Pobierz Pozytywizm- podstawowe informacje i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!
7. Epoka racjonalna
pozytywizm
1. WPROWADZENIE
Pozytywizm (epoka wiedzy i rozumu) – termin „pozytywizm” zapożyczony został z pracy filozofa Augusta Comte’a „Kurs filozofii pozytywnej” (pozytywnej – użytecznej, realnej). Pozytywizm to epoka kończąca okres niepodległościowych zrywów narodowych, skupiając się na pracy nad parą i elektryczności, prasą, przemysłem, a także nad literaturą. Realizm (zastąpienie nazwy „pozytywizm” w Europie) – realizm określa się postawą życiową polegająca na trzeźwej, bezstronnej ocenie rzeczywistości, pozwalającej na wybór skutecznych środków działania. Naturalizm (zastąpienie nazwy „pozytywizm” w Europie) – naturalizm skupiał się na uwydatnieniu czegoś nieprzyjemnego, brutalnego. Porównanie realizmu z naturalizmem (podobieństwa i różnice) REALIZM NATURALIZM Prądy związane z epoką pozytywizmu. Zainteresowanie człowiekiem jako istotą osadzoną w konkretnej rzeczywistości społecznej i w konkretnej przestrzeni, zarówno wiejskiej, jak i miejskiej. Założeniem realizmu była wierność przedstawienia (oddawanie takiej rzeczywistości, w której żyli bohaterowie). Założeniem naturalizmu była prawdziwość relacji. Naturalizm skupiał się na uwydatnieniu czegoś nieprzyjemnego, brutalnego. Na jednym planie przedstawione są tylko zdarzenia ważne (rzeczywiste). Brak miejsca na rozbudowane opisy przyrody. Na jednym planie przedstawione są jednocześnie zdarzenia ważne i błahe. Narrator – sprawozdawca, nie komentuje wydarzeń. Narrator – badacz przedstawia czytelnikowi relację ze swoich obserwacji. Ani nie ocenia, ani nie komentuje tego co widzi. Skupiał się tylko na życiu mieszczan. Pokazywał określone zachowania, postawy ludzi, które były możliwie najbliższe rzeczywistości. Skupiał się na życiu warstw najuboższych. Bohaterami są ludzie z najniższej warstwy społecznej – chłopi. Człowiek przedstawiony jest jako istota przede wszystkim fizyczna. „Lalka” – Bolesław Prus „Chłopi” – Władysław Reymont
2. Ramy czasowe
Połowa XIX w.n.e. – lata 90 XIX w.n.e. – okres epoki pozytywizmu (Europa) Lata 60 XIX w.n.e. – lata 90 XIX w.n.e. – okres epoki pozytywizmu (Polska)
3. Wydarzenia
Świat: ✓ 1848 r. – 1849 r. – Wiosna Ludów (początek epoki) ✓ 1853r. – 1856r. – wojna Krymska ✓ 1860r. – publikacja rozprawy „O powstawaniu gatunków” Darwina ✓ 1863r. – zniesienie niewolnictwa w USA ✓ 1870r. – wojna francusko-pruska ✓ 1871r. – zjednoczenie Niemiec Polska: ✓ 1862r. – założenie Szkoły Głównej w Warszawie ✓ 1864r. – upadek powstania styczniowego, reforma uwłaszczeniowa w Królestwie Polskim ✓ 1867r. – autonomia Galicji ✓ 1872r. – zniesienie języka polskiego w szkołach zaboru rosyjskiego ✓ 1890 r. – wydanie „Lalki” Bolesława Prusa ✓ 1894 r. – wydanie II tomu „Poezji” Kazimierza Przerwy-Tetmajera
4. NajwaŻniejsi twórcy i ich dzieła
Przedstawiciel Anglii: Charles John Huffam Dickens (Karol Dickens) („Klub Pickwicka”, „Opowieść wigilijna”) Przedstawiciele Francji: Claude Monet („Maki”) Gustave Eiffel (wieża Eiffla) Przedstawiciele Rosji: Lew Tołstoj („Wojna i Pokój”) Fiodor Dostojewski („Zbrodnia i kara”) Przedstawiciele Polski: Eliza Orzeszkowa („Nad Niemnem”, „Gloria victis”) Henryk Sienkiewicz (Trylogia: „Ogniem i mieczem”, „Potop”, „Pan Wołodyjowski”; „Krzyżacy”, „Quo Vadis”) Bolesław Prus („Lalka”, „Faraon”, „Kamizelka”) Maria Konopnicka („Mendel Gdański”, „Rota”) Adam Asnyk („Do młodych”)
