Pobierz Prawo administracyjne skrypt - pytania egzaminacyjne i więcej Notatki w PDF z Prawo administacyjne materialne tylko na Docsity! Prawo administracyjne materialne, wyd. 2, Repetytoria Becka Część A. Pytania egzaminacyjne Rozdział I. Wiadomości ogólne Pytanie 1. Zdefiniuj prawo administracyjne. Prawo administracyjne to jedna z gałęzi polskiego systemu prawa (obok m.in. prawa cywilnego, karnego czy podatkowego). Pojęcie to leży w zakresie zainte- resowań nauki prawa administracyjnego i jak to z definicjami bywa, nie ma jednej uniwersalnej. Definiowanie jest tym bardziej utrudnione, ponieważ prawo admini- stracyjne normuje niemal całość życia publicznego w państwie. Prawo to cechuje dwustronny charakter (reguluje zarówno organizację i aktywność administracji pu- blicznej oraz jest skierowane do obywateli, określając ich uprawnienia i obowiązki w państwie). Prawo administracyjne należy do dziedziny prawa publicznego (obok np. prawa konstytucyjnego), bowiem jest prawem bezwzględnie obowiązującym, a jego normy mają charakter ius cogens, czyli w sposób władczy i jednostronny decydują o zachowaniach ich adresatów i ich wzajemnych stosunkach. Dla odróż- nienia można wskazać prawo cywilne, w szczególności stosunki zobowiązaniowe, gdzie adresaci są równorzędnymi podmiotami i mogą kształtować, niemalże bez ograniczeń, wzajemne relacje. Ponadto, organy administracji publicznej mogą ko- rzystać ze środków przymusu państwowego, i to bez konieczności uprzedniego zwracania się do sądu, w celu realizacji swoich rozstrzygnięć. Władczość, a więc możliwość jednostronnego ukształtowania sytuacji prawnej innego podmiotu, to najważniejsza cecha władztwa administracyjnego. Przymus państwowy może przy- brać formę przymusu egzekucyjnego, kary lub sankcji nieważności. Zatem prawo administracyjne to zespół norm prawnych prawa publicznego, regulujących organi- zację administracji publicznej oraz jej działalność podejmowaną zarówno w sferze wewnętrznej (wewnątrz struktur organizacyjnych podmiotów administrujących i ich systemów), jak i w sferze zewnętrznej (wobec jednostek). Pytanie 1 Część A. Pytania egzaminacyjne2 Prawo administracyjne materialne, wyd. 2, Repetytoria Becka Prawo administracyjne to bardzo obszerny zespół norm zróżnicowanych pod względem ich przedmiotu i budowy, regulujący organizację i działanie administra- cji publicznej w sposób swoisty, tzn. nieodnoszący się zarazem do innych dziedzin życia społecznego. Prawo administracyjne wyraźnie odróżnia się od innych gałęzi prawa przez pewne cechy charakterystyczne. Do najważniejszych cech tego prawa należą: 1) bezwzględny charakter norm. Wszystkie normy prawa administracyjnego zarów- no o charakterze formalnym, jak i materialnym, to normy prawne bezwzględ- nie obowiązujące (ius cogens). Adresaci tych norm, którzy działają w zakresie stosunków administracyjnych, muszą postępować dokładnie w sposób określo- ny w normie prawnej. Strony nie mają możliwości modyfikacji ani rezygnacji z ustalonych konkretnymi przepisami obowiązków; 2) publiczny charakter prawa administracyjnego. Bezwzględny charakter norm pra- wa administracyjnego wynika ze specyfiki stosunków, jakie to prawo reguluje, których jedną ze stron musi być organ władzy publicznej. Dlatego też prawo administracyjne zaliczane jest do prawa publicznego; 3) obligatoryjną stroną stosunku administracyjnoprawnego jest organ administracji. Jak już wspomniano wcześniej, jednym z podmiotów musi być zawsze organ ad- ministracji. Druga stroną stosunku administracyjnoprawnego jest podmiot admi- nistrowany (czyli osoba fizyczna lub prawna, jednostka organizacyjna nieposia- dająca osobowości prawnej), do którego jest skierowany nakaz lub zakaz, bądź który żąda