Prawo Finansowe: Podstawy i Funkcjonowanie Budżetu Państwa, Notatki z Prawoznawstwo

Pobierz Prawo Finansowe: Podstawy i Funkcjonowanie Budżetu Państwa i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

Opracował:

Mariusz

Karczmarczyk

Wyższa Szkoła

Ekonomii

I Administracji w

Bytomiu

gr

Prawo finansowe

Prawo finansowe to ogół norm regulujących publiczną działalność finansową, tj. stosunki społeczne powstające w procesie gromadzenia i dystrybucji dochodów pieniężnych. Jest to bardzo obszerna dziedzina prawa, w której wyodrębnia się m.in. następujące działy:

• prawo budżetowe,
• prawo bankowe,
• prawo ubezpieczeniowe. Postaram się ściślej i bardziej szczegółowo opisać charakter prawa budżetowego i jego normy.

Prawo budżetowe

Prawo budżetowe to dział prawa finansowego regulujący funkcjonowanie budżetu państwa. Prawo budżetowe w sensie ścisłym normuje ramy budżetu państwa, jego strukturę oraz zasady przygotowania, uchwalania i wykonywania. Przygotowany przez ministra finansów projekt przedstawiony jest następnie Radzie Ministrów, która w formie uchwały przedkłada go Sejmowi, ten zaś podejmuje decyzję w ustawowym trybie przewidzianym przez Konstytucję RP. Wykonywanie budżetu należy do organów administracji państwowej, tj. Rady Ministrów, ministrów, wojewodów. Prawo finansowe ustala ogólne zasady i tryb gromadzenia zasobów pieniężnych, objętych budżetem państwa i budżetami gmin oraz przeznaczenia tych zasobów na finansowanie zadań wynikających z funkcji państwa i gmin; ustala także formy organizacyjno-prawne jednostek realizujących zadania objęte budżetem państwa i budżetami gmin. Prawo finansowe reguluje prawno organizacyjny charakter sporządzania budżetu państwa, który jest rocznym planem finansowym obejmującym dochody i wydatki państwa oraz wskazującym źródło pokrycia niedoboru lub kierunki rozdysponowania nadwyżki, jest ustalany przez Sejm w formie ustawy budżetowej. Klasyfikacja budżetowa , czyli jednolity system symboli cyfrowych służący grupowaniu dochodów i wydatków, pozwala na:

• określenie uprawnienia organów publicznych do gromadzenia dochodów budżetowych i wydatkowania środków na ściśle określone cele,
• regulację podziału dochodów i wydatków miedzy działy gospodarki narodowej i regiony kraju,
• planowanie dochodów i wydatków budżetowych w skali państwa i w skali podziału terytorialnego państwa,
• ujednolicenie trybu planowania ewidencji i sprawozdawczości dochodów i wydatków

zawierają podstawowe założenia oraz określają min. terminy opracowywania planu budżetowego. Na podstawie tych wytycznych Minister Finansów opracowuje wytyczne szczegółowe tzw. notę budżetową dotyczącą trybu i formy sporządzania projektu budżetu państwa. W następnym etapie są prowadzone prace w poszczególnych Ministerstwach i urzędach. Wstępne wersje projektów budżetów resortowych są przekazywane do Ministra Finansów, który opracowuje projekt budżetu państwa. Projekt ten przechodzi pod obrady Rady Ministrów. Rząd uchwala projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedkłada Sejmowi najpóźniej do 30 września. Minister Finansów na jesiennej sesji Sejmu wygłasza expose budżetowe, czyli referat, w którym przedstawia główne założenia projektu budżetowego, następnie projekt przekazywany jest Sejmowej Komisji Budżetu i Finansów. Po zakończeniu prac Komisji odbywa się debata Sejmowa nad projektem budżetu, polega ona na odczytaniu sprawozdań i wniosków Komisji Sejmowej oraz zgłaszanie przez posłów poprawek zarówno do projektu budżetu jak i do wniosków Komisji. Projekt stawy uchwalony przez Sejm trafia do Senatu, który może wnieść poprawki, po czym trafia ponownie do Sejmu. Ostatnim etapem jest sejmowe głosowanie nad budżetem z uwzględnieniem wniesionych poprawek. Uchwalony budżet jest ustawą budżetową, która po podpisaniu przez prezydenta RP ogłoszona jest w Dzienniku Ustaw W sytuacji, gdy opracowanie budżetu nie jest możliwe w ustalonych terminach Konstytucja P przewiduje następujące rozwiązania zastępcze:

