Powstanie państw w Europie Zachodniej, Publikacje z Historia

Pobierz Powstanie państw w Europie Zachodniej i więcej Publikacje w PDF z Historia tylko na Docsity!

Powstanie państw w Europie Zachodniej

Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele

Opiszesz, kiedy umownie zakłada się, że zakończyła się wędrówka ludów w Europie Zachodniej. Omówisz organizację plemion germańskich. Scharakteryzujesz rolę Kościoła w okresie wczesnego średniowiecza i w procesie kształtowania się państw na gruzach cesarstwa zachodniorzymskiego. Przeanalizujesz przyczyny trwałości państwa Franków.

Przeczytaj

Ludy germańskie

Plemiona germańskie miały świadomość swojej odrębności od Rzymian. Można tu mówić o odrębności językowej, obyczajowej, prawnej, religijnej, a także odrębności stroju, którego głównymi elementami były spodnie, futrzane okrycia i fryzura.

Różny był natomiast stopień ucywilizowania plemion germańskich. Różnice te wynikały głównie z faktu, iż jedne z nich przebywały od dłuższego czasu w granicach imperium (np. żołnierze służyli w armii rzymskiej), a inne pozostawały dłuższy czas poza jego granicami. W V w. podzieliły się one na plemiona wschodnie (Burgundów, Gotów, Wandalów), zachodnie (Franków, Sasów) i północne (Jutów, Skandynawów). Pierwotnie Germanowie tworzyli państewka plemienne; na czele danego plemienia stał król – konung (zaś w plemionach, w których nie wykształciła się władza królewska, rządzili naczelnicy), wybierany przez wiec, i to wiec miał faktyczną władzę. Społeczeństwa germańskie dzieliły się zasadniczo na dwie grupy: ludzi wolnych i niewolnych. W niektórych plemionach, np. u Sasów, występowała jeszcze grupa pośrednia, tak zwani półwolni (tworzyła ją ludność podbita lub członkowie uzależnionego plemienia). Germanowie byli ludem rolniczym, zajmowali się również hodowlą. Niemały udział w dochodach stanowiły także łupy wojenne. W IV–V w. każda większa konfederacja germańska liczyła ok. 100 tys. ludzi, w tym ok. 15–20 tys. zdolnych do noszenia broni. Królowie (naczelnicy) nie czuli się początkowo związani ani z terenami (byłego imperium rzymskiego), na które rzuciły ich losy, ani z ludnością, która zamieszkiwała te tereny.

Fotografia współczesna. Osoby przedstawione na zdjęciu ubrane są w stroje germańskie. Wskaż najbardziej rzucające się w oczy różnice między ubiorem Germanów a Rzymian. Źródło: dostępny w internecie: lubiehrubie.pl/region/wioska- gotow-bedzie-sie-rozbudowywac [dostęp 2.07.2019 r.], tylko do użytku edukacyjnego.

duchownych w 496 roku. Chlodwig zyskał uznanie i poparcie papieża, a także cesarstwa bizantyjskiego jako pierwszy władca katolicki wśród ludów germańskich. Decyzja ta okazała się słuszna, jak pokazała przyszłość. Tylko Frankom udało się zbudować państwo, które przetrwało kilka stuleci i z którego w wiekach IX–X powstały monarchie Francji i Niemiec. Z przykładu Chlodwiga korzystali w kolejnych latach inni władcy państw germańskich i przyjmowali chrzest w obrządku łacińskim, rezygnując z pogaństwa lub wcześniej przyjętego arianizmu.

Mapa przedstawiająca rozwój imperium Franków w latach 481–814. Która kraina była zalążkiem imperium? Jakie współczesne państwa leżą w granicach dawnego imperium? Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Obszar państwa Franków stanowił własność księcia – patrymonium. Na wiecach zapadały decyzje o wojnie i pokoju, dokonywano podziału łupów i obierano wodza‐księcia, ponieważ w pierwszym okresie istnienia państwa tron książęcy nie był dziedziczny. Dwór monarszy składał się z dostojników świeckich i duchownych. Najważniejszą osobą po księciu był majordom (majordomus), który zastępował władcę we wszystkich sprawach w czasie jego nieobecności.

