Pobierz Prawo rodzinne - Notatki - Prawo - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!
choroby wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa. Jeśli jest ubezwłasnowolniony, a jego przedstawiciel ustawowy nie wytoczył powództwa, to w terminie 6 miesięcy od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia może on wytoczyć powództwo.
- Przedstawiciel ustawowy - w wypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego, w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym został ustanowiony, a jeśli o dziecku dowiedział się później, w ciągu 6 miesięcy od powzięcia tych informacji.
- Matka - może wytoczyć powództwo w ciągu 6 miesięcy. Dla niej nie została przewidziana możliwość wytoczenia powództwa przez przedstawiciela ustawowego.
- Dziecko - z chwilą osiągnięcia pełnoletności. Powództwo może wytoczyć w ciągu 3 lat od dnia uzyskania pełnoletności.
- Prokurator - może wytoczyć powództwo w każdym terminie. Przesłanką jego wytoczenia jest ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego.
Powództwa nie mogą wytoczyć częściowo ubezwłasnowolnieni matka bądź mąż matki dziecka (czynności procesowe mogą podejmować jedynie osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Natomiast osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych może dokonywać jedynie takich czynności procesowych, które wynikają z czynności prawnych dokonywanych samodzielnie). W przypadku męża powództwo może wytoczyć ustanowiony dla niego kurator, a również sąd może nadać mu czasowe prawo do czynności procesowych, jeśli nie podlega kurateli. W wypadku śmierci dziecka postępowanie zostaje umorzone. Nie można wystąpić z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa przed urodzeniem się dziecka. Niepodobieństwo ojca mogą uzasadnić: a) impotencja w okresie poczęcia lub nieobcowanie w tym czasie z matką dziecka (czyli niezdolność zapłodnienia lub niezdolność współżycia płciowego) b) stwierdzenie mimo obcowania, iż matka była już w ciąży c) dowód z badania krwi d) badania DNA e) dowód uzyskany na podstawie badań antropologicznych
Jeśli domniemanie nie istnieje lub zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić przez uznanie dziecka lub przez sądowe ustalenie ojcostwa.
Ad. 2 Polskie prawo zezwala jedynie mężczyźnie na uznanie dziecka. Jeśli ojcostwo zostało ustalone ex lege lub poprzez sądowe ustalenie ojcostwa, złożenie wniosku o uznanie ojcostwa jest niedopuszczalne. Uznanie staje się możliwe dopiero z momentem obalenia domniemania ojcostwa przez męża matki, przeprowadzonego w procesie o zaprzeczenie ojcostwa. Uznanie dziecka może jednak nastąpić w toku postępowania sądowego o sądowe ustalenie ojcostwa, a nawet po wydaniu wyroku, o ile nie jest on prawomocny. To co to jest w końcu to uznanie? Jest to akt jednostronny dokonany przez ojca przed właściwymi organami i za zgodą osób wymienionych w kodeksie. Uznanie jest czynnością o charakterze osobistym, mająca na celu ustalenie pochodzenia dziecka od
określonego ojca. Osobisty charakter tej czynności sprawia, iż wniosku o ustalenie ojcostwa nie może składać przedstawiciel ustawowy. Również mężczyzna o ograniczonej zdolności do czynności prawnej posiada ową zdolność procesową (jednak wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego). Uznanie dziecka, wkraczając w sferę życia matki, zawsze wymaga jej zgody dla swojej skuteczności. Od jej zgody można odstąpić, gdy matka nie żyje, porozumienie się z nią napotyka ciężkie do przezwyciężenia przeszkody, lub nie przysługuje jej względem małoletniego dziecka władza rodzicielska. W takiej sytuacji zgodę matki zastępuje zgoda przedstawiciela ustawowego dziecka, a w wypadku pełnoletności dziecka, matka w ogóle nie musi wyrażać zgody. Forma wyrażenia zgody: ustnie przed u.s.c. lub przed sądem opiekuńczym i pisemna (z podpisem urzędowo poświadczonym pod dokumentem o wyrażenie zgody). Taką zgodę można złożyć przed uznaniem, w tej samej chwili lub do 3 miesięcy od dnia uznania.
