Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
W notatkach wyeksponowane zostają zagadnienia z prawa gospodarczego. Część 1.
Typologia: Notatki
1 / 15
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
SzSzkkoołłaa GGłłóówwnnaa HHaannddlloowwaa w WwWaarrsszzaawwiiee SSkkrryypptt mmaatteerriiaałłóóww zz pprraawwaa ggoossppooddaarrcczzeeggoo OOpprraaccoowwaanniiee:: PPaawweełł GGrraabboowwsskkii
Prawo gospodarcze – odrębna dyscyplina prawnicza (wyróżniona dla celów dydaktycznych, naukowych i praktycznych) traktująca o regulacjach gospodarczych i ich stosowaniu przez przedsiębiorców i ich kontrahentów. Istnieją różne koncepcje prawa gospodarczego i dlatego jego zakres może być różny – różne są bowiem podejścia do tego, co powinno ono regulować i jakie ma spełniać funkcje. W szerokim ujęciu prawo gospodarcze to ogół norm prawnych, które regulują kwestie prowadzenia działalności gospodarczej i zasady funkcjonowania gospodarki.
(metody cywilno-prawne)
(metody administracyjno-prawne)
akty normatywne*:
** Obrót między konsumentami (consumer to consumer – C2C) leży poza zasięgiem prawa gospodarczego, regulują go bowiem przepisy kodeksu cywilnego. Trzeba też zdawać sobie sprawę, że ten sam człowiek może być zarówno konsumentem C jak i przedsiębiorcom B.
Określenie źródło prawa jest wieloznaczne, ponieważ każde źródło może pochodzić od różnych organów w różnym trybie i zakresie obowiązywania. Za źródła prawa gospodarczego uchodzą:
działalność (gospodarcza)
materialne źródła prawa gospodarczego jak stosunki gospodarcze historia, kultura, religia
akty normatywne, które w swej treści zawierają ustalone reguły postępowania:
♦ powszechnie obowiązujące (w tym konstytucja)
Konstytucja stanowi najwyższe prawo III RP, jej przepisy regulują społeczną gospodarkę rynkową; zapisana jest w niej zasada równości, dla gospodarki ważne są artykuły 20 i 22 konstytucji RP, konstytucja wyznacza podstawy regulacji w różnych innych ustawach, istotny jest także artykuł 32 o równości każdej osoby wobec prawa
♦ ustawy o charakterze ogólnym:
♦ ustawy o charakterze szczegółowym (zawężony przedmiot regulacji, dotyczą tylko niektórych podmiotów gospodarczych i dziedzin):
♦ ustawy o charakterze szczegółowym regulujące działalność instytucji finansowych:
♦ rozporządzenia (akty wykonawcze do ustaw)
♦ ratyfikowane układy:
♦ akty prawa lokalnego (miejscowego)
Przykładami aktów normatywnych o charakterze wewnętrznym, które są źródłami prawa gospodarczego, mogą być:
uchwały i zarządzenia Prezesa Rady Ministrów oraz poszczególnych (wice)ministrów uchwały Sejmu i Senatu
Źródła prawa gospodarczego:
prywatnego (do prowadzenia działalności gospodarczej) publicznego (do funkcjonowania gospodarki)
muszą być spójne i pozostawać we współzależności, zwłaszcza w prawie gospodarczym. W następstwie sprzeczności prawa polskiego z prawem obowiązującym w UE mogą pojawić się negatywne konsekwencje. Obowiązuje tutaj zasada pierwszeństwa prawa UE nad prawami państw członkowskich Unii, która weszła w życia na mocy Traktatów Rzymskich i została zapisana także w Traktacie Lizbońskim. Prawo powinno usunąć regulacje sprzeczne (np. prawo w zakresie pomocy publicznej z 2005 roku jest sprzeczne z zasadą równości – przyznanie preferencji dla wykonawców krajowych), w przeciwnym razie mogą zostać nałożone sankcje.
Cechy ustawodawstwa gospodarczego:
mnogość – duża liczba aktów normatywnych dotyczących regulacji gospodarczych, która wzrosła po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Z tego powodu może występować brak spójności między prawami, nie można także wykluczyć istnienia luk prawnych – pewne zjawiska w życiu społecznym, które powinny być uregulowane prawnie a nie są
niestabilność – częste zmiany w aktach, zwłaszcza w zakresie prawa podatkowego; zmiany te są często barierą dla polskich przedsiębiorców, którzy nie są w stanie przewidzieć, jakie skutki będzie miało prowadzenie przez nich działalności gospodarczej. Rezultatem niestabilności jest też niska jakość stanowionego prawa i krótki okres „vacatio legis”
nadmierna szczegółowość regulacji gospodarczych – przy rozszerzeniu objętości tekstów ustaw zachodzi ryzyko, że jeśli w rzeczywistości gospodarczej zajdą jakieś nieopisane w ustawie zmiany, to będzie trudno orzec, czy można je stosować przez analogię
kompleksowość – kompleksowy charakter ustaw sprawia, że regulują one daną kwestię w sposób całościowy przy zastosowaniu różnych metod (np. prawo morskie i lotnicze)
przejęcie standardów unijnych – dostosowanie prawa polskiego do standardów wspólnotowych
związanie z ustrojem politycznym i społecznym państwa
Problemy z jakością prawa gospodarczego występują też w innych krajach Unii Europejskiej,
dlatego też Komisja Europejska wprowadza inicjatywy mające na celu dostosowanie
przepisów do potrzeb przedsiębiorców.
Zasady prawa gospodarczego – ogólne reguły postępowania o charakterze podstawowym / fundamentalnym wyrażające ogólnie akceptowane wartości.
Moc prawa gospodarczego wynika z następujących aktów:
konstytucja RP (1997) kodeks cywilny (1964) kodeks spółek handlowych (2000) ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (2004) prawo Unii Europejskiej.
W Polsce każda ustawa jest równoważna innym ustawom, brak jest ustaw organicznych. Zasady prawa gospodarczego są stabilne, długotrwałe, mają nadrzędny charakter w stosunku do norm prawa gospodarczego, zmieniają się jedynie wraz ze zmianą ustroju państwa.
.ajważniejsze zasady prawa gospodarczego to:
zasada wolności gospodarczej zasada równości prawnej przedsiębiorców zasada wolnej konkurencji zasada ochrony własności i innych praw przedsiębiorców
Zasady prawa gospodarczego spełniają następujące funkcje:
wyznaczają kierunki działań ustawodawcy, wyznaczają wartości, które powinny być wprowadzane przez wydawane normy, wpływają na treść obowiązującego prawa, wpływają na wykładnię / interpretację obowiązującego prawa (sąd powołuje się na zasady prawa gospodarczego), mają znaczenie dla stosowania przez powołane do tego organy (sądy i organy administracji gospodarczej), oddziałują na samych przedsiębiorców.
Zasada wolności gospodarczej
Zasada ta jest fundamentem przedsiębiorczości oraz gospodarki rynkowej, została ujęta już w
Traktatach Rzymskich w 1957 roku a teraz zawiera się w Traktacie o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej oraz Karcie Praw Podstawowych (Art. 16). Zasada ta znajduje też wyraz
w Art. 20 Konstytucji RP, a z Art. 22 wynika, że ograniczenie wolności działalności
gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes
publiczny. Zagadnienie to rozwija Art. 6 Ustawy o swobodzie gospodarczej: podejmowanie,
wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych
prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Zasada wolności
gospodarczej wywodzi się od wolności człowieka. Wszystko jest dopuszczalne, ale tak, by nie
Warto pamiętać, że Ustawa o działalności gospodarczej rządu Rakowskiego z 1988 roku
głosiła, że wszystko, co nie jest zabronione, jest dozwolone. Był to swoisty przełom
w porównaniu z prawem obowiązującym w PRL. Należy wiedzieć, że Ustawa o swobodzie
działalności gospodarczej z 2004 roku ma pewne ograniczenia, a mianowicie organ
administracji gospodarczej nie może domagać się spełnienia warunków, które nie są
określone w prawie. Ograniczenia przedmiotowego zakresu wolności gospodarczej to
reglamentacje przejawiające się w formach koncesji, licencji i działalności regulowanej. Przy
wątpliwościach z zakresu prawa gospodarczego stosuje się zasadę „in dubio pro libertate”.
