Dobre praktyki przedsiębiorczości
akademickiej
Kompendium wiedzy, studium przypadków
redakcja naukowa
Adam P. Balcerzak, Agnieszka Syrocka-Sijka
Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
Oddział w Toruniu
Toruń 2011
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Informacje i wskazówki
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Ranking uczelni
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Nasze e-booki ratujące uczniów i studentów!
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Prawne aspekty zakładania i funkcjonowania spółek ..., Streszczenia z Edukacja
HANDLOWYCH W POLSCE ... Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce ... Spółkę komandytowo-akcyjną tworzą dwa rodzaje wspólników:.
Typologia: Streszczenia
2022/2023
1 / 28
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Dokumenty powiązane
Podgląd częściowego tekstu
Pobierz Prawne aspekty zakładania i funkcjonowania spółek ... i więcej Streszczenia w PDF z Edukacja tylko na Docsity!
Dobre praktyki przedsiębiorczości
akademickiej
Kompendium wiedzy, studium przypadków
redakcja naukowa
Adam P. Balcerzak, Agnieszka Syrocka-Sijka
Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Toruniu
Toruń 2011
ROZDZIAŁ 2
PRAWNE ASPEKTY ZAKŁADANIA
I FUNKCJONOWANIA SPÓŁEK
HANDLOWYCH W POLSCE
Anna Falkowska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wydział Prawa i Administracji
WPROWADZENIE
Celem niniejszego rozdziału jest analiza poszczególnych form prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółek handlo- wych, w sposób umożliwiający dokonanie wyboru najlepszej z nich przez osoby planujące rozpoczęcie działalności. Analiza ta, ze wzglę- du na rozmiar niniejszej publikacji, ma ograniczony zasięg i odnosi się do najbardziej charakterystycznych cech poszczególnych spółek i związanych z nimi głównych problemów prawnych. Dzięki tej syn- tetycznej formie rozważań możliwe jest prześledzenie wszystkich prawnych modeli spółek handlowych dopuszczalnych na gruncie prawa polskiego. Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce podlega szerokiej regulacji prawnej. Z jednej strony, przepisy statu- ując zasadę wolności gospodarczej, pozwalają na dość swobodny wybór formy prowadzonej działalności. Z drugiej strony, kodeks handlowy przewiduje numerus clausus, zamknięty katalog uregulo-
Prawne aspekty zakładania i funkcjonowania … 45
miątkowski 2011). Prawo reprezentacji odnosi się natomiast do stosunków spółki z osobami trzecimi i najczęściej dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Przepisy dotyczące spółek nie zawsze wprowadzają zależność pomiędzy prawem prowadzenia spraw spółki i prawem do reprezen- tacji, choć logika nakazuje powiązanie tych dwóch sfer (Kidyba 2006). Uchwały wspólników podjęte w ramach prowadzenia spraw spółki, realizowane są następnie poprzez czynności reprezentacyjne, te z kolei powinny wiązać się ze znajomością spraw, które obejmują. Opisane sfery przenikają się nawzajem, nierzadko natomiast docho- dzi do błędnego zakwalifikowania określonej czynności do jednego z ww. obszarów działalności zarządczej. Wyraźne rozróżnienie tych sfer jest jednak niezwykle ważne w praktyce, gdyż z każdą z nich może być związana konieczność spełnienia innych wymogów for- malnych. Niezachowanie tych wymogów natomiast, skutkuje róż- nymi sankcjami, m.in. nieważnością określonej czynności prawnej. Tytułem przykładu należy wskazać regulację dotyczącą spółki z o.o. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych, jeżeli zarząd jest wieloosobowy, a umowa spółki nie stanowi inaczej, każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (art. 208 § 1 i 2 ksh). Każdy członek zarządu może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czyn- ności spółki (art. 208 § 3 ksh). W przypadku wieloosobowego zarzą- du, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziała- nie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem (art. 205 § 1 ksh). Do podjęcia decyzji w sprawie bieżącej, nie wykraczającej poza zakres typowych czynności spółki wystarczy wola jednego członka zarządu. Nie musi ona przybierać postaci uchwały zarządu spółki. Jeśli jednak taka decyzja pociąga za sobą konieczność złożenia oświadczenia woli osobie trzeciej, wówczas to oświadczenie woli musi zostać złożone przez co najmniej dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.