• prowizorium budżetowe – czyli tymczasowy i skrócony budżet z reguły d pierwszego kwartału roku budżetowego. Projekt taki jest uchwalany w takim samym trybie, co budżet i obowiązuje od czasu chwalenia właściwego budżetu.
• prowadzenie gospodarki budżetowej na podstawie projektu ustawy budżetu lub projektu ustawy o prowizorium budżetowym – stosuje się wtedy gdy ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego.

Zasady i tryb wykonania budżetu państwa

Wykonanie budżetu polega przede wszystkim na zrealizowaniu zaplanowanych dochodów i wydatków na określone zadania. Wykonaniem budżetu państwa kieruje Rada Ministrów, a w szczególności Minister Finansów, który sprawuje bieżącą kontrolę realizacji dochodów i

wydatków państwa i poziomy jego deficytu. Faktycznymi wykonawcami budżetu państwa są dysponenci części budżetowych i wszystkie podległe podmioty państwowej sfery budżetowej. W toku wykonania budżetu obowiązują następujące zasady:

• pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami
• ustalanie, pobieranie oraz odprowadzanie dochodów budżetowych dokonywane jest na zasadach i w terminach wynikających z prawa finansowego
• wydatki budżetowe muszą się mieścić w granicach kot określonych w budżecie realizowane zgodnie z planowanym ich przeznaczeniem w sposób celowy i oszczędny
• zlecenie realizacji zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej ofert z uwzględnieniem przepisów ustawy o zamówieniach publicznych
• dotacje celowe przyznane samorządom terytorialnym na realizację zadań zleconych nie wykorzystane w danym roku podlegają zwrotowi do budżetu państwa w części w jakie zadanie nie zostały wykonane.

Kasowa obsługa budżetu państwa

Polega na przyjęciu wpływów z tytułu dochodów budżetowych oraz przekazywaniu środków pieniężnych i dokonywaniu wypłat z tytułu wydatków budżetowych. Operacje te dokonywane są na następujących rachunkach bankowych:

• centralny rachunek bieżący budżetu państwa,
• rachunki bieżące Urzędów Skarbowych,
• rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych,
• rachunki bieżące państwowych funduszy celowych -rachunki bieżące zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych i środków specjalnych oraz państwowych usług prawnych.

Kontrola wykonania budżetu państwa

Kontrola polega na sprawdzeniu czy zaplanowane zadania zostały osiągnięte, służy porównaniu przebiegu realizacji zadań z przyjętymi założeniami. W Polsce kontrola wykonania budżetu państwa w toku wykonywania i na koniec roku obrotowego sprawują:

• Podatków
• Opłat
• Wpłat z zysku – w pewnym sensie zastępują podatek dochodowy, mają one zastosowanie w NBP i przedsiębiorstwach państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa
• Dywidend – jest to część zysku spółek akcyjnych za dany rok obrachunkowy, przeznaczona przez walne zgromadzenie do podziału między akcjonariuszami w stosunku do posiadanych przez nich akcji. W spółkach z udziałem Skarbu Państwa i Samorządów Terytorialnych dywidenda od ich udziału stanowi dochód budżetowy
• Dochody pobierane przez jednostki budżetowe pochodzące z wpływów za świadczone przez nie usługi odpłatne – zgodnie z metodą budżetowanie brutto są odprowadzane co miesiąc na rachunek dochodów budżetowych
• (^) Wpłaty nadwyżek – dotyczą środków budżetowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych, które to jednostki są objęte systemem finansowania neto, wpłacają do budżetu 50% osiągniętego zysku
• Grzywny, mandaty i kary pieniężne – wynikają z sankcji pieniężnych nałożonych na podmioty, wymierzone i pobierane przez sądy oraz organy administracji państwowej i samorządowej.
• Odsetki pochodzące od środków na rachunkach bankowych jednostek budżetowych – od lokat terminowych, ustanowionych ze środków zgromadzonych na Centralnym Rachunku Bieżącym budżetu państwa z tytułu zwłoki uiszczenia zobowiązań podatkowych i od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych
• Wpływy majątkowe – pochodzące ze sprzedaży akcji i udziałów Skarbu Państwa i Samorządów Terytorialnych, ze sprzedaży w ramach prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych lub części ich składników majątkowych, ze sprzedaży mienia państwowego i komunalnego oraz z jego dzierżawy lub najmu
• Pożyczki i kredyty – są to dochody zwrotne, wynikające z zaciągniętych długów przez Skarb Państwa i Samorządy terytorialne, które zaciągają pożyczki przez emisję obligacji skarbowych i sprzedaż bonów skarbowych

Wydatki budżetowe

Wydatki budżetowe to środki pieniężne wydatkowane z budżetu państwa i budżetów samorządów terytorialnych, które są przeznaczone na:

• Realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały,
• Subwencję ogólne dla samorządów terytorialnych
• Dotacje Wydatki ujęte w budżecie państwa grupuje się wg kryterium: a) kryterium podmiotowe – wydatki są dzielone według podmiotów odpowiedzialnych za ich dokonywanie są to np.: Kancelaria Sejmu, Ministerstwo Edukacji Narodowej b) kryterium przedmiotowe – wydatki są dzielone według ich przeznaczenia np.: wydatki na działalność niezbędną do funkcjonowania państwa jako całości (obrona narodowa, ochrona porządku publicznego, wymiar sprawiedliwości), wydatki związane z realizacją zadań socjalno – kulturalnych (oświata, nauka, sztuka, opieka społeczna), wydatki wynikające z funkcji interwencyjnej państwa (dotacje na inwestycje produkcyjne, dotacje dla rolnictwa), wydatki na obsługę długu publicznego c) kryterium rodzajowe – mamy dwa rodzaje: - wydatki osobowe: wynagrodzenia osobowe pracowników, uposażenia żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy, honoraria, wynagrodzenia agencyjno-prowizyjne, fundusz operacyjny, świadczenie społeczne, stypendia, diety posłów itp. - wydatki rzeczowe: podróże służbowe, materiały i uposażenie, energia, kary i odszkodowania, opłaty składki, wydatki dotyczące utrzymania placówek zagranicznych, odsetki itp. Rozróżniamy także:
• Wydatki rzeczywiste – zalicza się do nich wydatki dokonywane przez budżetowe jednostki organizacyjne wszystkich stopni, służą do ich utrzymania i umożliwiania im świadczenia usług i rozwoju
• Wydatki redystrybucyjne – mają charakter transferów, zaliczamy do nich wydatki budżetowe przekazywane bez wzajemnego świadczenia są to przelewy środków budżetowych z jednostek wyższych stopni na rzecz jednostek niższych stopni oraz wszelkie dotacje, subwencje, transfery socjalne na rzecz gospodarstw domowych (dotacje do rent, emerytur i innych świadczeń społecznych)

Planowanie wydatków

Wielkość wydatków budżetowych należy ściśle określić, ich wielkość zależy od wielu czynników np: zakres działalności państwa i jego interwencji w gospodarkę narodową.

ZWROTNE (kredyty, pożyczki)

ODPŁATNE (opłata) NIEODPŁATNE PRZYMUSOWE (podatki) DOBROWOLNE (darowizny)