Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Prawo rodzinne - Notatki - Politologia - Część 3, Notatki z Politologia

Politologia: notatki z zakresu politologii dotyczące prawa rodzinnego; władza rodzicielska. Część 3.

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 13.06.2013

Moniczka
Moniczka 🇵🇱

4.5

(74)

390 dokumenty

1 / 15

Toggle sidebar

Ta strona nie jest widoczna w podglądzie

Nie przegap ważnych części!

bg1
c) żadnemu- wówczas ustanawia się opiekę ( Art. 94 §3 )
- te same przesłanki, co wyżej, tyle że odnośnie obu rodziców.
Treść władzy rodzicielskiej:
1) PIECZA NAD OSOBĄ DZIECKA ( Art. 95 §1 )- zespół obowiązków i uprawnień rodziców
obejmujących stałą troską osobę dziecka, aby było ono należycie wychowywane, aby nie stała mu
się krzywda, a jego dziecinne lata upłynęły w warunkach rodzinnego szczęścia.
Zakres- Art. 96:
a) wychowywanie dziecka,
b) kierowanie dzieckiem- regulowanie jego trybu życia, kontrolowanie, w jakim przebywa
towarzystwie, jak spędza czas, jak oddaje się rozrywkom, jaką czyta literaturę.
c) troska o fizyczny i duchowy rozwój- kształtowanie psychiki dziecka, wpajanie zasad
moralności i współżycia społecznego, wyrabianie sumienności, pracowitości i poczucia obowiązku,
miłości ojczyzny i poszanowania cudzej własności.
d) przygotowanie należycie do pracy dla dobra społeczeństwa.
Art. 95 §2- dziecko winno rodzicom posłuszeństwo.
Nie jest rozstrzygnięte, czy rodzice mogą je wymusić, a jeśli tak, to jakimi środkami, w szczególności czy
mogą się uciec do karcenia fizycznego. Przeważa pogląd, że rodzice powinni dążyć do tego, aby ich
zarządzenia były przez dziecko respektowane z mocy ich moralnego autorytetu, perswazji i łagodnych
środków wychowawczych. Karcenie nie powinno naruszać godności dziecka lub powodować uszczerbku w
jego zdrowiu fizycznym i psychicznym ( bo sprzeczne z pkt c) ! ).
f) możliwość żądania powrotu
- jeśli dziecko jest zatrzymane przez osobę nieuprawnioną ( Art. 100 )- mogą zwrócić się do
sądu opiekuńczego,
- jeśli dziecko oddali się samowolnie, to też mogą zwrócić się do sądu opiekuńczego albo innych organów.
2) ZARZĄD MAJĄTKIEM DZIECKA
Dwa możliwe systemy:
a) prawo rodziców użytkowania majątku dziecka, a więc także własność pożytków, jakie majątek przynosi,
b) prawo rodziców jedynie do zarządu majątkiem dziecka, pożytki przypadają dziecku-
Zasada: Art. 101- Rodzice sprawują z należytą staranności zarząd majątkiem dziecka (
system drugi ).
Dochód z majątku dziecka ( Art. 103 )- kolejność przeznaczenia:
a) utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuję się razem z
nim ( zasada równej stopy ),
b) nadwyżka- na inne uzasadnione potrzeby rodziny.
MAJĄTEK DZIECKA- pasywa i aktywa, wszelkie składniki, a więc przedmioty, które dziecko odziedziczyło lub
otrzymało w drodze darowizny, kwoty uzyskane z tytułu alimentów ( ale nie samo prawo alimentacji ! ), sumy
uzyskane z tytułu odszkodowania.
Wyjątek: nie sprawują zarządu nad:
- zarobek dziecka ( Art. 101 §2 ),
- przedmioty oddane mu do swobodnego użytku ( Art. 101 §2 ),
- przedmioty przypadające dziecku z tytuły darowizny lub testamentu, jeśli testator lub
darczyńca tak zastrzegł ( Art. 102 ). Jeśli testator lub darczyńca nie wyznaczył zarządcy-
zarząd sprawuje kurator wyznaczony przez sąd opiekuńczy.
Podział czynności zarządu:
a) CZYNNOŚCI ZWYKŁEGO ZARZĄDU- rodzice decydują sami- załatwianie bieżących spraw
związanych ze zwykłym korzystaniem z przedmiotów wchodzących w skład majątku dziecka i
utrzymanie tych przedmiotów w stanie niepogorszonym.
b) CZYNNOŚCI PRZEKRACZAJĄCE ZWYKŁY ZARZĄD- do ich dokonania przez rodziców i
wyrażanie zgody na dokonanie ich przez dziecko konieczna jest zgoda sądu opiekuńczego.
3 REPREZENTACJA DZIECKA ( Art. 98- 99 ).
Zasada: rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka. Każde z nich może działać
samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy.
Wyjątek: nie mogą reprezentować:
- Ze względu na podmiot:
a) przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod władzą rodzicielską
obojga rodziców,
b) przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego
małżonkiem,
Wyjątek od wyjątku b): czynność polega na:
docsity.com
pf3
pf4
pf5
pf8
pf9
pfa
pfd
pfe
pff

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Prawo rodzinne - Notatki - Politologia - Część 3 i więcej Notatki w PDF z Politologia tylko na Docsity!

c) żadnemu- wówczas ustanawia się opiekę ( Art. 94 §3 )

- te same przesłanki, co wyżej, tyle że odnośnie obu rodziców.

