Pobierz Powtorka z makroekonomii i więcej Notatki w PDF z Makreokonomia tylko na Docsity!
Funkcja konsumpcji C= a + bY Funkcja konsumpcji wprowadzona została do badań makroekonomicznych przez Keynesa. „a” - konsumpcja autonomiczna, zmienna egzogeniczna. To minimalna, niezbędna do przeżycia konsumpcja. Finansowana jest z oszczędności i wyprzedaży zasobów. Jest nie do zrealizowania w czasie długim.
Krańcowa Skłonność do Konsumpcji
„b” – współczynnik kątowy, zmienna endogeniczna, zależna od dochodu.krańcowa skłonność do konsumpcji Wyraża się wzorem: KSK= --
Funkcja konsumpcji pokazuje, że istnieje przewidywalna zależność między rozporządzalnym dochodem a konsumpcją. Im wyższy jest rozporządzalny dochód, tym wyższa jest konsumpcja. Funkcja konsumpcji jest różna w czasie długim i w czasie krótkim. W długim okresie wydatki konsumpcyjne i PKB rosną w zbliżonym tempie , natomiast w czasie krótkim wahania koniunkturalne wydatków konsumpcyjnych są mniejsze niż PKB.
- Rozróżniamy PKB i dochód rozporządzalny. PKB przewyższa dochód rozporządzalny o około 40%. Konsumpcja zależy od dochodu rozporządzalnego. Gdy wahania dochodu rozporządzalnego są małe, małe będą też wahania konsumpcji.
- W okresie recesji maleje różnica między PKB a dochodem rozporządzalnym- zmniejszają się podatki, rosną transfery, maleją zyski nie rozdzielone, gdyż przedsiębiorstwa nie zmniejszają adekwatnie do koniunktury dywidend. Zatem dochód rozporządzalny nie zmniejsza się w takim samym stopniu, co PKB.
Wyróżniamy trzy rodzaje dóbr konsumpcyjnych: dobra trwałe, nietrwałe i usługi. Usługi cechuje stały wzrost w czasie i brak wrażliwości na wahania koniunktury (patrz: służba zdrowia). Wydatki na dobra nietrwałe podlegają nieco większym wahaniom. Najbardziej wrażliwe na wahania koniunktury są wydatki na dobra trwałe. Konsumpcja stanowi około 2/3 wszystkich wydatków , a jej reakcja na zmiany dochodu jest kluczowym elementem analizy makr Konsumpcja zależy od wielu innych czynników poza dochodem, takich jak: bogactwo, oczekiwany dochód, czy relacja cen bieżących do cen oczekiwanych.
Konsument jest istotą bardziej złożoną- podejmowane przez niego decyzje konsumpcyjne nie zależą wyłącznie od rozmiaru dochodu rozporządzalnego (jak zakłada model keynesowski). Na jego decyzje silny wpływ wywierają także oczekiwania co do przyszłego dochodu, stanu koniunktury, czy sam wiek konsumenta.
Hipoteza dochodu absolutnego = wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od poziomu bieżących dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe, przy czym gdy dochody te wzrastają, wydatki konsumpcyjne też wzrastają, ale ich udział w dochodzie jest w miarę wzrostu dochodów coraz mniejszy. Jeżeli człowiek zaspokaja swoje podstawowe potrzeby, to wzrost dochodu spowoduje zwiększenie oszczędności, a nie wydatków na konsumpcję. Wskutek tego, gdy dochody wzrastają, można spodziewać się wzrostu oszczędności, a gdy dochody spadają, można spodziewać się zmniejszenia oszczędności.
Hipoteza dochodu relatywnego = Jamesa S. Duesenberry'ego, wielkość wydatków konsumpcyjnych poszczególnych osób nie zależy od ich dochodu, lecz od standardu życia w środowisku, w którym przebywają
Hipoteza dochodu permanentnego = przez Miltona Friedmana jakoby wydatki konsumpcyjne nie zależały od dochodu bieżącego, a raczej od dochodu permanentnego rozumianego jako przeciętny dochód, który spodziewa się osiągać jednostka w trakcie całego życia.Oznacza to, że człowiek w czasach prosperity wydaje mniej po to, by w gorszych czasach móc utrzymać dany poziom życia. Tak samo w czasach gorszych ludzie, żyją na kredyt spłacając go wtedy, kiedy maja większe dochody. Zatem poziom konsumpcji zależy przede wszystkim od dochodu, jakiego spodziewają się ludzie w czasie całego swojego życia, czyli od dochodu permanentnego, wszelkie nadwyżki ponad ten dochód zwane dochodem przejściowym nie wpływają znacząco na poziom konsumpcji.ludzie wykorzystują swoje oszczędności oraz pożyczki, aby utrzymać ją na dotychczasowym poziomie. Odwrotnie podczas ożywienia ** chwilowo wyższy dochód bieżący powoduje, że nieskonsumowaną jego część można zaoszczędzić na "czarną godzinę".
