Prawo rzeczowe - Notatki - Prawo rzeczowe - Część 1, Notatki z Prawo własności intelektualnej

Pobierz Prawo rzeczowe - Notatki - Prawo rzeczowe - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Prawo własności intelektualnej tylko na Docsity!

X. PRAWO RZECZOWE- WIADOMOŚCI OGÓLNE

PRAWO RZECZOWE:

1. w znaczeniu PRZEDMIOTOWYM- zespół przepisów prawa cywilnego, które normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy. Źródła prawa rzeczowego:

• Konstytucja RP ( Art. 21 )
• kc ( Art. 44- 52, 140- 352 ),
• pwkc
• ustawa o księgach wieczystych i hipotece,
• ustawa o własności lokali,
• ustawa o gospodarcze nieruchomościami.
• prawo geologiczne i górnicze,
• prawo wodne
• ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych,
• prawo spółdzielcze Normy prawa rzeczowego mają charakter norm iuris cogentis.

2. w znaczeniu PODMIOTOWYM- prawa podmiotowe o charakterze bezwzględnym, mające za przedmiot RZECZ lub dotyczące rzeczy ( gdy przepis szczególny tak stanowi ). Przykład: a) A i B korzystają w sposób podobny z dwu działek rolnych, jednakże A czyni to jako użytkownik, a więc osoba której przysługuje prawo rzeczowe, natomiast B czyni to jako dzierżawca, a więc na podstawie stosunku obligacyjnego. Podczas ich nieobecności działki te zajęła samowolnie osoba trzecia. A ma w tej sytuacji jako rzeczowo uprawniony, roszczenie o wydanie działki bezpośrednio przeciw C, natomiast B, którego prawo jest skuteczno tylko względem wydzierżawiającego, nie może wystąpić z takim żądaniem przeciwko intruzowi, może tylko zażądać od wydzierżawiającego, jako drugiej strony stosunku, aby ten usunął intruza. b) A i B udzielili pożyczki osobie C, która jest właścicielem nieruchomości, z tym zastrzeżeniem, że A zabezpieczył w umowie z dłużnikiem swoją wierzytelność przez ustanowienie na jego nieruchomości hipoteki. Przed terminem płatności obydwu pożyczek C przeniósł własność swej nieruchomości na D. Pomimo przejścia własności obciążonej nieruchomości na inną osobę A może zaspokoić się z nieruchomości, gdyż jego prawo, wynikające ze stosunku hipoteki jest skuteczne przeciwko każdemu aktualnemu właścicielowi nieruchomości. Natomiast B ma tylko prawo obligacyjne, może żądać zaspokojenia swojej wierzytelności tylko od drugiej strony tego stosunku i zaspokoić się tylko z pozostałego jej majątku. POJĘCIE RZECZY: RZECZ ( Art. 45 )- materialna część przyrody, która ma charakter samoistny, może być przedmiotem prawa własności. Rzeczami nie są:

• człowiek, mogą być natomiast części ludzkiego ciała, które odrastają ( np. włosy, paznokcie ), sporny jest charakter zwłok ludzkich- nie są one rzeczami, natomiast stają się rzeczami części ciała mające charakter preparatów dla celów naukowo- dydaktycznych.
• dzieła o charakterze niematerialnym- utwór muzyczny ( myśl twórcza ), natomiast karta z zapisanym tym utworem jest rzeczą, bo jest materialną częścią przyrody ( prawu polskiemu obcy jest podział rzeczy na res corporales i res incorporales ).
• wody płynące, powietrze atmosferyczne, powietrze,
• złoża i kopaliny ( res omnium communes ),
• części składowe rzeczy,
• różne postacie energii.
• zwierzęta żyjące w stanie wolnym ( Ustawa z 21.08.1997 o ochronie zwierząt przesądziła w art. 1, że zwierzę, jako istota żyjąca do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą, chociaż w sprawach nie uregulowanych w tej ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy ruchomych,
• pieniądze- szczególnego rodzaju rzecz ( sui generis ). Wartość ich wynika z gwarancji, jakie zapewnia im państwo, a nie z ich właściwości fizycznych.
• zbiory ani przedmioty zbiorowe ( universitas rerum )- no. biblioteka, za rzecz uważa się poszczególne przedmioty wchodzące w skład zbioru, co nie wyłącza jednak, aby zbiór taki był przedmiotem czynności prawnych z zakresu prawa o zobowiązaniach ( np. sprzedaż ). KLASYFIKACJA RZECZY: 1 NIERUCHOMOŚCI- Art. 46- a) GRUNTY części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności

Należy odnieść się do pojęcia DZIAŁKI GEODEZYJNEJ- pojęcie techniczne używane przez geodetów, jest siatka geodezyjna, ale pojęcie nieruchomości jest pojęciem odrębnym od pojęcia działki geodezyjnej. Na jedną nieruchomość może składać się szereg działek geodezyjnych, nawet ze sobą nie sąsiadujących. O tym czy działka jest nieruchomością, decyduje KSIĘGA WIECZYSTA. Wskazuje ona właściciela. O wyodrębnieniu nieruchomości decyduje kryterium prawne. Można połączyć kilka nieruchomości w jedną, można też podzielić nieruchomość na kilka nieruchomości. b) budynki trwale z gruntem związane ( BUDYNKI ) c) części tych budynków ( LOKALE ) b) i c)- jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Granice przestrzenne nieruchomości- zob. art. 143.

2. RUCHOMOŚCI ( RZECZY RUCHOME )- wszystko to, co nie jest nieruchomością. Podział ten ma doniosłe znaczenie prawne, bo:

• niektóre prawa rzeczowe dotyczą tylko nieruchomości ( użytkowanie wieczyste, służebności, hipoteka ), inne ( zastaw )- tylko ruchomości,
• reglamentacja prawna wspólnych dla obu tych rodzajów rzeczy praw rzeczowych ( własność i użytkowanie ) jest w wielu istotnych punktach odmienna, zależnie od tego, czy prawo dotyczy rzeczy ruchomej, czy nieruchomej,
• niektóre stosunku prawne z zakresu zobowiązań mogą dotyczyć tylko nieruchomości ( dożywocie ), albo tylko ruchomości ( użyczenie, pożyczka ).
• instytucja ksiąg wieczystych prowadzona jest tylko dla nieruchomości ( zob. wyż. ),
• odmiennie jest uregulowana egzekucja z ruchomości i nieruchomości.