Treść władzy rodzicielskiej: 1) PIECZA NAD OSOBĄ DZIECKA ( Art. 95 §1 )- zespół obowiązków i uprawnień rodziców obejmujących stałą troską osobę dziecka, aby było ono należycie wychowywane, aby nie stała mu się krzywda, a jego dziecinne lata upłynęły w warunkach rodzinnego szczęścia. Zakres- Art. 96: a) wychowywanie dziecka, b) kierowanie dzieckiem- regulowanie jego trybu życia, kontrolowanie, w jakim przebywa towarzystwie, jak spędza czas, jak oddaje się rozrywkom, jaką czyta literaturę. c) troska o fizyczny i duchowy rozwój- kształtowanie psychiki dziecka, wpajanie zasad moralności i współżycia społecznego, wyrabianie sumienności, pracowitości i poczucia obowiązku, miłości ojczyzny i poszanowania cudzej własności. d) przygotowanie należycie do pracy dla dobra społeczeństwa. Art. 95 §2- dziecko winno rodzicom posłuszeństwo. Nie jest rozstrzygnięte, czy rodzice mogą je wymusić, a jeśli tak, to jakimi środkami, w szczególności czy mogą się uciec do karcenia fizycznego. Przeważa pogląd, że rodzice powinni dążyć do tego, aby ich zarządzenia były przez dziecko respektowane z mocy ich moralnego autorytetu, perswazji i łagodnych środków wychowawczych. Karcenie nie powinno naruszać godności dziecka lub powodować uszczerbku w jego zdrowiu fizycznym i psychicznym ( bo sprzeczne z pkt c)! ). f) możliwość żądania powrotu

- jeśli dziecko jest zatrzymane przez osobę nieuprawnioną ( Art. 100 )- mogą zwrócić się do sądu opiekuńczego, - jeśli dziecko oddali się samowolnie, to też mogą zwrócić się do sądu opiekuńczego albo innych organów. 2) ZARZĄD MAJĄTKIEM DZIECKA Dwa możliwe systemy: a) prawo rodziców użytkowania majątku dziecka, a więc także własność pożytków, jakie majątek przynosi, b) prawo rodziców jedynie do zarządu majątkiem dziecka, pożytki przypadają dziecku- Zasada: Art. 101- Rodzice sprawują z należytą staranności zarząd majątkiem dziecka ( system drugi ). Dochód z majątku dziecka ( Art. 103 )- kolejność przeznaczenia: a) utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuję się razem z nim ( zasada równej stopy ) , b) nadwyżka- na inne uzasadnione potrzeby rodziny. MAJĄTEK DZIECKA- pasywa i aktywa, wszelkie składniki, a więc przedmioty, które dziecko odziedziczyło lub otrzymało w drodze darowizny, kwoty uzyskane z tytułu alimentów ( ale nie samo prawo alimentacji! ), sumy uzyskane z tytułu odszkodowania. **Wyjątek: nie sprawują zarządu nad:

  • zarobek dziecka ( Art. 101 §2 ),
  • przedmioty oddane mu do swobodnego użytku ( Art. 101 §2 ),
  • przedmioty przypadające dziecku z tytuły darowizny lub testamentu, jeśli testator lub darczyńca tak zastrzegł ( Art. 102 ). Jeśli testator lub darczyńca nie wyznaczył zarządcy- zarząd sprawuje kurator wyznaczony przez sąd opiekuńczy.** Podział czynności zarządu: a) CZYNNOŚCI ZWYKŁEGO ZARZĄDU- rodzice decydują sami - załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłym korzystaniem z przedmiotów wchodzących w skład majątku dziecka i utrzymanie tych przedmiotów w stanie niepogorszonym. b) CZYNNOŚCI PRZEKRACZAJĄCE ZWYKŁY ZARZĄD - **do ich dokonania przez rodziców i wyrażanie zgody na dokonanie ich przez dziecko konieczna jest zgoda sądu opiekuńczego. 3 REPREZENTACJA DZIECKA ( Art. 98- 99 ). Zasada: rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka. Każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy. Wyjątek: nie mogą reprezentować:
  • Ze względu na podmiot: a) przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod władzą rodzicielską obojga rodziców, b) przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, Wyjątek od wyjątku b): czynność polega na:**

**- bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka,

  • dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania. Jeśli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka- reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.
  • Ze względu na przedmiot c) przy czynnościach, które dziecko może dokonywać samodzielnie.** Wykonywanie władzy rodzicielskiej ( Art. 97 ) Zasada: Każde z rodziców wykonuje ją samodzielnie. Wyjątek: W istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy, np:
  • wybór imienia,
  • określenie miejsca pobytu,
  • wybór szkoły i przyszłego zawodu,
  • decyzja co do leczenia dziecka w wypadku poważniejszej choroby,
  • decyzja co do wyjazdu dziecka za granicę. Zasada: autonomia wykonywania Wyjątki: NADZÓR NAD WYKONYWANIEM WŁADZY RODZICIELSKIEJ a) Art. 100- obowiązek pomocy rodzicom ciążący na sądzie opiekuńczym i innych organach państwowych, jeśli jest ona potrzebna do należytego wykonywania władzy rodzicielskiej. Szczególną doniosłość ma współdziałanie rodziców ze szkołą, ze względu na zbieżność zadań. Ustawa o systemie oświaty przewiduje możliwość działania rady rodziców, stanowiącej reprezentację uczniów w szkole i placówce oświatowo- wychowawczej. Rada może występować do rady szkoły lub placówki/rady pedagogicznej/dyrektora z wnioskami dotyczącymi wszystkich spraw szkoły lub placówki.

