Pobierz Pozaprzyrodnicze czynniki wzrostu produkcji rolniczej w ... i więcej Notatki w PDF z Rolnictwo tylko na Docsity! BRONISŁAW GÓRZ Pozaprzyrodnicze czynniki wzrostu produkcji rolniczej w gospodarstwach indywidualnych województwa nowosądeckiego (stan i zróżnicowanie przestrzenne) O b s z a r y w c h o d z ą c e w s k ł a d w o j . n o w o s ą d e c k i e g o c h a r a k t e r y z u j e n a o g ó ł n i s k a , n a t u r a l n a p r o d u k c y j n o ś ć z i e m i z w i ą z a n a z e z n a c z n y m w y n i e s i e n i e m n a d p o z i o m m o r z a , s k r ó c o n y m o k r e sem w e g e t a c j i i d użym u d z i a ł e m t e r e n ó w s t o k o w y c h , p o d l e g a j ą c y c h e r o z j i / S t a r k e l , 1 9 7 7 ; C a p u t a , 1 9 7 5 ; Z a b i e r o w s k i , 1 9 7 7 / . G łó w n a c z ę ś ć j e g o p o w i e r z c h n i / o k o ł o 2 / 3 / p o ł o ż o n a j e s t n a w y s o k o ś c i o d 5 0 0 - 1 0 0 0 m n . p . m . , a t y l k o 3 ,3 % p o n i ż e j 3 0 0 m / p o r ó w n a j w y k r e s 1 / . Pod w z g l ę d e m w a r t o ś c i r o l n i c z e j s i e d l i s k k o r z y s t n i e j w y r ó ż n i a j ą s i ę j e d y n i e w s c h o d n i e i p ó ł n o c n o - w s c h o d n i e c z ę ś c i w o j e w ó d z t w a o b e j m u j ą c e : K o t l i n ę S ą d e c k ą , P o g ó r z e R o ż n o w s k i e i N o w o s ą d e c k i e o r a z z n a c z n ą c z ę ś ć B e s k i d u W y s p o w e g o , na k t ó r y c h w y k s z t a ł c i ł y s i ę ś r e d n i o i n t e n s y w n e k i e r u n k i u ż y t k o w a n i a z i e m i : z b o ż o w o - o k o p o w e , z d użym u d z i a ł e m s a d ó w i w a r z y w o r a z z i e m n i a k ó w / P r z e m i a n y s t r u k t u r y . . . , 1 9 7 8 ; F i a ł e k 1 9 6 6 ; G u z i k 1 9 8 1 ; M a c k o , 1 9 7 7 / . W e d łu g o c e n y 0 . G ó r a l c z y k a / 1 9 8 0 / w o j . n o w o s ą d e c k i e w y k a z u 203 j e d u ż y n i e d o b ó r z i e m i w s t o s u n k u d o l i c z b y s t a ł y c h m i e s z k a ń c ó w . A k t u a l n i e n a 1 m i e s z k a ń c a przypada o k o ł o 4 0 a r ó w u ż y t ków r o l n y c h i n i e c a ł e 3 0 a r ó w g r u n t ó w o r n y c h , a w i ę c o p o n ad 1 / 3 m n i e j n i ż p r z e c i ę t n i e w P o l s c e . R ó w n o c z e ś n i e w r e l a c j i d o ś r e d n i c h w a r u n k ó w k r a j o w y c h w o j e w ó d z t w o t o c e c h u j e d o ś ć w y s o k i e w y k o r z y s t a n i e n a t u r a l n e j p r o d u k c y j n o ś c i z i e m i , z w i ę z a n e g ł ó w n i e z e z n a c z n y m z a t r u d n i e n i e m s i ł y r o b o c z e j i z g o d n y m n a o g ó ł z w a r u n k a m i n a t u r a l n y m i d o b o r e m k i e r u n k ó w g o s p o d a r o w a n i a . D a l s z y w z r o s t p r o d u k c j i w t u t e j s z y m r o l n i c t w i e z a l e ż e ć b ę d z i e z a r ó w n o o d s k u t e c z n o ś c i z a s t o s o w a n i a t r a d y c y j n y c h c z y n n i k ó w p r o d u k c j i , w tym g ł ó w n i e s i ł y r o b o c z e j , j a k r ó w n i e ż o d d o p ł y w u ś r o d k ó w m a t e r i a l n y c h w p o s t a c i m a s z y n r o l n i c z y c h , n a w o z ó w m i n e r a l n y c h i u s ł u g , a t a k ż e s p e c j a l i z a c j i p r o d u k c y j n e j i p r z e s t r z e n n e j r o l n i c t w a . W o p r a c o w a n i u p o d d a n o a n a l i z i e n i e k t ó r e z w y m i e n i o n y c h c z y n n i k ó w , p r z e d s t a w i a j ą c i c h s t a n i z r ó ż n i c o w a n i e p r z e s t r z e n n e w u k ł a d z i e p o d s t a w o w y c h j e d n o s t e k a d m i n i s t r a c y j n y c h , t j . g m in o r a z p o d j ę t o p r ó b ę o c e n y i c h z a s t o s o w a n i a w p r o d u k c j i . ROLNICZA SIŁA ROBOCZA, 3E0 STAN I ROZMIESZCZENIE O m n w ia n è w o j e w ó d z t w o n a l e ż y d o n a j s ł a b i e j z u r b a n i z o w a n y c h r e g i o n ó w k r a j u , w k t ó r y c h i s t n i e j ą c e s t r u k t u r y d e m o g r a f i c z n e c h a r a k t e r y z u j e d u ż y u d z i a ł l u d n o ś c i r o l n i c z e j , z w i ą z a n e j p r a c ą i w y k o n y w a n y m za w o d em z w ł a s n y m i g o s p o d a r s t w a m i r o l n y m i . U d z i a ł c z y n n y c h w r o l n i c t w i e , w s t o s u n k u d o o g ó ł u p r a c u j ą c y c h w y n o s i ł w 1 9 7 8 r o k u p r a w i e 4 4 %, a w s a m y c h g m i n a c h p r z e k r a c z a ł n a w e t 5 8 %, Na 1 0 0 h a u ż y t k ó w r o l n y c h p r z y p a d a ł o w t e d y 4 9 , 5 o s ó b p r a c u j ą c y c h w y ł ą c z n i e w r o l n i c t w i e o r a z 3 1 t z w . p o m a g a j ą c y c h m i e s z k a j ą c y c h w g o s p o d a r s t w a c h , a l e w y k o n u j ą c y c h p r a c ę p o z a r o l n ę j a k o g ł ó w n e z a j ę c i e . 