1. OZNACZONE CO DO GATUNKU- odpowiadają pewnych cechom rodzajowym, wskazana jest miara, waga ( węgiel, zboże, samochody )
2. OZNACZONE CO DO TOŻSAMOŚCI- wskazują cechy indywidualne ( konkretnie określony egzemplarz ). Każda nieruchomość jest oznaczona co do tożsamości. CZĘŚĆ SKŁADOWA RZECZY- ( Art. 47 )- wszystko to, co nie może być od rzeczy odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego, jeżeli połączenie to jest trwałe ( nie dla przemijającego użytku ). Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych prawa rzeczowych. Zasada przy nieruchomościach: ( ZASADA SUPERFICIES SOLO CEDIT - wszystko, co trwale z gruntem związane stanowi część składową gruntu- Art. 48- budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania. Wyjątki zawężające:

• Art. 49- urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne, jeśli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu ( np. słupy z przewodami elektrycznymi nie są częścią składową gruntu, na którym zostały ustawione, jeżeli należą do przedsiębiorstwa energetycznego ).
• Art. 46 §1-
  • przepisy o użytkowaniu wieczystym ( Art. 235 )- budynki stojące na gruncie użytkowanym wieczyście to własność użytkownika wieczystego.
  • ustawa o własności lokali ( lokale- odrębna własność lokali, lokal stanowi odrębną od gruntu nieruchomość ). Zerwanie z gruntem nie jest jednak całkowite, bo istnieje tak zwana koncepcja prawa związanego. Nie wolno sprzedać użytkowania wieczystego, a pozostawić sobie budynku. Gdy chodzi o własność lokali- to jest współwłasność przymusowa- właściciele bloku są jednocześnie współwłaścicielami gruntu, klatek schodowych, piwnicy ( części wspólnych budynku )- nie można być właścicielem lokalu bez przymusowej współwłasności. Wyjątki rozszerzające:
• Art. 50- prawa związane z własnością nieruchomości ( np. służebność gruntowa ustanowiona na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej uważa się za część składową nieruchomości władnącej ),. PRZYNALEŻNOŚĆ- ( Art. 51 )-
• rzeczy ruchome
• potrzebne do korzystania z innej rzeczy ( RZECZY GŁÓWNEJ )
• zgodnie z jej przeznaczeniem,
• jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi ( ale mogą być niego przemijająco pozbawione ).
• należą do właściciela rzeczy głównej,

XI. POSIADANIE ( POSSESSIO )- Art. 336- 352 Posiadanie- definicja POSIADANIE to władztwo nad rzeczą. Można też posiadać prawo ( służebności- art. 352 ). Nie jest prawem rzeczowym, tylko stanem faktycznym przez prawo chronionym, może doprowadzić do nabycia własności, uczestnikom obrotu zależy głównie na posiadaniu i na wykonywaniu faktycznego władztwa. Jest wyrazem wykonywania prawa. Często jest tak, że włada się rzeczą, a nie ma się prawa ( to jest czysty stan faktyczny )- takie władanie czysto faktyczne jest chronione przez prawo. NATURA POSIADANIA- składają się na nie dwa elementy: a) CORPUS POSSESSIONIS- fizyczne władztwo, b) ANIMUS POSIDENDI- zamiar władania rzeczą dla siebie ( ANIMUS REM SIBI HABENDI ). Odróżnienie posiadania od instytucji podobnych: a) DZIERŻENIE- ( Art. 338 )- faktyczne władanie rzeczą za kogoś. Jest corpus, nie ma animusa ( ANIMUS HABENDI PRO ALIENO ). Np. firma transportowa przewozi towar z przedsiębiorstwa A do przedsiębiorstwa B. Właścicielem jest przedsiębiorstwo A. Kierowca ciężarówki jest dzierżycielem towaru, bo jest fizyczne władztwo, ale nie ma zamiaru władania towarem dla siebie. Czy przechowawca- szatniarz. Nie mylić:

• dzierżawy ( umowa ),
• dzierżenia- stan faktyczny. b) WŁADZTWEM PREKARYJNYM- ktoś włada rzeczą, ale wyłącznie na podstawie stosunku grzecznościowego. Ktoś udostępnia rzecz, ale nie tworzy stanu prawnego. Np. kwaterujemy kuzyna na czas egzaminów- nie ma stosunku prawnego, jest tylko stosunek grzecznościowy ( prekaryjny ). Jest bezwzględnie odwołalne, bo nie ma stosunku prawnego.

PODZIAŁY POSIADANIA Art. 336- kryterium: faktyczny zakres władzy

1. SAMOISTNE- ten, kto rzeczą faktycznie włada jako właściciel ( jest to sobowtór prawa własności ). Art. 337- Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne. Wynika z tego, że może być kilku posiadaczy jednocześnie.
2. ZALEŻNE- ten, kto rzeczą faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Wg jakich kryteriów ocenia się, czy ktoś jest posiadaczem samoistnym czy zależnym? Bardzo ważne z punktu widzenia prawa- bo posiadanie samoistne jest tytułem do zasiedzenia,

• jeśli osoba płaci czynsz, to tym samym uznaje prawa innej osoby ( posiadacz zależny ),
• jeśli ktoś zachowuje się jakby był właścicielem, sam decyduje o wysokości nakładów, płaci podatki- posiadacz samoistny. W prawie rzymskim- NEMO SIBI IPSE CAUSA POSSESSIONIS MUTARE POTEST- nikt nie może sobie zmienić tytułu posiadania. W prawie polskim- zasada ta nie obowiązuje
• np. człowiek wydzierżawił pewną nieruchomość, wydzierżawiający płaci czynsz, w pewnym momencie przestał płacić.
• jeśli uprawniony dotychczas posiadacz samoistny nie realizuje swych praw, to dotychczasowy posiadacz zależny zmienia sobie tytuł posiadania- staje się posiadaczem samoistnym ( a tym samym zaczyna się bieg terminu przedawnienia ). Np. syn sprawuje władztwo prekaryjne nad samochodem ojca, bo ten kazał mu pojechać po zakupy. W pewnym momencie syn wyjechał tym samochodem na wakacje ( z zamiarem powrotu i zwrócenia samochodu ojcu- stał się posiadaczem zależny ). W czasie tych wakacji doszedł do wniosku, że chce samochód zatrzymać dla siebie, wyjechał za granicę i stał się posiadaczem samoistnym.

Kryterium: zakres władztwa:

1. POSIADANIE W ZAKRESIE UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO

• Ignatowicz mówi, iż jest to posiadanie samoistne,
• prof. Griewel uważa, iż to zupełnie inny typ posiadania.