Unieważnienia uznania dziecka może żądać:
- Mężczyzna, który dokonał aktu uznania- z powodu wad swojego oświadczenia woli (pod wpływem groźby, błędu) w ciągu roku od dnia uznania, nawet, jeśli jest on biologicznym ojcem dziecka. Powództwo wytacza przeciwko matce i dziecku, a jeśli matka nie żyje- przeciwko dziecku.
- Osoba, od której zgody zależy ważność uznania ( matka, przedstawiciel ustawowy dziecka, lub dziecko) w ciągu roku od dnia uznania z powodu wad swojego oświadczenia woli.
- Dziecko uznane przed osiągnięciem pełnoletności- w ciągu 3 lat od jej uzyskania.
- Prokurator
Unieważnienie uznania również nie może być dochodzone po śmierci dziecka.
Sądowe ustalenie ojcostwa W braku domniemania pochodzenia dziecka lub jego uznania, uznanie ojcostwa może nastąpić w trybie postępowania procesowego. Legitymację czynną w tym wypadku posiadają:
- Matka dziecka - tylko do okresu pełnoletności. Jest to jej prawo osobiste, niezależne od posiadania władzy rodzicielskiej i zdania opiekuna ustawowego dziecka..
- Dziecko małoletnie - reprezentowane jest przez matkę, a jeśli nie posiada ona władzy rodzicielskiej, przez opiekuna dziecka
- Prokurator
Sądowego ustalenia ojcostwa można żądać po śmierci dziecka. Gdy dziecko było małoletnie, prawo takie mają matka i prokurator. Gdy dziecko było pełnoletnie, tylko prokurator. Podstawą powództwa jest domniemanie, iż ojcem jest ten, kto obcował z matką nie dawniej niż w 300 dniu i nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem dziecka. Wyrok ma charakter deklaratywny. Ma on skutki erga omnes i ex tunc. Mężczyźnie, którego w ten sposób ojcostwo ustalono, przysługuje władza rodzicielska nad dzieckiem, jeśli przyznał mu ją sąd ustalający ojcostwo lub sąd opiekuńczy.
WŁADZA RODZICIELSKA
Jest to trzon uregulowań prawnych w zakresie stosunków między rodzicami i dziećmi.
Funkcje i treść władzy rodzicielskiej Na władzę rodzicielską składają się trzy atrybuty:
- Piecza nad osobą dziecka.
- Przedstawicielstwo.
- Zarząd majątkiem dziecka.
Władza rodzicielska może wygasnąć przed uzyskaniem przez dziecko pełnoletności w wypadkach:
- Śmierci lub uznania za zmarłego.
- Utraty pełnej zdolności do czynności prawnych.
- Pozbawienia lub zawieszenia władzy rodzicielskiej
- Przysposobienia dziecka.
W sprawach mało istotnych każdy z rodziców może działać bez porozumienia z drugim, w sprawach istotn ych obowiązani są rozstrzygać wspólnie zarówn o w wypadku, gdy są oni małżeństwem i pozostają oni we wspólnym pożyciu, jak i wówczas, gdy wspólne pożycie nie istnieje, a także gdy nie zawarli małżeństwa. Natomiast władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców w sytuacji, gdy
- Drugi rodzic ni e żyje ,jest nieznany lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych
- Drugi rodzic został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub została ona w jego przypadku zawieszona.
- Ojcu sądownie ustalonemu sąd ustalający ojcostwo nie przyznał władzy rodzicielskiej.
Piecza nad osobą dziecka Oznacza stałe roztaczanie troski i starań o dobro dziecka, czyli zapewnienie odpowiednich warunków egzystencji, ochrona przed niebezpieczeństwami mogącymi zagrażać dziecku oraz zapewnienie prawidłowego rozwoju. Elementem pieczy nad dzieckiem jest obowiązek i prawo jego wychowywania (czyli oddziaływanie na rozwój dziecka w kierunku wyznaczonym przez zasady współżycia społecznego, zgodnie z przyjętymi i utrwalonymi w społeczeństwie poglądami i ideami).
Reprezentacja dziecka W imieniu małoletniego bez zdolności do czynności prawnych występują rodzice. Jeśli jednak zawarł on umowę zawieraną w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego staje się ona ważna w momencie jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie małolet niego. Małoletni posiadający ograniczoną zdolność do czynności prawnej może składać oświadczenia woli ze skutkiem prawnym. Jednak czynność prawna polegająca na zaciągnięciu zobowiązania lub rozporządzania prawem do swej skuteczności wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, lub późniejszego jego potwierdzenia.