Królestwo Burgundów

Na początku V w. (w czasach rzymskich) Burgundowie zajęli południowo‐wschodnią Galię i utworzyli I Królestwo (lata 413–436; zostało ono rozgromione przez Rzymian). Za czasów Cesarstwa Zachodniorzymskiego i po jego upadku istniało II Królestwo (lata 443– 534), w roku 534 podbite przez Franków.

Królestwo Wizygotów

Wizygoci już w czasach rzymskich osiedlili się w południowo‐zachodniej Galii. Wkrótce zajęli cały Półwysep Iberyjski (m.in. w 586 r. założone na tych terenach państwo Swebów). W tym okresie na mapie po raz pierwszy, jako liczący się ośrodek władzy, pojawia się Barcelona; w 531 r. stała się ona na krótko stolicą Królestwa Wizygotów, a w roku 548 stolicę przeniesiono do Toledo (dzisiejszej Kastylii), które to pozostało stolicą do końca istnienia państwa Wizygotów. Natomiast o Madrycie jeszcze przez kilkaset lat niewielu słyszało. Na terenie państwa Wizygotów długo funkcjonowały dwa równoległe systemy prawne: jeden dla ludności rzymskiej, drugi gockiej. Ten podział został zniesiony dopiero w 654 roku. Od tego momentu przyspieszyło zacieranie się różnic między obu społecznościami i zaczęło się tworzenie narodów hiszpańskiego i portugalskiego. Wizygoci położyli zatem podwaliny pod późniejsze państwa Hiszpanii i Portugalii. Hiszpańskie Królestwo Wizygotów istniało ponad 200 lat.

Częste walki o tron i problemy religijne osłabiły państwo Wizygotów, ostatecznie podbili je Arabowie (lata 711– 718). Czy królestwo Wizygotów pokrywa się z granicami dzisiejszej Hiszpanii? Wskaż różnice. Źródło: Contentplus sp. z o. o. na podstawie Wojwoj, Tłumaczenie Reino de los visigodos.svg, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Migracja plemion Wizygotów. Skąd przybyli Wizygoci? Źródło: Contentplus sp. z o. o. na podstawie Asta, Wikimedia Commons, domena publiczna.

z Bizancjum, które ostatecznie utrzymało skrawki półwyspu. Nie zdołali więc podbić całej Italii; obronił się przed nimi sam Rzym. Ludność nadmorska okolic Niziny Padańskiej ukryła się przed Longobardami na wyspach, dając początek nowemu miastu – Wenecji.

Longobardowie, w przeciwieństwie do swych poprzedników (Ostrogotów), porzucili politykę ugodową wobec ludności rzymskiej. Od początku uznali ją za ludność podbitą.

Anglia

Do Brytanii wtargnęły głównie plemiona Anglów i Sasów i zepchnęły Celtów na zachód i północ wyspy (Walia, Szkocja). Germanowie zasiedlili większość wyspy, ale nie założyli jednego dużego państwa, lecz szereg drobnych królestw, które objęto wspólnym określeniem – Anglia. W wiek VII Brytania weszła jako mozaika walczących ze sobą królestw, ochrzczonych, ale hołdujących nadal plemiennym zasadom ustrojowym. Obok królów najważniejszą rolę odgrywała arystokracja, skupiona wokół naczelników, na niej bowiem spoczywał militarny wysiłek obrony ziemi oraz prowadzenia wypraw.

Chrysanizacja Europy

Germanowie do V w. pozostawali w większości poganami; wcześniejszej chrystianizacji uległy tylko te ludy, które znalazły się w orbicie wpływów Cesarstwa Rzymskiego. Przyjmowały one chrześcijaństwo wyznania ariańskiego. Najwcześniej arianizm przyjęli Wizygoci (u schyłku IV w.). W kolejnym stuleciu pogaństwo porzucili i przyjęli arianizm Wandalowie i Burgundowie.

W drugiej połowie VIII w. (774 r.) państwo Longobardów zostało podbite przez Karola Wielkiego, władcę Franków, i włączone do jego imperium. Który ród miał większe wpływy na półwyspie - Longobardów czy Bizantyjczyków? Źródło: Contentplus sp. z o. o. na podstawie, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Podział chrześcijaństwa na państwa rządzone przez arian i katolików w 495 roku. Źródło: Contentplus sp. z o. o. na podstawie PioGal, Praca własna. Baza mapy z zarysem kontynentów pochodzi z przerobionego pliku autorstwa Flappie., licencja: CC BY-SA 4.0.