2 0 4 fu n kcja ch t u r y s t y c z n y c h /gm in a t a t r z a ń s k a . Bukowina T a tr z a ń s k a , C z o r s z t y n / w k tó r y c h rów n ocześn ie u d z i a ł mężczyz.n w z a tr u d n ie n iu na r o l i j e s t stosunkowo w ysoki i p rzek racza c z ę s t o 5 0 % czynnych zawodowo w r o l n i c t w i e . N ie w ie le n i ż s z ę g ę s t o ś ć czynnych w r o l n i c t w i e , bo w g r a n i cach 5 0 - 5 5 osób na 1 0 0 ha ma t e ż k i l k a innych gmin z r o z w in ię ty m i fu n kcjam i tu r y s ty c z n y m i / B i a ł y D u n a je c , Gródek n /D u n ajcem , R a b k a / o r a z p o d m ie js k ic h z podwyższonym u d z ia łem r o ln ic t w a dwuzawodowego /g m i n y : Łu żn a , S ta r y S ę c z , Ka m io n k a /. Tu je d n a k że l i c z b a p r a c u ję c y c h w p r z e l i c z e n i u na 1 go sp o d a rstw o j e s t n is k a i n i e p r ze k r a c z a 1 , 5 o s o b y , a u d z i a ł ntężczyzn ja k o s i ł y r o b o cz e j w r o l n i c t w i e n ie s t a nowi w ię c e j ja k 3 5 - 3 8 %. Można na t e j p od sta w ie s t w i e r d z i ć , że omawiane k a t e g o r i e gmin d y sp o n u ję r e la ty w n ie mniejszym p o te n c ja łe m s i ł y r o b o c z e j , z w ię z a n e j s t a l e z roln ictw em . I c h s y t u a c j ę poprawia w znacznym s to p n iu duży u d z i a ł tzw . pom agajęcych członków g o s p o d a r s tw a , za tru d n io n y c h g łó w n ie poza ro ln ic tw e m , k tó r y c h l i c z b a , w p r z e l i c z e n i u na 100 ha użytków r o l n y c h , j e s t p r ze w a ż n ie .w y ż s z a od s t a l e pra c u ję c y c h w r o l n i c t w i e i w ynosi ponad 6 0 o só b . Ta grupa osób w y s tę p u je l i c z n i e praw ie we w s z y s t k i c h gminach w o je wództwa n o w o sę d e ck ie g o . Oak j u ż w c z e ś n i e j zauważono, n a j - w ię k sz ę l i c z b ę o d z n a c z a ję s i ę gminy z ro zw in ię ty m i d o j a z dami o ra z p o d m i e js k i e . Również w gminach r o l n i c z y c h l i c z ba pom agajęcych na 100 ha w yn o si n i e m niej n i ż 2 0 o só b . Obecność tak d u ż e j l i c z b y o s ó b , ujmowanych w s t a t y s t y c e ja k o pom agajęcy c zło n k o w ie g o s p o d a r s tw , s ta n o w i jed en z b a r d z i e j c h a r a k t e r y s t y c z n y c h elementów s t r u k t u r a l n y c h s i ł y r o b o c z e j w i ę k s z o ś c i w si w ojew ództw a. Z badań przeprowa dzonych p rze z a u to ra na t e r e n i e 4 g m i n , / t j . O a b ło n k i, Ko r z e n n e j , Łęcka i S ta r e g o S ę c z a / , w yn ik a , że w n ie k tó r y c h m ie js c o w o śc ia c h i s t n i e j e po o k o ło 20% lu b nawet w ię c e j gosp oda rstw p rzew a żn ie m ałych , do 2 h a , n ie p o s ia d a ję c y c h w o g ó le s t a ł e j s i ł y r o b o c z e j i prowadzonych p rze z ta k i e 207 w ła ś n ie osob y /G ó r z 1 9 8 1 / . Ic h s y t u a c j a e k o n o m iczn o -p ro d u k - c y j n a , podobnie ja k g o sp o d a rstw c h ł o p s k o - r o b o t n i c z y c h , pro wadzonych p rzew a żn ie p r ze z k o b i e t y , o b a rczo n e ponadto l i c z nymi obowiązkami domowymi, j e s t trudna i wymaga d z i a ł a ń s u b s t y t u c y j n y c h , r o z s z e r z a j ą c y c h s k a l ę środków te c h n ic z n y c h / c i ą g n i k ó w , m aszyn, i t p . / wydatkowanych na p r o d u k c ję r o ś l i n ną i hodow laną. N a j n i ż s z ą g ę s t o ś ć czyn n ych w r o l n i c t w i e na 1 0 0 ha użytków r o ln y c h ,w g r a n i c a c h 2 0 - 3 5 o só b m ia ło w w ojew ództw ie w 197 8 roku 7 gmin p o ło ż o n y c h na o g ó ł w mało k o r z y s tn y c h warunkach p r z y r o d n ic z y c h /w B e s k i d z i e Sądeckim i N is k im , K o t l i n i e O r a w s k o -N o w o t a r s k ie j / . L i c z b y t e , będ ące n i e k i e d y dwa ra zy n i ż s z e n i ż w s ą s i e d n i c h gm in a ch , s ą kon sekw en cją a lb o s ł a bego z a l u d n i e n i a w s i i ró w n o c ze śn ie dużego z a t r u d n i e n i a lu d n o ś c i poza roln ictw em / n p . w P i w n i c z n e j , M u s z y n i e / , a lb o t e ż małego r o z d r o b n ie n ia g o sp o d a r stw / j a k w O a b ło n c e , Łap sz a c h N i ż n y c h , S ę k o w e j, c z y U ś c i u G o r l i c k i m / . Na o g ó ł ko r z y s t n i e k s z t a ł t u j e s i ę w ty c h gminach l i c z b a czynnych w r o l n i c t w i e na 1 g o sp o d a rstw o w ynosząca od 1 , 8 0 do 1 , 9 3 , a ta k ż e u d z i a ł m ężczyzn ja k o s i ł y r o b o c z e j , s i ę g a j ą c y zw y k le 4 5 , a nawet 50%. W l a t a c h s i e d e m d z i e s i ą t y c h ,p o d o b n i e ja k w o k re sa c h poprzed n i c h , z a t r u d n i e n i e s i ł y r o b o c z e j w gosp o d a rstw a ch w o j . no w o są d e c k ie g o s y s t e m a t y c z n i e u l e g a ł o z m n i e j s z e n i u . W o k r e s i e 1 9 7 0 - 7 8 u b y te k w y n i ó s ł 2 4 , 3 t y s . o s ó b / t j . 1 6 ,6 % /w w o j. m iejsk im krakowskim 1 7 , 3 % / . 