Pobierz Poznanie filozoficzne - Notatki - Filozofia i więcej Notatki w PDF z Filozofia, poglądy filozofów tylko na Docsity!
1.CO WYRÓŻNIA I JAKIE PROBLEMY OBEJMUJE POZNANIE FILOZOFICZNE?
Poznanie filozoficzne obejmują pytania o istnienie i istotę badanych przedmiotów, co to znaczy, że przedmioty 'istnieją'? w jaki sposób istnieją? Dociekaniem samych podstaw problemu. Jest ona rodzajem aktywności intelektualnej, w której nie można dojść do ostatecznych rozwiązań. Specyficzne jest również to, że nie można dojść do różnych wniosków. Jest to spowodowane następującymi cechami filozofii: refleksja filozoficzna ma charakter końcowo ogólny, podstawy myślenia filozoficznego są nie udowodnione, filozofia ma dwoistą bazę zewnętrzną, filozofowanie jest nie tylko własnością rozumu ale i emocji. Podstawowe pytania filozofii związane są z problemem stosunku między bytem duchowym, a materialnym, a więc z pytaniem: który z nich był przyczyną, a który skutkiem? czyli: co było pierwsze duch czy materia? Kolejnym pytaniem jest czy duch i materia istnieją niezależnie od siebie, czy też występuje miedzy nimi jakaś zależność? Można je odnieść do całego świata, jak i do jednego z jego elementów, jakim jest człowiek. W odniesieniu do świata- czy przyroda rządzi się swoimi prawami, czy jej porządek jest ustalony przez siłę duchową od niej niezależną, W odniesieniu do człowieka - czy dusza jest zależna od ciała czy też może istnieć niezależnie od niego. Kolejnym zespołem pytań są pytania o człowieku w wymiarze gatunkowym i jednostkowym. Czy człowiek pojawił się na Ziemi przypadkowo, czy też jako rezultat utajonych praw lub planów? Czy właściwie wyróżnia się człowiek spośród istot żywych, jaka jest jego natura, jakie powołanie? Czy życie jednostkowe i losy zbiorowości mają sens, ład kierowany czy nadany?
Trzecim zespołem pytań są pytania o poznawalność świata, reguły postępowania badawczego i zasady kształtowania wiedzy prawdziwej. Skąd wiemy, że świat jest taki jak nam się jawi, na jakiej podstawie kwalifikujemy pewne sądy jako prawdziwe, a inne jako fałszywe?
Nauki szczegółowe stosują metody poznawcze, korzystają ze źródeł poznania, natomiast filozofia zadaje pytania: dlaczego zachodzą błędy poznawcze, jak można się przed nimi uchronić? Nauki szczegółowe badają swój przedmiot i opisują, pozostają pytania: jaki jest stosunek miedzy opisem, a oceną? Nauki szczegółowe badają człowieka, jego psychikę, ciało, działanie, pochodzenie. A filozofia pyta np. jaka jest pozycja człowieka wśród innych bytów?
Pogląd na przedmiot filozofii był ukierunkowany kilkoma czynnikami:
- typ stosunków ekonomiczno-społecznych, typ formacji ekonomiczno-społecznych.
- poziom wiedzy o świecie i zadania stawiane przed nauką w danym okresie.
- system wartości/ system tego, co się najbardziej ceni i chce osiągnąć/ dominujący w danym okresie
- charakter selekcji i doboru treści poznawczych, dokonywanych przez klasę panującą w danym okresie.
Ponieważ wszystkie te zjawiska społeczne zmieniały się, zmieniał się pogląd na przedmiot filozofii. W Starożytności zarysowały się dwa takie poglądy:
- Filozofia powinna zajmować się przede wszystkim przyrodą, jako całością, powinna ją opisywać i poznawać prawa nią rządzące. Jest to koncepcja kosmologiczne, reprezentowana m.in. przez Talesa i Heraklita.
- Filozofia ma zajmować się przede wszystkim człowiekiem. Ma zastanawiać się, jak żyć i postępować w stosunku do siebie i innych ludzi. To Antropologiczna koncepcja - Sokrates.
2. CO WYRÓŻNIA POSZCZEGÓLNE KONCEPCJE FILOZOFICZNE?
Przybierają one różne odmiany. Filozofia jest w nich traktowana albo jako wiedza autonomiczna, albo jako wiedza wtórna, bądź jako rodzaj ekspresji osobowej, bądź jako ideologia i narzędzie działania.
KLASYCZNA KONCEPCJA: wg niej filozofia jest wiedzą autonomiczną (o własnym przedmiocie i odpowiedniej dla niego metodzie) metodzie charakterze naukowym(racjonalnym).Dotyczy ona tego, co podstawowe i zasadnicze w badanym przedmiocie, ujmuje jego istotę i koniecznie uwarunkowania. Jeżeli przedmiotem tym jest byt to f. zmierza do poznania ostatecznych racji (przyczyn) jego istnienia i ukształtowania. Nowożytni zwolennicy ukształtowali nową naukę f. - teorię poznania. Jednak w pewnej wersji klasycznej koncepcji filozofii to główny akcent pada na teorię bytu. filozofia jest analizą tego co istnieje lub tego co faktycznie dane.
POZYTYWISTYCZNA KONCEPCJA: związana jest ze scjentyzmem tzn. z poglądem iż najdoskonalszą i wzorcową postać wiedzy ludzkiej stanowią nauki przyrodnicze typu matematyczno-fizykalnego. Została wyraźnie sformułowana w XIX wieku. F nie stanowi odrębnej wiedzy, nie ma własnego przedmiotu, metod. Jest kontynuacją metod szczegółowych. Formułowany na tym gruncie ogólny pogląd na świat czy wiedzę ludzką chce być uogólnieniem wyników nauk szczegółowych.
NEOPOZYTYWISTYCZNA KONCEPCJA: Działająca w latach 20-ych XX wieku, głoszona przez przedstawicieli „Koła wiedeńskiego. Według niej istnieją 2 zasadnicze rodzaje nauk- formalne i realne. Formalne mają charakter czysto analityczny i opierają się na logice, matematyce. Nauki realne to empiryczne nauki przyrodnicze i humanistyczne, przy czym wzorcem jest fizyka. Filozofia nie stanowi odrębnej wiedzy. Problemy filozoficzne bądź mają charakter naukowy nie wyrażają żadnego poznania, bądź postawy ludzkie, emocje, aspiracje potrzeby.
LINGWISTYCZNA KONCEPCJA: według niej klasyczna problematyka filozofii bądź wymyka się naukowym badaniom bądź nie jest jeszcze dostatecznie przygotowana do racjonalnych rozstrzygnięć. Racjonalnie, odpowiedzialne możemy zająć się jedynie sposobem mówienia o filozoficznych problemach i ich rozwiązaniu. często przy tym problem filozoficzny okazuje się problemem językowym, a wiele sporów merytorycznych ma swe źródło w nieścisłym sposobie wyróżniania się. Ta koncepcja w pewnej wersji utożsamia się z neopozytywistyczną.
IRRACJONALISTYCZNA KONCEPCJA: Filozofia jest pewnym osobiście zorientowanym ujęciem sensu całości tego, co jest, lub pozycji człowieka w świecie, jest sposobem bycia człowieka w świecie poprzez usensowanie świata. Jest ekspresją i samoutwierdzeniem się podmiotu filozoficznego. Jest sposobem oswojenia świata lub oswojenia się z nim. Filozofia to światopogląd, ogólna postawa życia, sztuka bycia.
4. ZWIĄZEK FILOZOFII I ŚWIATOPOGLĄDU:
Można powiedzieć, ze filozofia jest teoretyczną propozycją światopoglądową. Filozofia może dostarczać światopoglądu albo być jego uporządkowaną logicznie wersją. Nie ma czystych nauk – nie skażonych wpływem kultury, historii i wydarzeń dnia codziennego. W związku z tym istnieje związek pomiędzy filozofią, a światopoglądem.
W obrębie każdego światopoglądu funkcjonuje przynajmniej jakaś mała cząstka określonego systemu filozoficznego. Pojęcie światopoglądu może być używane co najmniej w trzech znaczeniach: System światopoglądowy - to konstrukcja teoretyczna, uporządkowany opis i refleksja nad rzeczywistością i stosunkiem człowieka do niej. System ten ustala, lub próbuje ustalić uogólniony zakres wiedzy przyrodniczej, społecznej i wiedzy o człowieku. Zwykle wskazuje, jak ustosunkować się do tej wiedzy, jak ją ocenić, wartościować. Jest on z reguły ujęty w formie opublikowanych dzieł. Światopogląd grupy społecznej- jest zespołem przekonań żywionych przez daną grupę, będących elementem więzi społecznej łączącej jednostki w większą całość. Światopogląd ten zależy od warunków bytu materialnego, ustroju społecznego, poziomu cywilizacji, w której wypadło żyć i pracować danej grupie. Światopogląd indywidualny- zespół sądów, twierdzeń i ocen za pomocą których jednostka tłumaczy sobie charakter świata, wyznaczając własny do niego stosunek, ujawniający się w działaniu.