Małoletni powyżej 15 roku życia może nawiązać stosunek pracy bez zgody rodziców, na warunkach określonych w przepisach o zatrudnieniu młodocianych. Małoletni z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych może oczywiście zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Małoletni powyżej 13 roku życia (czyli posiadający ograniczoną zdolność do czynności prawnych) w stosunku do przedmiotów majątkowych oddanych mu do swobodnego użyciu posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Wyjątek tutaj stanowią czynności, do których ważności trzeba czegoś więcej poza zgodą przedstawiciela ustawowego.
Piecza nad majątkiem dziecka i sprawowanie zarządu. Owe obowiązki i prawa można zawrzeć w kilku punktach.
- Rodzice są obowiązani z należytą starannością zarządzać majątkiem dziecka. Zarząd nie obejmuje zarobków dziecka i przedmiotów majątkowych oddanych mu do swobodnego użytku.
- Rodzice nie mogą bez zgody sądu dokonywać czynności przekraczających zwykły zarząd ani wyrażać zgody na takie czynności dokonywane przez dziecko.
- W wypadku darowizny lub testamentu można zastrzec, iż dane przedmioty majątkowe przypadające dziecku nie zostaną objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. Jeśli darczyńca lub spadkodawca nie określił zarządcy, zarząd sprawuje kurator wyznaczony przez sąd opiekuńczy.
- Czysty dochód z majątku dziecka powinien być przeznaczony na utrzymanie i wychowanie dziecka, nadwyżka zaś na inne uzasadnione potrzeby rodziny.
- Po ustaniu zarządu rodzice obowiązani są oddać dziecku lub przedstawicielowi ustawowemu zarządzany przez nich majątek. Rok przed ustaniem zarządu dziecko lub przedstawiciel ustawowy może złożyć wniosek o złożenie rachunku z zarządu. Jednak rachunek ten nie uwzględnia dochodów z majątku pobranych w czasie trwania władzy rodzicielskiej.
Zarząd ustaje wraz z momentem ustania władzy rodzicielskiej.
Ingerencja sądu w sprawowanie władzy rodzicielskiej Środki działania sądu można usystematyzować w trzech grupach.
ZARZĄD Z ENIA SĄDU OPIEKUŃCZEG O Zarządzenia SĄ wydawane w sytuacji, gdy w związku ze sprawowaniem przez rodziców władzy rodzicielskiej dobro dziecka jest zagrożone. Zarządzenia te są wyliczone:
- Zobowiązanie rodziców i małoletniego do odpowiedniego zachowania, wraz z określeniem sposobu kontroli wykonania zarządzenia.
- Określenie, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu albo poddanie rodziców innym ograniczeniom.
- Poddanie wykonywania władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora.
- Skierowanie małoletniego do placówki bądź instytucji powołanej w celu przygotowania zawodowego bądź do innej placówki częściowo sprawującej piecze nad dzieckiem.
- Zarządzenie umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo- wychowawczej.
się nowy akt urodzenia, gdzie jako rodziców wpisuje się przysposabiających.
- Przysposobienie pełne. Wywiera skutki w stosunku do stron jak i ich rodzin. Są to: a) Między przysposobionym a przysposabiającym powstaje prawny stosunek pokrewieństwa, pozostają ze sobą w takim stosunku jak rodzic do dziecka. b) W stosunku do krewnych przyspo sabiającego przysposobiony nabywa takie same prawa jak naturalne dziecko i odwrotnie. c) Ustają wynikające z pokrewieństwa prawa i obowiązki przysposobionego względem jego krewnych i odwrotnie (obowiązki alimentacyjne, dziedziczenie). d) Ustaje dotychczasowa wła dza rodzicielska lub opieka nad przysposabianym. e) Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego. f) Sąd może na wniosek przysposabiającego zmienić imię przysposobionego, jeśli ni e ukończył trzynastu lat.