OszczędnościS = -a + (1-b)Y -a to oszczędności (lub ich ubytek) o charakterze autonomicznym (1-b)= KSO , czyli Krańcowa Skłonność do Oszczędności KSO wyraża się wzorem:
KSO jest zawsze ułamkiem i zawiera się w przedziale: 0<KSO< KSK + KSO = 1 , ponieważ każdą dodatkową jednostkę dochodu możemy przeznaczyć tylko na konsumpcję lub oszczędności. Dla niskich dochodów konsumpcja jest wyższa od bieżącego dochodu. Gospodarstwa domowe finansują część konsumpcji z nagromadzonych oszczędności lub pożyczają na poczet przyszłego dochodu. W obu przypadkach ich oszczędności są ujemne. Dla Y = Y 0 oszczędności wynoszą zero, cały dochód jest konsumowany. Gdy Y > Y 0 wtedy S > 0
Inwestycje = Inwestycje brutto + zmiana zapasów planowanych + zmiana zapasów nieplanowanych I = I (^) b + ∆ I (^) sp + ∆ I (^) s up
Cel inwestycji: powiększanie lub utrzymywanie zasobów kapitału fizycznego w postaci maszyn i urządzeń, budynków oraz zapasów.
Inwestycje: są częścią agregatowego popytu na towary, a ich zmiany wpływają zatem na zmiany popytu i dochodu narodowego, stanowią znaczącą i mało stabilną część wydatków, a ich gwałtowne zmiany mogą wywierać znaczący wpływ na popyt globalny, produkcje i zatrudnienie,przyczyniają się w długim okresie do rozbudowy zdolności wytwórczych gospodarki i wzrostu produkcji potencjalnej
Rozmiary inwestycji zależą od:
- Abstrahowanie od czynnika ludzkiego i nauki
społecznej
- Z wyjątkiem epizodów system cały czas w równowadze
- Zdeterminowany model makroekonomiczny właściwie
opisuje strategie jednostek
- Możliwe jest ustalenie z góry zmian w gospodarce na
przestrzeni dekad
- Mechanicystyczny sposób modelowania rynków
- Przyjęcie założenia, że istnieje całkowicie ustalony mechanizm przyczynowo-skutkowy, określający zachowania na poziomie
indywidualnym i zagregowanym
- Jeśli model nie pasuje do rzeczywistości tym gorzej dla tej drugiej. Najlepiej rzeczywistość zmienić! Obniżenie standardów
określających co stanowi adekwatny model
Ekonomia wiedzy niedoskonałej (IKE) 2007- Roman Frydman, Michael Goldberg- Imperfect Knowledge Economics
- Krytyczne podejście do modeli opartych na teorii racjonalnych oczekiwań
- modele tworzone w obrębie głównego nurtu są zawodne i nie przystają do rzeczywistości gospodarczej
- procesy społeczno-gospodarcze są przewidywalne w ograniczonym stopniu
- IKE obnaża absurd niektórych założeń oraz schematów myślowych stosowanych przez ekonomię neoklasyczną
- Identyfikuje ograniczenia analizy ekonomicznej, których badacz nie jest i nigdy nie będzie w stanie przezwyciężyć. Modele
ekonomiczne bazują na teorii racjonalnych oczekiwań, która przyjmuje racjonalność i przewidywalność postępowania
jednostek. Jednostki opisuje się przy pomocy symboli matematycznych.
- (^) Jednostki borykają się z niedoskonałą wiedzą na temat zjawisk ekonomicznych, dysponują niepełnymi, różnymi „okruchami”
wiedzy
- Modelowanie makroekonomiczne oparte o niewiarygodne mikropodstawy
Podstawę dla tworzenia nowych, alternatywnych względem istniejących propozycji ładu jest diagnoza dysfunkcji i ograniczeń
rozwojowych kapitalistycznej gospodarki rynkowej. Istnieją dwa, komplementarne względem siebie, nurty takich krytycznych
diagnoz. Pierwszy z nich, który można byłoby nazwać alterglobalistycznym, podnosi konsekwencje procesu globalizacji w jej
aktualnym kształcie oraz ich polityczne i społeczno-kulturowe implikacje. J. Kleer nazywa je generalnie zagrożeniami
rozwojowymi. Wskazuje, że globalizacja i powiązania gospodarek różnych krajów powstałe w wyniku rewolucji informatycznej
tworzą szereg pól konfl iktów interesu, które wcześniej nie istniały lub nie były widoczne. Obecny model kapitalistycznej
gospodarki rynkowej sprzyja koncentracji władzy ekonomicznej w rękach wielkich graczy, zarówno niektórych państw, jak i
instytucji międzynarodowych, a przede wszystkim wielkich ponadnarodowych korporacji i grup fi nansowych (Kleer, 2013, s.