Przełomowe okazało się przyjęcie chrztu w obrządku łacińskim (katolickim) przez Franków (Chlodwig I wraz z 3 tys. wojowników). Chrzest dał mu przewagę nad pozostałymi plemionami germańskimi i ułatwił integrację społeczeństwa państwa Franków. Pierwszy władca wizygocki (król Hermenegild) przeszedł na katolicyzm w drugiej połowie VI w. ( r.). Longobardowie, wcześniejsi wyznawcy arianizmu, przyjęli katolicyzm w VII w. Chrystianizację przybyłych do Wielkiej Brytanii ludów germańskich rozpoczęto pod koniec VI w. (od 597 r.) z inicjatywy papieża Grzegorza I (Wielkiego). Udało się schrystianizować południową część Anglii. Przyjmowanie katolicyzmu pomagało zacierać różnice między ludnością germańską a rzymską, tym samym przyśpieszając integrację społeczeństw zamieszkujących nowe państwa w Europie Zachodniej. Chrystianizacja była także źródłem regulacji stosunków międzynarodowych. Pozwalała uzyskać poparcie papieża i Bizancjum, co było istotnym elementem w budowaniu stabilizacji państw germańskich na gruzach Cesarstwa Rzymskiego.

Organizacja królestw germańskich

Proces kształtowania się nowych organizmów państwowych na gruzach cesarstwa zachodniorzymskiego najczęściej przebiegał według podobnych zasad. Nowe państwa nawiązywały do organizacji państwa rzymskiego, pozostawiając miejscowej ludności prawo rzymskie oraz większość rzymskich instytucji i administrację cywilną (lokalną), którą w pierwszych latach funkcjonowania obsadzano również miejscową ludnością, ponieważ Germanowie nie znali prawa rzymskiego. Wprowadzali oni jednak swoje elementy organizacji państwowej, tworząc tym samym nowy model państwa. Wyłącznie Germanowie

monarchia dziedziczna

typ monarchii charakteryzujący się dziedziczeniem tronu w ramach jednej dynastii; w momencie śmierci lub abdykacji monarchy władzę przejmuje dotychczasowy następca tronu, którym jest najczęściej najstarszy potomek poprzedniego monarchy, a w razie jego braku – najbliższy krewny

patrymonium

(łac. rodowy majątek, dziedzictwo) majątek (własność) ojca, przekazywany najstarszemu synowi lub całej jego rodzinie

pogaństwo

dla chrześcijan: wyznawanie religii niechrześcijańskiej; wiara w wielu bogów

wiec

zgromadzenie wszystkich wolnych mężczyzn, wojowników plemienia, którzy posiadali uprawnienia polityczne, prawodawcze i sądownicze

Słowa kluczowe

królestwa barbarzyńskie, królestwa Germanów, monarchie Germanów, romanizacja, Królestwo Franków (państwo Franków), Królestwo Burgundów, Królestwo Wizygotów, Królestwo Ostrogotów, Królestwo Longobardów, Anglia, Chlodwig I, Europa wczesnego średniowiecza

Bibliografia

M. Mączyński, Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV–V wiek, Warszawa 1996.

B. Zientara, Świt narodów europejskich, Warszawa 1985.

V. Fumagalli, Świt średniowiecza, Gdańsk 1996.

Narodziny średniowiecznej Europy, pod red. H. Samsonowicza, Warszawa 1999.

Wielka Historia Świata. T. 4. Kształtowanie średniowiecza, pod red.M. Salamona, Warszawa

Mapa interaktywna

Polecenie 1

Zapoznaj się z treścią mapy Europy i rozwiąż poniższe polecenia.

Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 2

Czy królestwa i państwa założone przez ludy barbarzyńskie dały podwaliny pod dzisiejsze państwa europejskie? Odpowiedź uzasadnij.

Polecenie 3

Zastanów się nad dalekosiężnymi skutkami tworzenia się królestw barbarzyńskich na zachodzie Europy. Zastanów się, z jakim innym procesem w historii możesz je porównać? Jakie dostrzegasz podobieństwa i różnice?

Twoja odpowiedź

Twoja odpowiedź

Ćwiczenie 3

Dokończ zdanie – odpowiedź wybierz spośród podanych.

Pozostałością po imperium rzymskim w państwach germańskich powstałych w wiekach V– VI…

była administracja lokalna.

był tytuł władcy.

był militarny zarząd.

był charakterystyczny strój.

Ćwiczenie 4

Zaznacz, które z podanych stwierdzeń jest prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz Wszystkie królestwa germańskie powstałe w IV–V w. dały podwaliny pod współczesne państwa europejskie. Państwo Burgundów zostało wchłonięte przez Bizancjum. Armie ludów germańskich miały wpływ na przejście z ustroju plemiennego do ustroju monarchicznego w państwach germańskich. Arianizm był przyjmowany przez ludy germańskie w celu integracji z ludnością rzymską. Królowie monarchii germańskich nie poszli śladami Chlodwiga I w dziedzinie religii, którą wyznawali. Organizacja państw germańskich różniła się od organizacji państwa rzymskiego.

Ćwiczenie 5

Uzupełnij brakujące pola przenosząc właściwe pojęcie/nazwę.

Lud, którego działania wywołały wielką wędrówkę ludów., Władca królestwa germańskiego, który nosił tytuł namiestnika cesarza bizantyjskiego., Organ polityczny, który w organizacji plemiennej Germanów wybierał króla., Lud germański, który podbił państwo Swebów.

Opis Pojęcie

Lud, którego działania wywołały wielką wędrówkę ludów.

Władca królestwa germańskiego, który nosił tytuł namiestnika cesarza bizantyjskiego.

Organ polityczny, który w organizacji plemiennej Germanów wybierał króla.

Lud germański, który podbił państwo Swebów.

Ćwiczenie 6

Połącz nazwę ludu, który doprowadził do likwidacji danego państwa germańskiego, z nazwą państwa, które przestało istnieć.

Królestwo Ostrogotów Frankowie

Królestwo Longobardów Wizygoci

Królestwo Swebów Bizantyjczycy

Królestwo Burgundów Frankowie

Dla nauczyciela

Autor: Aneta Murawiecka

Przedmiot: historia

Temat: Powstanie państw w Europie Zachodniej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa: zakres podstawowy

VI. Europa wczesnego średniowiecza.

Uczeń:

3. opisuje proces tworzenia się państw w Europie, z uwzględnieniem ich chrystianizacji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, kompetencje cyfrowe, kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się, kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

uzyskuje podstawowe informacje o procesie powstawania państw w Europie Zachodniej w okresie wczesnego średniowiecza; odtwarza proces tworzenia się państw w Europie Zachodniej w okresie wczesnego średniowiecza; pozyskuje informacji o pierwszych państwach w Europie Zachodniej okresu wczesnego średniowiecza; poznaje i rozumie wpływ chrystianizacji na kształtowanie się państw w Europie Zachodniej okresu wczesnego średniowiecza; charakteryzuje pierwsze państwa w Europie Zachodniej okresu wczesnego średniowiecza; ocenia czynniki, które miały wpływ na powstawanie państw w Europie Zachodniej w okresie wczesnego średniowiecza.

Strategie nauczania:

konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

dyskusja, analiza źródeł.

Formy zajęć:

praca indywidualna; praca w parach lub w klasie (grupie); dyskusja.

Środki dydaktyczne:

komputer z dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat zajęć i poleca, by na jego podstawie uczniowie sformułowali cel lekcji oraz kryteria sukcesu.
2. Raport z przygotowań. Zalogowany na platformie nauczyciel, przy użyciu raportu, kontroluje przygotowanie uczniów do lekcji: weryfikuje, którzy uczniowie zapoznali się z udostępnionym e‐materiałem. Nauczyciel poleca, aby uczniowie w parach opracowali mapy myśli związane z tematem. Wybrana osoba z danej pary przedstawia przygotowane propozycje, a ochotnik zapisuje je na tablicy. Pozostali uczniowie się do nich odnoszą i uzupełniają je o swoje propozycje.

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie 2: „Czy królestwa i państwa założone przez ludy barbarzyńskie dały podwaliny pod dzisiejsze państwa europejskie? Odpowiedź uzasadnij”. Poleca uczniom, aby podzielili się na grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.
2. Uczniowie pracują w parach. Analizują treść polecenia 3: „Zastanów się nad dalekosiężnymi skutkami tworzenia się królestw barbarzyńskich na zachodzie Europy. Zastanów się, z jakim innym procesem w historii możesz je porównać? Jakie