Pobierz Prawo rodzinne - Notatki - Politologia - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Politologia tylko na Docsity!
Badanie ad casum- nie obowiązuje domniemanie, że dobro dzieci z reguły sprzeciwia się rozwodowi, nie obowiązuje też domniemanie odwrotne. Sąd w ocenie może korzystać z pomocy biegłych, psychologów etc. Gdy chodzi o dzieci pełnoletnie- zob. przesłanka następna, 3) rozwód nie może być sprzeczny z zasadami współżycia społecznego- tzn. gdy prowadziłby do rażącej krzywdy małżonka sprzeciwiającemu się rozwodowi, ale gdy przeciw rozwodowi przemawiają poważne względy społeczno- wychowawcze ( szczególnie, gdy w rachubę wchodzi potrzeba zapewnienia drugiemu małżonkowi szczególnej opieki ). Przyjmuje się jedna, że w wypadku wyłącznej winy małżonka sprzeciwiającego się rozwodowi z reguły sprzeczność z zasadami współżycia społecznego nie występuje. 4) rozwód jest niedopuszczalny, gdy żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia Wyjątek: drugi małżonek-
- wyraził zgodę na rozwód- oznacza zgodę, ale nie jest równoznaczna z akceptacją stanowiska powoda co do winy i co do innych jego żądań. Sąd ma obowiązek ustalenia motywów tej zgody oraz wyjaśnienia, czy strona podjęła decyzję z rozwagą i swobodnie. Zgoda na rozwód nie niweczy pozostałych przesłanek, a nawet jeżeli spełnione są wszystkie pozostałe, to i tak sąd nie jest nią związany. Zgoda może być cofnięta aż do wydania wyroku przez sąd II instancji. - jego odmowa zgody na rozwód jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. NEMO AUDITUR TUPITUDINEM SUAM ALLEGAS- nikt nie może powoływać się na własną niegodziwość. Kodeks nie określa na czym polega wina rozkładu- miarodajne wydaje się ogólne pojęcie winy na gruncie przepisów prawa cywilnego. Winnym jest ten małżonek, który narusza obowiązki wynikające z małżeństwa. **SĄD ORZEKA:
- Z URZĘDU a) o ROZWODZIE** - element podstawowy, warunkuje pozostałe. Datą ustania małżeństwa jest data uprawomocnienia się wyroku ( sąd nie ma możliwości ustalenia innej daty ). b) o WINIE ( Art. 57 ) Zasada: sąd ma obowiązek jej orzeczenia, Wyjątek: sąd obligatoryjnie zaniechuje orzekania o winie na zgodne żądanie małżonków. W takim wypadku powstają skutki takie, jakby żaden z małżonków winy nie ponosi ł ( skutki głównie w zakresie obowiązku alimentacyjnego, udziały w majątku wspólnym ). c) o WŁADZY RODZICIELSKIEJ nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków ( Art. 58 §1 )- sąd rozwodowy zastępuje tu sąd opiekuńczy. Sąd może powierzając wykonywanie władzy jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień względem dziecka. Zawarte w wyroku rozwodowym orzeczenie o władzy rodzicielskiej może być zmienione przez sąd opiekuńczy, ale tylko w razie zmiany okoliczności i stosownie do stanu w jakim orzekł sąd rozwodowy. d) o WYSOKOŚCI PONOSZENIA KOSZTÓW UTRZYMANIA I WYCHOWANIA DZIECKA, Najczęściej zasądza się od jednego z rodziców określoną rentę alimentacyjną i zobowiązuje się tego z rodziców, któremu powierza się wykonywanie władzy rodzicielskiej, do ponoszenia pozostałych kosztów utrzymania dziecka. Gdy bezpośrednia piecza została powierzona innej osobie- alimenty od obu. Sąd nie może od niego odstąpić, dlatego, że jeden z małżonków wnosi o powierzenie mu dziecka "na jego koszt". e) o SPOSOBIE KORZYSTANIA ZE WSPÓLNIE ZAJMOWANEGO MIESZKANIA ( Art. 58 §2 )- dodany w 1975.
- jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie- korzystanie przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania przez rozwiedzionych małżonków. **Orzekając o wspólnym mieszkaniu sąd uwzględnia przede wszystkim:
- potrzeby dzieci,
- potrzeby małżonka, któremu powierza sprawowanie władzy rodzicielskiej,** Chodzi o mieszkanie wspólne nie w sensie prawnym, lecz w sensie wspólnego zamieszkiwania niezależnie od tego, kto ma tytuł prawny. 2) NA ŻĄDANIE JEDNEGO Z MAŁŻONKÓW a **) EKSMISJĘ- może nakazać sąd, jeżeli
- jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie,
- lokal, z którego eksmituje się małżonka nie należy do jego majątku odrębnego** Nie pozbawia ona jednak tytułu do wspólnego mieszkania- może ona zostać objęta postępowaniem o podział majątku wspólnego.
