Pobierz Prawo karne - Notatki - Prawo - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!
- Błąd Zgodnie z przepisami kk nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się przestępstwa pod wpływem błędu co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego ( błąd faktyczny art28 kk ) Wyłącza on winę wówczas, gdy nie został przez sprawce zawiniony. Z błędem faktycznym mamy do czynienia także, gdy sprawca dopuszcza się czynu zabronionego świadomie, lecz w błędnym, usprawiedliwionym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca winę lub bezprawność czynu. Oprócz błędu faktycznego występuje też tzw. Błąd prawny - sprawca działa pod wpływem błędu prawnego, gdy nie wie, że popełniany przez niego czyn jest zabroniony. Błąd prawny wyłącza winę a rezultacie odpowiedzialność karną. W praktyce jest to jednak bardzo rzadko stosowana regulacja ( ignorantia juris nocet ).
Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną:
- Obrona konieczna To takie działanie człowieka, które zmierza do odparcia bezprawnego zamachu na dobro społeczne lub dobro osobiste jednostki. ( art 25 kk ). Człowiek w obronie koniecznej używa takich środków, które w innych warunkach pociągnęły by za sobą karę, byłyby przestępstwem. Przedmiotem obrony koniecznej może być jakiekolwiek dobro własne lub cudze, chronione prawem ( życie , zdrowie, mienie, dobre imię itp.). Zamach przeciw któremu skierowane jest działanie w obronie koniecznej musi być bezprawny. ( musi być też rzeczywisty i bezpośredni ). Nasilenie o.k powinno być proporcjonalne co do zagrożenia, nie należy używać więc środków niewspółmiernych. Zastosowanie metody zbyt gwałtownej, nie stosownej w danej sytuacji nosi nazwę przekroczenia granic obrony koniecznej. Nowy kodeks karny z 1997r. Wprowadził w omawianym zakresie regułę, zwiększającą możliwości bezpiecznego korzystania z o.k., bez ryzyka poniesienia odpowiedzialności karnej.
- Stan wyższej konieczności S.W.K. ma miejsce wówczas ktoś poświęca cudze dobro w celu zapobieżeniu bezpośredniemu niebezpieczeństwu, grożącemu jakiemukolwiek dobru społecznemu lub dobru jednostki ( art 26 kk ). Istotą S.W.K. jest istnienie niebezpieczeństwa, wskutek czego pojawia się pewna kolizja interesów. Niebezpieczeństwo może być wywołanie: klęskami żywiołowymi, zachowaniem się zwierząt, ludzi, wypadkiem. Nie może powoływać się na S.W.K. sprawca, który poświęcił takie dobro, nad którym miał czuwać, nawet narażając się na niebezpieczeństwo osobiste. W razie przekroczenia granic wyższej konieczności sąd może zarządzić nadzwyczajne złagodzenia kary.
- Rozkaz przełożonego Sprawa przestępstwa na rozkaz została uregulowana w części wojskowej kk ( art 318 ) „ Nie popełnia przestępstwa żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego, będącego wykonaniem rozkazu, chyba że wykonując ten rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo.
- Zgoda pokrzywdzonego Odnosi się ona do przestępstw skierowanych wyłącznie przeciwko interesom jednostki, nie zaś przeciw interesom społecznym. Jeżeli zachodzi nakładanie się tych zagrożeń zgoda zainteresowanej osoby nie może wyłączyć odpowiedzialności karnej. ( art 211 kk ). W niektórych przypadkach Z.P. nie wyłącza karalności np zabójstwo, uszkodzenie ciała itp ( takimi dobrami człowiek nie może dysponować w sposób nieograniczony )
- Działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego Nie jest bezprawnym działanie osób, które dopuszczają się czynów, w innych warunkach zabronionych, realizując ciążący na nich obowiązek urzędowy klub zawodowy. Wykonaniem obowiązku urzędowego jest usprawiedliwiona interwencja funkcjonariusza policji , doprowadzenie na komisariat przestępcy siłą itp. Także wykonywanie określonego zawodu daje jednostce prawo do dokonywania czynów normalnie zabronionych np lekarz w czasie operacji. Także osoby wykonujące ciążący na nich obowiązek wychowawczy nie popełniają przestępstwa wymierzając dziecku klapsa