46 Anna Falkowska
Decyzję więc o podjęciu współpracy handlowej z nowym kontra- hentem, o ile jest to typowa współpraca w ramach zwykłej działal- ności spółki, może podjąć jednoosobowo każdy członek zarządu. Na przykład w spółce trudniącej się zawodowo sprzedażą paliw, decyzję o zawarciu umowy o stałej sprzedaży tego towaru nowemu kliento- wi podjąć może którykolwiek z członków zarządu. Pod stosowną umową jednak będą musiały podpisać się przynajmniej dwie osoby (członkowie zarządu lub członek zarządu wraz z prokurentem). Za- warcie bowiem umowy i złożenie w tym zakresie stosownych oświadczeń woli należy do sfery reprezentacji spółki. Naruszenie wymogów dotyczących reprezentacji pociąga za sobą najczęściej nieważność lub bezskuteczność dokonanej czynności – np. w opisanym wyżej przykładzie, podpisanie umowy przez jednego członka zarządu oznacza, iż do zawarcia umowy nie doszło. Złamanie natomiast zasad odnośnie prowadzenia spraw spółki nie wywołuje żadnych skutków na zewnątrz – w stosunku do osób trzecich. Jest to konsekwencją tego, iż sfera prowadzenia spraw spółki należy do wewnętrznych stosunków spółki. Umowa podpisana przez wspólni- ków (w spółkach kapitałowych i spółce komandytowo-akcyjnej – członków zarządu) zgodnie z wymogami reprezentacji będzie ważna, chociażby wspólnicy nie uzyskali na zawarcie takiej umowy wyma- ganej zgody pozostałych wspólników. Zgoda ta jest konieczna naj- częściej, gdy wspólnicy mają dokonać czynności przekraczającej zwykłe sprawy spółki, np. sprzedaży częściowej przedsiębiorstwa. Taka umowa zawarta bez zgody i wiedzy pozostałych wspólników będzie ważna, spełnione zostały bowiem wymogi odnośnie repre- zentacji spółki wobec osób trzecich. Za takim rozwiązaniem prze- mawia wzgląd na słuszny interes osób trzecich, które nie mają żad- nego wglądu w wewnętrzne sprawy spółki. Natomiast wspólnicy, którzy dokonali czynności łamiąc zasady dotyczące prowadzenia spraw spółki, mogą ponieść odpowiedzialność właśnie w tej sferze wewnętrznej – za działanie na szkodę spółki.
48 Anna Falkowska
deksowych znajduje bowiem zastosowanie tylko wówczas, gdy wspólnicy w umowie spółki nie przewidzieli innych rozwiązań. Kodeks spółek handlowych stanowi, iż spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową (art. 22 § 1 ksh). Prowadzenie przedsię- biorstwa pod własną firmą oznacza prowadzenie działalności pod własną nazwą, dostatecznie odróżniającą danego przedsiębiorcę od innych podmiotów działających na tym samym rynku. Do utworzenia spółki jawnej konieczne jest zawarcie umowy spółki oraz dokonanie jej wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Umowa spółki jawnej, w odróżnieniu od umów większości handlowych spółek osobowych, nie musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Wystarczy w tym zakresie zwykła forma pisemna (art. 23 ksh). Jej niezachowanie jednak (np. zawarcie umowy w formie ustnej) powoduje nieważność dokonanej czynności. W umowie spółki jawnej należy określić firmę i siedzibę spółki, wkłady wnoszo- ne przez każdego wspólnika, ich wartość oraz przedmiot działalności spółki (art. 25 ksh). Należy także podać czas trwania spółki, jeśli wspólnicy z góry go przewidzieli. Spółka jawna powstaje z chwilą jej wpisu do KRS (art.25^1 § 1 ksh); stosownego zgłoszenia może doko- nać każdy ze wspólników. Specyfika spółki jawnej wyraża się m.in. w subsydiarnej odpo- wiedzialności wspólników. Każdy wspólnik odpowiada za zobowią- zania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką (art. 22 § 2 ksh). Jednakże wierzyciel spółki może wszcząć egzekucję z majątku wspólnika do- piero wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezsku- teczna (art. 31 § 1 ksh). Przepisy pozwalają natomiast na wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi spółki jawnej, zanim jeszcze okaże się, iż egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna (art. 31 § 2 ksh). Dlatego też w praktyce najczęściej wierzyciele od razu pozywa- ją samą spółkę jawną i wszystkich jej wspólników w tym samym pozwie. Po wygraniu sprawy sądowej uzyskują wyrok zasądzający określone świadczenie zarówno od spółki jak i wspólników. Klauzulę wykonalności jednak, która jest niezbędna do wszczęcia egzekucji,
Prawne aspekty zakładania i funkcjonowania … 49