b) PODZIAŁ MAJĄTKU WSPÓLNEGO ( Art. 58 §3 )- jeżeli przeprowadzenie podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W wyroku rozwodowym sąd nie orzeka o ustaniu ustawowego ustroju majątkowego, ponieważ ustaje on ex lege z chwilą uprawomocnienia się tego wyroku. Do noweli z 1975 podział mógł być dokonany dopiero po ustaniu małżeństwa, a więc w przypadku rozwodu właśnie po uprawomocnieniu się wyroku. Odbywało się to w postępowaniu nieprocesowym. Obecnie może być dokonany podział w procesie, należy pamiętać, że podział dzieli w takim wypadku zależy od orzeczenia rozwodowego. Do podziału w procesie stosuje się ponadto szczególne zasady tego podziału: Wytyczne z 1978:
- wniosek jest niedopuszczalny, jeżeli już wspólnota majątkowa już wcześniej ustała i toczy się odrębne postępowanie o podział wspólnoty ustawowej,
- wniosek jest niedopuszczalny, gdy dokonanie podziału wymagałoby udziału osoby trzeciej w sprawie rozwodowej,
- dopuszczalne jest przeprowadzenie podziału w procesie rozwodowym na podstawie ugody sądowej. **3) NA ZGODNY WNIOSEK
- zgoda drugiego małżonka na jego opuszczenie bez dostarczania lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego
- możność podziału bądź przyznania jednemu z małżonków a) PODZIAŁ WSPÓLNEGO MIESZKANIA** - Przedmiotem takiego podziału może być mieszkanie, do którego obu małżonkom przysługuje wspólnie tytuł prawno- rzeczowy ( współwłasność zarówno łączna jak i w częściach ułamkowych, spółdzielcze prawo do lokalu, wynikające z umowy najmu )- chodzi o mieszkanie wspólne w sensie prawnym. Dokonanie podziału jest definitywne- powstają dwa odrębne mieszkania. Jeżeli konieczna jest przebudowa, konieczne jest uzyskanie zgody właściwego podmiotu. b) PRZYZNANIA MIESZKANIA JEDNEMU Z MAŁŻONKÓW. Małżonek, któremu sąd przyznał mieszkanie staje się wyłącznym podmiotem- przysługującego dotychczas obojgu- prawa do lokalu lub stosunku najmu. Prawo drugiego małżonka wygasa. Sąd może na zgodne żądanie stron orzec o obowiązku dokonania odpowiedniej spłaty lub dopłaty z tego tytułu na rzecz drugiego małżonka- tylko w razie zgodnego określenia przez małżonków wysokości, terminu i innych warunków spłaty ( inaczej- odrębne postępowanie ).
ZASADA INTEGRALNOŚCI WYROKU SĄDOWEGO Postanowienia wyroku stanowią nierozerwalną całość- zaskarżenie co najmniej jednego postanowienia powoduje konieczność uchylenia całego wyroku ( łącznie z orzeczeniem o rozwodzie ). Odnosi się ona do środków koniecznych- zamieszczonych z urzędu. Wyjątki: nie podlega obowiązkowi uchylenia wyrok w razie:
- skutecznego zaskarżenia tylko rozstrzygnięcia o alimentach,
- w części dotyczącej mieszkania,
- o podziale majątku.
ZASADA WYŁĄCZNOŚCI POSTĘPOWANIA ROZWODOWEGO- od chwili, gdy zostało wszczęte tylko sąd rozwodowy ma możliwość wszechstronnej oceny całokształtu spraw rodziny,
SKUTKI ROZWODU: Następują z chwilą uprawomocnienia się wyroku. Małżonkowie zmieniają z tą chwilą stan cywilny. Wyrok jest konstytutywny, skutki działają ex nunc. Rozwód nie przywraca jednak stanu sprzed małżeństwa:
- pozostaje stan cywilny rodziców względem dzieci ( zmienia się jedynie wykonywanie władzy rodzicielskiej ),
- trwa powinowactwo,
- może trwać obowiązek alimentacyjny między małżonkami,
- nazwisko- Art. 60- może powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa: - małżonek rozwiedziony, - który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje nazwisko, - oświadczenie złożone przed kierownikiem usc.
- ustaje ustawowy ustrój majątkowy
- dochodzić można jedynie odszkodowania za szkody i cierpienia spowodowane czynami ( kto doprowadził? ) do rozkładu pożycia, ale są one niezależne od rozowdu.
Zasada: Art. 61 1 takie jak rozwodu. Wyjątek: z ustawy
- małżonkowie nie mogą ponownie zawrzeć małżeństwa,
- obowiązek wzajemnej pomocy, jeśli wymagają tego względy słuszności
- nie zmienia się nazwisko
- powstaje przymusowa rozdzielność majątkowa,
- dziedziczenie- Art. 935^1 - małżonkowie w separacji nie dziedziczą po sobie ustawowo,
- nie stosuje się przepisu Art. 61 3 o wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego,
- domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki nie ma zastosowania, jeśli dziecko urodzi się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji. Ustanie separacji:
- rozwiązanie małżeństwa,
- zniesienie małżeństwa ( Art. 61 6 )- na zgodne żądanie małżonków ( obligatoryjnie ) Zasada: z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki, powstaje ustawowy ustrój majątkowy. Wyjątek:
- na zgodny wniosek małżonków sąd orzeka o utrzymaniu między małżonkami przymusowej rozdzielności majątkowej ( w trybie postępowania nieprocesowego ).
- sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem
STOSUNKI POMIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI
I. STOSUNKI POLEGAJĄCE NA POCHODZENIU DZIECKA OD RODZICÓW ( Art. 62- 86 ). POCHODZENIE- fakt biologiczny, któremu prawo nadaje znaczenie zdarzenia prawnego. Może dojść jednak do rozbieżności między stanem prawnym a rzeczywistym.. Dziecko może pochodzić tylko od 1 matki i od 1 ojca. Dopóki ojcostwo jednego mężczyzny jest względem dziecka w rozumieniu prawa ustalone, ustalenie ojcostwa innego mężczyzny jest niedopuszczalne.
- nie można ustalić ojcostwa innego mężczyzny względem dziecka urodzonego przez mężatkę, dopóki nie obali się domniemania ojcostwa z art. 62 ( SN. 1966 ),
- nie można sądownie ustalić ojcostwa co do dziecka, które zostało uznane przez innego mężczyznę ( SN 1956 Pochodzenie należy do tzw. praw stanu. Do ich dochodzenia właściwa jest droga procesu, który podlega zasadom postępowania odrębnego ( Art. 425- 35, 453- 58 kpc ), wyrok jest skuteczny względem osób trzecich. Orzeczenie mają charakter deklaratywny i mają moc wsteczną. Niedopuszczalna jest odmowa przeprowadzenia jednego z cieszących się naukową pewnością dowodów na tej podstawie, że wynik jest niepewny- zawsze na żądanie strony, także z urzędu- nie zwalnia to jednak sądu od przeprowadzenia innych dowodów. DOWODY:
- dowód z krwi- dziecko cechę krwi dziedziczy po ojcu lub matce, jeżeli więc ma inną grupę krwi niż matka i domniemany ojciec dziecka, to z pewnością ( przy założeniu, że macierzyństwo jest pewne, dowód prowadzi do zaprzeczenia ojcostwa. Można więc ojcostwo wykluczyć, ale nie stwierdzić,
- dowód z DNA ( kosztuje ok. 2000 zł )- pozwala z prawdopodobieństwem równym praktycznej pewności potwierdzić ojcostwo ( SN 1997 ).
