowego i redukcję bólu mięśni żucia (mż), a u 6 pacjentów (20%) objawy bólu zredukowane zostały także w rejonie stawów skroniowo-żuchwowych (ssż).
z badań epidemiologicznych wynika, że zaburzenia czynnościowe układu stomatogna-
tycznego są trzecią, co do częstości występowania, chorobą stomatologiczną o charakterze
społecznym. są chorobą cywilizacyjną, której liczba chorych wzrasta w ostatnich latach i
obejmuje wszystkie grupy wiekowe [6, 8]. czynniki etiopatogenne dysfunkcji us mogą mieć
charakter ogólny, miejscowy lub mieszany – złożony. do przyczyn ogólnych zalicza się mię-
dzy innymi: stres, zaburzenia funkcji układu hormonalnego, nieprawidłową postawę ciała.
wśród czynników miejscowych wymieniane są najczęściej: utrata zębów w strefach podparcia,
parafunkcje, abrazje, zaniki kostne, w tym głównie wyrostków zębodołowych i błędne lecze-
nie stomatologiczne [4]. Jednym z najczęściej obserwowanych objawów tych zaburzeń jest
zwiększone napięcie mż. stany wzmożonego napięcia mięśniowego stwierdza się zarówno w
położeniu spoczynkowym żuchwy, jak też w maksymalnym zaguzkowaniu zębów, a klinicznie
nie obserwuje się symetrii w ich występowaniu [8, 14].
96 M. Prośba-Mackiewicz, J. Hebel-różańska
tab. i określenie stopnia nasilenia bruksizmu w grupie badanych pacjentów z uwzględnieniem płci
designation of grade intensity of bruxism in a group of examined patients depending on sex
stopień nasilenia bruksizmu intensity of bruxism grade
grupa badanych resarch group (^) razem n-kobiety^ total n-women
n-mężczyźni n-men b 1 9 2 11 b 2 9 3 12 b 3 5 2 7 b 4 0 0 0
b1-4 – stopnie (grades), n – liczba badanych (number of examined patients)
w leczeniu dysfunkcji us brakuje ciągle algorytmu postępowania leczniczego. zabiegi
fizykoterapeutyczne stosuje się jako uzupełnienie zachowawczych i chirurgicznych metod
leczniczych [9]. Jak dotychczas, nie podjęto także prób opracowania zbiorowej – grupowej
rehabilitacji, która prowadzona byłaby pod kierunkiem specjalisty. formom ćwiczeń lub za-
biegów rehabilitacyjnych prowadzonych samodzielnie przez pacjenta nie poświęca się również
wiele uwagi.
cel
celem pracy jest omówienie wstępnego etapu postępowania rehabilitacyjno-leczniczego
u pacjentów z zaburzeniami czynnościowymi us z zastosowaniem indywidualnej formy masaży
i ćwiczeń mięśniowych.
MateriaŁ i Metody
badaniem czynnościowym us objęto 104 pacjentów (80 kobiet i 24 mężczyzn) w wieku
14–88 lat, zgłaszających się od października 2006 do marca 2007 roku do zakładu technik
dentystycznych i zaburzeń czynnościowych narządu żucia aM w gdańsku do leczenia
różnych postaci dysfunkcji us. z tej grupy wydzielono 30 chorych (23 kobiety i 7 mężczyzn)
w wieku 16–68 lat, u których w wywiadzie i badaniu klinicznym stwierdzono obustronnie
wzmożone napięcie i bolesność mż, zaburzenia toru ruchów żuchwy, ból w okolicy sż oraz
obecność parafunkcji zwarciowej – bruksizmu.
do badań czynnościowych us zastosowano kliniczną ocenę mż, obserwację wolnych ruchów
żuchwy wraz z pomiarem toru zbaczania żuchwy w płaszczyźnie strzałkowej. oznaczono
również położenie spoczynkowe żuchwy i oceniono wartość szpary spoczynkowej. dodatkowo
klinicznie badano zewnątrz- i wewnątrzustnie okolice stawów skroniowo-żuchwowych oraz
przeprowadzano analizę czynnościową zgryzu. dane z wywiadu i badania czynnościowego
odnotowano w specjalistycznej ankiecie – karcie badania opracowanej dla pacjentów z zabu-
98 M. Prośba-Mackiewicz, J. Hebel-różańska
obrotem dłoni i odśrodkowym wychyleniem kciuka. ręka strony przeciwnej pozostawała
stabilna. Ćwiczenie wykonywane było kilkakrotnie raz w prawą i raz w lewą stronę.
wszystkie zabiegi polecono wykonywać od 5 do 8 razy dziennie po 2 do 3 min. często-
tliwość i czas trwania zabiegów wynikały ze stopnia napięcia mż, natężenia bólu i nasilenia
bruksizmu. sposób wykonywania masaży i ćwiczeń wprowadzonych we wstępnym etapie
postępowania rehabilitacyjno-leczniczego, przedstawiają schematycznie ryc. 1 i 2. w czasie
stosowania ćwiczeń i masaży pacjenci nie stosowali farmakologicznych środków rozluźnia-
jących, przeciwzapalnych ani przeciwbólowych. codzienny tryb życia pacjentów, co do natę-
żenia pracy i relaksu, nie ulegał zmianie. w wywiadach na wizytach kontrolnych, pośrednich
wskazywali na ścisły związek działania ćwiczeń i masaży z rozluźnieniem mż i redukcją
bólową. ostateczne badanie kontrolne przeprowadzono po 3 tygodniach.
wyniki
wśród 30 pacjentów, u których w leczeniu zaburzeń czynnościowych us wprowadzono
wstępne postępowanie rehabilitacyjne w postaci masaży i ćwiczeń mięśni us, regularne ich
stosowanie podawało 6 chorych (20%). Pozostali pacjenci, tj. 24 osoby (86%), opisywali swoje
postępowanie jako nieregularne lub sporadyczne. analizę regularności stosowania masaży i
ćwiczeń przedstawiono w tabeli ii.
ryc. 2. Ćwiczenia mięśni obręczy barkowej stosowane we wstępnym etapie leczenia dysfunkcji us
fig. 2. shoulder girdle muscles exercises applied in the initial stage of treatment of stomatognathic system dysfunctions
leczenie pacjentów z zaburzeniami czynnościowymi układu stomatognatycznego 99
u 12 pacjentów (40%) stwierdzono redukcję bólu mż i u 12 (40%) zmniejszenie napięcia
mięśniowego. u 6 chorych (20%) ból zredukowany został także w rejonie stawów skroniowo-
żuchwowych. w badanej grupie nie obserwowano zmiany toru ruchu żuchwy w płaszczyźnie
strzałkowej. wyniki tej części badań przedstawia tabela iii.
tab. ii regularność wykonywania ćwiczeń i masaży mięśni w badanej grupie
regularity of performed exercises and massage of the muscles in examined group
częstotliwość stosowania masaży i ćwiczeń frequency of applied massage and exercises
n
regularna regular
nieregularna lub sporadyczna irregular or sporadic
n – liczba badanych (number of examined patients)
tab. iii ocena objawów dysfunkcji po zastosowaniu postępowania wstępnego
estimation of the dysfunction symptoms after initial treatment application
objawy kliniczne przed wstępnym etapem leczenia symptoms before initial stage of treatment
n
objawy po zastosowaniu masaży i ćwiczeń symptoms after applied massage and exercises
n
wzmożone napięcie mięśni żucia increased tension of the masticatory muscles
30 redukcja napięcia mięśniowego muscle tension reduction
ból / tkliwość mięśni żucia pain / tenderness of the masticatory muscles
redukcja bólu / tkliwości mięśni żucia reduction pain / tenderness of the masticatory muscles
zaburzenie toru ruchu żuchwy disorder of mandibular movement track 30
regulacja toru ruchu żuchwy regulation of the mandibular movement track 0
ból w okolicy stawów sż pain in the temporomandibular joint area
redukcja bólu w okolicy stawów sż pain reduction in the temporomandibular joint area
n – liczba badanych (number of examined patients)
dyskusJa
znane z piśmiennictwa liczne metody rehabilitacji, takie jak: działanie prądu elektrycznego,
laseroterapia czy biofeedback [1, 2, 3, 5, 9, 10, 11, 12, 15], stosowane w procesach leczniczych
dysfunkcji us wymagają odpowiedniej aparatury, fachowej obsługi, zabezpieczenia lokalowego
leczenie pacjentów z zaburzeniami czynnościowymi układu stomatognatycznego 101
stawów skroniowo-żuchwowych z zastosowaniem 2,5% ketoprofenu u chorych z bólowym zespołem dysfunkcji narządu żucia. Protet. stomatol. 2001, 51, 6, 342-347. – 8. kubecka a., baron s.: ocena wpływu braków zębowych na czynność stawów skroniowo-żuchwowych. czas. stomatol. 1996, 49, 2, 128-131. – 9. Łata a., karasiński a.: Metody wspomagające leczenie pacjentów ze schorzeniami stawów skroniowo-żuchwowych i mięśni układu ruchowego narządu żucia na podstawie piśmiennictwa. Mag. stomatol. 2001, 11, 9, 84-86. – 10. Medlicott M. s., Harris s. r.: a systematic review of the effectiveness of exercise, manul therapy, electrotherapy, relaxation trainning and biofeedback in the management of temporomandibular disorder. Phys. ther. 2006, 86, 7, 955-973.
- Mieszkowski P., kleinrok J.: ocena skuteczności leczenia chorych z bólowym zespołem dysfunkcji narządu żucia wyłącznie elektrostymulacją oraz w skojarzeniu z leczeniem repozycyjną szyną zgryzową. czas. stomatol. 2003, 56, 1, 56-61. – 12. nicolakis P., erdogmus b., kopf a., nicolakis M., Piehslinger e., fialka-Moser V.: effectiveness of exercise therapy in patients with myofascial pain dysfunction syn- drome. J. oral. rehabil. 2002, 29, 362-368. – 13. Panek H.: nasilenie bruksizmu wg własnego wskaźnika u pacjentów z pełnym uzębieniem naturalnym. Protet. stomatol. 2002, 52, 1, 3-8. – 14. wasilewska a. M., słotwińska s. M.: Patogenny wpływ stresu na narząd żucia. nowa stomatol. 2002, 7, 4, 204-206. – 15. wieselmann-Penkner k., Janda M., lorenzoni M., Polansky r.: a comparison of the muscular relaxation effect of tens and eMg-biofeedback in patients with bruxism. J. oral. rehabil. 2001, 28, 9, 849-853.
M. Prośba-Mackiewicz, J. Hebel-różańska
initial ManadeMent in tHe treatMent of Patients witH stoMatognatHic systeM dysfunctions
summary
Massage and exercises of muscles are an auxiliary method to restore regular nerve-muscle reflexes in the stomatognathic system. clinical experiences indicated, regularity, discipline and good cooperation of patient with the dentist are required for good treatment effects. Physiotherapeutic methods do not replace conservative and surgical methods of the treatment of stomatognathic system dysfunctions, but constitute the initial stage of the management only.
adres: Maria Prośba-Mackiewicz zakład technik dentystycznych i zaburzeń czynnościowych narządu żucia aMg e-mail: [email protected]