- Ryzyko nowatorstwa ( art 27 kk )nie popełnia przestępstwa ten kto podejmuje decyzje o wykonaniu eksperymentu jeśli nie oczekuje po nim istotnych korzyści ( ale poddany dobrowolnie eksperymentowi musi zawsze mieć pełną wiedzę o przebiegu doświadczenie oraz możność wycofania się w każdym momencie )
PRZESTĘPSTWA ( cz 2 )
Przestępstwa przeciwko mieniu ( przedmiot – mienie prywatne ) Podstawowymi przestępstwami przeciwko mieniu są : a) kradzież b) kradzież rozbójnicza c) rozbój d) przywłaszczenie e) oszustwo f) wymuszenie g) paserstwo
Szerzej:
Kradzież Jest to najczęstsze przestępstwo przeciwko mieniu, a polega na zabraniu cudzej rzeczy celem przywłaszczenia. Przedmiotem kradzieży mogą tez być rzeczy nieruchome ( np program komputerowy ). Do istoty przestępstwa należy zamiar przywłaszczenia, jeżeli sprawca nie ma takiego zamiaru, czyn nie jest kradzieżą. Szczególną odmianą kradzieży jest kradzież z włamaniem. Za kradzież grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, a za kradzież z włamaniem od roku do 10 lat ( art 278 i 279 kk ). W przypadkach mniejszej wagi sąd może wymierzyć karę pozbawienia wolności do roku, ograniczenie wolności lub grzywnę .( jeśli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje tylko na wniosek pokrzywdzonego. )
Kradzież rozbójnicza
Jest to kwalifikowana odmiana kradzieży, w której najpierw następuje zabór cudzej rzeczy, a później użycie gwałtu by zatrzymać zabrane mienie. Za k.r. grozi kara pozbawienia wolności od roku do 10 lat ( art228 kk ). W przypadku rozboju zabranie cudzej rzeczy poprzedzone jest użyciem przemocy. Za rozbój przepisy przewidują karę pozbawienia wolności od roku do 12 lat ( kwalifikowany od 3 do 15 )
pieniędzy i innych wymiernych wartości pochodzących min z przemytu, handlu narkotykami, bronią itp ( art 299 kk)
Lichwa
Polega na tym, że sprawca wyzyskując przymusowe położenie kontrahenta, zawiera z nim umowę nakładającą na niego obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym. Za lichwę grozi kara do 3 lat pozbawienia wolności ( art 304 kk )
XI. ELEMENTY PRAWA POSTĘPOWANIA KARNEGO
POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE
W procesie karnym można wyróżnić 3 stadia:
- postępowanie przygotowawcze
- postępowanie sądowe
- postępowanie wykonawcze
Postępowanie przygotowawcze ma na celu wykrycie przestępstwa i jego sprawcy oraz zabezpieczenie dowodów. W polskim procesie etap ten występuje w dwóch postaciach: śledztwa oraz dochodzenia. Śledztwo to rodzaj postępowania przygotowawczego prowadzonego przez prokuratora w sprawach dot. cięższych przestępstw, przede wszystkim zbrodni oraz niektórych występków, np. bójki, w której poniósł śmierć człowiek. Dochodzenie to rodzaj postępowania przygotowawczego prowadzonego przez policję w sprawach, gdzie przeprowadzenie śledztwa nie jest obowiązkowe, np. przy kradzieży czy uszkodzeniu ciała. Formalne wszczęcie postępowania przygotowawczego jest zawsze poprzedzone uzyskaniem przez organy ścigania wiadomości o przestępstwie. Wiadomości te mogą pochodzić z różnych źródeł, np. właściciel zgłasza w komendzie policji kradzież swego samochodu, przypadkowy przechodzień informuje policję o zaobserwowanej bójce. O tym czy postępowanie zostanie formalnie wszczęte, decyduje rodzaj popełnionego przestępstwa, przesądzający o trybie ścigania.
Art. Cele postępowania przygotowawczego:
- ustalenie czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo
- wykrycie i ujęcie sprawcy
- wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody
- zebranie dowodów dla sądu
P.P. prowadzi prokurator, a w zakresie przewidzianym w ustawie Policja.
Podejrzany ma następujące uprawnienia:
- składanie / odmowa wyjaśnień
- odmowa odpowiedzi na pytania
- składanie wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia
- korzystanie z pomocy obrońcy
ŚLEDZTWO
Art. Jeżeli zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa wydaje się z urzędu bądź na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa. Art. 304 § Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.
Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia P.P. obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia śledztwa. Art. 309 Śledztwo prowadzi się w sprawach:
- o zbrodnie
- o występki – gdy podejrzanym jest sędzia, prokurator, policjant, funkcjonariusz ABW, AW, straży granicznej, ŻW
Czas trwania śledztwa: do 3 m-cy (może być przedłużony, lecz nie dłużej niż na rok; w szczególnie uzasadnionych przypadkach prokurator nadrzędny może przedłużyć śledztwo na dalszy czas oznaczony)
Art. Śledztwo prowadzi Policja, jeśli nie prowadzi go prokurator (P. może powierzyć Policji prowadzenie ś. w części bądź w całości)
Jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa uzasadniają podejrzenie, że czyn popełniła osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go. Dokładnie określa się zarzucany czyn i kwalifikację prawną.
DOCHODZENIE
D. prowadzi się w spr. o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego: Art.325b§
- zagrożone karą nie przekraczającą 5 lat pozb. woln., w wypadku przestępstw przeciw mieniu wartość przedmiotu lub szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50 tys. zł. D. nie prowadzi się:
- w stosunku do oskarżonego pozb. woln. w tej lub innej sprawie
- jeśli jest niepełnoletni, głuchy, niemy, niewidomy lub zachodzi wątpliwość co do jego poczytalności.
Nie jest wymagane poinformowanie prokuratora o wszczęciu D.
Art. Jeżeli dane uzyskane w toku czynności, o których mowa w Art. 308§1, lub prowadzonego przez co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia
- odpis aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego
- o przesłaniu aktu oskarżenia do sądu oskarżyciel publiczny zawiadamia oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego, a także osobę lub instytucję która złożyła zawiadomienie o przestępstwie
- należy pouczyć oskarżonego o jego uprawnieniach 335§ Prokurator może w akcie oskarżenia umieścić wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nie przekraczającą 20 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzania rozprawy, jeżeli okoliczności ppełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.
ŚRODKI DOWODOWE
Na podstawie materiału dowodowego, który zostanie zgromadzony podczas przewodu sądowego, sąd dokonuje ustaleń faktycznych, decydujących o charakterze rozstrzygnięcia. Terminu dowód używa się co najmniej w dwóch znaczeniach: jako źródła dowodowego (np., świadek, biegły) albo jako środka dowodowego (np. zeznanie świadka, opinia biegłego). Tylko te ustalenia faktyczne, które zostały dokonane we właściwy sposób i we właściwy sposób i w wyznaczonej przez prawo formie postępowania dowodowego mogą stać się podstawą wyroku.
- wyjaśnienia oskarżonego
- powołanie biegłych, tłumaczy, specjalistów
- oględziny zwłok
- wywiad środowiskowy i badanie osoby oskarżonego
- zatrzymanie rzeczy i przeszukanie
- kontrola i utrwalanie rozmów
ART. 167 Dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzędu. Fakty powszechnie znane nie wymagają udowodnienia.
Pytania zadaje się bezpośrednio, chyba, że organ przesłuchujący zarządzi inaczej. Nie wolno zadawać pytań sugerujących odpowiedź, niedopuszczalne jest również wpływanie na przesłuchiwanego przymusem lub groźbą jak też stosowanie hipnozy czy środków chemicznych wpływających na psychikę. Dopuszczalna jest konfrontacja w celu wyjaśnienia sprzeczności.
ŚWIADKOWIE
Każdy, wezwany w procesie na świadka, ma obowiązek się stawić. Nie wolno przesłuchiwać obrońcy lub adwokata, co do faktów, o których dowiedział się prowadząc sprawę.
Art.177 § Przesłuchanie świadka może nastąpić przy użyciu środków technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość.
Osoby najbliższe oskarżonemu mogą odmówić składania zeznań. Świadek może uchylić się od odpowiedzi, jeśli udzielenie odp. mogłoby narazić go na odpowiedzialność karną. Sąd może przystać na prośbę świadka o wyłączenie jawności jeśli treść zeznań narażałaby go na hańbę.
Jeśli zachodzi obawa niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia, sąd może utajnić tożsamość świadka. Postępowanie objęte jest tajemnicą państwową.
Świadek składa przysięgę „Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że będę mówił szczerą prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome”
BIEGLI
Biegły powoływany jest, jeśli stwierdzenie okoliczności sprawy wymaga wiadomości specjalnych. O opinię można też prosić instytucję naukową lub specjalistyczną. Biegłym może zostać każdy posiadający odpowiednią wiedzę w określonej dziedzinie (nie odnosi się to tylko do biegłego sądowego).
STRONY
Stronami procesowymi są występujące w każdym procesie dwa podmioty mające przeciwstawne interesy. Stroną atakującą jest zawsze oskarżyciel, czyli podmiot wnoszący akt oskarżenia i popierający go przed sądem. Zgodnie z polską tradycją do oskarżenia upoważnieni są:
- oskarżyciel publiczny którym jest zawsze prokurator
- oskarżyciel posiłkowy to pokrzywdzony, który po wniesieniu aktu oskarżenia przez oskarżyciela publ. i złożeniu oświadczenia, iż chce popierać oskarżenie przed sądem, np. osoba poszkodowana rozbojem, przyłączą się do oskarżenia. [W sprawach ściganych z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze O.P. obok oskarżyciela publ. lub zamiast niego. W wypadku powtórnej odmowy wszczęcia postępowania przez prokuratora, pokrzywdzony może wnieść akt oskarżenia do sądu]
- oskarżyciel prywatny to osoba pokrzywdzona przestępstwem ściganym z oskarżenia prywatnego, która korzysta z kompetencji do samodzielnego wnoszenia i popierania aktu oskarżenia przeciwko sprawcy, np. pokrzywdzony domagający się ukarania osoby, która go znieważyła. [Pokrzywdzony może jako O.P. wnosić oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. W spr. o przestępstwa ścigane z oskarżenia pryw., prokurator wszczyna postępowanie jeśli wymaga tego interes społ.]
Stroną broniącą się jest oskarżony. Oskarżony to osoba, przeciwko której został wniesiony do sądu akt oskarżenia. W potocznym języku, termin „oskarżony” odnosi się do każdej z wyżej scharakteryzowanych osób. O. nie ma obowiązku udowadniania swej niewinności, ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść. O. musi poddać się oględzinom ciała (pobranie odcisków, fotografowanie); badaniom psychologicznym oraz zabiegom na ciele (oprócz chirurgicznych) [pobranie krwi włosów, wydzielin]
przygotowawczym - Sąd Rejonowy ). Jest to środek zapobiegawczy stosowany pod warunkiem , że :
- zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego , zwłaszcza gdy nie można ustalić jego tożsamości lub nie ma on stałego miejsca pobytu w kraju;
- zachodzi obawa , ze będzie on nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub w inny sposób utrudniał postępowanie;
- oskarża się go o popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności o górnej granicy co najmniej ośmiu lat , lub gdy sąd pierwszej instancji skazał go na mniej niż trzy lata;
- gdy istnieje obawa , że oskarżony popełni przestępstwo przeciw życiu , zdrowiu , bezpieczeństwu powszechnemu ( zwłaszcza , gdy tym grozi ) art. 258. Tymczasowego aresztowania nie stosuje się gdy inny środek zapobiegawczy jest dostateczny. W postępowaniu przygotowawczym maksymalna długość tymczasowego aresztowania to trzy miesiące. Na wniosek prokuratora sąd pierwszej instancji ze względu na szczególne okoliczności może przedłużyć tymczasowe aresztowanie , ale nie więcej niż dwanaście miesięcy. Łączny czas trwania nie może przekroczyć do momentu wydania wyroku przez sąd pierwszej instancji dwa lata. w wyjątkowych przypadkach może przedłużyć je Sąd Najwyższy ( art. 263 ). Przesłanki procesowe są to strony , z których prawo karne procesowe łączy dopuszczalność lub niedopuszczalność postępowania karnego:
pozytywne - muszą zaistnieć , aby postępowanie było dopuszczalne; negatywne – nie mogą zaistnieć by było dopuszczalne; np. śmierć oskarżonego, przedawnienie, zawisłość sprawy, stan rzeczy osądzonej materialne prawne – mające swe źródło i wywołujące skutek w sferze prawa materialnego ( np. obrona konieczna ); formalne prawne - ich źródło tkwi w przepisach procesowych , a skutek występuje bezpośrednio w sferze prawa procesowego ( np. brak wniosku o ściganie , nie podleganie sądom polskim ) ; względne – takie przeszkody, które mogą zostać usunięte ( np. brak wniosku o ściganie ); bezwzględne - takie przeszkody, które nigdy nie mogą zostać usunięte , zawsze uniemożliwiające wszczęcie lub prowadzenie procesu ( śmierć oskarżonego , przedawnienie , abolicja ); ogólne - warunkujące proces w trybie zwyczajnym; szczególne – warunkujące tryb szczególny procesu ( np. wniosek o ściganie )