0 33 % w z r o s ł o n a to m ia st w tym c z a s i e w gminach województwa z a t r u d n i e n i e p o z a r o ln e m ie sz kańców i o s i ą g n ę ł o l i c z b ę 8 9 t y s . o s ó b , t j . p raw ie 42% o g ó łu czynn ych zawodowo. Spadek z a tr u d n io n y c h w r o l n i c t w i e d o t y c z y ł w s z y s t k i c h gm in, a o j e g o s k a l i decydow ała p rzed e w szy stk im m ożliw ość u z y s k a n ia p ra c y poza r o ln ic tw e m , a lb o « p o p rze z c o d z ie n n e d o ja z d y do p r a c y , a lb o t e ż s t a ł ą em igra c j ę poza g r a n i c e w ojew ództw a, .an c zy n n ik j e s t s z c z e g ó l n i e 2C8 2 0 9 K a rt o gr a m 2 . U d z ia ł k o b ie t ja k o s ił y ro b o cz e j w r o ln ic tw ie w gm in a ch w o j, n o w o są d e ck ie g o w 1 9 7 8 ro k u . a - d o 50 % , b - 5 0 -5 4 , o - 5 4 -5 8 , d - 5 8 -6 2 , e - p o w y że j 6 2 % r o l n i c z y c h now oczesnym i, związanym i z użyciem c ią g n ik ó w , samobieżnymi kombajnami zbożowymi c zy z ie m n ia c z a n y m i. S z c z e g ó l n i e ważna w ydaje s i ę p ro d u k cja s p e c j a l n y c h typów u r z ą - d z e ń , dostoso w a n ych do p ra c y w warunkach g ó r s k i c h . Bez te g o bowiem w i e l e g o sp o d a rstw n i e b ę d z ie mogło zm echan izo wać p rac p olow ych . Ze s p e c y f i k i warunków rozw oju t u t e j s z e g o r o ln ic t w a wynika k o n ie c z n o ś ć p r z y j ę c i a w ie lo w a r ia n to w y c h m od eli o r g a n i z a c y j nych t e c h n i z a c j i g o sp o d a r stw o d p o w ia d a ję c y c h i c h w i e l k o ś c i , cechom s i e d l i s k r o l n i c z y c h o r a z rozwijanym kierunkom pro d u k c j i . T rzeb a s i ę p r zy tym l i c z y ć z p r z e c i ę t n i e w yższym i k o szta m i m e c h a n iz a c j i n i ż na te r e n a c h rów ninn ych, c h o c i a ż by ze w zględu na k o n ie c z n o ś ć s to s o w a n ia t a k i c h w ł a ś n i e , s p e c j a l n y c h maszyn /o b o k s ta n d a r d o w y c h /, c z y t e ż p rzew a gi w ie lo k ie r u n k o w e j g o s p o d a r k i , w ym agającej u ż y c i a w ie l u r ó ż nych maszyn i urządzeń r o l n i c z y c h . Prezentow aną w t e j a n a l i z i e o cen ę zm echanizow ania g o s p o da rstw c h ł o p s k i c h województwa n o w osą d eck iego opieram y na d ość s z e r o k i e j g r u p i e 1 7 typów maszyn i u r z ą d z e ń , k tó r y c h s t a n w p o s z c z e g ó ln y c h gminach o c e n ia n o p rzy za sto so w a n iu metody p u n k to w ej. Bako podstaw ę t e j ocen y p r z y j ę t o l i c z b ę maszyn na 1 0 0 0 g o sp o d a r stw i w z a l e ż n o ś c i od otrzym anego wyniku p rzyznaw an o: od 0 , 5 do 3 punktów d l a maszyn i u r z ą dzeń r z a d z i e j w y s tę p u ją c y c h lu b 0 , 5 do 5 punktów d la c z ę ś c i e j s p o ty k a n y c h . Wydawało s i ę bowiem, że w in d y w id u a l nym r o l n i c t w i e o m o ż l iw o ś c i m e c h a n i z a c j i p rac d e c y d u je c z ę s t o t l i w o ś ć w ystępow ania d a n ej m aszyny, a n i e in n e w sk a ź n i k i n a t ę ż e n i a . W ię k szo ść gmin województwa /63% o g ó ł u / u z y s k a ł a do 3 0 - 4 0 punktów /k a r to g r a m 3 / . Są w t e j g r u p i e j e d n o s t k i różne pod względem warunków p r z y r o d n i c z y c h i s p o łe c z n o -e k o n o m ic z n y c h , 1 l e c z n i e r e p r e z e n t u j ą c e s k r a j n y c h przykładów . Gminy z taką i l o ś c i ą punktów c h a r a k t e r y z u j e n a s t ę p u ją c a l i c z b a n i e k t ó r y c h maszyn na 1 0 0 0 g o s p o d a r s tw :o d 8 0 do 120 c ią g n i k ó w , od 4 0 0 do 5 5 0 s i l n i k ó w e l e k t r . , o d 1 0 0 do 2 0 0 młoc k a rn i od 1 5 0 do 2 0 0 kopaczek do ziem niaków o ra z po k i l k a s z t ż n iw ia r e k / 2 - 4 / . s n o o o w ia z a łe k / 1 - 3 / . 213 K a rt o gr a m 3 . P o zi o m m e ch a n iz a c ji ro ln ic tw a in d y w id u a ln e g o w gm in ac h w o j. n o w o są d e ck ie g o w ro k u 1 9 7 8 /w y ra żo n y p u n k to w o w g li c z b y m a sz y n r o ln ic z y c h na 1 0 0 0 g o sp o d a r st w /, a - do 2 5 p u n k tó w , b - 2 5 -2 9 c - 2 9 -3 3 , d - 3 3 -3 7 , e - p o w y że j 3 7 p u n k tó w N a j s ł a b i e j / p o n i ż e j 2 7 p u n k tó w / p o s t ą p i ł a d o tą d m echaniza c j a g o sp o d a r stw w gminach typowo g ó r s k i c h , ja k w O c h o t n i c y , K am ienicy c z y M u sz y n ie . Zauważyć je d n a k można, że w k i lk u in n ych je d n o s tk a c h p o s i a d a ją c y c h rów n ież trudn e warunki na t u r a l n e , w sk a ź n ik i zm echanizow ania s ą dużo w y ż s z e , g łó w n ie d z i ę k i p ow stan iu in t e n s y w n ie prowadzonych go sp o d a rstw s a d o w n ic z y c h , k t ó r e u z y s k a ł y p r e f e r e n c j e w p r z y d z i a l e c i ą g n i ków i in n ych m aszyn. W przebudow ie b a zy t e c h n i c z n e j r o l n i c t w o p o l s k i e z n a j d u je s i ę o b e c n ie na e t a p i e p rze jśc io w y m pomiędzy m e ch a n iza c ją konną a m ającą n a s t ą p i ć t r a k t o r y z a c j ę g o sp o d a r stw / M o ż l i wość w z r o s t u . . . 1 9 7 9 / . W w o j . now osądeckim , w w i ę k s z o ś c i gmin p r o c e s ten j e s t je d n a k w y ra źn ie s p ó ź n i o n y , m , i n . ze w zględ u na wspomniane b r a k i w podaży s p e c j a l n e g o s p r z ę t u , d ostoso w a n ego do p r a c y na te r e n a c h g ó r e k i c h . N iem n iej i tu t a j n a s t ą p i ł w id o czn y p o s t ę p , z w ł a s z c z a w s i l e p o cią go w ej r o l n i c t w a , u m o ż l iw ia ją c y zmianę t e c h n i k i w p raca ch r o l n i c zy c h i tr a n s p o r to w y c h . W o s t a t n i c h l a t a c h ponad 5 - k r o t n i e w z r o s ła l i c z b a c ią g n ik ó w s ta n o w ią c y c h in d y w id u a ln ą w ła sn o ść r o ln ik ó w . W 1 9 7 8 roku zanotowano i c h w gminach / b e z m i a s t / 4 8 7 0 s z t u k . P r z y r o s t o w i c ią g n ik ó w n i e t o w a r z y s z y ł a je d n a k ż e w y r a ź n i e j s z a r e d u k c ja l i c z b y k o n i . .W l a t a c h 1 9 7 0 - 7 8 p o g ło w ie tych z w i e r z ą t p ociągow ych s p a d ł o z a le d w ie o. 9 0 0 s z t u k , t j . o 2 ,7 % ogółu,m im o że t u t e j s z e g o sp o d a rstw a m ia ły p r z e c i ę t n i e , w p r z e l i c z e n i u na 1 0 0 ha użytków r o l n y c h , 2 4 , 4 je d n o s te k p o c ią g o w y c h , a w ię c o praw ie 2 j e d n o s t k i w i ę c e j n i ż w kra j u 2 . P rzy a n a l i z i e zmian w o b s a d z i e k o n i w p o s z c z e g ó ln y c h gmi n a ch , w p ow ią za n iu z zakupami c ią g n ik ó w można je d n a k że do s t r z e c s z e r e g t e n d e n c j i p o t w i e r d z a ją c y c h o g ó ln e praw idłow ości w y s tę p u ją c e w p r o c e s i e s u b s t y t u c j i m iędzy m echaniczną a ży wą s i ł ą p o cią g o w ą . *1 1 je d n o s t k a p ociągow a » 1 koń żywy = 5 k o n i m echanicznych. 1 c i ą g n i k » 5 j e d n o s t e k p ocią gow ych « 2 5 k o n i mechanicznych 214 Konsekwencję t a k i e j o r g a n i z a c j i p r z e s t r z e n n e j SKR b y ło bar dzo nierów nom ierne r o z m ie s z c z e n ie s p r z ę t u te c h n ic z n e g o ora z s i l n e z r ó ż n ic o w a n ie podaży podstawowych u s ł u g . W gminach p ołożon ych w p ó łn o c n o -w s c h o d n ie j c z ę ś c i województwa /Ł u ż n a , Bobowa, G o r l i c e / i na p ó łn o c y / J o d ł o w n i k , Jordanów , Limano w a / w a r to ś ć m ajątku s p ó ł d z i e l n i , w p r z e l i c z e n i u na 100 ha użytków r o ln y c h p r ze k r a c z a 6 0 0 t y s . z ł o t y c h , podczas gdy w g ó r s k i c h j e s t 2 - lu b 3 - k r o t n i e n i ż s z a . Ouża c z ę ś ć s p r z ę t u SKR z n a j d u je s i ę w gminach z s i l n i e ro z drobnionym roln ictw em /wspom niane w yżej gm iny: G o r l i c e , Ł u żn a , L im anow a/, c h ł o p s k o -r o b o t n i c z y m , co j e s t z jaw isk iem korzystnym ze w zględu na k o n ie c z n e zrekompensowanie n ie d o s ta tk u m aszyn, s ta n o w ią c y c h in d yw id u a ln ą w ła sn o ść rb ln ik ó w . S u b s t y t u c y jn e fu n k c je SKR w z r o s ły b y r a d y k a l n i e , gdyby z a równo w tych re jo n a c h d z i a ł a n i a s p ó ł d z i e l n i , ja k i w pozo s t a ł y c h n a s t ą p i ł poważny w zro st l i c z b y c ią g n ik ó w . W P o ls c e na k ółk a r o l n i c z e przypada 3 7 , 1 % o g ó ln e j i l o ś c i c ią gn ików użytkowanych p r ze z in d y w id u a ln y s e k t o r , a w woj . nowosądec kim t y l k o 1 8 , 1 %. W c z ę ś c i gm in, p rzew ażnie z rolnictwem c h ł o p s k o -r o b o t n i c z y m , w sk a źn ik i- te są w yższe i wynoszą np. w Grybowie 3 3 , 6 %, w Limanowej 3 4 , 8 %, G o r l i c a c h 26 %. B a r d z i e j z n a c z ą c y , w porównaniu z c ią g n i k a m i , j e s t u d z i a ł SKR w za soba ch n i e k t ó r y c h m aszyn: w r o zs ie w a c za c h wapna i nawozów w yn o si 6 2 ,2 % , w sa d za rk a ch do ziemniaków 8 7 ,9 % , sn o p o w ią za łk a c h 6 6 , 3 %, o p ry sk iw a c za ch cią gn ik o w ych 6 1 , 5 % i s ie w n ik a c h zbożowych 8 1 , 8 %. S k a la d z i a ł a l n o ś c i p o s z c z e g ó ln y c h SKR w ramach tzw . u s łu g d l a l u d n o ś c i pokrywa s i ę z a s a d n ic z o z w i e l k o ś c i ą p o s ia d a nego s p r z ę t u . Ponieważ j e g o o g ó ln e za so b y są w wojewódz tw ie n i e w i e l k i e , rów nież w a r to ść św iadczonych gospodarstwom u s ł u g j e s t bardzo mała i w yn o si ś r e d n io na 1 ha użytków ro ln y ch 3 4 7 z ł o t y c h /B i e d r o ń , 1 9 8 1 / , podczas gdy w P o l s c e ponad 6 0 0 z ł o t y c h . S ta w ia to w o j . now osądeckie w g r u p ie 217 województw o zdecyd ow an ie n a jn iż s z y m p oziom ie u s ł u g w k ra j u , wśród t a k i c h j a k : o l s z t y ń s k i e , s u w a ls k ie i o s t r o ł ę c k i e . 