- niezdolność płciowa mężczyzny ( w okresie poczęcia, a nie w okresie badania! ):
- IMPOTENTIA COEUNDI- niezdolność do fizycznego współżycia,
- IMPOTENTIA GENERANDI- niezdolność do zapłodnienia kobiety,
- zestawienie czasu obcowania domniemanego ojca z matką dziecka ze stopniem rozwoju dziecka. Np. pozwany obcował z matką dziecka jedynie na 6 miesięcy przed urodzeniem się dziecka, a przy porodzie zostało stwierdzono ponad wszelką wątpliwość, że dziecko przyszło na świat w pełni donoszone,
- zmniejszona zdolność do zapłodnienia matki ( teoria Ogino- Knausa )- obcowanie w tym okresie nie wyklucza całkowicie zajścia kobiety w ciąże, ale praktyka przyjmuje, że prawdopodobieństwo jest znikome,
- badanie cech antropologicznych ( dowód z podobieństwa )- gdy dziecko ukończyło 3 lata, powinien zostać poprzedzony dowodem z krwi. Wobec praktyki badań DNA ten dowód utracił przydatność. SZTUCZNE ZAPŁODNIENIE KOBIETY ( INSEMINATIO ARTIFICIALIS ) Kro w ogóle się tą problematyką nie zajmuje, w szczególności nie rozstrzyga kwestii najważniejszej:
- czy dziecko poczęte tak przez mężatkę pochodzi w rozumieniu prawa od męża matki, czy od dawcy nasienia, co zależy od tego, czy dawcą tym jest:
- mąż matki ( INSEMINACJA HOMOLOGICZNA ),
- obcy mężczyzna ( INSEMINACJA HETEROLOGICZNA ). Dotychczas jedyny raz SN zajmował stanowisko w tej sprawie w 1983- żądanie męża matki zaprzeczenia ojcostwa co do dziecka poczętego w wyniku dokonanego za zgodą tego męża sztucznego zapłodnienia nasieniem innego mężczyzny może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ( nadużycie prawa podmiotowego- wyjątkowo Art. 5 kc będzie podstawą oddalenia praw ).
I) MACIERZYŃSTWO- MATER SEMPER CERTA EST- matka jest zawsze pewna. W związku z tym problematykę macierzyństwa w kro w zasadzie pominięto. Ustalenie osoby matki wynika z łatwo dostrzegalnego faktu, jakim jest poród, co z kolei znajduje odbicie w akcie urodzenia dziecka. Do ustalenia macierzyństwa w zwykłym trybie dochodzi w toku czynności zmierzających do sporządzenia aktu urodzenia- prawidłowo dokonany wpis- akt urodzenia stanowi wyłączny dowód macierzyństwa ( Art. 39- 40 asc ). Pojawia się natomiast problem, co dzieje się, gdy następuje zapłodnienie poza organizmem kobiety i implantacja zapłodnionej komórki jajowej kobiecie niebędącej dawczynią komórki rozrodczej ( MACIERZYŃSTWO ZASTĘPCZE ). Sporne jest, która kobieta powinna uchodzić za matkę:
- czy ta, która dziecko urodziła,
- czy też dawczynie komórki rozrodczej. **Dochodzenie macierzyństwa przed sądem: a) powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa ( jeśli ktoś kwestionuje ) polega to na obaleniu w drodze orzeczenia sądowego domniemania pochodzenia dziecka od kobiety ujawnionej w akcie urodzenia jako jego matka. b) powództwo o ustalenie macierzyństwa- stwierdzenie przez sąd, że określona kobieta jest matką dziecka. ( gdy ktoś dąży do ujawnienia osoby matki w akcie ):
- gdy matka od początku nie była wpisana, gdyż dziecko miało status dziecka nieznanych rodziców
- gdy osoba matki została wykreślona z aktu urodzenia na skutek uprzedniego zaprzeczenia macierzyństwa przez sąd.** Są to dwa osobne procesy- kobieta, która twierdzi, że jest matką dziecka, nie może w jednym powództwie domagać się zaprzeczenia macierzyństwa kobiety wpisanej do aktu urodzenia jako matka dziecka oraz ustalenia swego macierzyństwa. Do szczególnie drastycznych przypadków należą sytuację, gdy do takich dwóch procesów dochodzi na skutek "zamiany" dzieci w szpitalu. Czasem do nieprawdziwego wpisania osoby matki do aktu urodzenia dochodzie na skutek celowego wprowadzenia urzędnika stanu cywilnego w błąd, aby tą drogą obejść np. przepisy o przysposobieniu albo ukryć poród, jaki odbyła niezamężna kobieta, np. jako matka do aktu urodzenia zostaje wpisana zamężna siostra rzeczywistej matki. Po upływie pewnego czasu zainteresowanie często dążą do wyprostowania tych nieścisłości. Legitymacja czynna ( bierna też ) przysługuje ( na zasadach ogólnych- art. 189 kpc )- osobie bezpośrednio zainteresowanej:
- dziecko,
- matka, której macierzyństwo wchodzi w grę,
- ojciec, której dotknie wyrok,
- przysposabiający. Nie jest dopuszczalne zaprzeczenie macierzyństwa przed urodzeniem, nie mają zastosowanie przepisy dotyczące zaprzeczenia ojcostwa. Ustalenie macierzyństwa jest konieczną przesłanką materialnoprawną ustalenia ojcostwa ( dopóki niewiadoma jest matka, nie można stwierdzić kto jest ojcem- niedopuszczalne jest nawet uznanie ):
- ustalenie nieistnienia macierzyństwa eliminuje automatycznie ojcostwo związane z zaprzeczonym macierzyństwem,
- ustalenie macierzyństwa może za sobą pociągać ustalenie ojcostwa- chodzi o domniemanie.