Różne formy popełnienia przestępstwa: stadialne i zjawiskowe
Przestępstwo ma miejsce nie tylko, gdy dany człowiek popełnia czyn określony przez prawo jako karalny, lecz także w sytuacji, w której w jakikolwiek sposób przyczynia się do popełnienia przestępstwa. Stąd wyróżniamy różne formy popełnienia przestępstwa: Sprawstwo: mamy do czynienia z tą formą gdy:
- ktoś wykonuje czyn karalny (indywidualnie lub wespół z pomocnikiem)
- ktoś kieruje wykonaniem czynu karalnego
- ktoś wykorzystuje uzależnienie danej osoby i zmusza ją do popełnienia przestępstwa Przygotowanie: czynności mające stworzyć warunki do popełnienia czynu karalnego. Czyny karalne zaliczane do formy przygotowanie określone są w przepisach szczegółowych. Złagodzenie lub nawet uniknięcie kary możliwe jest gdy materiały potrzebne do popełnienia przestępstwa zostały zniszczone. Podżeganie: nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu karalnego. Istotą podżegania jest budzenie i umacnianie woli popełnienia przestępstwa. Oskarżony o podżeganie odpowiada tak jak za sprawstwo, gdyż traktowane jest to jak popełnienie czynu karalnego cudzymi rękami. Oskarżony może liczyć na złagodzenie kary gdy będzie próbował zapobiec popełnieniu przestępstwa, lecz nieskutecznie lub uniewinnienie w wypadku zapobieżenia popełnienia przestępstwa. Pomocnictwo: polega na ułatwieniu sprawcy popełnienia czynu karalnego. Odpowiada się tak jak za sprawstwo. Złagodzenie kary jeżeli zapobiegnie się popełnieniu przestępstwa Usiłowanie: dana osoba swoim zachowaniem (działaniem) lub zaniechaniem dążyła do popełnienia czynu karalnego, który w ostateczności nie następuje. Sąd rozpatrując sprawę usiłowania bierze pod uwagę czy dany czyn nie został popełniony ze względów obiektywnych czy nieudolności usiłującego. W związku z tym wyróżnia się:
- usiłowanie udolne: gdy popełnienie przestępstwa w danych warunkach było możliwe lecz coś stanęło usiłującemu na przeszkodzie; ponosi się odpowiedzialność tak jak w przypadku sprawstwa; złagodzenie kary w wypadku zaniechania lub złagodzenia skutków swego działania.
- gdy sprawca nie uświadamia sobie że w istniejących warunkach popełnienie danego czynu jest niemożliwe; w przypadku nieudolnego usiłowania nie muszą mieć miejsca żadne okoliczności dodatkowe – powyższa forma popełnienia przestępstwa kwalifikuje się do wyjątkowego złagodzenia sprawy bądź odstąpienia od wykonania wyroku. Formy zjawiskowe i stadialne:
- Stadialne : są etapy realizacji przestępstwa: wyłączamy zamiar popełnienia przestępstwa, gdyż karalne są tylko czyny, czyli zachowania „zewnętrzne”. Najbardziej zaawansowaną formą stadialną jest usiłowanie. Karalność czynności przygotowawczych i usiłowania związana jest z prewencyjną funkcją prawa. Kara nie tylko za naruszenie dobra chronionego, lecz również stworzenie zagrożenia 2 ) Zjawiskowe : są to formy obejmujące współdziałanie w przestępstwie a) podżeganie: karalne tylko w sytuacji gdy nakłaniamy bezpośrednio do popełnienie czynu karalnego, np. możemy być oskarżeni za podżeganie do morderstwa tylko wtedy gdy wydamy komuś czytelne polecenie – „zabij”, a nie gdy w naszej wypowiedzi zawarliśmy pewnego rodzaju sugestię i poddaliśmy potencjalnemu mordercy motyw: zapłacę każdą cenę, aby tylko mój mąż wraz ze swoją kochanką zniknęli. b) pomocnictwo: rozpatrując sprawę o pomocnictwo sąd bierze pod uwagę nie tylko zamiar bezpośredni ale także ewentualny: np. przekazując terroryście informację gdzie kiedy najłatwiej umieścić bombę nie musimy być islamskim fundamentalistą, który chce w okrutny sposób ukarać Wielkiego Szatana. Wystarczy byśmy w pewnym stopniu uświadamiali sobie że wiedzę którą przekazujemy może być przydatna by dokonać zamachu. Przestępstwo pomocnictwa jako forma zjawiskowa może wystąpić jedynie przed lub w trakcie popełniania czynu karalnego
