Pobierz pozytywizm matura język polski podstawowy 2025 + pytania jawne i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!
POZYTYWIZM
Program polskich pozytywistów: o Praca u podstaw o Praca organiczna - współpraca wszystkich warstw społecznych o Emancypacja kobiet -muszą mieć możliwość samodzielnego utrzymania się bo mężowie zginęli w powstaniu styczniowym, z powodu represji o Asymilacja Żydów o Scjentyzm - nauka jako jedyne źródło pewnej wiedzy Kult pracy – praca świadczy o wartości człowieka, jego przydatności dla społeczeństwa Utylitaryzm – dobre jest to co użyteczne Naturalizm – naśladowanie natury i oddawanie prawdy życia (również tej drastycznej) Bolesław Prus Lalka : o Pierwotny tytuł „Trzy pokolenia” o Powieść realistyczna: narracja 3-osobowa przedmiotowość/narracja przedmiotowa – narrator nie ocenia narracja przeźroczysta (narrator niewidzialny) dużo dialogów, dialogi dopasowane do bohaterów (charakterystyczny sposób mówienia czas i miejsce jak w soczewce (dokładnie określony czas i miejsce) porządek przyczynowo skutkowy (chronologiczność) o Bohaterowie: Stanisław Wokulski Izabela Łęcka Ignacy Rzecki Julian Ochocki o Stanisław Wokulski jako reprezentant pokolenia przejściowego: Romantyk: Przeżywa nieszczęśliwą miłość Wierzy w szczerą miłość łamiącą konwenanse (podział na warstwy społeczne) Brał udział w powstaniu styczniowym Buntuje się przeciw ograniczeniom społecznym Różne stany emocjonalne (raz działa racjonalnie, a kiedy indziej pod wpływem emocji) Czuje się niezrozumiany przez co jest osamotniony
Pozytywista: Interesują go wynalazki, pasjonowała go nauka Chce pomagać ludziom z niższych warstw społecznych Wiedza ważną wartością Pozytywistyczne myślenie o ojczyźnie (wzmocnić kraj poprzez pracę) Popiera asymilacje Żydów Szacunek dla pracy, świadomość wartości pracy dla ogółu (praca organiczna) Działalność filantropijna/charytatywna Negatywny stosunek do romantycznej tradycji powstańczej
- twierdzi, że rodzaj walki zbrojnej zmęczył kraj Działalność gospodarcza (założenie spółki, prowadzenie sklepu) o Społeczeństwo: Arystokracja: Są bierni w sprawach kraju Zamknięte kółko towarzyskie, zamknięci na osoby z innych grup społecznych, gardzili nimi Dążyli do utrzymania swojej pozycji Najważniejszą wartością majątek Lubują w całodniowych rozrywkach Mieszczaństwo (Wokulski): Krytykują własną inicjatywę jednostki Gardzą arystokrackim przywiązaniem do etykiety, ich zamknięcie na inne grupy społeczne, nic nieróbstwem Uważają Żydów za skąpych Nie są skłonni do współpracy, patrzą na siebie jak na rywali Inteligencja (Ochocki): Nauka jako rozwiązanie problemów Zajmowali się sprawami kraju Nie mieli dużo pieniędzy Praca sensem życia Doceniają Żydów za ich rękę do biznesu Krytykują arystokrację za marnotrawco Żydzi: Boją się Polaków Dbają o to aby ich dzieci od najmłodszych lat umiały prowadzić przedsiębiorstwo Uważali samych siebie za jedyną siłę napędzającą gospodarkę kraju
Brał udział w Wiośnie Ludów na Węgrzech Bonapartysta – wierzy, że Napoleon przeprowadzi radykalne zmiany na świecie Zagorzały demokrata, niepodległość Polski najważniejszym celem Przyjaźń z Wokulskim: Znają siebie od dziecka Są dla siebie jak rodzina Mogli na siebie liczyć Zależy im na dobru drugiego Różność w charakterach i podejściu do życia Ma wątpliwości co do miłości, został skrzywdzony w przeszłości Uważa, że Stawska jest lepszą kandydatką dla Wokulskiego Pamiętnik starego subiekta - zaczyna go pisać z powodu nieobecności Wokulskiego, tylko z nim mógł szczerze porozmawiać (pokazuje to ich silną więź) W pamiętnikach wspomina Augusta Katza – węgierskiego rewolucjonistę Dla Rzeckiego symbol odwagi ideałów i lojalności Przyjaźnili się w czasach walki o wolność Po klęsce powstania odbiera sobie życie Różne oblicza przyjaźni (Billewiczówna i Borzobohata)? Traktuje prace jako rytuał, posiada konkretną codzienną rutynę Praca jako pasja człowieka Miasto: Łazienki miejscem spotkań towarzyskich Powiśle doprowadzone do krytycznego stanu Warszawskie mieszczaństwo nic nie robi bezinteresownie Paryż miastem intelektualistów, umożliwia poszerzenie horyzontów Miasto – przestrzeń przyjazna czy wroga człowiekowi Jakie cechy charakteru ułatwiają człowiekowi osiągnięcie celu Henryk Sienkiewicz Potop : o Ku pokrzepieniu serc (Obrona Jasnej Góry, bitwa pod Beresteczkiem, bitwa pod Chocimiem), polska pod zaborami