2. POSIADANIE SŁUŻEBNOŚCI:

• nie jest to posiadanie stałe

Kryterium: zgodność faktycznego władztwa z prawem, które przysługuje

1. ZGODNE Z PRAWEM- u podstaw posiadania leży tytuł prawny. Jeśli posiadanie samoistne jest zgodne z prawem, to oznacza ono własność.

2. BEZPRAWNE- nie ma tytułu prawnego.

Kryterium: zgodność posiadania:

1. WADLIWE ( POSSESSIO VITIOSA )- potajemnie, jest wykonywane wbrew woli uprawnionego. a) VI- siłą b) CLAM- potajemnie, c) PRECARIO- z nadużyciem stosunku prekaryjnego.
2. NIEWADLIWE- jest wykonywane za zgodą uprawnionego.

Kryterium: świadomość posiadania.

1. W DOBREJ WIERZE- posiadaczem w dobrej wierze jest osoba, która ma usprawiedliwione przekonanie, że przysługuje jej faktycznie tytuł do wykonywania władztwa prawnego.
2. W ZŁEJ WIERZE- posiadacz wie, że nie przysługuje mu faktycznie tytuł do wykonywania władztwa prawnego lub też nie wie, ale jest to wynikiem niedbalstwa, gdyż w rzeczywistości nie jest on już w tym czasie uprawniony.

• posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto posiada tytuł prawny,
• posiadaczem w złej wierze jest także osoba, która działa w dobre wierze, wydaje jej się, że przysługuje jej prawo, a w rzeczywistości tak nie jest.
• Czy osoba, która nabyła nieruchomość bez aktu notarialnego może być posiadaczem w dobrej wierze? Kiedyś- SN: w dobrej wierze jest nie tylko ten, kto ma uświadomione przekonanie, że przysługuje mu faktyczny tytuł do wykonywania władztwa prawnego, ale także ten, który wie, iż swym posiadaniem niczyich praw nie narusza. Był wtedy szeroko rozwinięty nieformalny obrót nieruchomościami. Obecnie- posiadaczem samoistnym w dobrej wierze nie będzie ten, kto nabył nieruchomość bez zachowania formy aktu notarialnego ( Prof. Ignatowicz- powszechnie jest wiadomo, iż aby przenieść własność nieruchomości trzeba pójść do notariusza ). Można go potraktować jako posiadacza w dobrej wierzy na podstawie Art. 231, jeśli przemawiają za tym zasady współżycia społecznego.

OCHRONA POSIADANIA

1. DOMNIEMANIA CHRONIĄCE POSIADANIE: Domniemania są wzruszalne i dosyć słabe. a) Art. 339- domniemanie, iż ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. b) Art. 341- domniemanie posiadania zgodnego z prawem. Dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza. Ponieważ domniemywa się posiadanie samoistne i jednocześnie posiadanie zgodne ze stanem prawnym, czyli każdy posiadacz samoistny ma jednocześnie tytuł prawny ( czyli domniemywa się że posiadacz jest właścicielem- posiadanie staje za tytuł )- zgodnie z regułami sylogizmu znanego z logiki. c) Art. 340- domniemanie ciągłości posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania d) Art. 345- posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane. Dzięki tym domniemaniom posiadacz samoistny zwolniony z obowiązku codziennego zgłaszania w sądzie, że jest on tego typu posiadaczem ( kwestia zasiedzenia- 30 lat ). Domniemania wzruszalne- np. powództwo windykacyjne. Wystarczy jednak wskazać dzień, w którym stał się posiadaczem samoistnym i że nadal włada tą rzeczą. f) Art. 7- domniemanie istnienia dobrej wiary.
2. OCHRONA POZASĄDOWA Zasada: Art. 342- nie wolno naruszać samowolnie posiadanie, chociażby posiadacz był w złej wierze. Wyjątki:

• Art. 343: a) OBRONA KONIECZNA- §1,- w celu odparcia samowolnego naruszenia posiadania. b) DOZWOLONA SAMOPOMOC- § Przesłanki- nieruchomości
• musi być stosowana niezwłocznie po naruszeniu ( czyli bez uzasadnione zwłoki, bo nie zawsze posiadacz nieruchomości będzie świadkiem naruszenia ),
• własne działanie posiadacza
• nie można stosować przemocy względem osób w celu przywrócenia stanu poprzedniego. Przesłanki- ruchomości:
• grozi niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody,
• natychmiast po samowolnym naruszeniu posiadania,

NABYCIE POSIADANIA

1. PIERWOTNE- bez porozumienia z poprzednim posiadaczem- zawłaszczenie rzeczy cudzej albo niczyjej
2. POCHODNE- przeniesienie posiadania- nabycia na skutek porozumienia między dotychczasowym posiadaczem a jego nabywcą. Porozumienie- to termin szerszy niż umowa, nie trzeba mieć zdolności do czynności prawnych, nawet małe dziecko może przenieść na drugie posiadanie- np. mały Jasio oddaje w posiadanie szpadelek Dorotce w piaskownicy. Zasada: Art. 348 -przeniesienie posiadania następuje przez WYDANIE RZECZY ( TRADITIO CORPORALIS ), jeżeli oczywiście łączy się z tym wola władania rzeczą dla siebie w zakresie określonego prawa. Wyjątki: a) równoznaczne z wydaniem rzeczy jest ( TRADITIO LONGA MANUM ):

• wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą ( np. morski list przewozowy ),
• wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą ( np. kluczyki do samochodu ). b) CONSTITUTUM POSSESSIORUM- Art.
• posiadanie samoistne,
• dotychczasowy posiadacz samoistny zachowuje rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel,
• na podstawie stosunku prawnego, który strony jednocześnie ustalą. Np. A jako właściciel ( posiadacz samoistny ) zbywa mieszkanie B, który staje się posiadaczem samoistnym.. A natomiast wynajmuje od B mieszkanie, będąc posiadaczem zależnym. Np. A jako właściciel ( posiadacz samoistny ) zbywa swoją nieruchomość B, który staje się posiadaczem samoistnym. Sam A jednak zarządza nadal gospodarstwem ( jest dzierżycielem ) w imieniu B. Dość niebezpieczny w praktyce sposób przeniesienia własności- moment przejścia własności jest dla osób trzecich nieuchwytny. c) PRZENIESIENIE- Art. 350
• posiadanie samoistne,
• rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo w dzierżeniu osoby trzeciej,
• umowa miedzy stronami
• zawiadomienie posiadacza zależnego albo dzierżyciela. Np. A jako właściciel ( posiadacz samoistny ) wynajmuje mieszkanie B ( posiadacz zależny ). W tym czasie zbywa on swa nieruchomość C, który stanie się posiadaczem samoistnym.. Ponieważ rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym B, to musi nastąpić umowa między A i C i zawiadomienie B. d) BREVI MORUM TRADITIO- wydanie krótką ręką- Art. 351-
• posiadanie samoistne na posiadanie zależne,
• umowa między stronami ( dotychczasowy posiadacz samoistny i dotychczasowy posiadacz zależny/dzierżyciel ) Właściciel A ( posiadacz samoistny ) wynajmuje mieszkanie B- posiadacz zależny. A zbywa nieruchomość B. Ponieważ B jest posiadaczem zależnym, a nie osobą trzecią ( wówczas- art. 350 ), to wystarczy umowa. Czy posiadanie jest dziedziczne? Przyjmuje się, że można dziedziczyć również stan faktyczny ( SN ). Pośrednio mówi o tym Art. 176 kc ( zob. niż.- zasiedzenie ).

XII. WŁASNOŚĆ ( art. 126- 231 ) Historia: W początkowym okresie kapitalizmu wykształcił się- zgodnie z panującym ówcześnie liberalizmem- indywidualistyczny model własności. Własność miała służyć indywidualnym interesom właściciela:

• nienaruszalna,
• nieograniczona. Takie krańcowe podejście do własności wywoływało różne reakcje: a) socjalizm utopijny- "własność to kradzież" ( Proudhon ), b) solidaryzm społeczny ( Duguit )- własność to nie prawo podmiotowe, lecz funkcja społeczna, a właściciel nie jest uprawnionym lecz funkcjonariuszem społecznym zarządzającym w interesie ogólnym ( zob. koncepcje praw podmiotowych ). c) teoria upowszechnienia własności- stworzenie takiego ustroju, w którym własność byłaby oparta na pracy samego właściciela i tym samym należałaby do wszystkich ( własność drobnotowarowa ). d) teoria kapitalizmu ludowego- przynależność własności produkcyjnej do szerokich rzesz społeczeństwa ( współczesną jej odmianą- odstępowanie akcji pracownikom ). e) koncepcja Kościoła Katolickiego- własność ma służyć pracy ludzkiej, własność środków produkcji to trwały element produkcji, gdyż upaństwowienie tych środków oddaje je w ręce nie kontrolowanej grupy zarządzającej, która może źle spełniać swoją funkcję, nie cofając się nawet przed naruszeniem praw człowieka. Żadna własność nie może pozostawać w sprzeczności z prawem moralnym. f) obecnie w prawie polskim- socjalizacja prawa własności- właściciel nie może wykonywać swego prawa wyłączenie w celu zaspokojenia egoistycznych interesów, obowiązany jest korzystanie z własności przyporządkować w jakimś zakresie interesowi społecznemu i nakazom altruizmu Nie może być to prawo podmiotowe nieograniczone ( zob. nadużycie prawa podmiotowego ).

U podstaw systemu gospodarki nakazowo- rozdzielczej legła idea nacjonalizacji własności prywatnej, która w przeważającym zakresie została zrealizowana w latach 40- tych:

• dekret PKWN z 06.09.1944 o przeprowadzeniu reformy rolnej,
• dekret PKWN z 12.12.1944 o przejęciu niektórych lasów na rzecz Skarbu Państwa,
• ustawa z 03.01.1946 o przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej. Problem z pogodzeniem jedności własności państwowej z występowaniem przedsiębiorstw na rynku. Przedsiębiorstwa nie były własnością Wyróżniano typy i formy własności:

1. SPOŁECZNA a) OGÓLNONARODOWA- wykorzystywana w interesie całego społeczeństwa b) GRUPOWA- w interesie określonej grupy społecznej-

• spółdzielni
• innych organów ludu pracującego. Obowiązek wszystkich obywateli ratowania własności społecznej przed grożącą szkodą.

2. INDYWIDUALNA- własność środków produkcji należąca do na ogół osób fizycznych, ograniczone, w granicach ustawowych,
3. OSOBISTA- własność środków konsumpcji, drobnych środków produkcji, np. maszyna do szycia Art. 128- zasada jedności własności państwowej. Sytuacja prawna jgu- miały prawo operatywnego zarządu ( rodzaj użytkowania ). 31.01.1989 skreślono art. 128, interpretowano to tak ( błędnie ), że przedsiębiorstwa zostały uwłaszczone. Konieczna stałą się prywatyzacja mienia państwowego ( odwrotność nacjonalizacji ).

• ustawa z 13.07.1990 o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych
• Nowela lipcowa z 1990- przywróciła regulację własności w kc do standardów europejskich ( weszła w życie 01.10.1990 ).
• 28.09.1990/05.12.1990- uwłaszczenie wszystkich państwowych osób prawnych. Przyznanie użytkowania wieczystego gruntu i własności budynków wzniesionych na gruncie ( odpłatnie lub nie ). Pozostałe ( inne ) osoby prawne później dopisano do ustawy.
• ustawy komunalizacyjne ( uwłaszczenie gmin ). W ustroju socjalistycznym państwo nie sprzedawało nieruchomości i potem gminy zaczęły dysponować nieruchomościami.

Wyjątki:

• społeczno- gospodarcze przeznaczenie gruntu,
• przepisy regulujące prawa do wód. III) TREŚCIOWE

1. USTAWA a) Art. 142- właściciel nie może sprzeciwić się użyciu, a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli:

• niebezpieczeństwo grozi
  • dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej
    • niebezpieczeństwo jest bezpośrednie,
    • użycie, uszkodzenie albo zniszczenie rzeczy jest konieczne do odwrócenia tego niebezpieczeństwo.
  • dobrom majątkowym tej osoby lub osoby trzeciej- dodatkowa przesłanka:
    • grożąca szkoda nie jest oczywiście i niewspółmiernie większa aniżeli uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel wskutek użycia, uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy. b) Art. 144- 154- PRAWO SĄSIĘDZKIE- tylko przy nieruchomościach, bardzo kazuistyczne, bo są to sprawy mające duże znaczenie praktyczne.
• Art. 144- Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, jeżeli takie działania:
  • zakłócałaby korzystania z nieruchomości sąsiednich
  • ponad przeciętną miarę, wynikająca ze:
    • społeczno- gospodarczego przeznaczenia własności,
    • stosunków miejscowych. IMISJE- sytuacje, gdy zachowanie podjęte na jednej nieruchomości wywołuje określone skutki na nieruchomości sąsiedniej.
• POŚREDNIE- nie ma celowego działania- są dopuszczalne ale do pewnych granic, które określa Art .144, np. dym z gruntu. Dzielą się na:
  • MATERIALNE- pewne cząstki, drgania,
  • NIEMATERIALNE- gromadzenie materiałów wybuchowych tuż za płotem albo plaża nudystów ( mają negatywny wpływ na psychikę).
• BEZPOŚREDNIE- skierowane na grunt sąsiedni jakiś materiałów- odprowadzanie ścieków, wyrzucanie śmieci- równoznaczne z wtargnięciem na grunt i zawsze są zakazane. Muszą być UMYŚLNE ( choć nie zawsze zawinione ). Nie da się ustalić abstrakcyjnej granicy dopuszczalnych immisji. SN- powinny być przesłanki obiektywne. Immisji z różnych źródeł kumulują się. Jeżeli się przekroczy np. dopuszczalne stężenie dźwięku, sąd uznał, że jest to bezprawne, zabronione, wtargnięcie w czyjeś prawo własności. Nawet przy pozwoleniu na działalność sąd może uznać, że będą cechy bezprawności. Pozwolenie na budowę- nie narusza praw osób trzecich. Jeżeli sąd stwierdzi przekroczenie- bezprawność i ze strony powoda wszystkie roszczenia negatoryjne w celu przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania naruszeń. ZASADA PIERWSZEŃSTWA ( głównie wg orzecznictwa francuskiego )- jeśli ktoś sprowadza się do miejsca, gdzie istnieją już zakłócenia, to nie może domagać się ich zaprzestania ( bo zakłócenia są już zwykle uwzględnione w cenie ). Jak ludzie najpierw mieszkają, na dole znajduje się później utworzony dom publiczny- to ludzie mają pierwszeństwo. Jak najpierw był dom publiczny- to jest już inaczej. Inny przykład to koncerty w Szkocji w luksusowej dzielnicy w Edynburgu. Właściciel lokalu domagał się zaprzestania koncertów, ale sąd orzekł, że powinien on to uwzględnić przy wprowadzaniu się do lokalu. SZKODA PRZY IMNSJACH- przy odpowiedzialność odszkodowawczej przesłanką jest wina, a do immisji nie musi być winy. c) WYWŁASZCZENIE- przesłanki:
• na cele publiczne,
• za odpowiednim odszkodowaniem Następuje na drodze administracyjnej.

2. ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO
3. SPOŁECZNO- GOSPODARCZE PRZEZNACZENIE PRAWA WŁASNOŚCI. Jak interpretować potrójne ograniczenie własności? Art. 140- ograniczenie treści samego prawa własności, Art. 5- ocenia wykonywania prawa własności w konkretnych okolicznościach, mimo, iż kryteria są te same.

NABYCIE WŁASNOŚCI

I) PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI ( Art. 155- 171 )- jest to termin techniczno- prawny, zastrzeżony do nabycia własności drogą umowy stron. Strony tej umowy to:

• DOTYCHCZASOWY WŁAŚCICIEL,
• NABYWCA WŁASNOŚCI Jest to jedna z najważniejszych czynności w obrocie. CHARAKTER UMOWY PRZENOSZĄCEJ WŁASNOŚĆ ( zob. też czynności prawne ).

1. Zasada: KONSENSUALNE Natomiast obowiązkowy wpis prawa własności do księgi wieczystej ma charakter obligatoryjny ale nie konstytutywny. Wyjątek: realne- przeniesienie własności następuje z chwilą przeniesienia posiadania. a) z ustawy ( Art. 155 §2 ):

• rzeczy, takie, które jeszcze nie istnieją
• rzeczy oznaczone co gatunku. b) z woli stron

2. Zasada: ROZPORZĄDZAJĄCE. Wyjątek: a )z ustawy, b) z woli stron Mogą mieć charakter: a) Art. 157- zobowiązująca ze skutkiem tylko zobowiązującym- konieczna jest umowa rozporządzająca - wypadku gdy:

• przedmiotem umowy przenoszącej własność jest nieruchomość,
• zastrzeżono termin lub zawarto ją pod warunkiem b) przepisy u. g. g.- gmina ma ustawowe prawo pierwokupu do niektórych nieruchomości. W świetle tych przepisów strony muszą najpierw zawrzeć umowę zobowiązującą ( umowę sprzedaży ), a następnie dopiero- jeżeli gmina nie skorzysta z prawa pierwokupu- umowę rozporządzającą przenoszącą własność. c) rozbicie skutków ( najpierw skutek zobowiązujący, a dopiero gdy jest element realny- następuje skutek rozporządzający ). Tym elementem realnym może być:
• przeniesienie posiadania ( Art. 155 §2 )
• zapłata ceny ( ZASTRZEŻENIE WŁASNOŚCI RZECZY SPRZEDANEJ )

3. Zasada: KAUZALNA- Art. 156 a) materialnie zarówno przy ruchomościach jak i nieruchomościach, b) formalnie przy nieruchomościach ( Art. 158 ).

• Niemcy rozbijają umowy, druga jest abstrakcyjna. Przy nieruchomościach decyduje wpis nowego właściciela do księgi wieczystej- wtedy dopiero może być przeniesienie własności. I nie ważne, jak się wpisał, na jakiej podstawie.
• w prawie francuskim odwrotnie, bo tylko jedna umowa, W prawie polskim też jedna umowa- jest to czynność kauzalna: Musimy odróżnić dwie sytuacje: a) własność może przechodzić na podstawie jednej umowy od razu. Nie ma tu miejsca na badanie kauzalności, b) umowa zobowiązująca ze skutkiem zobowiązującym ( sprzedaż, darowizna, zamiana lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności ), zapis, bezpodstawne wzbogacenie lub inne zdarzenie. umowa rozporządzająca ze skutkiem rozporządzającym

4. ODPŁATNĄ LUB NIEODPŁATNĄ Przeniesienie własności może być odpłatne albo nieodpłatne.
5. FORMA Przy przeniesieniu własności nieruchomości: Zasada- Art. 158: obie umowy ( zobowiązująca ze skutkiem zobowiązującym, rozporządzająca ze skutkiem rozporządzającym )- forma aktu notarialnego. Wyjątek:

• gdy grunty wniesione jako wkład do rolniczej spółdzielni produkcyjnej mają stać się współwłasnością dotychczasowych właścicieli. Czy własność można skutecznie nabyć tylko od właściciela? Zasada: NEMO PLUS IURIS AD ALIUM TRANSFERE POTEST QUAM IPSE HABET. Własność może przenieść na nabywcę tylko właściciel. Wyjątki:

Znaczenie zasiedzenia:

• nabycie własności i zniesienie długotrwałej rozbieżności między stanem faktycznym a prawnym,
• środek ochrony osoby, która nabyła nieruchomość w dobrej wierze,
• instytucja zasiedzenia ułatwia dowód prawa własności ( czasem łatwiej dowieść, że nabyło się prawo własności przez zasiedzenie aniżeli dowód prawa własności ).

1. ZASIEDZENIE RUCHOMOŚCI ( Art. 174 ): a) posiadanie samoistne rzeczy ruchomej b) posiadanie nieprzerwane, c) dobra wiara ( przez cały okres ) d) upływ czasu: 3 lata. Ma to znikome znaczenie w praktyce.
2. ZASIEDZENIE NIERUCHOMOŚCI

• dekret z 1946 "prawo rzeczowe"- rozróżniano: a) zasiedzenie secundum tabulas- jeżeli posiadacz błędnie został ujawniony w księdze wieczystej, to terminy do zasiedzenia były:
• 10 lat w dobrej wierze,
• 20 lat w złej wierze. b) zasiedzenie contra tabulas- inna osoba niż posiadacz ujawniona w księdze wieczystej:
• 20 lat w dobrej wierze,
• 30 lat w złej wierze. Art. 172- przesłanki zasiedzenia: a) posiadanie samoistne nieruchomości SN przyjmuje, iż jeśli chodzi o nabycie na podstawie ustawy o nacjonalizacji, objęcie władztwa przez państwo nie wynikało z posiadania samoistnego, ale był to akt władzy państwowej. b) posiadanie nieprzerwane, c) upływ czasu ( znowelizowano w 1990- poprzednio odpowiednio 10 i 20 ):
• 20 lat, jeśli uzyskał posiadanie w dobrej wierze, DOBRA WIARA ( inaczej niż przy art. 169 )- usprawiedliwione okolicznościami przekonanie posiadacza, że przysługuje mu wykonywane przezeń prawo. Czy posiadacz nieruchomości, który nabył posiadanie nieruchomości mocą aktu nieformalnego jest posiadaczem w dobrej wierze? Teoretycznie nie, potrzeba bowiem aktu notarialnego.
  • SN ( 1955 )- dobra wiara to przekonanie posiadacza, że nikomu swym posiadaniem nie szkodzi. Takie ujęcie obejmuje także nieformalnych nabywców,
  • SN ( 1968 )- zmiana postawy orzecznictwa,
  • 1970- ustawodawca zdecydował się wydać ustawę o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, która uwłaszczyła wszystkich nieformalnych nabywców gospodarstw rolnych. Na przyszłość ustawodawca przewidział sankcję za nieformalny obrót nieruchomościami. Od tego czasu SN przywrócił klasyczne ujęcie dobrej wiary, nieformalny posiadacz nie może powoływać się na dobrą wiarę.
  • SN ( 1980 )- zasady współżycia społecznego,
  • SN 19910 osoba, która objęła w posiadania nieruchomości na podstawie umowy, która nie miała formy aktu notarialnego, nie może być posiadaczem samoistnym w dobrej wierze.
• 30 lat, jeśli uzyskał posiadanie w złej wierze. Nabycie własności następuje z mocy prawa z chwilą upływu terminu zasiedzenia. Potrzebne jest jednak postępowania o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie ( art. 609- 610 kpc ). Jest to postępowanie nieprocesowe, postanowienie ma charakter deklaratoryjny. Takie postanowienie sądu jest podstawą do ujawnienia nowego właściciela w księdze wieczystej i uprawnia go do rozporządzania rzeczą. Problem intertemporalny: INSTATO USUCAPIENDI ( w czasie zasiadywania nieruchomości ) wiele osób zostało zaskoczonych nowelizacją. Jakie terminy stosować do nich?
• jeśli krótszy termin wypełnił się przed 01.010.1990- zasada dalszego działania ustawy dawnej. Przykład: jeśli ktoś objął w posiadanie w dobrej wierze w 1975, w 1985 upłynął termin 10- letni, do sądu wystąpił w 1992, stosujemy do niego stare przepisy.
• jeśli w momencie wejścia w życie nowelizacji, termin nie upłynął- zasada bezpośredniego działania ustawy nowej. Bieg terminu zasiedzenia: Zasada: Art. 175- stosuje się odpowiednio przepisy o przedawnieniu roszczeń. Wyjątki: a) Art. 173- wstrzymanie zakończenia biegu zasiedzenia- w przypadku gdy właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletni, zasiedzenie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat 2 od uzyskania pełnoletniości przez właściciela.

Np. A w dniu 01.01.1991 wyjechał z kraju i przestał zajmować się swoją nieruchomością, której był właścicielem. 01.01.1992 w posiadanie tej nieruchomości wszedł w dobrej wierze B. Normalnie nabyłby własność tej nieruchomości przez zasiedzenie 01.01.2012 ( po upływie 20 lat ). Jednak 01.01.2000 A umiera, a własność nieruchomości przechodzi na dziedzica, którym jest jego małoletni syn C, mający 7 lat. ( urodzony 15.07.1992 ). C uzyska pełnoletniość z dniem 15.07.2010. Aby pan B mógł nabyć własność nieruchomości, muszą upłynąć 2 lata, czyli może nabyć własność nieruchomości dopiero z dniem 15.07.2012, a nie- jak pierwotnie 01.01.2012. b) Art. 176- ACCESSIO TEMPORIS- Zasada: możliwość doliczenia okresu posiadania poprzednika, gdy w czasie biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania bądź też obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza, Wyjątek:

• jeżeli jednak:
  • posiadanie nieruchomości,
  • poprzedni posiadacz uzyskał je w złej wierze, To czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacze wynosi co najmniej lat 30.

III. INNE WYPADKI NABYCIA I UTRATY WŁASNOŚCI ( Art. 179- 194 )

1. ZRZECZENIE SIĘ WŁASNOŚCI: a) RUCHOMOŚCI- Art. 180-

• porzucenie rzeczy przez właściciela,
• zamiar wyzbycia się własności b) NIERUCHOMOŚCI. Zasada: Art. 179- właściciel nieruchomości może wyzbyć się własności przez zrzeczenie. Forma aktu notarialnego. Nieruchomość ta staje się własnością:
• gminy, na obszarze, której nieruchomość jest położona, chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej,
• jeżeli nieruchomość jest położona na obszarze kilku gmin, nieruchomość staje się własnością gminy, na obszarze której znajduje się jej większa część. Odpowiedzialność gminy: Zasada: jest odpowiedzialna z nieruchomości za jej obciążenia, Wyjątek: ograniczona do wartości nabytej nieruchomości
• wg stanu w chwili nabycia,
• wg cen rynkowych w chwili zaspokojenia wierzyciela. Gminy Knurów, Toruń i Jastrzębie- Zdrój wystąpiło do TK, iż przepis ten jest sprzeczny z Konstytucją, narusza art. 2 i 165 K. TK orzekł, iż art. 179 w ówczesnym kształcie jest sprzeczny z powoływanymi artykułami Konstytucji. Gminy jako podmioty prawa prywatnego miały być wyposażone całkowicie bez ich zgody we własność, która nie przedstawia żadnej wartości ( nikt nie zrzeka się własności nieruchomości, która przedstawiają jakąkolwiek wartość ). Własność nie jest prawem absolutnym, właściciel musi szanować prawa innych. Jeden podmiot nie może przelewać na całą społeczność lokalną swojego problemu. Wyrok z 15.03 wejdzie w życie w 2006. a) prawo niemieckie: Zasada: wyzbycie się to jednostronna czynność prawna właściciela. Właściciel traci własność z chwilą skreślenia z księgi wieczystej, a rzecz staje się niczyja. Można ją nabyć dopiero przez zasiedzenie. Wyjątek: w stosunku do landów- można nabyć własność przez odpowiednie oświadczenie i wpis do księgi wieczystej. b) prawo francuskie: rzecz, która nie ma właściciela, należy do państwa. Procedura przejmowania własności przez państwo jest regulowana przez kodeks własności państwowej. Prawo francuskie nie przewiduje czynności zrzeczenia się własności nieruchomości. Prawo administracyjne reguluje całą procedurę, gdy rzecz staje się niczyja ( np. nieobjęty spadek ). c) prawo polskie: w prawie przedwojennym mieliśmy czynność zrzeczenia się własności nieruchomości. Wymagała formy aktu notarialnego, nowym właścicielem był Skarb Państwa. prawo rzeczowe 1946- do zrzeczenia się wymagana była zgoda odpowiedniego organu ( starosty ). Od 2003- zrzeczenie się nie może być uzależnione od żadnych warunków. Każdy może się zrzec. Skreślono w art. 179- wymaganie zgody określonego organu. Zrzeczenie się zależy tylko od woli właściciela

2. ZAWŁASZCZENIE- Art. 181

• rzecz ruchoma
• rzecz niczyja
• z chwilą objęcia w posiadanie samoistne. Jest to czynność prawna realna, jednostronna. RÓJ PSZCZÓŁ- Art. 182

WSPÓŁWŁASNOŚĆ ( Art. 195- 221 ). PODZIELNOŚĆ PRAWA WŁASNOŚCI- sytuacja, gdy własność określonej rzeczy przysługuje kilku osobom. I) WŁASNOŚĆ PODZIELONA WG CZASU JEJ TRWANIA- własność rzeczy przysługuje jednemu właścicielowi, ale z tym ograniczeniem, że z chwilą ziszczenia się warunku lub upływu terminu własność ta przechodzi na inną osobę. Mamy niejako dwóch właścicieli-

• WŁAŚCICIEL AKTUALNY,
• WŁAŚCICIEL PRZYSZŁY Dekret 1946- własność czasowa, podzielona w czasie. Nieruchomości będące własnością państwa, gmin, mogły być oddane we własność czasową na okres 30- 80- lat ( potem zastąpiono to użytkowaniem wieczystym ). II) WŁASNOŚĆ PODZIELONA WG TREŚCI- każdemu z dwu właścicieli przysługują inne atrybuty tego samego prawa:
• WŁAŚCICIEL ZWIERZCHNI - DOMINNUS DIRECTUS ( ius disponendi, ius fruendi- od właściciela użytkowego- cywilne )
• WŁAŚCICIEL UŻYTKOWY- DOMINUS UTILIS ( ius utendi, ius fruendi- naturalne ). III) WSPÓŁWŁASNOŚĆ ( Art. 195 )- sytuacja, gdy własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku podmiotom. Są więc 3 elementy konstrukcyjne:

1. JEDNOŚĆ PRZEDMIOTU- przedmiotem współwłasności jest jedna rzecz ruchoma lub nieruchoma, a nie zespół różnych rzeczy.
2. WIELOŚC PODMIOTÓW- co najmniej 2. Osoby te są nadal odrębnymi podmiotami prawa, nie tworzą osoby prawnej. Jeśli bowiem określony zespół osób zorganizuje się w osobę prawną, ich wspólny- w sensie ekonomicznym majątek- nie stanowi już przedmiotu współwłasności, gdyż w znaczeniu jurydycznym majątek ten należy do jednego podmiotu ( osoby prawnej ).
3. NIEPODZIELNOŚĆ WSPÓLNEGO PRAWA- pomimo istnienia takiej wspólności rzecz nie jest podzielona i że żadnemu ze współwłaścicieli nie przysługuje wyłącznie prawo do fizycznie określonej części rzeczy. Każdy ze współwłaścicieli ma jednakowe prawo do całej rzeczy, ograniczone jedynie takim samym prawem innych współwłaścicieli.

RODZAJE WSPÓŁWŁASNOŚCI ( Art. 196 ):

1. Zasada: WSPÓŁWŁASNOŚĆ W CZĘŚCIACH UŁAMKOWYCH ( COMMUNIO PRO PARTE INDIVISA/ZWYKŁA )- udziały poszczególnych właścicieli określane są w postaci ułamka. Jest ona samodzielnym stosunkiem prawa rzeczowego. Powstanie współwłasności a) dziedziczenie- Art. 1035- jeśli kilku spadkobierców dziedziczy, stosuje się do nich przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, b) przez czynność prawną, c) na skutek akcesji ( zob. art. 193 ), d) na skutek zasiedzenia- jeśli kilka osób posiada przez czas wymagany w ustawie tę samą rzecz, to mogą się domagać współwłasności, e) na skutek orzeczenia sądowego- gdy sąd przyznaje własność rzeczy kilku osobom. Sąd znosi współwłasność budynku wydzielając odrębną własność lokalu- powstaje współwłasność konieczna co do grunty i części wspólnych budynku. Jeżeli nic innego nie wynika ze stosunku prawnego. UDZIAŁ: UDZIAŁ- wyraża zakres uprawnień i obowiązków współwłaściciela w stosunku do rzeczy wspólnej i określony jest odpowiednim ułamkiem. Art. 197- domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe. Jest to domniemanie iuris tantum. Art. 204- większość współwłaścicieli określa się wg wielkości udziałów. Zasada: Każdy ze współwłaścicieli ma względem swojego udziału pozycję wyłącznego właściciela. Udział to wycinek prawa własności. Dlatego też do współwłasności stosuje się ( i to bezpośrednio ) przepisy odnoszące się do własności.

• IUS DISPONENDI- może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli ( Art. 198 ) ZARZĄD RZECZĄ WSPÓLNĄ- podejmowanie wszelkich decyzji i dokonywanie wszelkiego rodzaju czynności dotyczących przedmiotu wspólnego prawa, koniecznych zarówno w toku normalnej eksploatacji tego przedmiotu ( np. sprzedaż zebranych płodów ) jak i w sytuacjach nietypowych ( np. sprzedaż rzeczy wspólnej ).

Zasada: Każdy ze współwłaścicieli jest zobowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną ( Art. 200 ). Wyjątek:

• zarząd zostaje powierzony jednemu ze współwłaścicieli przez:
  • innych współwłaścicieli,
  • sąd ( zob. niż. ): Wówczas:
• współwłaściciel sprawujący zarząd rzeczą wspólną może żądać od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia odpowiadającego nakładowi jego pracy ( Art. 205 )
• współwłaściciel nie sprawujący zarządu może w odpowiednich terminach żądać rachunku z zarządu ( Art. 208 ). Rodzaje zarządu: a) UMOWNY- gdy wszyscy współwłaściciele w drodze umowy określają zarząd rzeczą wspólną w sposób inny, niż czyni to kc, np. mogą wyznaczyć zarządcę, którym będzie osoba trzecia, mogą też postanowić, że do niektórych czynności zwykłego zarządu potrzebna będzie zgoda wszystkich. b) SĄDOWY ( Art. 203 )- polega na ustanowieniu zarządcy przez sąd na żądanie współwłaściciela, jeżeli:
• nie można uzyskać zgody współwłaścicieli w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo:
• większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub
• większość ta krzywdzi mniejszość. b) USTAWOWY- kiedy rzeczą zarządzają wszyscy współwłaściciele wg zasad przewidzianych w ustawie.
• CZYNNOŚCI ZWYKŁEGO ZARZĄDU- czynności, które trzeba podejmować by zachować rzecz, masą majątkową w nie pogorszonym stanie, zarówno czynności prawne jak i faktyczne. Może to także oznaczać utrzymanie stałego poziomu dochodów ( np. przy nieruchomościach- pobieranie czynszu, wynajem lokali ). Do tych czynności potrzebna ( Art. 201 )
  • jest zgoda większości
    • jeżeli jednak większość współwłaścicieli postanawia dokonać czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną, każdy ze współwłaścicieli może żądać rozstrzygnięcia przez sąd ( Art. 202 ).
  • jeśli takiej zgody brak, każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności,
• CZYNOŚCI PRZEKRACZAJĄCE ZWYKŁY ZARZĄD- rozporządzenia rzeczą i czynności, które zmieniają przeznaczenie rzeczy w sposób istotny zwiększają lub zmniejszają ich wartość. Zasada: Art. 199- potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli, Wyjątek: jeśli takiej zgody brak, współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie, mając na względzie:
  • cel zamierzonej czynności,
  • interesy wszystkich współwłaścicieli.
• CZYNNOŚCI ZACHOWAWCZE- Art. 209- wszelkie czynności i dochodzenie roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Może ich dokonywać każdy ze współwłaścicieli. KORZYSTANIE Z RZECZY WSPÓLNEJ: a) USTAWOWY- jeżeli w braku odmiennej umowy lub orzeczenia sądowego współwłaściciele korzystają z rzeczy wspólnej tak, jak przewiduje to przepis ustawy.
• IUS POSSIDENDI/IUS UTENDI- w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych właścicieli ( Art. 206 ) Jeśli da się określić zakresy współkorzystania i współposiadania to sąd powinien to zrobić, ale czasem nie da się wyznaczyć zakresu. Wówczas sąd może dokonać podziału rzeczy do korzystania ( QUO AD USUM )- możliwy przy gruntach.
• IUS FRUENDI- przypadają one współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów, w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną ( Art. 207 ) b) UMOWNY- jeżeli sposób korzystania z rzeczy wspólnej określili sami współwłaściciele w umowie, Umowy takie nie rodzą skutków względem osób trzecich. W ich następstwie nie powstają prawa rzeczowe, lecz jedynie roszczenia względne, skuteczne tylko między współwłaścicielami, którzy je zawarli. W szczególności umowy takie byłyby nieskuteczne względem nabywcy udziału, co nie

• podział cywilny- przedmiot współwłasności sprzedaje się za określoną cenę, dzieli się uzyskaną kwotę między współwłaścicieli odpowiednio do ich udziałów. W praktyce jest ostatecznością. Jeśli chce się coś szybko sprzedać, nie uzyskuje się na ogól dobrej ceny. Przy sprzedaży masy majątkowej zazwyczaj się traci.

2. Wyjątek: WSPÓŁWŁASNOŚC ŁĄCZNA ( WSPÓLNOŚĆ DO NIEPODZIELNEJ RĘKI )- opiera się zawsze na określonym stosunku osobistym i spełnia względem tego stosunku rolę służebną, istniej po to, aby ten podstawowy stosunek prawny mógł należycie spełniać swoją rolę społeczną i ekonomiczną. W wypadku współwłasności łącznej mamy do czynienia najczęściej nie ze współwłasnością jednej rzeczy, lecz jednej masy majątkowej.

• współwłasność małżeńska, gdy małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej,
• współwłasność spółki cywilnej Współwłasność w cz. ułamkowych współwłasność łączna

każdy ze współwłaścicieli ma określony ułamkiem udział

jest to współwłasność bezudziałowa

współwłaściciel może swoim udziałem rozporządzać

współwłaściciel nie może dysponować swoimi prawami do przedmiotów majątku wspólnego, godziłoby to bowiem w jego cel współwłaściciel może w każdym czasie żądać zniesienia współwłasności

współwłaściciel nie może w każdym czasie żądać zniesienia współwłasności