- Przysposobienie niepełne. Jest to wyjątek, może zostać orzeczone jedynie na wyraźne żądanie przysposabiającego oraz za zgodą potrzebnych osób. Poza tym niemożliwe jest takie przysposobienie osoby, w wypad k u której rodzice złożyli zgodę na przysposobienie bez wskazania osoby przysposa biającego****. Tak więc: a) Powstaje prawny stosunek pokrewieństwa między stronami. Skutki przysposobienia rozciągają się również na zstępnych przysposobionego. b) Przysposobienie niepełne nie rozciąga się na rodzinę przysposabiającego (jego własne dzieci i przysposobiony nie są rodzeństwem). c) Nie wygasają obowiązki alimentacyjne rodziny wobec przysposobionego, zmienia się jednak ich kolejność ( w pierwszej kolejności spełniony zostaje obowiązek alimentacyjny przysposabiającego wobec przysposobionego). d) Rodzice przysposobionego nie dziedzi czą po przysposobionym, robi to przysposabiający. Pozostały porządek dziedziczenia wynikający z pokrewieństwa nie zostaje naruszony. e) Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równie z jego dziećmi. To samo dotyczy zstępnych przysposobionego. Natomiast przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego. f) Sytuacja z władzą rodzicielską analogicznie jak przy przysposobieniu pełnym. g) Przepisów o zmianach w akcie urodzenia nie stosuje się jeśli tak postanowi sąd opiekuńczy na wniosek przysposabiającego i za zgodą osób, których zgoda do przysposobienia jest konieczna.
Przysposobienie zagraniczne. Oznacza ono przysposobienie małoletniego obywatela polskiego, zamieszkałego w kraju, powodujące przeniesienie dziecka na stałe za granicę. Pierwszeństwo ma przysposobienie „krajowe”, wyjątek stanowi sytuacja, gdy między stronami przysposobienia istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa, lub gdy brat lub siostra przysposabianego został już przez przysposabiającego przysposobiony.
Ustanie stosunku przysposobienia
- Z ważnych powodów żądać rozwiązania stosunku przysposobienia może przysposobiony lub przysposabiający.
- Przepisy nie zezwalają na rozwiązanie takiego stosunku z powodu przyczyn istniejących w momencie jego powstawania (np. wady oświadczeń). Przyczyny te mogą stanowić najwyżej „ważny powód”
- Wyjątkowo możliwe jest wygaśnięcie ex lege przysposobienia (pełnego lub niepełnego) w przypadku ustalenia ojcostwa przysposabiającego względem przysposobionego, czy to poprzez uznanie dziecka przez przysposabiającego, czy też w wypadku sądowego ustalenia ojcostwa. Ustalenie ojcostwa w stosunku do innego mężczyzny niż przysposabiający stanowi jedynie „ważny powód”.
- Na żądanie przysposabiającego lub prokuratora sąd może rozwiązać stosunek przyspo sobienia pełnego lub niepełnego.
Rodziny zastępcze Istnieją trzy podstawowe kategorie rodzin zastępczych:
- Które na podstawie przepisów mogą być zobowiązane do dostarczania środków utrzymania.
- Które na podstawie przepisów nie mogą być zobligowane do dostar czania środków utrzymania.
- Których nie można zobowiązać do dostarczania środków utrzymania, lecz które pełnią funkcję pogotowia opiekuńczego.
Wymogi, które musi spełniać adoptujący:
- Daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków.
- Ma stałe miejsce zamieszkania na terenie RP.
- Posiada pełnię praw cywilnych i obywatelskich.
- Nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej.
- Nie są ograniczone we władzy rodzicielskiej.
- Nie została zawieszona ich władza rodzicielska.
- Nie są chore w stopniu uniemożliwiającym opiekę nad dzieckiem.
- Mają odpowiednie warunki mieszkaniowe.
- Uzyskały pozytywną opinię od właściwego ośrodka pomocy społecznej.
OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY
Podmiot uprawniony i podmiot zobowiązany. Obowiązek alimentacyjny istnieje między:
- Małżonkami.
- Krewnymi w linii prostej bez ograniczeń, w linii bocznej rodzeństwo.
- Osobami związanymi stosunkiem przysposobienia.
- Pasierbem (pasierbicą) a ojczymem (macochą) i odwrotnie.
- Może również spoczywać na ojcu dziecka pozamałżeńskiego w związku z ciążą i porodem.
Kodeks ustalił kolejność w jakiej powstaje obowiązek alimentacyjny, i tak:
- obowiązek alimentacyjny między małżonkami (również po rozwodzie lub unieważnieniu małżeństwa czy separacji prawnej) wyprzedza obowiąz ek krewnych wobec uprawnionego małżonka.