wierzyciel otrzymuje jedynie przeciwko spółce. Przeciwko wspólni- kom spółki jawnej sąd nadaje klauzulę wykonalności dopiero wów- czas, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezsku- teczna (art. 778^1 kpc). W literaturze przedmiotu wyrażony został pogląd, zgodnie z któ- rym przypadki bezskuteczności egzekucji zostały określone w prawie upadłościowym i naprawczym (Kidyba 2010). Dotyczy to oddalenia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości, gdy majątek niewypłacal- nego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ust. 1 i 2) oraz wydania przez sąd postanowienia o umorze- niu postępowania upadłościowego, gdy majątek pozostały po wyłą- czeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipote- ką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 361 pkt 1). W tych przypadkach wierzyciel powołując się na wydanie przez sąd postanowienia wykaże bezskuteczność egzekucji mającej na celu zaspokojenie jego wierzytelności. Samo ogłoszenie upadłości nie jest jednak wystarczające do przyjęcia bezskuteczności egzekucji spółki jawnej, o którym mowa w art. 778^1 k.p.c. (postano- wienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 22 września 2009 r., I ACz 744/09, OSAB 2009, nr 2-3, poz. 41). Sam fakt ogłoszenia upa- dłości dłużnika nie przesądza jeszcze negatywnego wyniku postę- powania upadłościowego dla wierzycieli upadłego. Prezentowany jest także pogląd odmienny, iż wierzyciel spółki może wszcząć egzekucję z majątku wspólnika nawet wówczas, gdy spółka jawna dysponuje majątkiem, nawet bardzo dużym, z którego można prowadzić egzekucję, ale nie aż tak dużym, by zaspokoić inte- res wierzyciela (Kowalski 2003).Wówczas dopuszczalne jest od razu skierowanie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom i prowadzenie przeciwko nim egzekucji. Decydujące znaczenie bowiem ma w takiej sytuacji nie zasada subsydiarnej od- powiedzialność wspólników, lecz wzgląd na ochronę wierzycieli. Dlatego też uzasadnione jest dopuszczenie możliwości uzyskania od razu klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom nawet wówczas,
Prawne aspekty zakładania i funkcjonowania … 51
niektórym wspólnikom, przy podejmowaniu ww. decyzji konieczna jest zgoda także wspólników pozbawionych tego prawa (art. 43 ksh).W sprawach nagłych, gdy brak działania naraża spółkę na po- ważną szkodę, decyzję może podjąć każdy wspólnik, który nie został wyłączony od prowadzenia spraw spółki. Nie jest wówczas wymaga- na uprzednia uchwała wspólników (art. 44 ksh). Prawo do reprezentowania spółki jawnej przysługuje każdemu jej wspólnikowi (art. 29 § 1 ksh). Prawo to ujęte zostało szeroko – obejmuje wszystkie czynności sądowe i pozasądowe spółki (art. 29 § 2 ksh). Każdy wspólnik może więc dokonywać w imieniu spółki czynności przed sądami (również polubownymi) i w postępowaniu przed organami i urzędami (postępowaniu administracyjnym). Pra- wo do reprezentacji obejmuje swym zakresem także dokonywanie czynności prawnych, np. zawieranie i rozwiązywanie umów, zawar- cie ugody, zbywanie i obciążanie nieruchomości, ustanowienie i odwołanie prokury (Koźma 2010). Nie może ono zostać ograniczone ze skutkiem wobec osób trzecich (art. 29 § 3 ksh). Umowne ograni- czenia prawa reprezentacji są wiążące dla wspólników, nie wywołują natomiast skutków prawnych „na zewnątrz” (Siemiątkowski 2011), zgodnie z regułą, iż umowa obowiązuje tylko pomiędzy jej stronami (inter partes). Naruszenie takich ograniczeń może jednak powodo- wać odpowiedzialność za złamanie umowy spółki. W umowie spółki można pozbawić wspólnika prawa reprezento- wania spółki albo wskazać, iż jest on uprawniony do jej reprezento- wania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem (art. 29 § 3 ksh). W takiej sytuacji przyjmuje się, że skoro umowa spółki przewiduje odebranie wspólnikowi prawa do reprezentacji (bądź też przyznanie go innym wspólnikom), to wspólnik się na to godził (Ki- dyba 2006). Późniejsze pozbawienie wspólnika prawa reprezento- wania spółki może nastąpić wyłącznie w drodze sądowej na mocy prawomocnego orzeczenia. W procesie sądowym pozostali wspólni- cy muszą wykazać ważne powody przemawiające za pozbawieniem konkretnego wspólnika prawa reprezentacji (art. 30 § 2 ksh).
52 Anna Falkowska
SPÓŁKA PARTNERSKA
Geneza spółek partnerskich wywozi się ze Stanów Zjednoczo- nych, gdzie na początku lat 90-tych XX wieku stworzono nowy typ spółki. Jej powstanie związane było z licznymi procesami odszkodo- wawczymi wytaczanymi przeciwko dużym kancelariom prawniczym, szczególnie nasilonymi w USA pod koniec lat 80-tych. Konieczne okazało się stworzenie takiej konstrukcji prawnej, w której wyłączo- na byłaby odpowiedzialność wspólników za błędy w sztuce popeł- nione przez pozostałych wspólników. Po raz pierwszy regulację prawną spółki partnerskiej wprowadzono w 1991 r. w stanie Teksas (Strzępka 2009). Spółka partnerska okazała się bardzo atrakcyjną formą działalności gospodarczej i szybko została wprowadzona w pozostałych stanach Ameryki Północnej (Klank 2001). Spółka partnerska została wprowadzona do polskiego prawa w 2001 r. wraz z wejściem w życie kodeksu spółek handlowych. Sta- nowi więc, podobnie jak spółka komandytowo-akcyjna, nową formę, w jakiej można utworzyć spółkę prawa handlowego (zob. Kidyba 2002). Spółka partnerska jest spółką osobową, w której szczególnie ważne są osobiste zdolności wspólników. Najważniejszym elemen- tem wyróżniającym (differentia specifica) tej spółki jest możliwość jej tworzenia tylko i wyłącznie w celu wykonywania wolnego zawo- du (art. 86 § 1 ksh). Wskazuje się, iż sama nazwa „spółka partner- ska” odzwierciedla pewne elementy emocjonalne (partner) łączące wspólników (Kidyba 2010). Spółka partnerska posiada zdolność prawną (jest podmiotem prawa), zdolność do czynności prawnych (może nabywać we wła- snym imieniu prawa oraz zaciągać zobowiązania), zdolność sądową (może pozywać i być pozywana) oraz działa pod własną firmą. Jak wcześniej wskazano, do spółki partnerskiej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej (art. 89 ksh). Spółka partnerska może być co do zasady zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu (art. 86 § 2 ksh). W drodze ustawowej można wprowadzić w tym zakresie wyjątki. W artykule 88 ksh zawarto za- mknięty, dość szeroki katalog wolnych zawodów, których wykony-
54 Anna Falkowska
spółki, warto go dokonać przy każdym ważniejszym zleceniu pocią- gającym za sobą ryzyko istotnej odpowiedzialności majątkowej. Warto też dokonać podziału zakresu obowiązków pomiędzy partne- rami (Asłanowicz 1999), chociaż o odpowiedzialności danego part- nera decydować będą okoliczności faktyczne, a więc to, który part- ner w praktyce wyrządził szkodę pozostającą w związku z wykony- waniem przez niego wolnego zawodu. W literaturze wyrażono pogląd, iż w sytuacji, gdy pomimo przyję- cia zlecenia przez spółkę partnerską, żaden partner nie zajął się sprawą w wyniku czego doszło do powstania szkody, odpowiedzial- ność ponoszą wszyscy partnerzy, gdyż nie jest to zobowiązanie po- wstałe w związku z wykonywaniem wolnego zawodu w spółce (Krze- śniak, 2002). Jest to prawidłowy pogląd pod warunkiem, że zlecenie „przyjęła sama spółka” tj. w praktyce sekretarka podlegająca kie- rownictwu wszystkich wspólników. Gdyby zlecenie przyjęła osoba podlegająca kierownictwu konkretnego partnera i nie przekazała mu informacji o tym zleceniu, odpowiedzialność za jej zaniedbanie po- niesie ów partner. Podobnie w sytuacji, gdy zlecenie przyjął kon- kretny partner (i takie sytuacje w praktyce najczęściej występują) lecz nie podjął dalszych czynności związanych z realizacją zlecenia. Samo przyjęcie zlecenia stanowi już czynność w ramach wykonywa- nia wolnego zawodu w spółce. Dalsze zaniechania w tym zakresie obciążają konkretnego partnera. Wspólnicy w umowie spółki partnerskiej mogą też przewidzieć, iż jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpo- wiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej (art. 95 § 2 ksh). Tacy partnerzy będą wówczas ponosili odpowiedzialność za wszystkie zobowiązania spółki, niezależnie od osób odpowiedzialnych za po- wstanie tych zobowiązań. Będzie to jednak odpowiedzialność sub- sydiarna – w razie bezskuteczności egzekucji z majątku spółki.
SPÓŁKA KOMANDYTOWA
Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu pro- wadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wie-
Prawne aspekty zakładania i funkcjonowania … 55
rzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowia- da bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona (art. 102 ksh). Ta ograniczona odpowiedzialność jednego lub więk- szej liczby wspólników, jest signo specifico, a zarazem głównym atu- tem spółki komandytowej. W praktyce spółki komandytowe zawią- zują np. małżonkowie, tak aby przynajmniej jedno z nich ponosiło ograniczoną odpowiedzialność w stosunku do wierzycieli. Podobnie jak w przypadku wcześniej omawianych spółek, do powstania spółki komandytowej konieczne jest zawarcie umowy oraz wpis do rejestru. Także spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru (art. 109 § 1 ksh). Umowa spółki komandytowej jednak musi być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 106 ksh). Prawo przewiduje więc w tym wypadku surowsze wymogi formalne. Przymus notarialny pociąga za sobą znacznie wyższe koszty utwo- rzenia spółki. Jakiekolwiek zmiany w umowie spółki również muszą zostać sporządzone w formie aktu notarialnego. Jak wcześniej wspomniano, elementem charakterystycznym tej spółki jest ograniczona odpowiedzialność komandytariuszy. Koman- dytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej (art. 111 ksh). Jest on jed- nak wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wnie- sionego do spółki (art. 112 § 1 ksh). Kodeks spółek handlowych wy- znacza więc dwa progi odpowiedzialności za zobowiązania spółki: − sumę komandytową – oznaczony kwotowo zakres odpowiedzial- ności każdego komandytariusza wobec wierzycieli ustalony w umowie spółki, − wartość wniesionego wkładu. W przypadku więc wniesienia wkładu równego lub przewyższają- cego sumę komandytową, komandytariusz jest wolny od odpowie- dzialności za zobowiązania spółki. Wyłączenie i ograniczenie jego odpowiedzialności odnosi się jednak do wartości wkładu rzeczywi- ście wniesionego do spółki, a nie jedynie umówionego pomiędzy wspólnikami. W przypadku zwrotu komandytariuszowi wkładu
Prawne aspekty zakładania i funkcjonowania … 57
Udział komandytariusza w stratach spółki określić winna dokład- nie umowa spółki. Jeżeli jednak w umowie nie zostanie zawarte stosowne postanowienie lub będzie ono niejasne i wywoła wątpli- wości, to wówczas przyjmuje się, iż komandytariusz uczestniczy w stracie jedynie do wartości umówionego wkładu (art. 123 § 3 ksh).
SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA
Spółka komandytowo-akcyjna jest ostatnią spółką osobową ure- gulowaną w kodeksie spółek handlowych. Pojawiają się w niej jed- nak silne elementy kapitałowe. Spółka ta w istocie stanowi połącze- nie elementów klasycznej spółki osobowej i spółki akcyjnej. Usta- wodawca wskazuje to wyraźnie, przewidując konieczność odpo- wiedniego stosowania do spółki komandytowo-akcyjnej z jednej strony przepisów o spółce jawnej (w zakresie stosunku prawnego komplementariuszy, zarówno między sobą, wobec wszystkich ak- cjonariuszy, jak i wobec osób trzecich, do wkładów tychże wspólni- ków do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy), z drugiej strony przepisów dotyczących spółki akcyjnej (w pozosta- łych sprawach, w szczególności przepisów dotyczących kapitału za- kładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia). Spółkę komandytowo-akcyjną tworzą dwa rodzaje wspólników: komplementariusze i akcjonariusze. Dlatego też, spółka musi posia- dać co najmniej dwuosobowy skład (Siemiątkowski 2011). Natura organizacyjna spółki komandytowo-akcyjnej polega na prowadzeniu działalności gospodarczej przez wspólników dzielących się na wyżej wymienione dwie kategorie. Komplementariusze najczęściej nie angażują w spółkę środków finansowych (zazwyczaj z powodu ich braku), aktywnie natomiast prowadzą sprawy spółki, wykorzystując posiadana wiedzę (know-how) i przygotowanie (Koźma 2010). Kom- plementariusze w związku z tym odpowiadają bez ograniczenia wo- bec wierzycieli za zobowiązania spółki (art. 125 ksh). Akcjonariusze z kolei inwestują w spółkę określony kapitał, ponoszą więc ryzyko
58 Anna Falkowska
finansowe. W zamian za to jednak nie odpowiadają za zobowiązania spółki (art. 135 ksh). Spółka komandytowo-akcyjna jest najrzadziej tworzoną w Polsce formą spółki. W 2009 r. działało jedynie 714 tego typu spółek (Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010). W praktyce spółka ta z reguły zawiązywana jest w celu dofinansowania przed- siębiorstwa o charakterze rodzinnym, gdzie wspólnicy potrzebują dokapitalizowania na dalszy rozwój, nie chcą jednak dopuszczać do znacznej ingerencji innych osób w wewnętrzne sprawy przedsiębior- stwa. Wymogi formalne przy tworzeniu spółki komandytowo-akcyjnej prima facie wydają się być zbliżone do regulacji dotyczącej spółki komandytowej. Konieczne jest zawarcie umowy spółki w formie aktu notarialnego oraz konstytutywny wpis spółki do KRS. Odmien- nie niż w pozostałych spółkach osobowych, kodeks przyjmuje dla umowy spółki komandytowo-akcyjnej nazwę statutu. Stosując jed- nak odpowiednio przepisy o spółce akcyjnej, okazuje się, iż do utwo- rzenia opisywanej spółki konieczne jest jeszcze sporządzenie aktów objęcia akcji przez akcjonariuszy wraz z wyrażeniem przez nich zgo- dy na zawiązanie spółki i brzmienie statutu (art. 313 w zw. z art. 126 § 1 pkt 2 ksh; Rodzynkiewicz 2009). Ponadto przepisy nakładają na wspólników spółki komandytowo-akcyjnej obowiązek zebrania dość znacznego kapitału. Minimalny kapitał zakładowy spółki musi wyno- sić 50 000 złotych (art. 126 § 2 ksh). Reprezentacja spółki komandytowo-akcyjnej uregulowana zosta- ła podobnie jak spółki komandytowej (vide art. 137 i 138 ksh). Znacznie bardziej skomplikowane są natomiast stosunki wewnętrz- ne. Kompetencje do podejmowania decyzji w spółce dzielą się po- między komplementariuszy i organy spółki. W każdej spółce koman- dytowo-akcyjnej działa walne zgromadzenie. Możliwe jest także ustanowienie rady nadzorczej, a w sytuacji gdy liczba akcjonariuszy przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe (art. 142 § 1 ksh). W sprawach, które nie należą do kompetencji walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, decyzje po- dejmują komplementariusze (art. 141 ksh). Jest to gros spraw spółki
60 Anna Falkowska