W światopoglądzie, we wszystkich trzech sposobach jego rozumienia, wyróżnia się warstwy jego struktury problemowej: Warstwa ontologiczna - jest odpowiedzią na najbardziej ogólne pytania dotyczące rzeczywistości. Warstwa socjologiczna- obejmuje problemy dotyczące społeczeństwa i miejsca w nim jednostki ludzkiej, takie jak: geneza społeczeństwa, prawa rządzące jego rozwojem, wpływy grup społecznych na losy jednostki ludzkiej, czynniki hamujące postęp społeczny. Warstwa antropologiczna- dotyczy zagadnień ściśle związanych z człowiekiem, tj. istota człowieczeństwa, sens i wartość życia ludzkiego.
5.JAKIE PROBLEMY OMAWIANE SĄ NA GRUNCIE TEORII POZNANIA:
Teoria poznania inaczej zwana epistemologią lub gnoseologią jest nauką o poznaniu. To dział filozofii zajmujący się filozoficzną analizą osiągania wiedzy ludzkiej. Docieka nad istotą i strukturą poznania ludzkiego, bada jego źródła, wyodrębnia różne jego rodzaje i ocenia ich wartość naukową i praktyczną, określa granicę poznawalności świata, analizuje różnorodne uwarunkowania działalności poznawczej oraz poszukuje naukowych metod uzasadnienia wiedzy. Analizuje poznawczą wartość wiedzy ludzkiej, istotę i kryterium prawdy.
Teoria poznania wyróżnia przedmiot, treść poznania oraz bada ich wzajemne stosunki. Jako dział filozofii opiera sie na naukach szczegółowych: psychologia, filozofia mózgu, cybernetyka, logika.
**Ogólnie teoria poznania wyróżnia następujące grupy zagadnień:
- jakie są źródła i drogi naukowego poznania świata?** spór między APRIORYZMEM i APOSTERIORYZMEM o ilość i wzajemne związki źródeł poznania i pozycje doświadczenia spór miedzy RACJONALZMEM a IRRACJONALIZMEM o rolę intelektu jako ostatecznej instancji w ocenie wartości poznania 2) co jest przedmiotem poznania? spór między REALIZMEM a IDEALIZMEM **3) co jest podmiotem poznania?
- stosunki miedzy podmiotem a przedmiotem poznania
- czy świat jest poznawalny?
- jaka wiedzę uznamy za prawdziwą.
- zagadnienia roli znaków, języka w poznaniu
- zagadnienia definicji, roli znaków i języka w poznaniu, właściwości poznania**
Podmiotem poznania nazywamy tego, kto poznaje (człowiek). Dzięki czemu człowiek jest podmiotem poznania? Dwa stanowiska:
Idealiści: człowiek posiada duszę, pierwiastek niematerialny i od materii niezależny. Materialiści: zdolności poznawcze człowieka są wynikiem funkcjonowania systemu nerwowego człowieka wraz z centralnym jego układem. Człowiek jest w stanie poznawać dzięki temu, że dysponuje określonego rodzaju władzami poznawczymi tj. narządami zmysłowymi, rozumem.
Przedmiotem poznania nazywamy to, co poznajemy, co jest obiektem aktu poznawczego. Czy przedmiot poznania istnieje obiektywnie, tzn. poza podmiotem i niezależnie od niego, czy jest on tylko tworem subiektu? Dwa stanowiska:
Idealizm epistemologiczny- przedmiot poznania jest tworem podmiotu. Zatem przedmiot poznania nie jest bytem obiektywnym. Jest on pewnego rodzaju konstrukcją utworzoną przez podmiot, zespołem idei powstałych w umyśle poznającego. Realizm epistemologiczny- przedmiot poznania jest bytem obiektywnym, to co poznajemy istnieje poza podmiotem i niezależnie od niego. Przedmiot poznania jest realną rzeczywistością.
Czym jest przedmiot poznania? Co wchodzi w jego skład, jakie są jego elementy? Dwa stanowiska:
materialiści - przedmiotem poznania jest materia, jej własności i funkcje. idealiści obiektywni- przedmiotem poznania jest przede wszystkim byt duchowy.
7. ISTOTA FILOZOFII PRZYRODY:
Filozofia przyrody – dział filozofii zajmujący się formułowaniem wniosków filozoficznych wynikających z dokonań nauk przyrodniczych. Jako że obraz świata prezentowany przez nauki przyrodnicze jest obrazem ilościowym i odpowiada na pytania typu „jak?”, filozofia przyrody chce dać jakościowy obraz świata i szukać odpowiedzi na pytania typu „dlaczego?”.