o Nie cieszyła się dobrym przyjęciem przez pozytywistów (fikcja obecna w powieści historycznej fałszuje obraz rzeczywistości i odciąga uwagę od bieżących problemów) o Andrzej Kmicic: Przeznaczony na męża Aleksandrze Bilewiczównej Spalił Wołmontowicze w ramach zemsty za zabicie kompanów podczas starcia z Butrynami w Lubiczu Przysięgał Januszowi Radziwiłłowi na krzyż i mękę Chrystusa Przyjął pseudonim Babinicz pragnąć się zrehabilitować (bohater dynamiczny) Podczas pierwszego spotkania z Billewiczówną jest bardzo śmiały Jest sprytny i odważny (wysadzenie kolumbryny pod Jasną Górą) Przekłada dobro państwa nad dobro osobiste, jest patriotą o Obrona Jasnej Góry: Kmicic przyjeżdża na Jasną Górę Po mszy prosi o spotkanie z przeorem klasztoru i opowiada Kordeckiemu o Szwedzkich zamiarach Początkowo nie wierzą w informację, ale postanawiają wzmóc czujność i zamykać bramy klasztoru na noc Babinicz (Kmicic) spowiada się u Kordeckiego, wyjawiając swoje prawdziwe imię Podczas przygotowań do obrony Kiemlicze decydują się opuścić klasztor, zapewniając jednak Kmicica, że dalej są mu wierni i będą go wspierać jeśli ich drogi znów się przetną 8 listopada Szwedzi ustawiają się pod murami klasztoru (Wrzeszczowicz dowodzi) Miller postanawia przyjechać do Częstochowy i rozpocząć atak na klasztor 18 listopada (Miller przejmuje dowództwo) Kordecki podtrzymuje wiarę w zwycięstwo za pomocą częstych procesji z Najświętszym Sakramentem Kmicic sam obsługuje jedno z dział i powoduje spustoszenie wśród szwedzkich oddziałów Widząc jak obok niego upadł „granat” własnoręcznie go rozbraja Oblegających 9000, a broniących 200 Kmicic postanawia pod osłoną nocy, wraz z małym oddziałem żołnierzy i uzbrojonych chłopów, uderzyć na jeden z szwedzkich szańców, wyrządzając wielkie szkody i zabijając kilku znaczniejszych oficerów Miller próbuje skłonić obrońców do poddania się, gdy dwóch ojców klasztornych przychodzi do szwedzkiego obozu z odmowną odpowiedzą na propozycje dowódczy, ten postanawia ich zatrzymać i powiesić (czemu sprzeciwia się dwóch dowódców więc ostatecznie puszcza posłów wolno)
Spryt Głęboka religijność Miłość do ojczyzny Chłopi (Kiemlicze): Prości, niewykształceni Wyobrażali sobie Szwedów jako prymitywny lud zamorski, drapieżny, nieokrzesany, lud wilkołaków, gustujący w ludzkim mięsie Głęboko i szczerze wierzący Szczerze oddani ojczyźnie Magnateria (Janusz i Bogusław Radziwiłł): Gotowi do najgorszych czynów (zdrada ojczyzny) dla własnych korzyści Egoizm Bezwzględność Pycha Wyjątkiem wojewoda witebski Sapieha (sprzedał majątek aby zdobyć fundusz na opłacenie wojska) Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara: o Elementy powieści psychologicznej: analiza stanów i przeżyć wewnętrznych bohaterów (zwłaszcza w stanach skrajnych) poszukiwanie przyczyn postępowania człowieka o Polifoniczność (powieść polifoniczna) -wielogłosowość, niejednoznaczna perspektywa na jakiś temat o Napoleonizm – pogląd mówiący o wyjątkowości wielkich jednostek i ich wyższości wobec prawa o Bohaterowie: Rodion Raskolnikow: Uważał się za lepszego od innych Wierzył w napoleonizm Postęp wymaga ofiar, przyszła harmonia zrównoważy zbrodnie historii (cel uświęca środki) Pod wpływem Sonii przyznaje się do winy i przyjmuje karę Zesłany na Syberię na 8 lat Sonia Marmieładowa: Zajmowała się prostytucją bo żyła w biednej rodzinie (z tego powodu uważała siebie za grzesznicę) Czytając fragment o wskrzeszeniu Łazarza przeżywa udrękę Miała ojca alkoholika Głęboko wierząca w Boga
Stara się usprawiedliwić zbrodnie Raskolnikowa, wspiera go, chce aby się nawrócił Uważa, że dobrowolne przyznanie się do winy daje szanse na zbawienie Dobrowolnie pojechała z Raskolnikowem na Syberię Dunia Raskolnikowa: Planowała wyjść za mąż za Łużna (dla pieniędzy) Potrafiła poświęcić własne dobro dla dobra rodziny Ostatecznie wyszła za Razumichina (przyjaciela Raskolnikowa) Ile człowiek jest gotów poświęcić dla innych o Zbrodnia Raskolnikowa: Potrzebował pieniędzy, nie miał czym zapłacić za mieszkanie Nie chce by jego siostra została zmuszona do ślubu z Łużynem Uważał że zbrodnia jest jego przeznaczeniem Nie potrafi przeciwstawić się pokusom, czuje jakby coś przejęło nad nim kontrolę (siła szatańska) Pomijał kwestie moralne nie myślał o konsekwencjach tylko o celu Chciał sobie udowodnić, że potrafi dokonać tej zbrodni, ocalić godność, uchronić się przed degradacją do kategorii „plugawej wszy” (tak określa Lichwiarkę) Ciężkie warunki życiowe doprowadziły go do psychicznej degradacji Co może determinować ludzkie postępowanie Walka człowieka ze swoimi słabościami Motyw winy i kary