Pozbawienie i modyfikacje władzy rodzicielskiej. Zasada: Władza rodzicielska trwa w niezmienionym stanie i przysługuje rodzicom w pełnym zakresie od chwili jej powstania do daty wygaśnięcia. Wyjątki: Zasada: Art. 48K

**- podstawa ustawowa i:,

  • prawomocne orzeczenie sądu**

**I) POZBAWIENIE RODZICÓW(A) WŁADZY RODZICIELSKIEJ ( Art. 111 ),

  1. obligatoryjne a) niemożność wykonywania z powodu trwałej przeszkody albo:** Np. zaginięcie rodziców, wyjazd za granicę połączony z całkowitym brakiem zainteresowania dzieckiem, skazanie na długoletnią karę pozbawienia wolności. b) niewłaściwość wykonywania

**- rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub

  • rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka.
  1. fakultatywne
  • gdy nie ustały przyczyny umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczo- wychowawczej, w szczególności jeśli rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.** Wydaję się, że może nastąpić także pozbawienie władzy rodzicielskiej w stosunku do jednego dziecka, jeśli np, mąż sprawuje z wielką starannością władzę rodzicielską względem wspólnego dziecka małżonków, zaniedbuje zaś swe obowiązki co do dzieci żony, które przysposobił. Ustanie przesłanek- sąd opiekuńczy może przywrócić władzę rodzicielską.

II) ZAWIESZENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ ( Art. 110 ).,

- przemijająca przeszkoda lub: Np. przejściowa choroba, krótszy pobyt w więzieniu. Ustanie przesłanek- sąd opiekuńczy uchyla zawieszenie ( obligatoryjnie ). Co prawda zawieszenie władzy rodzicielskiej nie powoduje jej pozbawienia, ale także powoduje całkowite wyłączenie rodziców od sprawowania władzy rodzicielskiej, co znajduje wyraz w tym, że dla takiego dziecka ustanawia się opiekę.

III) OGRANICZENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ ( Art. 109 ).

- dobro dziecka jest zagrożone. Środki ograniczające- katalog otwarty- sąd może wydać każde zarządzenie, jeśli w danych okolicznościach wymaga tego dobro dziecka.

  1. zarządzenia trwałe,

b) jeśli dziecko jest ubezwłasnowolnione całkowicie, to rodzice podlegają takim ograniczeniom, jak im podlega opiekun ( Art. 108 ).

USTANIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ: Zasada: osiągnięcie przez dziecko pełnoletniości ( Art. 92 ) Nie są możliwe:

  • przedłużenie władzy rodzicielskiej poza okres pełnoletniości. Jeśli dziecko, mimo ukończenia lat 18 nie uzyskało jeszcze dostatecznego rozeznania, zaradzić można temu tylko w drodze ubezwłasnowolnienia, połączonego z reguły z powierzeniem opieki rodzicom. W pewnym stopniu łagodzi to jednak obowiązek alimentacyjny z Art. 133
  • emancypacja przed osiągnięciem pełnoletniości. Wyjątki:. a) leżące po stronie osobistej dziecka/rodziców,
  • śmierć dziecka przed osiągnięciem pełnoletniości
  • śmierć rodzica,
  • ubezwłasnowolnienie rodzica b) orzeczenia sądowe powodujące zmiany w stanie cywilnym dziecka i rodziców(a),
  • zaprzeczenie ojcostwa,
  • unieważnienie uznania dziecka,
  • uchylenie prawomocnego wyroku uznającego ojcostwo,
  • zaprzeczenie macierzyństwa,
  • przysposobienie,
  • rozwiązanie przysposobienia, c) orzeczenia sądowe pozbawiające władzy rodzicielskiej
  • pozbawienie władzy Zdarzenia powodujące ustanie władzy rodzicielskiej możemy też podzielić na: a) definitywne- władza rodzicielska nie może już być reaktywowana, b) takie, przy których władza rodzicielska może być reaktywowana ( np. po uchyleniu ubezwłasnowolnienia ).

POZOSTAŁE STOSUNKI MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI Są niezależne od władzy rodzicielskiej, ale pozostają w ścisłym związku z jej wykonywaniem.

  1. obowiązek wzajemnego wspierania się ( Art. 87 ) Jeśli dziecko mieszka u rodziców, to:
  • jeśli ma dochody z własnej pracy, powinno przyczyniać się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny ( Art. 91 §2 ), To nie jest obowiązek alimentacyjny- dziecko jest do niej zobowiązane, choćby nawet rodzice mieli dostateczne własne dochody na utrzymanie rodziny.
  • jeśli pozostaje na utrzymaniu rodziców, to obowiązane jest pomagać im we wspólnym gospodarstwie ( Art. 91 §1 ). Ale z Art. 96 wynika- nasilenie tej pracy powinno być tylko takie, aby dziecko mogło być przygotowane do przyszłej pracy stosownie do swych uzdolnień, jeśli dziecko się uczy- to mniejszy zakres obowiązku, jeśli się nie uczy- to większy.
  1. nazwisko dziecka ( Art. 89- 90 ). Zasada: dziecko nabywa nazwisko rodziców ( obojga lub jednego z nich ) Wyjątek: gdy rodzice noszą różne nazwiska- może nabyć nazwisko ojca. Przepisy są tak ujęte, że realizują konsekwentnie dążenie do zatarcia oznak pozamałżeńskiego pochodzenia dziecka. a) dwie sytuacje
  • jeśli zachodzi domniemanie z Art. 62
  • jeśli rodzice zawarli małżeństwo po urodzeniu się dziecka, Zasada: nazwisko męża matki, Wyjątek: nazwisko matki
  • oświadczenia małżonków w tej sprawie składane są jednocześnie ze złożeniem osobistych oświadczeń w sprawie nazwisk przyszłych małżonków.
  • zgoda dziecka, jeśli zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko 13 roku życia. b) jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie dziecka, Zasada: dziecko nosi nazwisko ojca, Wyjątek: nazwisko matki
  • oświadczenie ojca
  • zgoda osób, których zgoda jest potrzebna do ważności uznania,
  • zgoda dziecka, jeśli w chwili uznania ukończyło 13 lat