Typowe zagadnienia występujące w filozofii przyrody to np.:
materialność, przestrzenność, czasowość, zmienność i przygodność bytu fizycznego (każdy byt materialny jest rozciągły w przestrzeni i w czasie, jest zmienny i niekonieczny, czyli przygodny),
Filozofia przyrody stanowi źródło inspirujące poszukiwanie odpowiedzi na stawiane od wieków pytania. Na przykład takie jak: czy wyższe formy życia mogły rzeczywiście powstać zupełnie spontanicznie? czy świat ożywiony ewoluuje w jakimś konkretnym kierunku, czy też jest to proces zupełnie przypadkowy? pytanie o początek i koniec Wszechświata, jego pochodzenie i przeznaczenie, o możliwość ostatecznego poznania Wszechświata. Albo pytanie dlaczego świat stał się taki szary? Przecież wystarczy tylko zacząć współdziałać z naturą. To ona ustala własne prawa, tylko że nam często trudno się im podporządkować. Bo przecież to my jesteśmy głównym czynnikiem powodującym zagrożenie.
Podstawowy w filozofii przyrody jest problem istoty bytu materialnego (fizycznego, cielesnego).Ujawnia się ona w istnieniu wielu jednostek tego samego gatunku, w zachodzeniu rozmaitego rodzaju zmian , w podleganiu określonego typu uwarunkowaniom i prawidłowościom, we wchodzeniu w skład większych zespołów i układów, aż do wszechświata włącznie, w byciu członem związków i całości.
Filozofię przyrody dzieli się często na filozofię przyrody ożywionej i nieożywionej.
"Istota filozofii przyrody polega na tym, by na podstawie zjawiska ruchu zbadać siły przyrody, a na podstawie tych sił wyjaśnić inne zjawiska."— Isaac Newton
- Ludzkie zachowanie się wobec natury oznacza jej akceptację lub dokonywanie zmian;
- Każdy człowiek jest częścią natury;
- Sposób odnoszenia się do natury jest sposobem odnoszenia się do samego siebie. Znaczy to, że każdy fakt ustosunkowania się do przyrody jest zarazem ustosunkowaniem się do samego siebie;
- Doświadczenie natury jest doświadczeniem naszej natury, tzn. tak samo odbieramy naturę w ogóle, jak naszą własną.
9. JAKIE KWESTIE ŁĄCZĄ SIĘ Z PRZEDMIOTEM, PROCESEM, ŹRÓDŁAMI I
METODAMI POZNZNIA?
Podmiotem poznania nazywamy tego, kto poznaje (człowiek). Dzięki czemu człowiek jest podmiotem poznania? Dwa stanowiska:
Idealiści: człowiek posiada duszę, pierwiastek niematerialny i od materii niezależny. Materialiści: zdolności poznawcze człowieka są wynikiem funkcjonowania systemu nerwowego człowieka wraz z centralnym jego układem. Człowiek jest w stanie poznawać dzięki temu, że dysponuje określonego rodzaju władzami poznawczymi tj. narządami zmysłowymi, rozumem.
Przedmiotem poznania nazywamy to, co poznajemy, co jest obiektem aktu poznawczego. Czy przedmiot poznania istnieje obiektywnie, tzn. poza podmiotem i niezależnie od niego, czy jest on tylko tworem subiektu? Dwa stanowiska:
Idealizm epistemologiczny- przedmiot poznania jest tworem podmiotu. Zatem przedmiot poznania nie jest bytem obiektywnym. Jest on pewnego rodzaju konstrukcją utworzoną przez podmiot, zespołem idei powstałych w umyśle poznającego. Realizm epistemologiczny- przedmiot poznania jest bytem obiektywnym, to co poznajemy istnieje poza podmiotem i niezależnie od niego. Przedmiot poznania jest realną rzeczywistością.
Czym jest przedmiot poznania? Co wchodzi w jego skład, jakie są jego elementy? Dwa stanowiska:
materialiści - przedmiotem poznania jest materia, jej własności i funkcje. idealiści obiektywni- przedmiotem poznania jest przede wszystkim byt duchowy.
Problem źródeł poznania: Skąd pochodzi wiedza ludzka, czy jest ona nabyta, czy wrodzona? Dwa stanowiska: Racjonalizm genetyczny- wiedza ludzka jest wrodzona a poznanie polega na uświadomieniu, wydobywania na zewnątrz tej wiedzy. Przedstawicielami tego poglądu byli: Sokrates, Platon, Kartezjusz Empiryzm genetyczny- wiedza ludzka jest nabyta. Człowiek rodzi sie jako czysta, nie zapisana karta, dopiero doświadczenie, kontakt z zew. światem zapisuję tę kartę tj. powstaje wiedza. przedstawiciele: John Locke, Dawid Hume.
Problem metody dochodzenia do wiedzy. Dwa stanowiska: racjonalizm metodologiczny- do wiedzy prawdziwej o świecie prowadzi tylko rozumowanie aprioryczne tj. poznanie niezależnie od doświadczenia. empiryzm metodologiczny- wiedza ogólna musi być oparta na doświadczeniu. rozumowanie musi być bezpośrednio lub pośrednio oparte na doświadczeniu.