PRACA ORGANICZNA – związana z pracą u podstaw, proponowała innowacyjne rozwiązania ekonomiczne. EMANCYPACJA KOBIET – miała na celu zwiększenie udziału kobiet w życiu publicznym. ASYMILACJA ZYDÓW – próba zintegrowania mniejszości żydowskiej z Polakami. DETERMINIZM GEOGRAFICZNYM – pogląd uznający czynniki geograficzne (ukształtowanie terenu, klimat, rodzaj gleby) za decydujące w rozwoju społeczeństw i kultury. EMPIRYZM – idea mówiąca o tym, że drogą do prawdziwego poznania świata są nasze doświadczenia i obserwacje. MARKSIZM(inaczej materializm) – świat składa się z materii. LIBERALIZM – wartością najwyższą jest wolność jednostki. Człowiek wolny jest w stanie zbudować własne szczęście na użytek swój i innych ludzi. REALIZM – kierunek w sztuce przedstawiające życie codzienne człowieka w jego środowisku. Podstawę realizmu stanowiła estetyka mimetyczna, natomiast przedmiotem naśladowania był głównie świat współczesny. Dzieło sztuki miało dawać iluzję życiowego prawdopodobieństwa. NATURALIZM – kierunek literacki odrzucający wszelki byt nadprzyrodzony, uznając, że tylko prawa przyrody są najistotniejsze dla ukazania rzeczywistości. Naturalizm cechowały m.in. dążenie do fotograficznej rejestracji życia oraz pokazanie człowieka jako cząstki przyrody. HISTORYZM – kierunek w architekturze nawiązujący do stylów poprzednich epok (neogotyk, neorenesans, neobarok). Kierunek w malarstwie nawiązujący do historii (np. Jan Matejko, „Kazanie” Skargi, Stańczyk, Rejtan, Batory pod Pskowem, Bitwa pod Grunwaldem). ELEKTRYZM – nurt, przede wszystkim w architekturze łączący różne style. AKADEMIZM – prąd w sztuce oparty na regułach estetyki antycznej.
7. Gatunki literackie wystĘpujace w epoce
Felieton – to jeden z gatunków publicystycznych, który dotyczy przeważnie aktualnych
wydarzeń i problemów. Jest lekki, swobodny, o barwnym, gawędziarskim stylu.
Opowiadanie – to forma wypowiedzi przedstawiająca wydarzenia, które rozwijają się
w czasie i tworzą ciąg przyczyn oraz skutków. Zdarzenia te mogą być rzeczywiste lub fikcyjne (wymyślone).
Powiesc realistyczna – twórcy ukazywali szczegółowe życie zwykłego człowieka.
Fabuła powieści realistycznej jest na ogół wielowątkowa, obfituje w epizody. Zdarzenia zazwyczaj są uporządkowane chronologicznie.
Powie ść naturalistyczna – powieść prezentująca bohaterów jako ludzi całkowicie
podporządkowanych swojej biologii, dążących do zaspokojenia podstawowych instynktów: głodu, pragnienia czy popędu seksualnego.
Powiesc historyczna – jest to utwór obszerny, wielowątkowy, występuje w nim
znaczna liczba bohaterów, obecność narracji, fabuły i świata przedstawionego. Utwór ukazuje mentalność i obyczajowość epoki.
Reportaz – to gatunek publicystyczno-literacki, przedstawia rzeczywiste zdarzenie i
towarzyszące mu okoliczności. Reportaż może zawierać cytaty, wypowiedzi świadków zdarzenia. Tematem reportażu może być wszystko, co przykuwa uwagę.
Obrazek – jest to dość krótkie opowiadanie, może być pisane wierszem lub prozą i
dotyczyć jakiejś osoby lub przedmiotu. Treść utworu zawiera mnóstwo szczegółów.
Nowela – krótki utwór epicki charakteryzujący się zwięzłą, jednowątkową fabułą,
dramatyczną konstrukcją, rezygnacją z postaci i zdarzeń epizodycznych na rzecz wyeksponowania bohatera.
8. ŚwiatopoglĄd epoki
ŚWIAT
Na Zachodzie pozytywistyczna wizja świata i człowieka zaczęła zyskiwać uznanie. W 1830 roku zaistniało dzieło „Wykłady filozofii pozytywnej". Jego autor, Francuz August Comte , był najprawdopodobniej pierwszym w dziejach ludzkości absolwentem politechniki, który stworzył ogromny, spójny system myślowy, i ten techniczny typ wykształcenia wyraźnie zdeterminował jego poglądy dotyczące całej rzeczywistości. Myśliciele tamtych czasów akceptowali potrzebę praktycznego wykorzystania posiadanej wiedzy , co ma w konsekwencji prowadzić do coraz lepszego życia.
Angielski filozof, politolog i ekonomista. W filozofii był pierwotnie kontynuatorem tradycji utylitaryzmu. W politologii i ekonomii był teoretykiem i przedstawicielem liberalizmu. Uważany jest za twórcę liberalizmu demokratycznego. ◊ Karol Marks Twórca materializmu. Uważał, że świat można poznawać jedynie zmysłami, gdyż jest on materialny. Swoją teorię nazwał materializmem dialektycznym, ponieważ świat jako materia cały czas się rozwija, jest w ruchu. ◊ Hipolit Taine Autor dzieła „Rasa, środowisko, moment”, w którym głosił, że podstawowymi wyznacznikami jakości dzieła są: rasa, środowisko, moment historyczny. ◊ Ernest Renan Jego badania sięgają początków chrześcijaństwa; jest autorem dzieł mówiących o pochodzeniu Jezusa. Jednak po utracie wiary porzucił dotychczasowe badania i zajął się nauką.
10. Kierunki filozoficzne epoki
① Utylitaryzm Ewolucjonizm Scjentyzm Organicyzm
11. Najwybitniejsi uczeni epoki
✓ Charles Darwin ✓ Karol Marks ✓ Hipolit Taine ✓ Ernest Renan ✓ Stendahl
12. Nauka i technika
powstanie nowej nauki – socjologii rozwój techniki
wynalazki: telefon, fonograf, żarówka, silnik samochodowy, kinematograf, radio, telegram, szczepionka przeciw wściekliźnie, maszyna do pisania, odkrycie promieniowania X
13. Typy bohaterów wystĘpujĄcych w epoce
❖ Idealista – człowiek kierujący się wzniosłymi zasadami, zdolny do poświęceń w imię jakiejś idei. ❖ Uczony – jest przekonany, że to właśnie dzięki nauce i postępowi świat staje się lepszy. ❖ Kupiec – człowiek prowadzi z sukcesem swój interes. ❖ Wyemancypowana kobieta – osoba samodzielna, często samotna, utrzymuje się z własnej pracy. ❖ Inteligent – działa na rzecz dobra ogółu, jest zaangażowany w pracę u podstaw. ❖ Patriota – jest skłonny do poświęcenia się za ojczyznę.
14. Sztuka romantyzmu
KLASYCYZM
Architektura Rzeźba Malarstwo ELEKTRYZM Charakterystyczna cecha: łączy różne style REALIZM AKADEMIZM Charakterystyczne cechy: estetyka mimetyczna życie codzienne człowieka estetyka antyczna HISTORYZM Charakterystyczne cechy: operowanie kontrastem dramatyczna tematyka ukazywanie tajemniczości tęsknota i smutek szeroka paleta barw elementy fantastyczne odwoływanie się do aktualnych wydarzeń politycznych