określonego zachowania się od organów administracji; 4) władztwo administracyjne. Organ administracji ma z mocy prawa uprawnienia władcze w stosunku do drugiego podmiotu. Posiadanie takich uprawnień ozna- cza dopuszczalność zastosowania środków przymusu wobec drugiego podmiotu. Rodzaj i sposób stosowania środków przymusu przez organ nie jest jednak do- wolny, gdyż są one ściśle określone w przepisach prawa. Obywatel uprawniony jest jednak do skorzystania z przysługujących mu środków ochrony prawnej. Pytanie 2. Wymień źródła prawa administracyjnego. Katalog źródeł prawa i zasady, na których jest oparte ich stanowienie, są okreś- lone w Konstytucji RP. Zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP źródłami prawa po- wszechnie obowiązującego w Polsce są: 1) konstytucja; 2) ustawy; 3) ratyfikowane umowy międzynarodowe; 4) rozporządzenia. Pytanie 2 5 Prawo administracyjne materialne, wyd. 2, Repetytoria Becka Wyróżniamy trzy grupy norm: 1) normy konkretyzowane przez akty administracyjne – przepisy prawa material- nego tworzą przesłanki, na podstawie których organ administracji publicznej, w drodze aktu administracyjnego, przyznaje konkretnemu adresatowi uprawnie- nia (np. zezwolenie na budowę) lub nakłada obowiązki (np. nakaz rozbiórki); 2) normy stosowane bezpośrednio – normy określają prawa i obowiązki ich adresata wprost, bez potrzeby wydania konkretnego aktu indywidualnego, a organ jedynie kontroluje przestrzeganie praw i obowiązków (np. obowiązek stosowania się do znaków drogowych); 3) normy konkretyzowane przez czynności materialnotechniczne – normy prawa materialnego ustalają prawa i obowiązki adresata bez potrzeby wydania indy- widualnego aktu, ale wprowadzają po stronie organu administracji publicznej obowiązek podjęcia określonej czynności materialnotechnicznej (np. wpis do CEIDG, wpis do rejestru działalności regulowanej). Pytanie 6. Omów stosunek administracyjnoprawny. Stosunek administracyjnoprawny jest jednym z rodzajów stosunków prawnych, jest to relacja, jaka powstaje pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami, wyznacza- na przez normę prawa administracyjnego. Stosunek taki obejmuje: 1) przedmiot (sprawa z zakresu administracji, mieszcząca się w sferze kompetencji administracji); 2) podmioty [organ administrujący (obligatoryjna strona, którą jest organ admini- stracji państwowej, względnie podmiot, któremu ustawa wprost albo za pośred- nictwem tego organu powierza pełnienie administracji publicznej) oraz podmiot administrowany, czyli osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej]; 3) treść oraz układ prawnej sytuacji między podmiotami (treścią są wynikające z niego uprawnienia i obowiązki, jakie wobec siebie mają podmioty tegoż sto- sunku. Wykonanie uprawnień i obowiązków jest zagwarantowane prawem). Pytanie 7. Jakie są cechy stosunku administracyjnoprawnego? Układ sytuacji prawnej pomiędzy podmiotami wyraża się w braku ich równo- rzędnej pozycji, a zatem stosunek ten jest stosunkiem prawnym asymetrycznym. Podmiot administrujący pozostaje wobec administrowanego w stosunku nadrzęd- ności, który oznacza możliwość władczego, jednostronnego kształtowania sytuacji prawnej podmiotu administrowanego. W przeciwieństwie do stosunku cywilno- Rozdział I. Wiadomości ogólne Pytania 6–7 Część A. Pytania egzaminacyjne6 Prawo administracyjne materialne, wyd. 2, Repetytoria Becka prawnego, w którym istnieje domniemanie równości stron, stosunek administracyj- noprawny charakteryzuje się nierównorzędnością jego podmiotów. Oznacza to, że organ administracji publicznej jednostronnie rozstrzyga o prawach lub obowiązkach podmiotów stosunku. Ponadto, taki stosunek ma charakter obowiązkowy i władczy. Obowiązkowość przejawia