II) OJCOSTWO - są 3 wzajemnie wykluczające się sposoby ustalenia ojcostwa.
1) Zasada: Art. 62- DOMNIEMANIE POCHODZENIA DZIECKA OD MĘŻA MATKI- PATER EST QUEM NUPITAE DEMONSTRANT- jeżeli dziecko urodziło się: a) w czasie trwania małżeństwa Wyjątek: dziecko urodziło się po upływie 300 dni ( najdłuższa ciąża ) od orzeczenia separacji ( bo jej przesłanką jest zupełny rozkład pożycia, w tym fizycznego ). b) poza małżeństwem, ale przed upływem 300 dni od jego ustania, unieważnienia Wyjątek: matka zawarła drugie małżeństwo, a dziecko urodziło się po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa- domniemywa się, iż pochodzi ono od drugiego męża. Np. matka ( A ) rozwiodła się ze swoim mężem ( B ) 01.04.2005 będąc w ciąży z konkubentem ( C ). Po rozwodzie zawiera ona 01.05.2005 małżeństwo z C. 01.09.2005 rodzi się dziecko. W takiej sytuacji, mimo iż urodziło się przed upływem 300 dni od ustania pierwszego małżeństwa, to domniemywa się, że ojcem dziecka jest C, ponieważ gdy dziecko się urodziło, małżeństwo drugie było już zawarte. Gdyby natomiast dziecko urodziło się przed zawarciem drugiego małżeństwa, a przed upływem 300 dni od dnia ustania, to obowiązywałoby domniemanie, iż ojcem dziecka jest B. Są to domniemania iuris tantum- mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.
- jeśli ojciec nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, to przedstawiciel ustawowy nie może w jego imieniu dziecka uznać ( Art. 73 ),
- jeśli ojciec ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, to potrzebna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego ( Art. 74 )- zgoda w tej samej formie co uznanie ( SN- 1973 ). **2) można uznać tylko takie dziecko, co do którego brak jest ujawnienia ojcostwa:
- nie zachodzie domniemanie z Art. 61 albo,
- domniemanie takie zostało obalone** Może być to dziecko:
- urodzone,
- nasciturusa ( Art. 75 ),
- zmarłe, jeśli dziecko nie pozostawiło zstępnych ( Art. 76 ). 3) zgoda odpowiednich podmiotów ( Art. 77 ) a) MATKI Zasada: zgoda matki jest bezwzględnie konieczna Wyjątki:
- jeśli dziecko jest pełnoletnie, to nie jest konieczna, gdy:
- matka nie żyje,
- porozumienie z nią napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody,
- w pozostałych przypadkach zamiast jej zgody potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego dziecka, gdy:
- matka nie żyje,
- nie przysługuje jej władza rodzicielska,
- porozumienie z nią napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody. Do czasu wyrażenia zgody, uznanie dziecka jest neotium claudicans ( SN- 1963 ). Forma i termin zgody ( Art. 78, 79 ) Zgoda może być wyrażona:
- w formie przewidzianej dla uznania dziecka albo:
- w kraju- przed kierownikiem usc albo sądem opiekuńczym
- za granicą- przed polskim konsulem albo osobą wyznaczoną do wykonywani funkcji konsula, jeśli uznanie dotyczy dziecka, którego rodzice są obywatelami polskimi,
- notariuszem, w razie niebezpieczeństwa grożącego życiu ojca lub dziecka.
- w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym, W terminie:
- przed uznaniem,
- jednocześnie z nim,
- w ciągu 3 miesięcy od daty uznania. Uznanie działa ex tunc- od chwili urodzenia się dziecka ( np. obowiązek alimentowania od urodzenia ). Osoba, która za niego łożyła uzyskuje roszczenie regresowe. PROCES O UNIEWAŻNIENIE UZNANIA DZIECKA- pozbawienie mocy tej czynności prawnej przez sąd ( analogicznie do zaprzeczenia ojcostwa ) **Legitymacja czynna:
- mężczyzna,** który dziecka uznał- 1 rok od uznania, - osoba, których zgoda była potrzebna i która tą zgodę wyraziła - 1 rok od uznania - dziecko pełnoletnie w ciągu 3 lat od osiągnięcia pełnoletniości, jeśli zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletniości, - prokurator Legitymacja bierna: ( jak przy powództwie o zaprzeczenie ojcostwa ). Terminy:
- prekluzyjne ( zob. wyż. ),
- nie jest dopuszczalne unieważnienie uznania po śmierci dziecka. Unieważnienie działa ex tunc- od chwili uznania. **PRZESŁANKI UNIEWAŻNIENIA UZNANIA:
- WADY OŚWIADCZEŃ WOLI** - mogą się na nie powołać
- mężczyzna, który dziecko uznał,
- osoby, które wyraziły zgodę. Mogą być to następujące wady:
- błąd uznającego co do prawa,
- błąd co do prawa ( mylne wyobrażenie o istocie instytucji uznania dziecka ).
- groźba ( np. samobójstwo matki ),
- brak świadomości i swobody.
- albo może powodować bezwzględną nieważność,
- albo może stanowić tylko podstawę do unieważnienia uznania. Natomiast podmioty te nie mogą podnosić, że mężczyzna, który uznał nie jest ojcem biologicznym- tego się w ogóle nie bada! 2) MĘŻCZYZNA, KTÓRY UZNAŁ, NIE JEST OJCEM - mogą się na nie powołać,
- dziecko,
- prokurator Natomiast nie mogą się oni powołać na wady oświadczeń woli osób, o których mowa w 1).