Zasada równości prawnej przedsiębiorców
Zasada ta jest gwarancją równego traktowania przedsiębiorców przez prawo. Jej źródeł należy
szukać w Traktacie Rzymskim, obecnie zaś w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
oraz w Karcie Praw Podstawowych (Art. 16). Zasada ta znajduje też wyraz w ustępie 2 w Art.
32 Konstytucji RP: nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub
gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Wynika z niej zakaz uprzywilejowania pewnych
podmiotów. Stosuje się równość w prawie (proces stanowienia prawa) i wobec prawa. Zasada
ta dotyczy każdego obywatela UE, zakazana jest dyskryminacja ze względu na przynależność
państwową. W Polsce, według orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, dopuszczalne jest
pewne zróżnicowanie, jeśli zasada równości prawnej przedsiębiorców dotyczy podmiotów o
różnych cechach. W takim przypadku ważne jest racjonalne uzasadnianie zróżnicowania, nie
może być to bowiem dowolne kryterium. Stosuje się tutaj zasadę proporcjonalności – w grę
wchodzą takie czynniki jak bezpośredni interes publiczny państwa, ochrona środowiska itp.
Zakres równości prawnej przedsiębiorców:
Zasada wolnej konkurencji
Zasada wolnej konkurencji pojawiła się w Polsce dopiero w 1989 roku w związku ze
zmianami ustrojowymi. Zasadzie tej daje wyraz Art. 20 Konstytucji RP: Społeczna
gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz
solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju
gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Tym samym należy rozumieć, że w Polsce panuje
swoboda podejmowania inicjatyw dotyczących gospodarki rynkowej. Zasada ta odwołuje się
do konkurowania na rynku i równoważy się z ochroną konsumentów w ramach solidaryzmu
społecznego. Zasada wolnej konkurencji porusza także kwestię ochrony mniejszych
przedsiębiorstw przed silniejszymi graczami na rynku. Jej źródła znajdują się w Traktacie o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej, kiedyś była zaś ona spisana w Traktacie Rzymskim.
Zasada ta zakazuje nadużywania dominującej pozycji na rynku. Odwołania do zasady wolnej
konkurencji znaleźć można także w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej:
Art. 7: Państwo udziela przedsiębiorcom pomocy publicznej na zasadach i w formach
określonych w odrębnych przepisach, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji.
Art. 103: Państwo stwarza, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji, korzystne
warunki dla funkcjonowania i rozwoju mikroprzedsiębiorców, małych i średnich
przedsiębiorców.
Mówi się o zasadzie uczciwej konkurencji, lecz tak naprawdę pojęcie uczciwości nie zostało
zdefiniowane w prawie polskim. Zakłada się, że pod uczciwą konkurencją można rozumieć
wymóg przedsiębiorcy do zachowania przyzwoitości. Zdecydowanie łatwiej jest za to
wskazać czyny nieuczciwe. Dużą rolę odgrywa tutaj Urząd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów. Odwołania do tej zasady można też znaleźć w innych przepisach:
publiczną (1997).
Zasada ochrony własności i innych praw przedsiębiorców
Zasada ta jest doktryną prywatnego prawa gospodarczego. Obejmuje ona również inne prawa
przedsiębiorców jak np. prawa majątkowe autorskie, prawa do znaków towarowych. Należy
zauważyć, że bez konstytucyjnej gwarancji nikt nie decydowałby się na prowadzenie
działalności gospodarczej. Źródłem ochrony własności jest Ustęp 1 Art. 21 Konstytucji RP:
Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i
poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.
Zasada poszanowania dobrych obyczajów jest swego rodzaju tradycją, która wywodzi się ze
starego kodeksu handlowego z 1934 roku. Jest to odesłanie do dobrych obyczajów
kupieckich. Zasada poszanowania słusznych interesów konsumentów może być bardzo
przydatna w prawie gospodarczym, gdyż jak powszechnie wiadomo interesy przedsiębiorcy i
konsumenta są sprzeczne. Sformułowania się niedookreślone, bo przedsiębiorcy trudno jest
zachować obiektywność, dlatego też sens przepisów często ujawnia się dopiero w
postępowaniu sądowym. Wtedy interesy konsumentów powinny być uwzględnione przez
przedsiębiorcę.
Co ważne, istnieje też zasada poszanowania uzasadnionych interesów przedsiębiorców przez
organy administracji publicznej w zakresie nadzoru i kontroli, o czym mówi Art. 9 Ustawy o
swobodzie działalności gospodarczej.
W naukach ekonomicznych działalność gospodarcza definiowana jest jako produkcja dóbr
materialnych (produkt) i niematerialnych (usługa) w celu zaspokojenia potrzeb społecznych.
W naukach o prawie działalność gospodarcza została po raz pierwszy w Polsce zdefiniowana
w okresie międzywojennym w 1927 roku w Rozporządzeniu Prezydenta o prawie
przemysłowym i wówczas była ona utożsamiana z przemysłem – działalność gospodarcza
rozumiana była jako zatrudnienie zarobkowe albo przedsiębiorstwo o charakterze samoistnym
/ zarobkowym. W okresie powojennym w Polsce panowała gospodarka planowa, nie istniało
więc ustawowe pojęcie działalności gospodarczej, jednak powstawały pewne przepisy
regulujące ową działalność:
działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i
fizyczne (1982),
W świetle Ustawy o działalności gospodarczej z 1988 roku działalność gospodarcza była to
działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa, prowadzona w celach
zarobkowych. W ustawie tej pojawiło się pojęcie podmiotu gospodarczego, który był
pierwowzorem pojęcia przedsiębiorcy. Nie wymagało się zgłoszenia do ewidencji
działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną osobiście, z której zarobek
stanowił dodatkowe źródło dochodu tej osoby (uboczne zajęcie zarobkowe).
Według Ustawy prawo działalności gospodarczej z 1999 roku działalność gospodarcza to
zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie,
rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i
ciągły.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 roku definiuje działalnością
gospodarczą jako zarobkową (w celu osiągnięcia zysków) działalność wytwórczą (działalność
w celach użytkowych), budowlaną (działalność zdefiniowana przez prawo budowlane z 1994
roku jako działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki
obiektów budowlanych), handlową (jest ujęta wyjątkowo szeroko jako kupno, sprzedaż i
pośrednictwo handlowe oraz usługi transportowe i magazynowe, które wspierają działalność
handlową), usługową (prowadzona na podstawie klasyfikacji wyrobów i usług po
rozporządzeniu Rady Ministrów z 2008 roku) oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i
wydobywanie kopalin ze złóż (działalność o bardzo wąskim zakresie uregulowana w prawie
geologicznym i górniczym z 1994 roku), a także działalność zawodową (wolne zawody są
regulowane odrębnymi ustawami, dotyczą one działalności wykonywanej osobiście przez
daną osobę posiadającą odpowiednie wykształcenie i często wiąże się to z dochowaniem
tajemnicy), wykonywaną w sposób zorganizowany (wpis do rejestru, wybór formy
organizacyjnej, stworzenie struktur zarządzania i nadzoru) i ciągły (sformułowanie
niejednoznaczne, stałość i powtarzalność jest bowiem względna, gdyż działalność
gospodarcza może być zawieszona do 24 miesięcy – wtedy nawet praca sezonowa spełnia
definicję działalności gospodarczej).
Definicji tej nie używa się w stosunku do działalności wytwórczej w rolnictwie i usług
agroturystycznych. Ponadto wszelka działalność zakazana nie może być uznana za
działalność gospodarczą. Prowadzenie działalności nielegalnej może narazić daną osobę na
odpowiedzialność karną (utrata koncesji, prawa jazdy).
Pojęcie przedsiębiorstwa występuje w prawie Unii Europejskiej, które nie zna pojęcie
przedsiębiorcy. Regulacje prawa UE skierowane są bowiem do przedsiębiorstw i państw