2 n a j w i ę k s z e j l i c z b y u s łu g " k ó łk o w y c h 0/ g ł ó w n i e m e c h a n i z e c y j - nych i c h e m iz a c y j n y c h / - o k o ło 6 0 0 z ł o t y c h na 1 ha, k o r z y s t a j ą go sp o d a rstw a z i n t e n s y w n i e j prowadzonym rolnictw em polowym w gminach Bobowa, Łukowica i P o d e g r o d z ie . Bardzo mało n a to m ia st / o k o ł o 1 0 0 ^ 1 5 0 0 z ł o t y c h na 1 h a / z gmin g ó r s k i c h , g d z i e brak SKR-ów lu b ic h s i e ć j e s t bardzo rzad ka. Oednę z .p r z y c z y n z a n i ż o n e j d z i a ł a l n o ś c i s p ó ł d z i e l n i na r z e c z r o l n i c t w a j e s t powszechne w y k o r z y sty w a n ie c ią g n ik ó w t e j i n s t y t u c j i do p rac p o z a r o l n i c z y c h , g łó w n ie tr a n s p o r to w y c h . IV SKR d z i a ł a j ą c y c h na te r e n a c h g ó r s k i c h , a ta k ż e w n i e k t ó rych p o ło żo n y ch w s t r e f i e p o d m i e js k i e j Nowego S ą c z a , Lima nowej i Nowego T a r g u , na p race r o l n i c z e , w s k a l i roku , p r z y pada n i e w i ę c e j n i ż 15% c a ł e g o c za su p ra c y tr a k to r ó w . N a j w yższy s t o p i e ń w y k o r z y s ta n ia c ią g n ik ó w d l a l o l n i o l w a , wys t ę p u j ą c y w t a k i c h gminach j a k C h ełm iec i O od łow n ik , n ie p r z e k r a c z a ł 40%. Trudno w t e j s y t u a c j i p rzy p isy w a ć SKR i s t o t n i e j s z e f u n k c je w m echanizowaniu r o l n i c t w a . Szacunkowo moż na p r z y j ą ć , że u d z i a ł s p ó ł d z i e l n i w m e c h a n i z a c j i n ie k tó r y c h prac w g o sp o d a rstw a c h in d y w id u a ln y ch województwa p r z e d s t a wia s i ę n a s t ę p u j ą c o : w s i e w i e z b ó ż - 2 , 9 %, w sa d z e n iu ziem niaków - 2 , 5 %, k o s z e n iu zb ó ż - 8 , 5 %, kopaniu z ie m n ia ków - 5 , 0 %, w y s ie w ie nawozów - 1 8 , 4 %, o r c e i podorywce - 21,8 %. Dość zn a c zn y d y s ta n s d z i e l i t e ż g o sp o d a rstw a in d y w id u a ln e województwa n o w o są d eck iego od in n ych rejonów k r a ju w z a k r e s i e z a s to s o w a n ia nawozów m in e r a ln y c h . W 1 9 7 8 roku z u ż y ł y o n e , w p r z e l i c z e n i u na 1 ha użytków r o ln y c h o k o ło 120 kg nawozów, t j . o 1 / 4 m niej n i ż p r z e c i ę t n i e w P o l s c e . Tę r ó ż n i c ę rekom pensuję one większym zastosow an iem ob o rn ik a w i l o ś c i o k o ło 14 ton na 1 b~ 218 Wysokie dawki nawożenia m in eraln ego / 1 6 0 - 17 0 kg na 1 h a / s t o s u j ą w województwie r o l n i c y g o s p o d a r u j ą c y na l e p s z y c h g l e b a c h / K o t l i n a S ą d e c k a , B e s k i d Wyspowy/, na kt ór yc h rów n o c z e ś n i e w s t r u k t u r z e użyt kow an ia z i e m i dominuję k i e r u n k i po ło wę , z małym ud zia łem ł ę k i p a s t w i s k , W gminach g ó r s k i c h , g d z i e z w i ę k s z o n y u d z i a ł maję ł ę k i i p a s t w i s k a , uży tkowane j e s z c z e c z ę s t o t r a d y c y j n i e , bez reg u la r n e g o nawo ż e n i a m in e ra ln e g o i o r g a n i c z n e g o , z u ż y c i e nawozów spada p o n i ż e j 1 0 0 kg na 1 h a , n i e k i e d y / j a k w Łabowej c zy Ochot n i c y / , nawet do poziomu 6 0 - 7 0 kg . Z w i ę k s z e n i e dawek nawo zowych p o t r ze b n e j e s t całemu r o l n i c t w u nowosądeckiemu. N a j w ię k sz e je dnak p o t r z e b y w y s t ę p u j ę w re jo na c h u ż y t k u j ą c y c h w i ę c e j ł ę k i p a s t w i s k , k t ó r y c h p r o d u k c y jn o ś ć j e s t niew yso ka i o g r a n i c z a k o n i e c z n y p r z y r o s t p ogł ow ia z w i e r z ą t . Be st to sprawa o t y l e ważna, że od pewnego czas u spada dostawa pa sz t r e ś c i w y c h d l a r o l n i c t w a i k o n i e c z n e s t a j e s i ę o p a r c i e hodowli o własn e p a sz e g o s p o d a r s t w . Wprawdzie r o l n i c t w o ind yw id ua ln e województwa w n i e w i e l k i m t y l k o s t o p n i u było u z a l e ż n i o n e od p a s z zakupywanych u pa ństwa, zuż yw aj ąc w s k a l i roku, w p r z e l i c z e n i u na 1 ha użytków r o l n y c h , 90 kg paszy /w P o l s c e ponad 3 5 0 k g / , ni em n i ej i te i l o ś c i uleg nę o g r a n i c z e n i u . W największym s t o p n i u spadek dostaw od b i ć s i ę może na ho d o w l i w gminach c h ł o p s k o - r o b o t n i c z y c h , z rozdrobnionymi g os p od a rst w a m i, k t ó r e otrzymywały dotąd z n a c z n i e j s z e i l o ś c i pa sz - w Kamionce / 2 0 7 kg na 1 h a / , Nawojowej / 1 5 7 k g / , Starym Sączu / 1 5 0 k g / . Na o b s z a r a c h g ó r s k i c h n a t o m i a s t , g d z i e wiodącym kierunkiem w ho dow li j e s t b y d ł o , zakupy pasz b y ł y n i e w i e l k i e , n i e k i e d y , j a k w Lubniu c zy O c h o t n i c y n ie p r z e k r a c z a j ą c e 50 kg w p r z e l i c z e n i u na 1 ha użytków r o l n y c h . EFEKTYWNOŚĆ ZASTOSOWANIA CZYNNIKÓW PRODUKCJI W INDYWIDUALNYM ROLNICTWIE M o ż l i w o ś c i w zr o s t u p r o d u k c j i r o l n i c z e j w o j . nowosądeckiego s ą s i l n i e z r ó ż n i c o w a n e . O e ś l i j e s z c z e niedawno na i c h i s - 219 T a b e l a 1 : Gminy w o j . no wo są de ck iego wg o d c h y l e ń / w a r t o ś c i w s p ó ł c z y n n i k a z m i e n n o ś c i W/między ud zia łem w po w i e r z c h n i użytków ro l n y c h a udziałem w zasobach czynników p r o d u k c j i Gminy z o d c h y l e n i a m i d o d a t n i - Gminy z o d c h y l e n i a m i mi /nadwyżka czynników pr od uk - ujemnymi / n i e d o b o r y c z y n - c j i / ników p r o d u k c j i / Ł o s o s i n a / 0 , 0 0 4 / , T y m b a r k / 0 , 0 0 5 / P o d e g r o d z i e / O , 0 2 1 / , R a b k a / 0 , 0 3 1 / , C z o r s z t y n / 0 , 0 5 5 / , N o w y T a r g / 0 , 0 6 6 / 0 o r d a n ó w / 0 , 0 8 3 / , 0 a b ł o n k a / 0 , 1 1 5 / D o d ł o w n i k / 0 , 1 2 2 / , B u k o w i n a / 0 , 1 2 8 / , Ł ę c k o / 0 , 1 5 6 / , Raba W y ź n a / O , 1 6 4 / , K a m i e n i c a / O , 1 6 8 / , B i a ł y Duna jec / 0 , 1 7 5 / , Ł u k o w i c a / 0 , 1 9 3 / .C za r n y D u n a j e c / 0 , 2 2 6 / , gmina t a t r z a ń s k a / 0 , 4 9 7 / . C h e ł m i e c / O , 0 2 4 / , K ryn ic a / 0 , 0 3 2 / , Limanowa/O,0 3 4 / L u b i e ń / 0 , 0 4 7 / , Kamionka / 0 , 0 6 7 / , Mszana Dolna / 0 , 0 7 2 / , D o b r a / 0 , 0 8 1 / , Las k o w a / 0 , 0 9 0 / ,N i e d ź - wi ed ź / 0 , 1 0 0 / , Sę kowa / 0 , 1 0 8 / , S t a r y S ą c z / 0 , 1 1 5 / , Ł u ż n a / 0 , 1 1 2 / , K o r z e n n a / 0 , 1 2 8 / .Gródek n / D u n a j c e m / 0 , 1 3 8 / , N a w o - j o w a / 0 , 1 7 0 / , Ła ps ze N i ż - n e / 0 , 1 9 2 / , B o b o w a / 0 , 2 0 5 / , G r y b ó w / 0 , 2 1 2 / , U ś c i e Gor l i c k i e / 0 ^ 2 1 6 / , G o r l i c e / 0 , 2 2 Z / , 3 c h b tr. ica Dolna / 0 , 2 4 3 / , Ł a b o w a / 0 , 2 8 2 / , M u s z y n a / 0 , 3 5 7 / . W naw iasach podano w a r t o ś ć w s p ó ł c z y n n i k a W. Gminy z niedo bora mi czynn ików p r o d u k c j i / o d c h y l e n i a uj em ne / s k u p i a j ą s i ę g ł ó w n i e w ś r o d k o w o - z a c h o d n i e j i po łudniowej c z ę ś c i województwa, s i l n i e j u ż d z i s i a j p r z e k s z t a ł c o n e j p r z e z rozwój przemysłu i t u r y s t y k i . S k a l a niedoborów j e s t różna i w ią ż e s i ę bądź z n i e d o s t a t k i e m pr acy żywej i ż y wej s i ł y p o c i ą g o w e j , bądź t e ż nakładów k a p i t a ł o w y c h . I s t o t ne w i c h ró żn i c o w a n i u są f u n k c j e s p o ł e c z n o - g o s p o d a r c z e po s z c z e g ó l n y c h gmin i zwi ąz an e z nimi t a k i e c ech y r o l n i c t w a j a k : w i e l k o ś ć go s p o d a r s t w i k i e r u n k i p r o d u k c j i . N a j w i ę k s z e o d c h y l e n i a / w a r t o ś ć w s p ó ł c z y n n i k a W n i e k i e d y nawet powyżej 0 , 2 0 0 / , w y s t ę p u j ą p rzede w sz y st k i m w gminach Be ski du Sądec k i e g o i N i s k i e g o , z a s i e d l o n y c h na nowo po I I w o j n i e św ia towej p r z e z l u d n o ś ć napływową. N i e k t ó r e z n i c h są s ł a b o z a l u d n i o n e / N p . U ś c i e G o r l i c k i e / , lub i c h mieszk ań cy masowo 222 p o d j ę l i p ra cę p o z a r o l n ę / M u s z y n a » P i w n i c z n a . K r y n i c a / , co o c z y w i ś c i e o b n i ż a poważnie mo żliwości z a t r u d n i e n i a w r o l n i c twie . * Duże ni e d o b o ry czynników p r o d u k c j i c e c h u j ę t e ż w i ę k s z o ś ć gmin z rolnictwem rozdrobnionym, p r zy czym n a j c z ę ś c i e j w i ę żę s i ę one w równej mier ze z n i s k i m i nakładami t r a d y c y j n y c h czynników p r o d u k c j i , j a k również k a p i t a ł u , Dak można zauważyć z t e j a n a l i z y , z r ó ż n i c o w a n i e p r z e s t r z e n ne gmin w z a k r e s i e p o t e n c j a ł u p o z a p r z y r o d n i c z y c h czynników p r o d u k c j i j e s t w w o j . nowosędeckim n i e m n i e j s z e n i ż z r ó ż nic ow an ie g l e b , kl i mat u i innych elementów śr odowiska g e o g r a f i c z n e g o d e c y d u j ę c y c h o n a t u r a l n e j p r o d u k c y j n o ś c i z i e m i . N i e k i e d y między tymi dwiema grupami czynników produkcyjnych r o l n i c t w a w y s t ę p u j ę z w i ę z k i d o d a t n i e , s t w a r z a j ę c e warunki d l a rozwoju i n t e n s y w n e j p r o d u k c j i , kosztem r e l a t y w n i e n i s ki ch nakładów, n i e k i e d y ujemne, o g r a n i c z a j ę c e w zr o st pro d u k c j i . Nie w s z ę d z i e bowiem z a sto sow a n e nakłady d a j ę j e d nakowy e f e k t p r o d u k c y j n y . Wskazuje na to pr ze d st aw io na w d a l s z e j c z ę ś c i p r a c y próba oceny e f e k t y w n o ś c i z a s t o s o w a n ia charakteryzowanych