3) SĄDOWE USTALENIE OJCOSTWA ( Art. 84 ) - stwierdzenie wyrokiem sądowym, że dziecko urodzone poza małżeństwem pochodzi od określonego mężczyzny. Można domagać się, gdy pochodzenie dziecka od ojca:
**- nie wynika ani z domniemania z art. 62,
- ani z uznania dziecka. Legitymacja czynna:
- dziecko** ( jeśli było powodem, a zmarło, to ustalenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni ). - matka ( do osiągnięcia pełnoletniości dziecka albo do jego śmierci ), - domniemany ojciec dziecka ( jak przy matce ). DOMNIEMANY OJCIEC ( Art. 85 )- ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w 300 dniu, a nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka Nie mylić z domniemaniem z art. 62: a) domniemanie z art. 62- dotyczy dziecka urodzonego w małżeństwie, b) domniemanie z art. 85- dziecka urodzonego poza małżeństwem. Jest to domniemanie iuris tantum, można go obalić za pomocą: a) EXCEPTIO IURIS CONCUBENTUM ( Art. 85 §1 _Jeśli matka obcowała w tym czasie z innym mężczyzną, to podstawą do obalenia domniemania dochodzi tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. Jeśli się to wykaże, to powództwo jest ustalane ( w 1 procesie tylko 1 mężczyzna może być oddalony ). Jeżeli prawdopodobieństwo ojcostwa kilku mężczyzn jest równe ( np. w przypadku zbiorowego gwałtu ), sąd ustala ojca pozwanego ( nie można pozwać kilku ). - prokurator Legitymacja bierna:
- jeśli dziecko/matka- to domniemany ojciec ( jeśli nie żyje- kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy ),
- jeśli domniemany ojciec- dziecko/matka ( jeśli matka nie żyje- dziecko ). Terminy:
- wolno dochodzić ustalenia po śmierci dziecka, nie wolno przed urodzeniem się. Skutki: Wyrok ma charakter konstytutywny:
- nazwisko,
- sąd orzeka o władzy rodzicielskiej,
- często łączone z powództwem alimentacyjnym.
- prawo dziedziczenia po ojcu służy dziecku już poczętemu w chwili otwarcia spadku, choćby urodziło się ono już po śmierci ojca. Prawomocny wyrok ustalający może być podważony w drodze wznowienia postępowania z przyczyn ściśle określonych w ustawie- wznowienie nie inicjuje nowej sprawy, lecz powoduje kontynuację dotychczasowej mimo prawomocności wyroku- nadzwyczajny charakter.
II. OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY ( Art. 128- 144 ). OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY ( Art. 128 )- obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Cel społeczno- gospodarczy: w społeczeństwach pierwotnych istniał, choć nie tyle jako obowiązek prawny, ile raczej jako konieczność nakazana przez naturę, w postaci starań rodziców o ich potomstwo. Natomiast co do innych krewnych, to wytworzyła się nawet praktyka stanowiąca przeciwieństwo obowiązku alimentacyjnego- pozbywano się tych, którzy byli ciężarem dla społeczności. Z czasem w miarę harmonizacji stosunków międzyludzkich, obowiązek zabezpieczenia egzystencji każdego człowieka, który znalazł się w potrzebie, stał się najpierw moralnym, a potem prawnym i przybierał różne formy. Najwcześniej wykształcił się właśnie obowiązek alimentacyjny. Ma on trzy aspekty:
W niedostatku jest ten, kto nie ma własnych środków na zaspokojenie swych potrzeb ( nie może utrzymać się "własnymi siłami" ), przy czym chodzi tu o potrzeby usprawiedliwione, a nie tylko niezbędne. wyjątki ( zob. niż. ):
- niesamodzielne dziecko,
- małżonkowie,
- byli małżonkowie ZAKRES OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO Art.135- zależy od **- usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego i
- zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.** Żadnych możliwości świadczeń alimentów nie ma ten, kto:
- nie posiada liczącego się majątku,
- nie jest zdolny z powodu stan stanu zdrowia ( inwalidztwa ) do pracy zarobkowej,
- nie otrzymuje surogatu zarobku w postaci renty lub emerytury,
- nieposiadający majątku mężczyzna w czasie odbywania czynnej służby wojskowej. Nie bierze się pod uwagę, tego ile zobowiązany zarabia, ale ile mógłby zarabiać, gdyby w pełni wykorzystywał swe możliwości zarobkowe ( ale nie kosztem swego zdrowia- SN 1960 ). Jest to zwrócone przepis zwrócony przeciwko wszystkim jednostkom społecznym, które w tym celu, aby uchylić się od obowiązku alimentacyjnego, porzucają nawet pracę. Wypadkowo tych dwu przesłanek, decyduje o wielkości świadczeń alimentacyjnych. Ustawodawca polski odrzucił znany niektórym prawodawstwom system sztywnego określenia granic należnych świadczeń alimentacyjnych, np. przez wskazanie, że wynoszą one oznaczoną część zarobków osoby zobowiązanej. POSTACIE OBOWIĄZKU ALIMETNACYJNEGO Zasada: Wobec braku ograniczeń- każda postać.
- najczęściej zasądzenie ich w określonej sumie pieniężnej.,
- Art. 27 - Art. 135 §2- wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać, także w całości, lub części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie.
- przyjęcie uprawnionego do mieszkania zobowiązanego ( na pewno może wynikać to z porozumienia stron ),
- zobowiązany udostępnia uprawnionym posiadany lokal mieszkalny lub jego część ( np. część dużego domu jednorodzinnego )- zwłaszcza, gdy uprawnionymi są żona i dzieci, a zobowiązanym jest ojciec, który dysponuje odpowiednimi warunkami ( przewidziane np. w art. 371^1 kc francuskiego ).
**OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY ZE WZGLĘDU NA JEGO ŹRÓDŁO
- WYNIKAJĄCY Z POKREWIEŃSTWA - MIĘDZY KREWNYMI( Art. 128 ),**
**- w linii prostej- bez względu na stopień pokrewieństwa
- w linii bocznej- tylko między rodzeństwem** ( rodzonym i przyrodnim )**. Kolejność obciążenia- art. 129 a) zstępni, b) wstępni, Jeśli jest kilku wstępnych lub zstępnych- decyduje stopień pokrewieństwa. c) rodzeństwo, ale:
- Art. 134- zobowiązany może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych w stosunku do rodzeństwa, jeśli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub jego najbliższej rodziny.** Przykład: Uprawniony ma kilku krewnych- syna i wnuka ( zstępnych ), ojca i dziadka ( wstępnego ) oraz brata ( rodzeństwo ). Nie może on żądać alimentów od wszystkich tych krewnych ( przy założeniu, że wszyscy zobowiązani są w stanie łożyć na utrzymanie uprawnionego ). Może on żądać alimentów od syna, gdyby syn nie był w stanie łożyć, to od wnuka, później dopiero od ojca, później od dziadka i dopiero brata.
Jeśli zobowiązanymi są krewni należący do tej samej linii i tego samego stopnia ( kilkoro rodzeństwa, kilkoro dzieci ), to możliwe są dwie regulacje:
- odpowiedzialność solidarna zobowiązanych ( kodeks rodzinny z 1950 ), - Art. 130 §2- w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Np. matka żąda alimentów od trojga dzieci. Dochody dzieci- A- 500, B- 250, C- 250 ( zakładamy, że pracują zgodnie ze swoimi możliwościami ). Sąd prawdopodobnie rozdzieli rentę alimentacyjną w następujący sposób:- A- 1/2, B- 1/4, C- 1/4. **Art. 132- Obowiązek zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy:
- nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo,
- osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swoim obowiązkom lub,** Bardzo częsta sytuacja- młody ojciec pozamałżeńskiego dziecka nie pracuje jeszcze zawodowo, ale pracuje wprawdzie, ale jako domownik w gospodarstwie swoich rodziców, wówczas zobowiązanymi do uiszczenia alimentów są jego rodzice ( dziadkowie dziecka )- ALIMENTY OD DZIADKÓW. - uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
2) WYNIKAJĄCY Z POKREWIEŃSTWA- RODCZIÓW WZGLĘDEM NIESAMODZIELNEGO DZIECKA ( Art. 133 ), które:
- nie jest jeszcze w stanie się utrzymać samodzielnie, Dotyczy dzieci małżeńskich i pozamałżeńskich- uprzywilejowanie trwa do momentu uzyskania samodzielności ( zdobędzie odpowiednie uzdolnienia, predyspozycje zawodowe ). Samodzielności nie oznacza: SAMODZIELNOŚĆ- zdobycie odpowiadających jego predyspozycjom i uzdolnieniom kwalifikacji zawodowych. Samodzielności nie oznacza:
- pełnoletniość ( np. rodzice muszą łożyć na utrzymanie i wykształcenie dziecka, które mimo ukończenia 18 lat nadal zdobywa takie kwalifikacje, np. studiuje na wyższej uczelni, pod warunkiem jednak, że wykorzystuje ono ten na czas rzeczywiście na naukę- SN 1980 ),
- małżeństwo
- nie wyklucza jej brak pełnoletniości ( np. dziecko uzyskało zawód wcześniej ), - dochody z majątku dziecka nie wystarczają na pokrycie kosztów utrzymania i wychowania. Obowiązek szczególnie szeroki- nie mogą się uchylić bo zbyt duży ciężar, muszą wręcz dążyć do zapewnienia właściwych warunków egzystencji kosztem szczególnego wysiłku. Muszą w razie potrzeby sięgnąć do substancji majątku. Rodzice natomiast nie są zobowiązani w ramach obowiązku alimentacyjnego lub niezależnie od tego obowiązku do dania dziecku, które się usamodzielnia, szczególnego wyposażenia, a zwłaszcza zapewnienia mu mieszkania. Obciąża oboje rodziców. Jeśli jedno z rodziców możliwości nie ma, cały ciężar spada na drugiego z rodziców.
3) WYNIKAJĄCY Z PRZYSPOSOBIENIA ( Art. 131 ), Zasada: tak jak w 1) i 2 ). Wyjątki: a) jeśli przysposobienie niepełne, Powstaje obowiązek przysposabiający- przysposobiony. Nie powstaje przysposobiony- krewni przysposabiającego. Utrzymuje się- przysposobiony- naturalni krewni przysposobionego ( naturalni rodzice też ).
Przepisy o obowiązku alimentacyjnym wynikającym z pokrewieństwa stosuje się odpowiednio.
7) OJCA DZIECKA URODZONEGO POZA MAŁŻEŃSTWEM WZGLĘDEM MATKI ( Art. 141 ). Rodzice dziecka nie są ani małżonkami ani też nie łączy ich węzeł pokrewieństwa, dlatego dla matki dziecka nie powstają z tych dwu źródeł względem ojca jakiekolwiek roszczenia Zakres obowiązku ( w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom ): a) zwykły
**- pokrycie wydatków związanych z ciążą i porodem,
- koszty 3- miesięcznego utrzymania matki w okresie porodu, b) rozszerzony- na żądanie matki ( nawet jeśli dziecko urodziło się nieżywe ).
- koszty utrzymania matki przez czas dłuższy niż 3 miesiące,** **- z ważnych powodów,
- pokrycie odpowiedniej części wydatków lub strat,** - jeśli wskutek ciąży lub porodu matka poniosła inne konieczne wydatki albo szczególne straty majątkowe, Roszczenia przedawniają się z upływem 3 lat od dnia porodu.
8) WYNIKAJĄCY Z MAŁŻEŃSTWA- OBOWIĄZEK ZASPOKOJANIA ZWYKŁYCH POTRZEB RODZINY ( tzw. GRUPOWY )- Art. 27. Różni się od innych obowiązków alimentacyjnych tym, że ma charakter grupowy- stroną zobowiązaną są małżonkowie, uprawnionymi dzieci ( bo jeśli drugi małżonek- to zob. 4 ). Treść jest znacznie szersza aniżeli najdalej idące obowiązki alimentacyjne pomiędzy krewnymi, świadczenia alimentacyjne są tu bowiem ściśle związane z więzami osobistymi łączącymi małżonków oraz ich dzieci. Nie musi być spełniona przesłanka niedostatku. Powinny być uwzględniane w znacznym stopniu potrzeby dzieci- szczególne zdolności dziecka ( muzyczne, do języków obcych ) mogą uzasadnić ponoszenie nawet znacznych wydatków na dodatkowe kształcenie, czego z reguły nie można wymagać w ramach zwykłego obowiązku alimentacyjnego między krewnymi. Obowiązek istnieje tak długu, tak jak istnieje rodzina faktycznie, nawet jeśli małżonkowie są bezdzietni, ale żyją we wspólnocie. Wygasa, jeśli się rozchodzą- obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny przekształca się w zwykły obowiązek alimentacyjny między małżonkami lub w stosunku do dzieci.
REALIZACJA OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO Może mieć charakter: 1) DOBROWOLNY- w rodzinach normalnych dostarczanie w ramach obowiązku alimentacyjnego osobom potrzebującym pomocy środków utrzymania i wychowania odbywa się bezkonfliktowo- do tego stopnia, że nawet nie zdaje się sobie sprawy z jego istnienia.
**- BEZUMOWNY,
- UMOWA DOTYCZĄCA OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO- Art. 138**
- niedopuszczalne jest ustalenie wysokości świadczeń poniżej ustawowej granicy,
- uprawniony nie może się zrzec lub ograniczyć prawa. W praktyce w stosunkach wiejskich- występują umowy, na podstawie których uprawniony "zrzeka się" swego prawa w zamian ze przeniesienie na niego przez zobowiązanego ( najczęściej pozamałżeńskiego ojca ) własności oznaczonej nieruchomości. W świetle tego, co wyżej powiedziano, umowa nie wywiera oczywiście takiego skutku, jaki strony w niej oznaczyły, ale ma ona takie znaczenie, iż ponieważ nieruchomość, którą uzyskał uprawniony zapewnia mu egzystencję, ma on w całości lub części zaspokojone potrzeby i nie może żądać w takim zakresie alimentów od zobowiązanego. 2) DROGĄ SĄDOWĄ - gdy zobowiązani uchylają się od spełnienia swej powinności alimentacyjnych. Zasada : powództwo o zasądzenie należnych świadczeń alimentacyjnych. Wyjątki : drogi szczególne:
- żądanie zasądzenia alimentów od drugiego małżonka przez małżonka w procesie o rozwód/unieważnienie małżeństwa/separację. Sąd orzeka z urzędu o alimentach względem wspólnych małoletnich dzieci ( zob. wyż. ).
- Art. 27- w imieniu własnym wystąpić małżonek, choć żąda dla całej rodziny,
- Art. 28-. Ułatwienia procesowe:
- przed sądem własnego miejsca zamieszkania,
- alimentów można dochodzić także na przyszłość ( należności mające charakter przyszłych powtarzających się świadczeń ).
- ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych,
- wyrok zasądzający alimenty ma rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu. GWARANCJE DOCHODZENIA ALIMENTÓW - bardzo rozbudowane system różnorodnych ułatwień, których zadaniem jest doprowadzenie do szybkiego zasądzenia alimentów, a następnie sprawnego wyegzekwowania zasądzonych z tego tytułu należności.
- normy ius cogens,
- ograniczenie możliwości umarzania przez potrącenie ( Art. 505 §2 kc ),
- potrąceń nie może dokonywać zakład pracy ( co do zasady- Art. 87 kp ),
- wykonywanie prawa do obowiązki tylko wyjątkowo jest nadużyciem prawa podmiotowego,
- ochrona prawno- karna ( Art. 207 kk )- uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego jest przestępstwem
- Art. 1025 kpc. **- prawo do alimentów nie ulega przedawnieniu ( potencjalne i konkretne ). Przedawniają się jedynie roszczenia o poszczególne raty- 3 lata. Jeśli stwierdzone są prawomocnym wyrokiem, to też 3 lata ( roszczenia o świadczenia okresowe- Art. 125 kc ). PRZEPISY SZCZEGÓLNE ODNOSZĄCE SIĘ DO ROSZCEŃ ALIMENTACYJNYCH Z 7) Zasada: Art. 143- roszczeń tych można dochodzić, jeśli ojcostwo mężczyzny zostało ustalone. Wyjątki: a) gdy dziecko urodziło się nieżywe, b) gdy dziecko urodziło się żywe, jeśli ojcostwa nie zostało ustalone,
- matka i dziecko mogą dochodzić tych roszczeń majątkowych związanych z ojcostwem ( nie tylko alimentów ) tylko jednocześnie z dochodzeniem ojcostwa. c) gdy dziecko się jeszcze nie urodziło, a ojcostwo mężczyzny zostało uwiarygodnione
- matka może żądać, aby mężczyzna jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę pieniężną na koszty utrzymania matki przez 3 miesiące w okresie porodu oraz koszty utrzymania dziecka przez pierwsze 3 miesiące po urodzeniu.** Termin i sposób zapłaty sumy określa sąd. Wysokość sumy nie może być wyższa niż przyszłe alimenty. UWIARYGODNIENIE OJCOSTWA- potrzebny jest mniejszy stopień pewności co do ojcostwa aniżeli jego udowodnienie potrzebne do ustalenia ojcostwa. Może np. polegać na przedłożeniu listu domniemanego ojca do matki, wskazującego na łączące ich bliskie stosunki.