29). Konsekwencje tego stanu rzeczy są destrukcyjne z punktu widzenia trwałości systemu i jakości jego funkcjonowania.
„Potęga ekonomiczna korporacji międzynarodowych daje możliwość ingerowania w sprawy państw, do których dotarł ich
kapitał. Stanowi ona też decydujący czynnik zakłócający czy wręcz uniemożliwiający funkcjonowanie wolnego rynku.
Doprowadziła bowiem do oligopolizacji czy wręcz do monopolizacji licznych obszarów rynku światowego, a także rynków w
poszczególnych państwach”
konstruowanie projektów/idei niewykonalnych nie musi być wcale bezsensowne. Krytyczna analiza problemów systemowych może
być zatem uzupełniana projektami rozwiązań, które jeśli nawet nie dają się wdrożyć w danym momencie, to stanowią ukierunkowanie
dla kierowanych wobec polityki gospodarczej rekomendacji. A więc tak jak mamy w wizji i misji organizacji – dążymy do misji i
staramy się jej dorównać. Podstawą dla tworzenia nowych, alternatywnych propozycji uporządkowania rynku jest zdanie sobie
sprawy z problemów i ograniczeń jakie niesie za sobą obecny system rynkowy: istnieją dwa nurty diagnostyczne
Nurt 1 – Nurt Alterglobalistyczny
- Mówi o problemie jaki niesie za sobą globalizacja
- Porusza aspekty konfliktów interesów wywołanymi rewolucją informatyczną
- Pokazuje że w kapitalizmie władza umiejscowiona jest w rękach najbogatszych państw i organizacji, które wywierają nacisk
na innych.
- Obrazuje jak rewolucja informatyczna podsyca konsumpcjonizm
- Tworzy technologiczne podłoże dla procesu finansyzacji Ruch alterglobalistyczny – ruch społeczno-polityczny aktywny w większości państw świata, różnorodny ideowo i niejednolity organizacyjnie. Za cel stawia sobie radykalną zmianę obecnych stosunków ekonomicznych, ekologicznych i społecznych, poprzez m.in.
budowanie globalnego społeczeństwa obywatelskiego.Należy rozróżnić dwa typy procesów globalizacyjnych: kulturowy i ekonomiczny. Alterglobaliści nie są przeciwnikami globalizacji kulturowej (globalne prawa człowieka, solidarność, zrównoważony rozwój, globalna etyka, itp.).W alterglobalizmie zawarta jest krytyka problemów dzisiejszego świata, wywoływanych – zdaniem uczestników ruchu – przez neoliberalną globalizację: postępująca degradacja środowiska naturalnego, postępująca degradacja kultur lokalnych, niszowych ,unifikacja kultury , narastanie antagonizmów narodowo-etnicznych, wyzysk pracowników wielkich korporacji ,wciąż nierozwiązane problemy Trzeciego Świata: analfabetyzmubóstwobrak dostępu do informacji, występowanie niewolnictwa , wzrastające dysproporcje ekonomiczne między bogatą Północą i biednym Południem.
- Nurt 2- Koncentracja na marnotrawnych charakterze globalizacji , Pokazuje rozwarstwienia dochodowe oraz wyczerpalność zasobów , Mówi o gospodarce umiaru, Brak wzięcia pod uwagę kosztów ekologicznych, Polega na dostosowaniu tempa rozwoju gospodarki do zachowania długookresowej harmonii na świecie
- Idea instytucji inkluzywnych- Punktem wyjścia staje się przypuszczenie iż o sposobie funkcjonowania systemu społeczno gospodarczego, jego możliwościach rozwojowych a także podatności na dysfunkcje i erozje decyduje charakter jego instytucji, Włączające (inkluzywne) – instytucje gospodarcze zezwalające na uczestnictwo wielkich mas ludzkich w działalności gospodarczej i zachęcające do niego. Wyzyskujące – instytucje, które nie mają cech inkluzywnych i ich celem jest wyzysk jednej części społeczeństwa przez drugą przez pozbawienie jej dochodu i majątku. Podstawowe rozróżnienie w tym zakresie wprowadzili D. Acemoglu i J.A. Robinson.
- Aby mieć charakter inkluzywny, instytucje muszą gwarantować własność prywatną i mieć oparcie w bezstronnym systemie prawa. Usługi publiczne muszą stworzyć równe warunki pozwalające wymieniać się towarami i usługami oraz zawierać umowy.Instytucje inkluzywane potrzebują w tym ujęciu państwa jako swego kreatora i strażnika
- Wyzyskujące - Koncentracja władzy w rękach nielicznej elity. Niewielkie ograniczenia nakładane przez władze , Ma charakter eksploatora
- Zatem przyglądając się każdemu aspektowi obecnego kryzysu, można zaobserwować, że jedyną jego przyczyną jest koncentracja władzy w jakiejś formie. Właśnie dlatego potrzebujemy demokracji inkluzywnej, ponieważ taka forma demokracji zapewnia obalenie systemu koncentracji władzy we wszystkich możliwych formach i umożliwia tworzenie warunków równego wykorzystania władzy politycznej, ekonomicznej, demokracja polityczna lub bezpośrednia sątypami spoteczenstwa, w ktorych ludzie bezpośrednio i kolektywnie decydują za siebie we wszystkich aspektach życia politycznego. Oznacza to, że w warunkach demokracji bezpośredniej każdy obywatel bierze udział w każdej dziedzinie życia politycznego. Włączające instytucje gospodarcze zezwalają na uczestnictwo wielkich mas ludzkich w działalności gospodarczej i zachęcają do niego (…). Aby mieć taki charakter, instytucje owe muszą gwarantować własność prywatną i mieć oparcie w bezstronnym systemie prawa, a także w zespole usług publicznych, które tworzą równe boisko, pozwalające wymieniać się towarami i usługami oraz zawierać umowy” (Acemoglu, Robinson, 2014, s. 90). Instytucje włączające potrzebują w tym ujęciu państwa jako swego kreatora i strażnika. W przeciwieństwie do nich „instytucje, które nie mają cech włączających, nazywamy instytucjami wyzyskującymi, ponieważ ich celem jest wyzysk jednej części społeczeństwa przez drugą przez pozbawianie jej dochodów i majątku” instytucje polityczne decydują w ostatecznym rachunku o kształcie instytucji gospodarczych, a w efekcie – o charakterze całego systemu. „Wyzyskujące instytucje polityczne koncentrują władzę w rękach nielicznej elity, a na jej wykorzystywanie władzy nakładają niewielkie tylko ograniczenia. Potem owa elita kształtuje zazwyczaj tak instytucje gospodarcze, aby eksploatować zasoby reszty społeczeństwa demokrację ekonomiczną - jako rządy ludu w sprawach ekonomicznych. Oznacza to, że ciało obywatelskie, czyli wszyscy dorośli obywatele - według definicji przyjętej przez zgromadzenie - wszyscy ludzie w odpowiednim wieku, którzy mają moc podejmowania decyzji, decydują na każdym głównym etapie procesu ekonomicznego, szczególnie w przy padkach, gdy rozpatrywane są podstawowe potrzeby. W demokracji inkluzywnej nie ma miejsca na prywatną własność zasobów pro dukcyjnych, środków produkcji, natomiast zasoby produkcyjne powinny należeć do ludzi. demokracja na poziomie społecznym, tzn. na poziomie mikro, miejsca pracy, domostwa, jed nostki edukacyjnej itd, W tych wszystkich miejscach powinna istnieć demokracja w sensie równego podziału władzy. Nie powinno być rozróżnienia pomiędzy pracownikami w miej scu pracy, nie powinno być podziału na mężczyzn i kobiety, na nauczycieli i uczniów itd. demokracja ekologiczna. Oznacza to, że demokracja inkluzywna ma na celu tworzenie warunków obiektywnych i subiektywnych tak, by człowiek, a zatem społeczeństwo ponownie zintegrowało się z przyrodą. obywatele decydują o produkcji, konsumpcji oraz pracy. Inaczej mówiąc, wszystkie ważne decyzje są podejmowane przez obywateli. Nie jest to przypadek gdyż nie należy zapominać, że jest to model gospodarki, w której nie ma miejsca na państwowość, czyli model, w którym państwo nie jest podstawowym elementem. System ten nie uwzględnia pieniądza, tzn. pieniądze nie pełnią takiej samej roli, jak w chwili obecnej. W systemie tym nie ma rynku, w sensie rynku rzeczywistego, natomiast istnieje rynek sztuczny. A zatem praktycznie wszystkie decyzje podejmowane są przez
obywatel. Redukcja systemu instytucji do jego formalnego aspektu –
- usankcjonowanych prawnie norm i zasad
- Przeświadczenia
- Nawyki
- Obyczaje
- Stereotypy myślowe
instytucją wyzyskującą może być system podatkowy, który odbiera więcej niż połowę wartości dodanej, a tak się dzieje w wielu państwach zachodniej Europy. Jeśli państwo nie dba o prawo własności i stosuje wywłaszczenia, to jest to także przykład, że działają w nim instytucje wyzyskujące. Wysokie bariery wejścia na rynek, kapitalizm kolesiów, silna pozycja monopoli, przywileje handlowe, wszystko to są instytucje wyzyskujące.