się w tym, że przepisy prawa ustalają uprawnienia i obowiązki stron, a strony nie mogą ich modyfikować ani z nich rezygnować. Władczy charakter sto- sunku administracyjnego oznacza, że organ administracji państwowej rozstrzyga o treści wzajemnych praw i obowiązków, za wyjątkiem tych rodzajów stosunków, które powstają z mocy prawa. Jest to wyraz władztwa administracyjnego przyznane- go organom administracyjnym przez prawo administracyjne. Jest on skutkiem nie- równorzędności podmiotów występujących w stosunku prawnym: organ administra- cyjny ma zagwarantowaną pozycję nadrzędną wobec innego uczestnika stosunku administracyjnoprawnego. Pytanie 8. Jak dochodzi do nawiązania stosunku administracyjnoprawnego? Nawiązanie stosunku prawnego następuje w wyniku zaistnienia faktu prawnego. Tym faktem prawnym może być ustawa albo akt administracyjny. Jednak nawią- zanie stosunku administracyjnego może nastąpić także w wyniku innych zdarzeń prawnych: 1) nawiązanie stosunku administracyjnoprawnego przez roszczenie strony o okreś- lone zachowanie się organu administracyjnego (wystąpienie do wójta o ustalenie warunków zabudowy dla dowolnego terenu); 2) nawiązanie stosunku administracyjnoprawnego przez działania faktyczne organu administracji publicznej (zatrzymanie samochodu przez Policję). O tym, jak długo istnieje stosunek administracyjny, decyduje najczęściej jego rodzaj, ponieważ są np. stosunki zaopatrzone w termin, stosunki o charakterze po- wtarzającym się. Co do zasady, przyjmuje się, że stosunek administracyjny trwa tak długo, jak długo istnieje uprawnienie lub obowiązek jednego podmiotu względem drugiego, czyli ma charakter temporalny. Pytanie 9. Wymień rodzaje stosunków administracyjnoprawnych. Główne rodzaje stosunków administracyjnoprawnych: 1) stosunek materialny – powstaje na skutek zaistnienia stanu faktycznego lub faktu prawnego wyczerpującego zakres zastosowania norm prawa administracyjnego Pytania 8–9 7 Prawo administracyjne materialne, wyd. 2, Repetytoria Becka materialnego. Nawiązanie stosunku materialnego jest związane z nałożeniem na adresatów norm prawa materialnego, określonych w nim praw i obowiązków; 2) stosunek procesowy – powstaje w wyniku zaistnienia stosunku materialnego w momencie wszczęcia postępowania administracyjnego. Z mocy stosunku pro- cesowego stronom przysługują, na podstawie prawa administracyjnego proceso- wego, prawa i obowiązki formalne; 3) stosunek egzekucyjny – jest pochodną stosunku procesowego. Jego istota po- lega na konieczności bezwzględnego podporządkowania się decyzji egzekucyj- nej organu administracji publicznej, wydanej w celu wykonania prawa; łączy się z mniejszą lub większą dolegliwością. Pytanie 10. Omów pojęcie aktu administracyjnego. Jak pamiętasz, prawo administracyjne to zbiór norm abstrakcyjnych i general- nych zawartych w aktach prawa administracyjnego. Narzędziem, za pomocą którego norma prawna abstrakcyjna i generalna zostaje przekształcona w normę konkretną i (w większości przypadków) indywidualną, jest akt administracyjny. Akt administracyjny to jedna z prawnych form działania administracji publicznej. Jest to jednostronne i władcze oświadczenie woli organu administracji publicznej, oparte na powszechnie obowiązujących przepisach prawa, skierowane do konkret- nego adresata w celu ukształtowania jego sytuacji prawnej. Jest aktem stosowania prawa, co wyklucza z tego obszaru akty stanowienia prawa. Jest aktem zewnętrznym w tym sensie, że pomiędzy organem wydającym akt a jego adresatem nie zachodzą organizacyjne stosunki nadrzędności – podporządkowania. Jest skierowany na ukształtowanie sytuacji prawnej podmiotu, do którego jest ad- resowany. Jego skuteczność może być, w razie potrzeby, wymuszona środkami przy- musu państwowego (egzekucyjnymi, karnymi lub sankcją nieważności). Podmiot, do którego akt administracyjny jest skierowany, posiada prawem określoną sferę własnych praw i obowiązków. Legalność aktu administracyjnego może być z ini- cjatywy jego adresata poddana kontroli sądowej, w tym zwłaszcza kontroli sądu administracyjnego. Pytanie 11. Jakie są rodzaje aktów administracyjnych? Akty dzielimy ze względu na: 1) zakres prawnej regulacji wydawanego aktu, na akty: a) konstytutywne (tworzą nową sytuację prawną, czyli zmieniają lub uchylają stosunki prawne, np. zmiana nazwiska, wydanie paszportu, prawa jazdy), Rozdział I. Wiadomości ogólne Pytania 10–11 Część A. Pytania egzaminacyjne10 Prawo administracyjne materialne, wyd. 2, Repetytoria Becka 16) ustawa z 21.11.1996 r. o muzeach (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 720 ze zm.); 17) ustawa z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1508 ze zm.); 18) ustawa z 9.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1878). Pytanie 14. Jakie funkcje policyjne wykonuje administracyjne prawo materialne? Są to zadania polegające na utrzymaniu i zapewnieniu spokoju, porządku i bez- pieczeństwa publicznego. Cechą charakterystyczną tych zadań jest to, że w celu ich realizacji organ administracji może sięgać do środków nadzwyczajnych łącznie z przymusem państwowym. Podstawowymi regulacjami w tym zakresie są m.in.: 1) ustawa z 6.4.1990 r. o Policji (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 2067 ze zm.); 2) ustawa z 12.10.1990 r. o Straży Granicznej (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 2365 ze zm.); 3) ustawa z 24.5.2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1920 ze zm.); 4) ustawa z 18.4.2002 r. o stanie klęski żywiołowej (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1897); 5) ustawa z 21.6.2002 r. o stanie wyjątkowym (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1928); 6) ustawa z 29.8.2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym orga- nom RP (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1932); 7) ustawa z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaź- nych u ludzi (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 151 ze zm.). Pytanie 15. Jakie kwestie reguluje materialne prawo administracyjne w zakre- sie rzeczy powszechnego użytku oraz własności nieruchomości? Prawo administracyjne materialne reguluje m.in. kwestie związane z: 1) drogami publicznymi – ustawa z 21.3.1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 2068 ze zm.); 2) wodami – ustawa z 18.7.2001 r. – Prawo wodne (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1566 ze zm.); 3) lasami – ustawa z 28.9.1991 r. o lasach (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 2129); 4) ochroną środowiska – ustawa z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 799 ze zm.); 5) obszarami górniczymi – ustawa z 9.6.2001 r. – Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 2126 ze zm.); Pytania 14–15 11 Prawo administracyjne materialne, wyd. 2, Repetytoria Becka 6) wywłaszczeniem i gospodarką nieruchomościami – Konstytucja RP i usta- wa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 121 ze zm.); 7) planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym – ustawa z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1945); 8) prawem budowlanym – ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1202 ze zm.). Rozdział II. Stowarzyszenia i zgromadzenia Pytanie 16. Omów regulacje prawa administracyjnego materialnego dotyczące zrzeszania się. Podstawowym aktem regulującym kwestie zrzeszania się jest Konstytucja RP. Ponadto, kwestie te uregulowane zostały w ustawie – Prawo o zgromadzeniach oraz aktach prawa międzynarodowego. Artykuł 12 Konstytucji RP stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji. Zgodnie z art. 57 i 58 Konstytucji RP, każdemu zapewnia się wolność orga- nizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wol- ności może określać ustawa. Ponadto, każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją RP lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd. Zgodnie z art. 20 ust. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 10.12.1948 r. każdemu gwarantuje się wolność pokojowego zgromadzania i zrzeszania się. Jednocześnie nikogo nie wolno zmuszać, aby należał do jakiegoś zrzeszenia (art. 20 ust. 2). Z kolei art. 22 ust. 1 MPPOiP zapewnia prawo do swobodnego stowarzy- szania się z innymi, włącznie z prawem tworzenia i przystępowania do związków zawodowych. Zrzeszenia uznaje się za podmioty charakteryzujące się pewnym stop- niem trwałości i tworzone w sposób dobrowolny. Ponadto, art. 11 EKPC stanowi, że każdy ma prawo do swobodnego, pokojowego gromadzenia się oraz do swo- bodnego stowarzyszania się dla ochrony swoich interesów. Wreszcie art. 12 Karty Praw Podstawowych UE stanowi, że każdy ma prawo do swobodnego, pokojowego Rozdział II. Stowarzyszenia i zgromadzenia Pytanie 16 Część A. Pytania egzaminacyjne12 Prawo administracyjne materialne, wyd. 2, Repetytoria Becka gromadzenia się oraz do swobodnego stowarzyszania się na wszystkich poziomach, zwłaszcza w sprawach politycznych, związkowych i obywatelskich1. Pytanie 17. Zdefiniuj pojęcie stowarzyszenia, kto ma prawo zrzeszania się? Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Dobrowolność stowarzyszenia jest tu rozumiana jako podstawowa cecha inicja- tywy zrzeszenia się. Dobra wola obywateli wyrażona w deklaracji członkowskiej oznacza brak jakiegokolwiek przymusu prawnego, zwłaszcza w aspekcie zakładania i należenia do stowarzyszeń oraz polega na swobodzie tworzenia stowarzyszeń, do- browolności przystąpienia do istniejącego już stowarzyszenia, oraz na nieograniczo- nej swobodzie wystąpienia2. Cel niezarobkowy wyróżnia stowarzyszenia od podmiotów o charakterze go- spodarczym. Działalność stowarzyszenia powinna opierać się na pracy społecznej członków, jednak stowarzyszenia mogą prowadzić działalność gospodarczą (z wy- jątkiem stowarzyszeń zwykłych). Uzyskany dochód musi jednak zostać przeznaczo- ny na działalność statutową stowarzyszenia, nie można go przeznaczyć na wypłaty dla członków. Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struk- tury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Stowarzyszenie opiera działalność na pracy społecznej swoich członków. Do pro- wadzenia swych spraw może zatrudniać ono pracowników, w tym swoich członków. Obywatele polscy realizują prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami Konstytucji RP oraz porządkiem prawnym określonym w ustawach. W zakresie swoich celów statutowych stowarzyszenia mogą reprezentować intere- sy zbiorowe swoich członków wobec organów władzy publicznej. Stowarzyszenia mają prawo wypowiadania się w sprawach publicznych. Prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych i niepozbawionym praw publicznych. Małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborcze- go, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych. Małoletni poniżej 16 lat mogą, za zgodą przedstawicieli ustawowych, należeć do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach, bez prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków 1 Zob. więcej na ten temat w komentarzu do art. 58 Konstytucji RP, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, Legalis 2016. 2 Tak E. Hadrowicz, Prawo o stowarzyszeniach. Komentarz, Legalis 2016. Pytanie 17