c) jeśli sądowe ustalenie ojcostwa Zasada: nazwisko matki Wyjątek: nazwisko ojca

  • orzeczenie w tym przedmiocie sądu,
  • wniosek dziecka/przedstawiciela ustawowego,
  • zgoda dziecka, jeśli ukończyło 13 lat d) jeśli ojcostwa nie ustalono Zasada: nazwisko matki. e) jeśli oboje rodzice są nieznani Zasada: sąd opiekuńczy nadaje dziecku nazwisko. f) jeśli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, Zasada: dziecko pozostaje przy dotychczasowym nazwisko. Wyjątek: nazwisko męża matki,
  • oświadczenie małżonków przed kierownikiem usc,
  • zgoda dziecka, jeśli ukończyło 13 lat,
  • dziecko nie nosi nazwiska ojca, chyba, że zostało nadane na podstawie sądowego ustalenia ojcostwa.
  1. osobista styczność rodziców z dzieckiem ( Art. 113 ). Przysługuje również mimo pozbawienia/zawieszenia/ograniczenia władzy rodzicielskiej. Ingerencja sądu opiekuńczego: a) pozbawienie osobistej styczności ( fakultatywne ),
  • jeśli wymaga tego dobro dziecka Zakazane są wszelkie formy osobistych kontaktów- widywanie się, korespondencja, rozmowy telefoniczne. Choć kodeks o tym nie wspomina wydaje się oczywiste, że ingerencja w prawo od osobistej styczności jest możliwe tylko w razie uprzedniego lub równoczesnego pozbawienia lub ograniczenia władzy rodzicielskiej. b) ograniczenie osobistej styczności,
  • wyjątkowe wypadki i,
  • władza rodzicielska rodziców została ograniczona przez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo- wychowawczej. Ustawa milczy też odnośnie osobistej styczności z dzieckiem innych jego krewnych ( np. dziadków ). Styczność taka jednak wydaje się czymś oczywistym i nie wymaga nadania jej prawnej sankcji.. Wydaje się jednak, że w drodze analogii- sąd może zakazać osobistej styczności innym krewnym, kierując się dobrem dziecka, może także, gdy rodzice wbrew rozpowszechnionemu zwyczajowi bezpodstawnie uniemożliwiają lub poważnie utrudniają kontakty innych krewnych ( dziadków ) z dzieckiem- zakazać rodzicom takiego postępowania, a więc upoważnić tych krewnych do osobistych kontaktów z dzieckiem ( SN- 1988 ).

KONKUBINAT KONKUBINAT- nieformalny związek kobiety i mężczyzny, którzy nie zawarli ze sobą małżeństwa w formie określonej przez prawo rodzinne, lecz pozostają we wspólnym- stałym- pożyciu, analogicznym do pożycia małżonków. Stanowi związek faktyczny, a nie prawny. Teoretycznie konkubinat nie jest regulowany jako instytucja prawa rodzinnego, ale pojawia się w przepisach ( Art. 691 kc, Art. 115 § 11 kk )- OSOBY POZOSTAJĄCE FAKTYCZNIE WE WSPÓLNYM POŻYCIU MAŁŻEŃSKIM i coraz częściej w orzecznictwie. Zasada: do konkubinatu nie można stosować ( nawet w drodze analogii ) przepisów o małżeństwie i stosunkach majątkowych między małżonkami ). Wyjątki:

  • konkubenci są uważani przez orzecznictwo i doktrynę za osoby bliskie,
  • konkubenci nie tworzą rodziny w rozumieniu przepisów kro, ale niektóre przepisy kodeksowe pojęciem rodziny obejmują także konkubentów ( orzecznictwo ETPC ), Roszczenia majątkowe konkubentów po ustaniu ich konkubinatu powinny być dokonywane z uwzględnieniem konkretnych stosunków prawnych, które powstały między konkubentami w czasie trwania konkubinatu ( KAZUISTYCZNA KONCEPCJA ROZLICZEŃ ). Można stosować wprost lub przez analogię przepisy o zniesieniu współwłasności, o spółce cywilnej, bezpodstawnym wzbogaceniu,
  • jeżeli podczas trwania wspólności ustawowej, jedno z małżonków nabędzie przedmioty majątkowe wspólnie ze swoim konkubentem, przedmioty takie mogą stanowić współwłasność konkubenta i małżonków, udział małżonków będzie do nich należał na zasadzie wspólności ustawowej.

Wyjątek: sąd opiekuńczy może ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie mimo braku zgody opiekuna, jeśli wymaga tego dobro dziecka. Np. 17- latka urodziła dziecko. Nie może być przedstawicielem ustawowym, toteż nie może być opiekunem, będzie nim więc np. babcia dziecka. Nikt się dzieckiem nie zajmuje, ale babcia nie chce wyrazić zgody na przysposobienie. W takich warunkach- jeśli dobro dziecko tego wymaga- sąd ma "furtkę bezpieczeństwa".

  1. ZGODA PRZYSPASABIANEGO ( Art. 118 )
  • jeśli ukończył 13 lat,
  • jeśli nie ukończył lat 13, a może on pojąć znaczenie przysposobienia, sąd opiekuńczy powinien go wysłuchać. Wyjątki- sąd opiekuńczy może wyjątkowo orzec przysposobienie bez żądania zgody przysposabianego lub jego wysłuchania, gdy:
  • nie jest on zdolny do wyrażenia zgody,
  • z oceny stosunku między przysposabiającym a przysposabianym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a żądanie takiej zgody byłoby sprzeczne z dobre przysposabianego.
  1. ZGODA MAŁŻONKA- jeśli małżonkowie przysposabiają wspólnie Wyjątek:
  • małżonek ( którego zgoda jest wymagana ) nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych
  • porozumienie się z nim napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody. Jeśli chodzi o formę zgody, to rodzice biologiczni powinni ją wyrazić przed sądem opiekuńczym, natomiast jeśli chodzi o zgodę pozostałych podmiotów- nie jest to uregulowane. Rodzaje przysposobienia: Ze względu na skutki
  1. Zasada: PRZYSPOSOBIENIE PEŁNE ( ADOPTIO PLENA )- Art. 121 Skutki:
  • pomiędzy przysposabiającym a przysposobionym powstaje taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi,
  • przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego,
  • ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego,
  • skutki te rozciągają się na zstępnych przysposobionego,
  • można sporządzić nowy akt urodzenia, a jeśli nie- to wzmianka dodatkowa,
  • przysposobiony dziedziczy jak naturalne dziecko przysposabiającego ( art. 936 )
  • Art. 123- ustaje dotychczasowa władza rodzicielska lub opieka nad przysposobionym, a jeśli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, władza rodzicielska przysługuje obojgu małżonkom wspólnie. Imię i nazwisko przysposabianego ( Art. 122 ) Zasada: Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego Jeżeli został przysposobiony przez małżonków wspólnie albo jeżeli jeden z małżonków przysposabia dziecko drugiego małżonka- nazwisko, które noszą albo nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżonka. Wyjątek: Sąd opiekuńczy może w orzeczeniu o przysposobieniu postanowić, że przysposobiony będzie nosił nazwisko złożone z jego dotychczasowego nazwiska i nazwiska przysposabiającego, jeżeli:
  • żądanie przysposabianego,
  • zgoda przysposabiającego
  • nie został sporządzony nowy akt urodzenia przysposobionego z wpisaniem przysposabiających jako jego rodziców. Jeśli przysposobiony albo przysposabiający nosi złożone nazwisko- sąd opiekuńczy rozstrzyga, który człon tego nazwiska wejdzie w skład nazwiska przysposobionego Zasada: Przysposobiony zachowuję imię dotychczasowe Wyjątek: Sąd może w orzeczeniu o przysposobieniu imię lub imiona przysposobionego:
  • na wniosek przysposabiającego
  • za zgodą przysposobionego, jeśli ukończył lat 13,
  • jeśli nie ukończył lat 13, to sąd ma obowiązek go wysłuchać, jeżeli przysposabiany może pojąć znaczenie przysposobienia.
  1. PRZYSPOSIBIENIE NIEPEŁNE ( ADOPTIO MINUS PLENA )- Art. 124 Orzekane jest:
  • na żądanie przysposabiającego,
  • za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna
  • tylko w wypadkach, jeśli nie było zgody blankietowej. Skutki:
  • powstaje stosunek wyłącznie między przysposabiającym a przysposobionym,
  • skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposabiającego Dziedziczenie:
  • przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym, przysposabiający dziedziczy po przysposobionym,
  • przysposobiony dziedziczy po krewnych naturalnych, nie dziedziczy po krewnych przysposabiającego,
  • rodzice naturalnie nie dziedziczą po przysposobionym, natomiast przysposobiony dziedziczy po rodzicach naturalnych. Sąd opiekuńczy może zmienić przysposobienie niepełne na pełna:
  • na żądanie przysposabiającego,
  • za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna,
  • przysposobiony jest małoletni
  1. PRZYSPOSOBIENIE CAŁKOWITE ( NIEROZWIĄZYWALNE- ADOPTIO PLENISSIMA )- art. 124 1
  • gdy rodzice wyrazili zgodę blankietową ( żaden inny rodzaj przysposobienia nie wchodzi wówczas gry ). Skutki:
  • nie jest dopuszczalne:
    • uznanie przysposobionego,
    • unieważnienie uznania,
    • sądowe ustalenie jego pochodzenia lub zaprzeczenie pochodzenia,
  • rozwiązanie stosunku przysposobienia ( Art. 125 1 ). ,
  • zawsze sporządza się nowy akt urodzenia

Inny podział:

  1. KRAJOWE
  2. ZAGRANICZNE ( Art. 114 2 )- takie, które powoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania przysposabianego w RP na miejsce zamieszkania w innym państwie. Zasada: Następuje tylko wówczas, gdy w ten sposób można zapewnić przysposabianemu odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne ( tzn. nie ma możliwości przysposobienia krajowego, nie można dziecka umieścić w rodzinie zastępcze ). Oznacza to wyjście dziecka spod jurysdykcji sądów polskich. Wyjątki:
  • jeśli między przysposabiającym a przysposobionym istniej stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa albo:
  • jeśli przysposabiający już przysposobił siostrę lub brata przysposabianego. OKRES OSOBISTEJ STYCZNOŚCI ( Art. 120 1 )- jest to okres osobistej styczności między przysposabiającym a przysposabianym, którego sposób może określić sąd opiekuńczy przed orzeczeniem przysposobienia.
  • jeśli forma pieczy nad dzieckiem- stosuje się odpowiednio przepisy o rodzicach zastępczych, z tym, że całkowite koszty utrzymania przysposabianego obciążają przysposabiającego,
  • przy wykonywania nadzoru nad przebiegiem styczności przysposabiającego z przysposabianym sąd opiekuńczy może korzystać z pomocy ośrodka adopcyjno- opiekuńczego lub organu pomocniczego w sprawach opiekuńczych. Przy przysposobieniu zagranicznym- przysposobienie może być określone tylko po upływie określonego przez sąd opiekuńczy okresu osobistej styczności w dotychczasowym miejscu zamieszkania przysposabianego lub w innej miejscowości w RP.

ROZWIĄZANIE PRZYSPOSOBIENIA: Zasada: przysposobienie jest nierozwiązywalne. Wyjątki: ( Art. 125 ):

  • ważne powody
  • nie może ucierpieć dobro małoletniego dziecka,
  • nie może być to przysposobienie całkowite.
  • nie nastąpiła śmierć przysposobionego lub przysposabiającego

OPIEKA ( Art. 145- 177 ). OPIEKA- roztoczenie pieczy nad osobą z jakichkolwiek przyczyn nieporadną ( małoletnim/ubezwłasnowolnionym całkowicie ), zgodnie ze zobowiązującym do tego tytułem prawnym. Jest surogatem władzy rodzicielskiej. Cel społeczno- gospodarczy: jest surogatem władzy rodzicielskiej ( w swej zasadniczej postaci ). Punkt ciężkości spoczywa na staraniach o osobę dziecka, na drugim zaś planie znajduje się dbałość o jego majątek. Cechy:

  • instytucja wykazuje cechy publicznoprawne ( w interesie społecznym ),
  • nie jest prawem podmiotowym ( w odróżnieniu od władzy rodzicielskiej )- opiekun wykonując opiekę działa wyłącznie w interesie innej osoby ( poddanego opiece ), a nie w interesie własnym, natomiast jest źródłem praw podmiotowych dla osoby jej poddanej.
  • jest stosunkiem prawnym, którego stronami są:
    • OPIEKUN,
    • POZOSTAJĄCY POD OPIEKĄ ( PUPIL/PODOPIECZNY ). Zasady rządzące opieką: a) dobro dziecko, b) powszechność opieki
  • opiekę należy ustanawiać nie tylko wtedy, gdy dzieckiem nikt się zajmuje, ale także wtedy gdy ma ono opiekę faktyczną ( bo opiekun faktyczny nie może działać jako przedstawiciel ustawowy ),
  • obowiązek jej ustanowienia jest niezależny od tego, czy w danym momencie zachodzi potrzeba dokonania takiej czynności dla małoletniego, którą może załatwić tylko osoba do tego uprawniona, c) państwowy nadzór nad opieką. Organy opieki:
  • zwierzchni ( sąd opiekuńczy ),
  • pomocniczy ( kuratorzy sądowi ),
  • sprawujący ( opiekun ).

PRZESŁANKI OPIEKI NAD MAŁOLETNIM I) wyłącznym sposobem powstania jest orzeczenie sądu opiekuńczego, niezależnie od inicjatywy osób zainteresowanych. Należy odróżnić:

  • ustanowienie opieki- rozstrzygnięcie sądu opiekuńczego wprowadzającego system pieczy nad dzieckiem, która ma zastąpić władzę rodzicielską,
  • powołanie opiekuna- powołanie konkretnej osoby do wykonywania pieczy. II) poważna wiadomość, że zachodzi powód materialnoprawny ( Art. 145 w zw. z art. 94 §3 ) a) SIEROCTWO NATURALNE- rodzice dziecka nie żyją, b) SIEROCTWO SPOŁECZNE- rodzice żyją, ale nie mogą sprawować władzy rodzicielskiej:
  • są nieznani,
  • nie mają pełnej zdolności do czynności prawnej,
  • zostali pozbawienie władzy rodzicielskiej,
  • ich władza została zawieszona,
  • władza rodzicielska nie została przyznana ojcu, pomimo sądowego ustalenia ojcostwa, a nie przysługuje matce. Jeśli nie ma jednego z rodziców albo nie może ono sprawować władzy rodzicielskiej, a drugie może- to nie ustanawia się opieki, bo władzę rodzicielską wykonuje ten drugi z rodziców. III) powołanie opiekuna
  1. wybór właściwej formy opieki Zasada: sprawuje ją osoba fizyczna Może być: a) jednoosobowa, b) dwuosobowa ( małżonkowie )- Art. 147. Wychodzi się z założenia, że taka postać stwarza dziecku warunki najbardziej zbliżone do domu rodzicielskiego, w którym występują oboje rodzice. **Wyjątek: tzw. opieka zakładowa ( Art. 150 )- warunki miałoby określić rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości wydane w porozumieniu z innymi ministrami.
  • zakłady wychowawcze lub inne instytucje i organizacje społeczne.** Dotychczas takie rozporządzenie się nie ukazało. 2) wybór odpowiedniego kandydata na opiekuna a) dobro dziecka,

b) opiekunem nie może być ten, kto ( Art. 148 ):

**- nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych lub,

  • został pozbawiony praw publicznych, praw rodzicielskich albo opiekuńczych lub,
  • w stosunku do niego zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna. c) kolejność wyboru jest następująca- Art. 149:
  • kandydat wskazany przez ojca lub matkę, jeśli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej** Co prawda ojciec czy matka nie może ustanowić opiekuna w testamencie ( zob. I )- ale można wyraźnie w testamencie osobę opiekuna wskazać i jeśli rodzice nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej, to sąd najprawdopodobniej powierzy sprawowanie opieki właśnie wskazanej osobie. - krewni lub inne osoby bliskie pozostającego pod opieką albo jego rodziców Może być także konkubent rodzica- jeśli np. dziecko urodziło się w małżeństwie, ojciec zmarł zaraz po urodzeniu się dziecka, tak, że nie wykształciła się żadna więź, pełnia władzy rodzicielskiej przysługuje matce, która następnie jest w związku faktycznym z mężczyzną i pomiędzy tym konkubentem a dzieckiem powstaje szczególna więź, a dziecko traktuje go w sposób podobny do ojca ( żaden sąd nie zezwoli raczej konkubentowi na przysposobienie dziecka swojej konkubiny pomijając patologiczne przypadki! ), następnie umiera matka. **- kandydat wskazany przez właściwy organ gminy albo organizację społeczną, do której należy piecza nad małoletnim albo zakład wychowawczy. jeśli pozostający pod opieką tam przebywa,
  • jeśli małoletni przebywa w rodzinie zastępczej- rodzice zastępczy. Jeżeli opieka nad kilkoma osobami ( Art. 151 ):
  • jeżeli jest to rodzeństwo, to w miarę możliwości opiekunem powinna być jedna osoba,
  • jeżeli nie jest to rodzeństwo, to sąd może ustanowić jednego opiekuna, jeśli nie ma sprzeczności między interesami tych osób. IV) objęcie opieki ( Art. 152, 153 )- złożenie przyrzeczenia przed sądem opiekuńczym. Zasada: przyjęcie opieki jest obowiązkowe. Wyjątek: z ważnych powodów sąd może zwolnić od tego obowiązku- np. zły stan zdrowia, szczególne obciążenie obowiązkami zawodowymi lub społecznymi, ułomność fizyczna. Opiekun powinien objąć swe obowiązki niezwłocznie.** V) ponieważ pomiędzy wszczęciem postępowania o ustanowienie opieki a objęciem jej przez opiekuna może nastąpić dłuższy czas- **Art. 147, jeśli dobro pozostającego pod opieką tego wymaga, sąd opiekuńczy wydaje niezbędne zarządzenia:
  • niezbędne dla ochrony osoby,
  • niezbędne dla ochrony majątku
  • do czasu objęcia opieki przez opiekuna W szczególności sąd może ustanowić kuratora.**

TREŚĆ OPIEKI Kryteria- Art. 154:

  • należyta staranność,
  • dobro dziecka,
  • interes społeczny Zasada: Art. 155 §2- stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej. Wyjątki: przepisy kro a) opiekun podlega stałemu nadzorowi sądu opiekuńczego ( Art. 155 §1 ). b) sprawowanie wyznaczają ( Art. 154 ):
  • należyta staranność,
  • dobro pozostającego pod opieką,
  • interes społeczny. c) opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego ( Art. 156 ) d) opiekun nie może przeznaczać nadwyżki z majątku dziecka na uzasadnione potrzeby rodziny. e) opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod opieką ( Art. 159 ):
  • przy czynnościach prawnych między tymi osobami,
  • przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawne polega na:
    • bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką. f( obowiązek wysłuchania pozostającego pod opieką przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach, jeśli pozwala na to jego rozwój umysłowy i stan zdrowia oraz uwzględniać w miarę możności jego rozsądne życzenia.
  1. problem załatwiania przez niego w okresie przejściowym- od chwili wygaśnięcia funkcji opiekuna do chwili, gdy osoba do tego powołana będzie mogła się zająć sprawami dziecka- pilnych spraw związanych z opieką. Zasada: Art. 169- opiekun jest obowiązany a) prowadzić nadal pilne sprawy związane z opieką, aż do czasu objęcia jej przez nowego opiekuna b) prowadzić nadal pilne sprawy związane z zarządem majątku, jeśli w chwili ustania opieki zachodzi przeszkoda do natychmiastowego przejęcia zarządu majątkiem przez osobę, która pozostawała pod opieką, jej przedstawiciela ustawowego, spadkobierców. Wyjątek: sąd opiekuńczy postanowił inaczej

OPIEKA NAD UBEZWŁASNOWOLNIONYM CAŁKOWICIE ( Art. 175- 177 ). Zasada: stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim. Wyjątki: a) kolejność:

  • małżonek,
  • matka lub ojciec Jeśli nie stoi temu na przeszkodzie dobro pozostającego pod opieką, b) ustanie:
  • uchylenie ubezwłasnowolnienia,
  • zmiana ubezwłasnowolnionego całkowitego na częściowe.

KURATELA ( Art. 178- 184 ) KURATELA- instytucja zbliżona do opieki, której celem jest roztoczenie pieczy nad osobami lub majątkiem osób, które same swoich praw z przyczyn prawnych lub faktycznych prowadzić nie mogą. Różnice pomiędzy kuratelą a opieką;

  • kuratela zabezpiecza interesy osoby tylko w pewnym, dość wąskim zakresie, zaś opieka obejmuje całość spraw osoby jej poddanej,
  • kuratela ma charakter krótkotrwały- przejściowy byt,
  • kuratelą ustanawia się w interesie ogólnym, a nie w celu dbałości o interesy osoby poddanej opiece,
  • kuratela stanowi instytucję wchodzącą w zakres wielu gałęzi prawa ( również administracyjnego ), a opieka- instytucję prawnorodzinną ( z wyjątkiem opieki na ubezwłasnowolnionym całkowicie ),
  • kuratela może być ustanowiona także dla osób prawnych, a opieka- tylko dla osób fizycznych,
  • opiekun jest zawsze przedstawicielem ustawowym osoby pozostającej pod opieką, a kurator- nie zawsze,
  • kuratela jest instytucją zróżnicowaną, a opieka- jednolitą. Zasada: Art. 178 §2- do kurateli stosuje się odpowiednio przepisy o opiece. Wyjątki: przepisy szczególne.

Ustanowienie kurateli: Zasada: Art. 178 §1- w wypadkach w ustawie przewidzianych Ograniczenie to wydaje się bezcelowe- przyjmuje się, że ustanowienie kuratora jest dopuszczalne w każdym wypadku, ilekroć jest to bezwzględnie konieczne dla strzeżenia zasługującego na ochronę interesu indywidualnego lub społecznego. a) z urzędu, b) na wniosek,

  • osoby zainteresowanej,
  • prokuratora Sprawowanie kurateli: **Zasada: jest odpłatne- Art. 179- organ państwowy, który ustanowił kuratora, przyznaje mu odpowiednie wynagrodzenie za sprawowanie kurateli, na żądanie kuratora. Wynagrodzenie to pokrywa się:
  • z majątku osoby, dla której kurator jest ustanowiony,
  • jeśli osoba nie ma majątku, z majątku tego, na czyje żądanie kurator został ustanowiony, Wyjątek: nieodpłatne, jeśli:
  • nakład pracy kuratora jest nieznaczny,
  • sprawowanie kurateli czyni zadość zasadom współżycia społecznego.** Ustanie kurateli- Art. 180

Zasada:

**- gdy odpadnie jej cel ( uchyla organ państwowy, który ją ustanowił ),

  • z chwilą zakończenia sprawy, jeśli kurator został ustanowiony do załatwienia poszczególnej sprawy Wyjątki: z ustawy.**

Rodzaje kurateli:

  1. KURATOR CZĘŚCIOWO UBEZWŁASNOWOLNIONEGO ( Art. 181 ),
  • dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, Zakres uprawnień może być dwojaki a) jeśli sąd opiekuńczy tak postanowi- analogicznie jak rodzica/opiekuna małoletniego, który ukończył 13 lat, b) bez takiego postanowienia jest:
  • doradcą osoby ubezwłasnowolnionej,
  • przedstawicielem ustawowym, o tyle, o ile do ważności czynności prawnych przez które ubezwłasnowolniony zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swym prawem konieczna jest jego zogda. Ustanie: uchylenie ubezwłasnowolnienia.
  1. CURATOR VENTRIS ( Art. 182 )
  • dla nasciturusa,
  • jeśli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka Ustanie: urodzenie się dziecka.
  1. CURATOR DEBILIS ( Art. 183 )
  • dla osoby ułomnej,
  • na jej wniosek,
  • jeśli potrzebna jest jej pomoc do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju OSOBA UŁOMNA- kaleka, ślepy, głuchy, niemowa, osoba znajdująca się we wszelkich stanach, które ograniczają zdolność zajmowania się swoimi sprawami jak brak kończyn, obłożna, długotrwała choroba. Nie jest to choroba psychiczna ani niedorozwój umysłowy, bo ta i tak doprowadzi do ubezwłasnowolnienia i ustanowienia kuratora z Art. 181 albo opiekuna, a w toku postępowania doradcy tymczasowego. Ustanie: na żądanie osoby pod kuratelą.
  1. CURATOR ABSENTIS ( Art. 184 )
  • dla osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw,
    • nie ma pełnomocnika,
    • pełnomocnik tej osoby nie może wykonywać swoich czynności,
    • pełnomocnik wykonuje je nienależycie, Nie można powołać natomiast takiego kuratora dla osoby w ogóle nie istniejącej, nieznanej lub zmarłej.
  • dla ochrony praw tej osoby. Kurator powinien przede wszystkim postarać się o:
  • ustalenie miejsca pobytu osoby nieobecnej,
  • zawiadomić ją o stanie spraw. Inne rodzaje:
  1. kurator zastępujący przedstawiciela ustawowego,
  2. kurator powołany do zarządu majątkiem,
  3. kurator w sprawach o prawa stanu,
  4. kurator procesowy,
  5. kurator osoby prawnej,
  6. kurator spadku,
  7. kurator dla osoby przebywającej w szpitalu psychiatrycznym. Instytucje zbliżone do kurateli:
  8. DORADCTA TYMCZASOWY
  9. ZARZĄDCY
  • zarządca przedmiotów majątkowych wyłączonych w umowie darowizny lub w testamencie spod zarządu majątkiem dziecka sprawowanego przez rodziców,
  • zarządca nieruchomości ustanowiony w toku egzekucji,
  • wykonawca testamentu. Nieraz instytucje są tak zbliżone, że sama nazwa instytucji jest bardziej kwestią zwyczaju lub tradycji. Przepisy o kurateli można stosować: a) bezpośrednio- do doradcy tymczasowego- o kuratorze dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ( Art. 549 §2 kpc ), b) przez analogię- najczęściej posiłkowo.