- Instytucje wymagające rekonstrukcji: System stanowienia i egzekwowania prawa
System podatkowy Prawo pracy Cykl wyborczy
Należy zmienić: Zmienność i złożoność regulacji prawnych. Nadmierna szczegółowość
Należy zmienić: Nie spełnia funkcji fiskalnej, redystrybucyjnej i prorozwojowej. Podatki są
Należy zmienić:Wykluczanie kreatywności pracowników Rentowność przedsiębiorstw
Należy zmienić: Priorytet celów wyborczych przed długookresowymi
walutowego. W okresie długim rozmiary produkcji powracają do poziomu wyjściowego i wszystkie ceny pieniężne rosną proporcjonalnie do powiększenia się podaży pieniądza. Zakup aktywów dokonany przez bank centralny w rezultacie prowadzi automatycznie do powiększenia krajowej podaży pieniądza, natomiast każda sprzedaż aktywów przez bank centralny automatycznie powoduje zmniejszenie się podaży pieniądza. Rezerwa obowiązkowa jaką muszą utrzymać banki komercyjne, wyznaczona jest przez Radę Polityki Pieniężnej NBP. Banki mogą utrzymywać wyższe rezerwy, ale nie mogą utrzymywać mniejszej niż wyznaczony jej poziom minimalny. Konieczność tworzenia obowiązkowej rezerwy finansowej wynika stąd, że banki komercyjne mają zdolność tworzenia dodatkowej siły nabywczej na rynku pieniężnym, co mogłoby w pewnych okresach kolidować z polityką banku centralnego. Jeśli np. wkłady w bankach komercyjnych wynoszą iączme 100 min złotych, a obowiązkowa rezerwa wynosi 10% czyli 10 min złotych, wówczas obniżenie obowiązkowej rezerwy tylko o 1.% zwalnia ł min złotych i umożliwia swobodne dysponowanie nią na działalność kredytową banków. Zwiększenie tej rezerwy z 10 do 11% jest równoczesne ze zmniejszeniem dopływu pieniądza do obiegu. Ta metoda jest powszechnie stosowanym instrumentem oddziaływania na rozmiary kredytów w skali kraju'.
Reguła Taylora: zalecenie dla banku centralnego, na jakim poziomie ustalić krótkoterminową stopę procentową, aby sprzyjać osiągnięciu przez gospodarkę stanu równowagi, w sytuacji gdy poziom inflacji odchyla się od celu inflacyjnego średniookresowego, a tempo wzrostu gospodarczego różne jest od wartości oczekiwanej. Punktem odniesienia dla wyznaczenia odpowiedniego poziomu stopy procentowej jest poziom bezrobocia stabilizujący poziom inflacji (NAIRU). Zaleca się podniesienie stopy procentowej przy poziomie bezrobocia niższym od NAIRU, a obniżenie przy poziomie bezrobocia wyższym od NAIRU ; ib=ir+pi+g1∗(pi−pp)+g2∗(yi−yp)
ib- krótkoterminowa stopa procentowa banku centralnego ir - wysokość realnej stopy procentowej pi - rzeczywisty poziom inflacji pp - cel inflacyjny yi - tempo wzrostu gospodarczego yp - potencjalne tempo wzrostu gospodarczego
g1,g2 - wyznaczane empirycznie wagi jakie dany bank centralny przykłada odpowiednio do stabilizacji inflacji i tempa wzrostu
■ zmiany podaży pieniądza nie wywierają żadnych realnych skutków w gospodarce. W długim okresie jedynym skutkiem
wzrostu podaży pieniądza jest proporcjonalny wzrost ogólnego poziomu cen.
Kapitalizm państwowy w teorii- W ogólnym rozumieniu KP to system ekonomiczny, w którym środki produkcji są̨ w większości prywatne, ale państwo sprawuje kontrolę nad alokacją kredytu i inwestycji. Jest gospodarką towarową (typ gospodarki , który charakteryzuje się tym, że producenci wytwarzają produkty na wymianę, czyli na sprzedaż.) Dominuję model pracy głównie pracy najemnej której celem jest wypracowanie wartości dodatniej .Cały przemysł i produkcja jest w rękach państwa który ma monopol produkcyjny. KP ma swoją stronę
strukturalną i operacyjną, realną i regulacyjną. Ta pierwsza wynika z zasobów podlegających państwu i stopnia ich podległości pryncypałowi, czyli władzy politycznej. Druga natomiast to sposób regulacji przez państwo kredytu, opodatkowania, subsydiów, gwarancji kredytów, protekcji dla inwestycji zagranicznych itd. Kapitalizm państwowy cechuje nasilenie nie tyle redystrybucyjnej, ile alokacyjnej funkcji państwa
odpowiedzią na populistyczne i nacjonalistyczne nastroje społeczeństw może być jedynie opiekuńczy interwencjonizm państwowy, obiecujący w niespokojnych czasach złudne poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego i społecznego. Sprzyjał temu przykład idący z Chin ‒ jedynego dużego kraju, który nie tylko nie odczuł skutków kryzysu sprzed 10 laty, ale rozwijał się cały czas w nadzwyczajnym, z punktu widzenia Zachodu, tempie, stając się potęgą gospodarczą i technologiczną, a także drugim po Stanach Zjednoczonych mocarstwem światowym. Chiński system gospodarczy, określany od dawna jako „kapitalizm sterowany przez państwo” (state-led capitalism), a krócej – po prostu jako kapitalizm państwowy. W kapitalizmie państwowym istnieje co prawda – podobnie jak w kapitalizmie liberalnym – obszerny sektor prywatny oraz podstawowe instytucje gospodarki kapitalistycznej, jak rynek towarów, rynek kapitałowy czy wymienialny pieniądz, ale ich rola i zasady funkcjonowania są w znacznym stopniu określane arbitralnie przez państwo. Kluczowe dla kapitalizmu państwowego jest woluntarystyczne oddziaływanie państwa na gospodarkę, silne wkraczanie w sferę rynku „widzialnej ręki” państwa, to znaczy przedkładanie ‒ zarówno w założeniach (regułach) polityki gospodarczej, jak i w jej praktyce ‒ kryteriów politycznych nad ekonomicznymi czy społecznymi. Kapitalizm państwowy w pełnej postaci jest charakterystyczny dla krajów niżej rozwiniętych, w których ustrój liberalnej demokracji jest nieugruntowany, albo nawet nieobecny, zaś związki sfery polityki i gospodarki są historycznie stosunkowo ścisłe. W Chinach, Brazylii, większości krajów Trzeciego Świata oraz dużej grupie krajów postsocjalistycznych, z Rosją na czele, nie tylko istnieje obszerny sektor przedsiębiorstw kontrolowanych przez państwo, ale bardzo często władze publiczne przy używaniu różnych narzędzi manipulują rynkami dla osiągania różnorodnych, pozaekonomicznych celów.
W ramach procesów prywatyzacyjnych (masowa prywatyzacja, program kredytów za akcje) ukształtowały się wielkie grupy finansowe, zwane oligarchami, które na jakiś czas osiągnęły znaczne wpływy polityczne i ekonomiczne. Podobne problemy krajów rozwijających się, wielkich firm, często kontrolowanych przez rodziny i narodowe grupy produkcyjne i finansowe, występowały przykładowo w Meksyku, Brazylii, Korei Południowej, Malezji, RPA, ale też we Włoszech czy Szwecji24. Powstanie elit ekonomicznych przynosiło także pozytywne efekty. Rosja zawdzięcza oligarchom szybszą restrukturyzację socjalistycznych monopoli, szczególnie w porównaniu z ciągle państwowym Gazpromem. Oligarchowie, podlegając procesom internacjonalizacji swoich firm, zainteresowani byli przestrzeganiem praw własności, dlatego że zagraniczni partnerzy oczekują firm z zachodnim typem własności i zarządzania.
Kapitalizm państwowy w praktyce : Społeczeństwo jest podzielone i wyzyskiwane
- Prawdziwe zyski nie otrzymuje grupa pracująca lecz kierująca
- Państwa te posiadają takie samo PKB jak niektórzy inni giganci ekonomistyczni kosztem tego głównie przez zredukowanie świadczeń socjalnych, edukacyjnych, zdrowotnych czy emerytalnych, co spowodowało drastyczny wzrost nierówności i degradację środowiska
- Posiad w praktyce te same cechy co kapitalizm nie państwowy Główna różnica miedzy kapitalizmem a kapitalizmem państwowym: Jest to całkowite zespolenie w jednych rękach całej władzy politycznej i ekonomicznej przez państwo co zasadniczo umożliwia skuteczniejsze zarządzanie kapitałem w interesie jego właściciela.
Aspekty kulturowe kapitalizmu państwowego: Czynniki kulturowe są ważnym komponentem odpowiedzi na pytanie o źródła KP i jego
różne postacie. W krajach KP często personalne regulacje zastępują instytucje prawne. W Chinach jest to guanxi (nieformalne sieci powiązań) i korupcja, w Rosji – nepotyzm i korupcja określone terminem blat. Guanxi to idiom oznaczający społeczne sieci kształtujące społeczeństwo chińskie. Guanxi opiera się na konfucjańskiej kulturze chińskiej. Nieformalne więzi pozwalają wzmocnić nieefektywną infrastrukturę prawną, budują sieci powiązań, zaufanie, „kapitalizm bez kontraktów”27. Jednak chińskie guanxi powoduje odmienne skutki niż rosyjski blat, o czym świadczy chociażby wartość i struktura inwestycji zagranicznych napływających do tych krajów. Na guanxi korzysta system gospodarczy, a blat wykorzystują elity polityczne i gospodarcze. Guanxi jest bardziej produktywne, ma służyć rozwojowi firmy, natomiast blat to raczej sposób redystrybucji bogactwa, a nie inwestowania w przedsiębiorstwa (system „kapitalistów bez kapitalizmu”)28. Powoduje to, że chińskie firmy mają charakter familijny, a rosyjski blat oparty jest na bezpośredniej korupcji. W Chinach guanxi to raczej zobowiązanie niż relacja ułatwiająca dostęp do rzadkich zasobów29. Blat nawiązuje do czasów radzieckich, guanxi – do konfucjańskich relacji familijnych. W systemie konfucjanizmu centralnymi instytucjami są patriarchalne państwo, rodzina i klan, stąd hierarchiczne, diadyczne relacje: rodzice–dziecko, mąż–żona, starszy–młodszy itp., w których każdy odpowiada za każdego. W Rosji to tylko zamknięty krąg zaufanych, użytecznych ludzi, wykorzystywanych we własnym interesie w celu „pogoni za rentą”. W Chinach guanxi jest bardziej otwarte i nie rozróżnia „przyjaciół” i „użytecznych ludzi”. Pewne formy guanxi prowadzą do korupcji i nepotyzmu, ale ogólna praktyka nie jest traktowana jako antyspołeczna, natomiast w Rosji blat to system oszukiwania i za taki jest uważany30. W Chinach przyjaźń to element ogólnego systemu guanxi, a w Rosji blat to forma relacji przyjacielskich31. Guanxi, podkreślające relacje hierarchiczne, bardziej sprzyja kapitalizmowi i produkcji niż rosyjski blat opierający się na równości między przyjaciółmi. Jeśli połowa zatrudnionych należy do przyjaciół lub krewnych, to rodzi się problem zarządzania firmami. W Azji ludzie od urodzenia uwikłani są w sieć zobowiązań wobec innych, od rodziny do państwa. Chińska partia ma większe możliwości i woli kontroli korupcji niż państwo rosyjskie32. W Chinach do partii komunistycznej należy 80 mln osób. W 1999 r. tylko 3% prywatnych firm miało swoje komórki partyjne, obecnie jest to 13%33. Takie neopatrymanialne stosunki tworzą dynamikę i relacje biznesowe. To instytucjonalny klientelizm, dotyczący też firm prywatnych,
utrudniający indywidualistyczną innowacyjność. Choć w Japonii w 2000 r. tylko 10% spółek było kontrolowanych przez rodziny, to już w Korei Południowej czy na Tajwanie dotyczyło to 50% firm, a Tajlandii, Malezji czy Filipinach – ok. 70%.
Nowe formy klientelizmu: Układ nieformalnych zależności typu ekonomiczno-politycznego, w ramach których wpływowy decydent polityczny (lub zasobny dysponent dóbr ekonomicznych) – (patron) roztacza opiekę nad osobą (lub grupą społeczną) – (klientela) w zamian za poparcie polityczne.
- Promowanie państwowo-rynkowej kooperacji poprzez zacieśnianie relacji pomiędzy państwem i sektorem prywatnym
- Biznes jako kultywacja personalnych i społecznych relacji
- Azjatyckie tygrysy: Pierwotnie popularna nazwa czterech wschodnioazjatyckich państw − Korei Południowej, Tajwanu, Singapuru i Hongkongu − których wspólną cechą był szybki wzrost PKB
- Strategia promująca eksport
- Zwiększenie bezpieczeństwa zaopatrzeniowego
- Na podstawie doświadczeń azjatyckich tygrysów możemy wywnioskować jakie są warunki sukcesu kierowanego kapitalizmu
- Stabilizacja makroekonomicna gospodarki
- Dominacja sektora prywatnego
- Profesjonalna administracja średniego szczebla
- Ciągłość polityki gospodarczej zapewniona przez autorytarne reżimy(władza jest skupiona w rękach przywódcy i jego najbliższego środowiska. Decyzje podejmowane przez przywódcę autorytarnego zatwierdzane są przez podporządkowany mu parlament. W systemie ważną rolę sprawuje cenzura, policja polityczna i wojsko, które są narzędziami do tłumienia przejawów działalności opozycyjnej i niezadowolenia społecznego)
- Otwarcie gospodarki na rynek światowy i proeksportowa strategia rozwoju
- Wolny rynek pracy
- Niski udział obciążeń podatkowych i wydatków na cele socjalne
- (^) Wysoka stopa oszczędzania i inwestowania
- Nakietowanie działalności Państwa na tworzenie lepszych warunków rozwoju Istnieją tam jednak odpowiednie warunki instytucjonalne w postaci np. bardzo dobrej służby cywilnej, dyscypliny obywateli, doskonałej infrastruktury, wykształconej siły roboczej, otwartej gospodarki, niskich podatków i przestrzegania zasad prawnych, a także praktycznie wyeliminowanej korupcji. próby modernizacji oparte na państwie, w słabym otoczeniu instytucjonalnym, nawet w formalnie
demokratycznym (Ameryka Łacińska, wybrane kraje afrykańskie, Indie, Rosja) oraz przy niedoinwestowanej infrastrukturze i przy słabym kapitale ludzkim przynoszą inne efekty, niż te, które dały sukces azjatyckim tygrysom, a potem Chinom. Oprócz tego KP stosowany w systemach demokratycznych może być mniej skuteczny z powodu wymogów zachowania procedur demokratycznych (Brazylia, Indie). Kraje autorytarne mogą być mniej uzależnione od „pogoni za rentą”, a bardziej nastawione są na wytyczone cele. Mniejsze znaczenie ma także osiąganie konsensusu wśród istniejących grup interesów. Kapitalizm państwowy bowiem to nie tylko zagrożenie naruszania zasad uczciwej gry rynkowej w skali międzynarodowej, ale też koszty, które ponoszą te kraje i ich obywatele. Są to koszty utraconych możliwości (tzw. koszty alternatywne) oraz koszty jawne ponoszone przez konsumentów i prywatnych producentów subsydiujących eksport, czy niższe oprocentowanie kredytów dla sektora państwowego. Firmy państwowe są mniej efektywne niż prywatne, dobrze wykorzystują inne rozwiązania technologiczne, ale są mało innowacyjne, stąd pojawiają się kolejne koszty utraconych możliwości. Kapitalizm państwowy nie gwarantuje dynamiki gospodarczej, o czym świadczy spowolnienie w ostatnim okresie w Chinach i jeszcze większe w Brazylii, Meksyku czy Rosji. Oznacza to, że rozwój metodą KP ma swoją cenę. Jest nią utrata innowacyjności, niska efektywność inwestycji SOE, korupcja, przeregulowanie, czy przeinwestowanie (problemem nietrafionych inwestycji i złych długów w bankach). Stąd zgodzić się chyba trzeba z stwierdzeniem, że „KP może być wyzwaniem krótkookresowym dla systemów wolnorynkowej gospodarki, ale w długim okresie jest wyzwaniem dla samego siebie”42. Prawdopodobnie w najbliższym czasie kraje KP staną przed wewnętrznymi problemami wynikającymi z ich natury, które towarzyszą rozwijającemu się sektorowi prywatnemu i klasom średnim oraz wyzwaniom rynków globalnych.
Konsumpcja autonomiczna – wielkość wydatków na zakup dóbr ( konsumpcji), która jest niezależna od dochodu. Jest to określone minimum zapewniające egzystencję. To, że jest niezależne od dochodu oznacza, ze nawet przy dochodzie równym 0 utrzymuje ona stałą wartość w przeciwieństwie do konsumpcji bieżącej, która jest uzależniona od wysokości dochodu (o tym, jaka część dochodu jest konsumowana decyduje krańcowa skłonność do konsumpcji).Łączny poziom konsumpcji jest określany przez sumę konsumpcji autonomicznej i konsumpcji bieżącej.
Bańka spekulacyjna powstaje wtedy, kiedy cena
rynkowa danego aktywa, na przykład akcji lub nieruchomości, przewyższa jej wartość
fundamentalną. Ponieważ trudno określić, dlaczego powstała taka sytuacja, bańki często
odkrywane są w ich późnych etapach. Nie jest zbyt trudne jednak ujawnić bańkę spekulacyjną,
kiedy już pękła. Ogólnie rzecz biorąc, bańka spekulacyjna tworzy się wtedy, kiedy spełnia
następujące kryteria:
• Cena rynkowa jest powyżej rzeczywistej ceny fundamentalnej
• Obecność elementów nowatorskich
• Późniejsze oczekiwania zwrotu z inwestycji
• Musi kiedyś pęknąć
efektem baniek spekulacyjnych jest to, że ścisła grupa inwestorów staje się bogatsza, a bardzo
duża grupa inwestorów biedniejsza i w związku z tym posiada mniej pieniędzy do wydania.
Oznacza to, że wydatki na konsumpcje społeczeństwa maleją, co ma negatywny wpływ na
gospodarkę i może nawet spowodować recesję. Im większa ilość kapitału i osób bierze udział w
tym procesie, tym większy wpływ na gospodarkę.