- Gdy rodzice są małoletni (choćby jeden, a drugiemu odebrano władzę rodzicielską lub ją zawieszono).
Opiekun Opiekun powinien charakteryzować się następującymi cechami:
- Powinien posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, przysługują mu prawa rodzicielskie i opiekuńcze oraz prawa publiczne.
- Rękojmia należytego wykonywania obowiązków nałożonych na opiekuna.
Na opiekuna powinno obierać się osobę wyznaczoną przez rodziców (np. w testamencie). Jeśli nie jest to możliwe, należy obrać osobę z kręgu krewnych lub innych bliskich osób. Jeśli to też nie jest możliwe, sąd zwraca się do określonej organiz acji społecznej o wskazanie takiej osoby.
Prawa i obowiązki opiekuna. Kryteriami oceny staranności wykonywania swojego zadania przez opiekuna są dobro osoby pozostającej pod opieką oraz interes społeczny. O ile opiekun oczywiście reprezentuje swojego podo piecznego, istnieje od tej zasady kilka wyjątków. Są nimi: a) czynności dokonywane przez osoby będące pod opieką tego samego opiekuna(obawa faworyzowania jednego z nich). b) czynności prawnych dokonywanych między podopiecznym a opiekunem , chyba że skutkiem takiej czynności ma być bezpłatne przysporzenie na rzecz podopiecznego.
Ustanie opieki W sytuacji gdy opiekun zostanie zwolniony. Opieka ustaje ex lege z chwilą osiągnięcia przez małoletniego pełnoletności lub gdy chociaż jednemu z rodziców przywrócona zostanie władza rodzicielska. Również ex lege opieka ustaje gdy zniesione zostanie ubezwłasnowolnienie całkowite lub przekształcone zostanie w ubezwłasnowolnienie częściowe.
KURATELA
Funkcje kurateli i jej rodzaje. Trzeba ją ujmować kazuistycznie gdyż uregulowania na jej temat nie są zbyt kompletne i klarowne. Różni ją od opieki to, iż przeważnie dotyczy majątku i jest krótkotrwała. Jest również odpłatna. Jednym z kryteriów podziału kurateli może być cel w jakim kurator jest powoływany:
Kuratela nad osobą częściowo ubezwłasnowolnioną. Kurator jest powoływany dla osoby ubezwłasnowolnionej w celu jej reprezentacji i do zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi. Kuratela wygasa ex lege w syt uacji gdy ubezwłasnowolnienie częściowe zostanie uchylone lub gdy zostanie przekształcone w ubezwłasnowolnienie całkowite (wtedy stosuje się opiekę jako środek silniejszy).
Kuratela dla dziecka poczętego, osoby ułomnej, osoby nieobecnej.
- Dla dziecka poczętego ustanawia się kuratora w sytuacji, gdy jest to konieczne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ex lege ustaje w momencie narodzin dziecka.
- Osoba ułomna może żądać ustanowienia dla siebie kuratora, jeśli nie jest w stanie sama prowadzić wszelkich spraw bądź spraw określonego rodzaju. Kuratelę uchyla się na żądanie osoby ułomnej.
- Powoływana dla osoby, która ze względu na swoją nieobecność nie może prowadzić sowich spraw a nie posiada pełnomocnika, jak i gdy posiada pełnomocnika ale ten nie jest w stanie prowadzić jego spraw lub prowadzi je nienależycie.
Kurator osoby prawnej. Kurator jest powoływany dla osoby prawnej, gdy nie może ona prowadzić swoich spraw z braku odpowiednich organów. Kurator powinien dążyć do jak najszybszego powołania odpowiednich organów bądź do likwidacji osoby prawnej.
Kurator dla małoletniego. Żaden z rodziców sprawujących władzę rodzicielską nie może reprezentować małoletniego w czynnościach prawnych przed sądem lub innym organem państwowym. W takich sytuacjach po woływany jest dla niego kurator. W celu ochrony dobra dziecka kurator również może zostać ustanowiony do zarządzania jego majątkiem. Sąd może również ustanowić kuratora w sytuacji, gdy opiekun spotyka się z przemijającymi przeszkodami i nie może czasowo wykonywać swojej funkcji.