beschränkter Haftung (GmbH), Société à Responsabilité Limitée (S.AR.L.), Limited (Ltd.), Limited Liability Company (LLC). Używanie tej nazwy także na gruncie prawa polskiego wynika z tradycji i wyda- je się uzasadnione. Spółka z o.o. jest dość sformalizowanym typem spółki. Jej two- rzenie przebiega dwuetapowo. Z chwilą zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji (art. 161 § 1 ksh). Jest ona repre- zentowana przez zarząd albo pełnomocnika powołanego jedno- myślną uchwałą wspólników (art. 161 § 2 ksh). Do powstania pełnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, oprócz zawarcia umowy spółki, konieczne jest: − wniesienie przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapita- łu zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od war- tości nominalnej, także wniesienia nadwyżki, − powołanie organów (zarządu oraz ewentualnie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej), − dokonanie wpisu spółki do KRS (art. 163 ksh). Szczególnie istotne jest spełnienie pierwszego wymogu. Do zgło- szenia spółki do KRS należy bowiem dołączyć oświadczenie wszyst- kich członków zarządu potwierdzające wniesienie w całości wkładów przez wszystkich wspólników (art. 167 § 1 pkt 2). Oświadczenie to członkowie składają pod rygorem odpowiedzialności karnej, gdyż za zgłoszenie nieprawdziwych danych w tym zakresie grozi kara grzyw- ny, ograniczenia wolności a nawet pozbawienia wolności do lat 2 (art. 587 § 1 ksh). Do zgłoszenia spółki należy także dołączyć dowód ustanowienia organów spółki, z wyszczególnieniem składu osobowego, o ile o powołaniu członków organów spółki nie stanowi akt notarialny zawierający umowę spółki (art. 167 § 3 ksh). Kodeks spółek handlo- wych pozwala więc już w umowie spółki dokonać powołania orga- nów i wskazania ich pierwszego składu osobowego. W praktyce rozwiązanie to nie jest zbyt korzystne, gdyż wówczas jakakolwiek zmiana w składzie organów, czy z przyczyn niezależnych (śmierć) czy zależnych (odwołanie) od spółki, pociąga za sobą konieczność zmia-
Prawne aspekty zakładania i funkcjonowania … 61
ny umowy spółki. Wiąże się z tym natomiast obowiązek sporządze- nia aktu notarialnego obejmującego te zmiany. Pociąga to za sobą koszty, których można uniknąć stwierdzając powołanie pierwszego składu organów w osobnym dokumencie, poza umową spółki. Regu- lacja dotycząca spółki akcyjnej zawiera w tym zakresie słuszne roz- wiązanie, iż „nazwisk i imion osób powołanych do pierwszych orga- nów spółki nie umieszcza się w statucie” (art. 313 § 3 ksh). Oczywi- ście każda zmiana członków zarządu i rady nadzorczej musi zostać zgłoszona do KRS. Prowadzenie spraw spółki z o.o. opiera się na pracy organów: zgromadzenia wspólników, rady nadzorczej (lub komisji rewizyjnej) i zarządu. Zgromadzenie wspólników jest najważniejszym z orga- nów, chociaż w praktyce najrzadziej podejmuje decyzje w spółce. Do jego kompetencji zastrzeżone zostało podejmowanie decyzji w naj- istotniejszych sprawach. Wspólnicy mogą spotykać się na zwyczaj- nych i nadzwyczajnych zgromadzeniach wspólników. Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego (art. 231 § 1 ksh). Podejmowane są na nim kluczowe uchwały rozliczające za ubiegły rok. Zgromadzenie to rozpatruje i zatwierdza sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy, podejmuje uchwałę o podziale zysku albo pokryciu straty, udziela członkom organów spółki absolutorium (pokwitowania) z wykonania przez nich obowiązków. Dla podjęcia innych decyzji o istotnym znaczeniu dla spółki zwołuje się nadzwyczajne zgroma- dzenie wspólników (np. w celu zmiany umowy spółki, zmiany przedmiotu działalności spółki itp.). W odróżnieniu od pozostałych organów spółki z o.o., powołanie rady nadzorczej czy komisji rewizyjnej nie zawsze jest obligatoryjne. Kodeks spółek handlowych przewiduje obowiązek powołania jedne- go z tych organów w spółkach, w których spełnione są łącznie dwa warunki: − kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500.000 złotych, − wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu.