Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej: Kompetencje i Funkcje, Ćwiczenia z Prawo konstytucyjne

Pobierz Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej: Kompetencje i Funkcje i więcej Ćwiczenia w PDF z Prawo konstytucyjne tylko na Docsity!

PREZYDENT RP

mgr Kinga Drewniowska

PRAWO KONSTYTUCYJNE

NSP(Z) 2019/

2

PREZYDENT RP

Art. 10 Konstytucji RP

1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.
2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

Art. 126 Konstytucji RP

1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.
2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.

4

WYBORY PREZYDENCKIE

Art. 127 Konstytucji RP

1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych , równych , bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.
2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.
3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.
5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.
6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.
7. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.

5

WYBORY PREZYDENCKIE

Art. 128 Konstytucji RP

1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.
2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej – nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.

Art. 289 kodeksu wyborczego

§ 1. Wybory zarządza Marszałek Sejmu nie wcześniej niż na 7 miesięcy i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej i wyznacza ich datę na dzień wolny od pracy przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej. § 2. (…)

7

PRZESZKODY W SPRAWOWANIU URZĘDU

PRZEZ PREZYDENTA RP (art. 131 Konstytucji RP)

OPRÓŻNIENIE URZĘDU ≠ PRZEJŚCIOWA NIEMOŻNOŚĆ SPRAWOWANIA URZĘDU

Art. 131 Konstytucji RP

1. (…) 2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: 1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej, 2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, 3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze, 4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2 / 3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego , 5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.
2. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu. 4. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.

8

AKTY URZĘDOWE PREZYDENTA

A PREROGATYWY

KONTRASYGNATA – podpisanie aktu wydanego przez głowę państwa przez odpowiedniego członka rządu (w Polsce przez Prezesa Rady Ministrów). Stanowi niezbędny warunek ważności takiego aktu urzędowego. Podstawową konsekwencją kontrasygnaty jest przeniesienie odpowiedzialności politycznej za akt głowy państwa na osobę podpisującą ten akt. Kontrasygnata stanowi instrument wymuszający wspólne działanie całej władzy wykonawczej. PREROGATYWA – akt głowy państwa niewymagający dla swojej ważności kontrasygnaty, stanowiący jej dyskrecjonalne, tzw. osobiste uprawnienie. Wyznacza zakres władzy samodzielnie wykonywanej przez głowę państwa (→ art. 144 ust. 3 Konstytucji RP)

Art. 144 Konstytucji RP

10

KOMPETENCJE PREZYDENTA RP DOT. JEGO

RELACJI Z POZOSTAŁYMI WŁADZAMI (I)

Stosunki Prezydenta RP z legislatywą :

• uprawienia organizacyjne → zarządzenie wyborów oraz zwoływanie pierwszych posiedzeń izb parlamentu
• uprawnienia inicjatywne → zarządzanie referendum oraz inicjatywa ustawodawcza
• uprawnienia hamujące → veto ustawodawcze, możliwość wniosku do TK w trybie kontroli prewencyjnej, skrócenie kadencji Sejmu Stosunki Prezydenta RP z rządem :
• kompetencje w procesie powoływania Rady Ministrów
• kompetencje związane z dokonywaniem zmian w składzie urzędującego gabinetu (działania na wniosek premiera)
• możliwość zwołania Rady Gabinetowej

Art. 141 Konstytucji RP

1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradując po przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej. 2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.

11 Stosunki Prezydenta RP z władzą sądowniczą (judykatywą):

• bezwzględne respektowanie przez Prezydenta RP niezależności władzy sądowniczej; brak możliwości wpływania na orzecznictwo sądów i trybunałów
• powoływanie na wniosek Krajowej Rady Sądowniczej sędziów
• powołanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego
• powołanie Pierwszego Prezesa Naczelnego Sadu Administracyjnego spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sadu Administracyjnego

KOMPETENCJE PREZYDENTA RP DOT. JEGO

RELACJI Z POZOSTAŁYMI WŁADZAMI (II)

13

KOMPETENCJE PREZYDENTA RP DOT. SPRAW

OBRONNOŚCI I BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA

Art. 134 Konstytucji RP

1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej. 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa. 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnej organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.
3. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.
4. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.

14

KOMPETENCJE PREZYDENTA RP DOT. SPRAW

OBRONNOŚCI I BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA

Art. 135 Konstytucji RP

Art. 136 Konstytucji RP

Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego

i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.