WYGĄŚNIĘCIE: a) potencjalny-
- śmierć zobowiązanego ( Art. 139 )
- śmierć uprawnionego,
- pełne przysposobienie dziecka ( wygasa obowiązek alimentacyjny rodziców ). b) konkretny **Art. 138- rebus sic stantibus
- w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego, czyli:**
- podwyższenie,
- zmniejszenie,
- uchylenie- gdy uprawniony uzyskał zdolność do samodzielnego utrzymywania się, ewentualnie całkowita utrata możliwości przez zobowiązanego.
ALIMENTY ZA CZAS UBIEGŁY Zasada: nie można żądać alimentów za czas ubiegły ( PRO PRAETERITO NEMO ALITUR ). Z istoty alimentów wynika, że są przeznaczone na bieżące i przyszłe potrzeby, nie przypadają za czas ubiegły. Skoro bowiem uprawniony okres ten przeżył, to tym samym zaspokoił potrzeby odnoszące się do tego okresu. Wyjątek: uprawniony może dochodzić zaległych świadczeń alimentacyjnych ( SN- 1949, 1976 ):
- gdy pozostały niezaspokojone a odnoszą się do tego okresu jego potrzeby ( np. niedożywienie, którego skutki trzeba usunąć ).
- gdy zaciągnął od osoby trzeciej zobowiązanie na pokrycie kosztów utrzymania. ( gdy uprawniony przeżył, ale wydatki na ten cel pokrył z pożyczki, którą musi zwrócić ).
ROSZCENIE REGRESOWE ( Art. 140 ): Legitymacja czynna: osoba, która:
- dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania,
WŁADZA RODZICIELSKA ( Art. 92- 113 ). Art. 72 K. Konwencja o prawach dziecka
WŁADZA RODZICIELSKA ( nie ma legalnej definicji )- ogół obowiązków i praw rodziców względem dziecka, mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów, obejmująca kompetencje rodziców zarówno w odniesieniu do osoby dziecka jak i jego majątku. Cel społeczno- gospodarczy: ze względu na swoją nieporadność dziecko nie może załatwiać osobiście swoich spraw, musi przeto być poddane pieczy innych osób. Pierwotnie obejmowało nieograniczony zakres uprawnień względem dziecka, nie wyłączając nawet drastycznych dyspozycji, jak sprzedaż dziecka, oddanie go w niewolę czy porzucenie. Stopniowo sprawy te uległy złagodzeniu, a w XX w. zwyciężyła idea, że władza rodzicielska istnieje przede wszystkim w interesie dziecka, interes zaś rodziców zszedł na plan dalszy ( zasada dobra dziecka ), stad lepsze byłoby określenie "piecza rodzicielska". Rekomendacja RE nr R ( 84 ) 4- wprowadza termin "odpowiedzialność rodzicielska"- wszelkie prawa i obowiązki rodzicielskie, łącznie z obowiązkiem alimentacyjnym, prawem do osobistej styczności z dzieckiem. Charakter prawny: Istnieją dwa poglądy: a) jest to prawo podmiotowe ( przeważający )- odbiega co prawda od klasycznej koncepcji prawa podmiotowego, ale rodzice wykonujący władzę rodzicielską nie tylko chronią interesy dziecka, ale realizują także ważki- jeśli w życiu nie najważniejszy- własny interes niemajątkowy, polegający na zaspokajaniu instynktu rodzicielskiego. Niektóre spośród składających się na nią praw mają charakter praw skutecznych erga omnes ( Art. 100 ), natomiast większość charakteryzuje się jako prawo skuteczne inter partes. b) jest to funkcja społeczna
Zasady wykonywania władzy rodzicielskiej a) dobro dziecka, b) interes społeczny c obowiązek wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka ( Art. 72 ust. 3 K. ). Te lapidarne sformułowania należałoby uzupełnić o zasady wyrażone w powołanej Rekomendacji:
- poszanowanie godności dziecka,
- zakaz wszelkich form karcenia naruszających godność dziecka,
- obowiązek wysłuchania dzieci przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach,
- uwzględnienie rozsądnych życzeń dzieci,
- dziecko powinno uwzględniać opinie rodziców, ich zalecenia i wskazania formułowane dla jego dobra, także w tych sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenie woli.
Powstanie władzy rodzicielskiej: Zasada: z chwilą pojawienia się dziecka jako podmiotu prawa. Raczej moment urodzenia, gdyby ustawodawca chciał rozciągnąć władzę rodzicielską na nasciturusa, to uchyliłby instytucję curatora ventris ( Art. 182 ). Wyjątki:
- **nie powstaje- gdy któraś z przesłanek negujących władzę rodzicielską ( zob. niż. ).
- powstaje później- gdy te przesłanki ustaną.
- powstaje przy przysposobieniu.** Podmiot władzy rodzicielskiej: **Zasada: Art. 93 §1- przysługuje obojgu rodzicom. Wyjątki: a) przysługuje tylko matce, gdy ( Art. 93 §2 i 94 )
- nie ustalono ojcostwa albo,
- ojcostwo zostało ustalone bez przyznania władzy rodzicielskiej** Jeżeli nastąpiło sądowe ustalenie ojcostwa, to władza nie przysługuje z mocy prawa, ale musi być przyznana orzeczeniem sądu, podyktowanym dobrem dziecka i interesem społecznym. Wychodzi się tu z założenia, że ojciec, który dopuszcza do sądowego ustalenia ojcostwa ( zamiast uznania ) najprawdopodobniej jest złym ojcem. Można też przyznać władzę rodzicielską ojcu w późniejszym terminie, ale konieczna jest zmiana okoliczności w stosunku do stanu, jaki był podstawą wydania wyroku ustalającego ojcostwo. **b) jednemu z rodziców, jeżeli drugi ( Art. 94 §1 )
- nie żyje,
- nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych,
- został pozbawiony władzy rodzicielskiej,
- jego władza rodzicielska została zawieszona**