s z e ś c i u czynników p r o d u k c j i . Dla j e j wykonania przeprowadzono szacunkowe o b l i c z e n i a w a r t o ś c i p r o d u k c j i g l o b a l n e j r o l n i c t w a w s k a l i gmin, w cenach roku 1 9 7 8 , a n a s t ę p n i e u s t a l o n o procentowy u d z i a ł każdej z nich w p r o d u k c j i g l o b a l n e j c a ł e g o województwa /w podanym n i ż e j wzorze w a r t o ś ć G / . B y ł on porównywany z udziałem danej gminy w o g ó l n y c h za sob a c h 6 czynników p r o d u k c j i , w z i ę t y c h w t e j a n a l i z i e pod uwagę, a o b l i c z o n y c h według po przednio podanego z a ł o ż e n i a /w e wzorze w a r t o ś ć Р / . Porównania doko nano p o s ł u g u j ę c s i ę wzorem zastosowanym j u ż p o p r z e d n i o : »1 - - C - ~ 1 Wartość w s p ó ł c z y n n i k a zm i e n n o ś c i = 0 oznacza i d e n t y c z ność u d z i a ł u obydwu elementów, t j . w i e l k o ś c i zasobów c zy n 223 ników p r o d u k c j i / t r a k t o w a n y c h j a k o n a k ł a d y na p r o d u k c j ę r o l n i c z y / i w i e l k o ś c i p r o d u k c j i g l o b a l n e j r o l n i c t w a / tr a k t o w a nej j a k o e f e k t y p o n i e s i o n y c h n a k ł a d ó w / . ze znakiem p lus / o d c h y l e n i e d o d a t n i e / o z n a c z a ef ek t y w n e z a s t o s o w a n i e c zy n ników p r o d u k c j i , ze znakiem minus / o d c h y l e n i e u j e m n e / , n i e - 4- efe kt y wn e z a s t o s o w a n i e czynników p r o d u k c j i , Wartość w sp ó ł c zy n n i k a W1 i n f o r m u je o s k a l i ef e k t y w n e g o lub n i e e f e k t y w n e go z a s t o s o w a n i a czynników p r o d u k c j i . Ł ę c z n i e w 2 4 gminach / 5 8 , 5 % o g ó ł u gmin w w o j e w ó d z t w i e / s t w i e r d z o n o w ys tę po w a ni e o d c h y l e ń d o d a t n i c h , a w 17 ujem nych / t a b l i c a 2 / . T a b e l a 2 : Gminy w o j . n o w o s ą d e c k i e g o wg o d c h y l e ń / w a r t o ś c i w s p ó ł c z y n n i k a W^/ między ud zia łe m w za sob ac h c zy n ników p r o d u k c j i r o l n i c z e j , a ud zia łem w w a r t o ś c i p r o d u k c j i g l o b a l n e j r o l n i c t w a Gminy z o d c h y l e n i a m i d o d a t nimi / e f e k t y w n e z a s t o s o w a n i e c z y n n i k ó w / K a m i e n i c a / O , 0 5 2 / , N i e d ź w ie d ź / 0 , 0 4 1 / , Sękowa/ 0 , 0 4 1 / , Łącko / 0 , 0 4 5 / , O c h o t n i c a / O , 0 5 4 / , 3 o d ł o w n i k / 0 , 0 8 7 / , K r y n i c a / 0 , 1 2 0 / , K o r z e n n a / 0 , 1 6 9 / , S t a r y S ę c z / 0 , 2 2 4 / , L i m a n o - w a / 0 , 2 3 5 / , Ł o s o s i n a / 0 , 2 3 7 / B o b o w a / 0 , 2 5 0 / , C he łm iec / 0 , 2 7 4 / , Łabowa/ 0 , 2 8 0 / , Łu ko w i c a / 0 , 2 8 9 / , Kamionka / 0 , 3 0 5 / , P o d e g r o d z i e / 0 , 3 2 8 / ! lus z y n a / 0 , 3 5 7 / , Nawo j owa / 0 , 3 5 8 / , G r y b ó w / 0 , 3 6 7 / , Gró dek n / D u n a j c e m / 0 , 3 6 7 / , G o r - l i c e / 0 , 3 6 7 / , L a s k o w a / 0 , 4 7 3 / . Gminy z o d c h y l e n i a m i ujem nymi / n i e e f e k t y w n e z a s t o sow an ie czynników p r o d u k c j i / Ł u ż n a / 0 , 0 0 4 / , Ł a p s z e N i ż . / 0 , 0 1 9 / , D ó b r a / 0 , 0 3 4 / , Lu- b i e ń / 0 , 0 2 0 / , U ś c i e G o r l i c - k i e / 0 , 0 3 4 / , Mszana Dolna / 0 , 0 5 0 / , T y m b a r k / 0 , 0 5 7 / , R a b k a / 0 , 0 7 8 / , Bukowina T a t - r z ans k a / 0 , 1 2 8 / , З о rdanów / 0 , 1 7 0 / , C z o r s z t y n / 0 , 1 7 7 / , Raba W y ż n a / 0 , 2 2 2 / , 3 a b ł o n - k a / 0 , 2 8 9 / , Nowy T a r g / 0 , 3 2 9 / T a t r z a ń s k a / 0 , 3 5 4 / , B i a ł y Du na j e c / 0 , 3 / 7 / , C z a r n y Dunajec . / 0 , 3 9 3 / . W nawiasa ch podano w a r t o ś c i w s p ó ł c z y n n i k a Wj. P r z y j ę t e do o b l i c z e ń w s k a ź n i k i i l o ś c i s i ł y r o b o c z e j , ż y wej s i ł y p o c i ę g o w e j , zmechanizowania go sp o d a rst w w y ra ża- j ę i s t n i e j ę c y p o t e n c j a ł czynników D r o d u k c j i . Nie informu j ą w ię c o f a k t y c z n i e p o n i e s i o n y c h nak ła da ch tych c z y n n i ków na p r o d u k c j ę r o l n i c z ą V o b l i c z e n i a c h p r z y j ę t o więc u p r o s z c z e n i e z a k ł a d a j ą c , ze t a k i e w ł a ś n i e i l o ś c i z o s t a ł y wydatkowane w p r o d u k c j i p o s z c z e g ó l n y c h gmin. 2 2 4 K a rt o gr a m 4 .L ic zb a je d n o st e k p o ci ą go w y ch na 1 0 0 ha u ży tk ó w ro ln y ch w gm i n ac h w o j. n o w o są d e ck ie g o w ro k u 1 9 7 8 . a - do 20 je d n o st e k , b - 2 0 -2 3 , c - 2 3 -2 6 , d - 2 6 -2 9 , e - p o w y że j 2 9 je d n o st e k n i e n i a z dużo lepszym w yk orz yst an iem p o s i a d a n e g o p o t e n c j a łu pr acy i k a p i t a ł u , przy czym niemały r o l ę może tu mieć r e l a t y w n i e n i e w i e l k i u d z i a ł go sp o d a rst w ś w i a d c z ą c y c h równo c z e ś n i e u s ł u g i t u r y s t y c z n e . Z i e m i o c h ł o n n o ś ć p r o d u k c j i j e s t dos yć k o r z y s t n a , gdyż w yn o si o k o ło 31 ha na 1 min z ł o t y c h p r o d u k c j i g l o b a l n e j r o l n i c t w a . W i ę k szo ść gmin z d o d a tn im i o d c h y l e n i a m i l e ż y w n a j k o r z y s t n i e j s z y c h pod względem warunków śro do w is ka n a t u r a l n e g o ob s z a r a c h wo jewództwa, s t w a r z a j ą c y c h możliwość ef ekt yw n ego z a s t o s o w a n i a p o s i a d a n y c h czynników p r o d u k c j i . Pewne o g r a n i c z e n i a w i c h w y k o r z y s t a n i u wynikać mogą ze z b y t dużego ro z d r o b n i e n i a obszarowego g o s p o d a r s t w i i c h w i e l o k i e r u n k o w e j p r o d u k c j i r o l n i c z e j , k t ó r e j prowad zen ie n i e s t w a r z a ł o do tąd w i ę k s z y c h problemów, a l e w p r z y s z ł o ś c i , p rzy k o n i e c z nym zmechanizowaniu p r a c , może wpływać na p o d n i e s i e n i e k o s z tów p r o d u k c j i . W gminach p o d m i e j s k i c h i sa d o w n i c zy ch p ro d u k cj a r o l n i c z a j e s t n a j m n i e j z i e m i o c h ł o n n a i w k i l k u przypadkach d l a u z y s k a ni a 1 min w a r t o ś c i g l o b a l n e j t e j p r o d u k c j i t r z e b a b y ło t y l k o 2 0 ha gruntów / P o d e g r o d z i e , N aw oj ow a/ . Wydaje 9 i ę , że e f e k t y t e uzys kiwa no w dużym s t p p n i u w wyniku wydatkowa n i a pr acy tz w. pomagających członkó w g o s p o d a r s t w , k t ó r y c h w na szy ch o b l i c z e n i a c h n i e u j ę t o . P l o n u j ą c rozwój r o l n i c t w a województwa no wo są de c ki eg o t r z e ba dużo w i ę c e j uwagi p o ś w i ę c i ć j e g o aspektom p r ze s t r z e n n y m . Gdy bowiem podaż środków p r o d u k c j i j e s t n i e d o s t a t e c z n a , k o n i e c z n e s t a j e s i ę t a k i e i c h z a s t o s o w a n i e , k t ó r e p r z y n i e s i e w s k a l i s p o ł e c z n e j ja k n a j w i ę k s z e e f e k t y . Oak u s t a l o n o w b a d a n i a c h , n a k ł a d y czynników p r o d u k c j i , ponoszone p rzy wytwarzaniu o k r e ś l o n e j w a r t o ś c i produktów r o l n i c z y c h , są w p o s z c z e g ó l n y c h gminach bardzo r ó ż n e . D l a u z y s k a n i a pro d u k c j i g l o b a l n e j w a r t o ś ć 1 m1n z ł o t y c h wydatkowano w s k a l i roku, z a l e ż n i e od gm in y: p ra c ę od 12 do 25 o s ó b , s i ł ę koni 228 żywych w i l o ś c i od 2 do 7 , 5 s z t . , pracę ci ą gn i k ó w od 0 , 0 5 do 1 , 4 s z t . » m a s z y n y różnych typów od 4 do ponad 25 s z t . , nawozów m in eraln ych od 1 , 5 do ponad 5 ton i ob or nik a od 37 0 do ponad 5 0 0 t o n . Na obecnym e t a p i e rozwoju s p o ł e c z n o - g o s p o d a r c z e g o wojewódz twa nowosą dec kiego n a j p o t r z e b n i e j s z y wydaje s i ę n i e t y l k o d a l s z y w zr o s t nakładów d e c y d u j ą c y c h o p r z y r o ś c i e p r o d u k c j i , l e c z p rzede wsz ys tkim z w i ę k s z e n i e ef ek tów i c h za s to s o w a n ia w y n i k a j ą c e m . i n . ze zmiany s t r u k t u r y wydatkowanych w r o l n i c t w i e nakładów. P r o p o r c j e i l o ś c i o w e p r o d u k c j i , n p . między s i ł ą roboczą a innymi rodza ja mi e n e r g i i , n i e są u k s z t a ł t o wane z g o d n i e z wymogami s u b s t y t u c y j n o ś c i czynników produk c j i i k o n i e c z n e j i c h kom p lem en ta rno śc i . ZJako s z c z e g ó l n y pr zy kł a d można podać mało e f e k t y w n e , w n i e k t ó r y c h c z ę ś c i a c h województwa z a s t o s o w a n i e c i ą g n i k ó w , z powodu n i e d o s t a t k u odpowiednich maszyn r o l n i c z y c h . Zwrócenie b a c z n i e j s z e j uwa g i na sprawy o p t y m a l i z a c j i s t r u k t u r y nakładów na produ kc ję r o l n i c z ą , związanych ze stosowanymi c zy n n i k a m i , może z ł a g o d z i ć obserwowany w zr o st p r z e s t r z e n n y c h d y s p r o p o r c j i w roz woju g o s p o d a r k i i n d y w i d u a l n e j województwa. LITERATURA Biedro ń 0 . , 1 9 8 1 . O r g a n i z a c j a p r z e s t r z e n n a i d z i a ł a l n o ś ć S p ó ł d z i e l n i Kółek R o l n i c z y c h w wo jewództwie nowosądeckim. Maszynopis p rac y m a g i s t e r s k i e j w I n s t y t u c i e G e o g r a f i i WSP w Krakowie. F i a ł e k S t . , 1 9 4 8 . Po wia t no w os ą de c ki . Mono gra fia go sp od a rc za r o l n i c t w a . Warszawa. F i a ł e k S t , , 1 9 6 6 . Rozwój g o s p o d a r c z y powiatu nowosądeckiego w l a t a c h 1 9 4 5 - 6 5 /w : / Roczni k S ą d e c k i , tom V II ,N ow y S ą c z . Caputa 0 . , 1 9 7 5 . M o ż l i w o ś c i i perspek tyw y rozwoju r o l n i c t w a w re jo na c h g ó r s k i c h . Z e s z y t y problemowe Po stępu Nauk R o l n i c z y c h , n r 1 6 2 . 229