W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent

Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub

częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej.

• Przyznana Prezydentowi RP funkcja najwyższego zwierzchnika Sił Zbrojnych ma raczej wymiar symboliczny, jednak zastrzega dla Prezydenta prawo do informacji i konsultacji we wszystkich ważniejszych sprawach obronności
• Rada Bezpieczeństwa Narodowego → doradczy organ kolegialny; powołanie i odwołanie członków RBN nie wymaga kontrasygnaty Prezesa RM

16

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PREZYDENTA RP

Art. 145 Konstytucji RP

1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji , ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przez Trybunałem Stanu. 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego, podjętą większością co najmniej 2 / 3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.
2. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio. - Czy Prezydent RP może być pociągnięty do odpowiedzialności za przestępstwo przed sądami powszechnymi? - Czy Prezydent RP ponosi odpowiedzialność sądową za wykroczenia? Czy Prezydent RP odpowiada za wykroczenia?

17

KAZUS NR 1

Prezydent wniósł projekt ustawy budżetowej do Sejmu, gdyż stwierdził, że

najwyższy czas właściwie uregulować sytuację finansów państwa. Złożył też

wniosek o nadanie projektowi klauzuli pilności. Marszałek Sejmu odmówił

przyjęcia projektu uznając go za niezgodny z Konstytucją RP ze względu na

specjalny tryb procedury ustawodawczej związany z ustawą budżetową.

Sejm i Senat uchwaliły następnie ustawę budżetową na podstawie projektu Rady

Ministrów. Prezydent RP, nie zgadzając się z jej treścią oraz ze sposobem w jaki

potraktowała go parlamentarna większość, zawetował ustawę budżetową.

1. Jaki charakter ma inicjatywa ustawodawcza Prezydenta RP?

2. Kto może decydować o nadaniu projektowi ustawy charakteru pilności?

3. Co może zrobić Prezydent RP przed podpisaniem ustawy budżetowej?

19

KAZUS NR 3

Poseł Ludwik G. został wybrany na Prezydenta Rzeczypospolitej. Po ogłoszeniu przez Państwową Komisję Wyborczą oficjalnych wyników głosowania skontaktował się z nim Marszałek Sejmu, chcąc ustalić datę Zgromadzenia Narodowego, na którym Ludwik G. złożyłby przysięgę. Ku zdziwieniu Marszałka Sejmu Ludwik G. oznajmił, iż nie zamierza składać przysięgi, ponieważ jej treść jest sprzeczna z jego poglądami. Natychmiast po spotkaniu z Marszałkiem Sejmu Ludwik G. polecił swoim prawnikom przygotowanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji RP. Projekt ten przewidywał m.in. wykreślenie z Konstytucji RP słów przysięgi prezydenckiej. Gdy Prezes Rady Ministrów dowiedział się o planach Ludwika G., podał do publicznej wiadomości, iż nie złoży kontrasygnaty na tym projekcie. Niezrażony zapowiedziami premiera, Ludwik G. przedłożył projekt ustawy o zmianie Konstytucji. Marszałek Sejmu stwierdził, że nie może przyjąć tego projektu do prac w Sejmie, gdyż Konstytucja wymaga w tej sytuacji kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów.

1. Jakie znaczenie ma złożenie przysięgi prezydenckiej przez prezydenta-elekta?
2. Czy Ludwik G. mógł przedłożyć projekt ustawy o zmianie Konstytucji?
3. Czy Marszałek Sejmu słusznie argumentował swoją odmowę?

Opracowano na podstawie:

• • B. Banaszak, Prawo konstytucyjne , Warszawa
• • L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne Zarys wykładu , Warszawa
• Warszawa • M. Czapik, P. Hans, O. Horwath (red.), Prawo konstytucyjne. Kazusy z rozwiązaniami,
• • A. Szmyt (red.), Leksykon prawa konstytucyjnego. 100 podstawowych pojęć , Warszawa
• • M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1- 86 , Warszawa
• • M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87- 243 , Warszawa
• • M. Granat, M. Zubik (red.), Prawo konstytucyjne. Kazusy i ćwiczenia, Warszawa
• • P. Ochmann, M. Pisz, R. Piotrowski (red.), Prawo konstytucyjne. Kompendium , Warszawa
• • P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa