prawo rzymskie - ćwiczenia kazusy, Ćwiczenia z Prawo rzymskie

Pobierz prawo rzymskie - ćwiczenia kazusy i więcej Ćwiczenia w PDF z Prawo rzymskie tylko na Docsity!

W II w. n.e. Gaius miał zamiar wziąć udział w słynnym wyścigu rydwanów. Będąc przezornym postanowił wcześniej sporządzić testament, w którym jedynym swoim spadkobiercą uczynił swoje dziecko, o którym myślał że pozostaje w łonie matki. Na wypadek jednak, gdyby to dziecko nie dożyło dojrzałości i samo tym samym nie mogło sporządzić testamentu ustanowił dla niego spadkobiercę w osobie Titiusa. Niestety podczas wyścigu miał miejsce wypadek, w którym Gaius zginął. Po jego śmierci okazało się, że jego żona wcale nie była w ciąży. Natychmiast potem zarówno spadkobiercy beztestamentowi, jak i Titius zażądali wydania spadku. 1) Rozstrzygnij spór o spadek. 2) Czy odpowiedź byłaby inna, gdyby spór miał miejsce w II w. p.n.e.? STAN FAKTYCZNY:

• w testamencie spadkobiercą zostało dziecko w łonie matki
• gdyby dziecko nie osiągnęło dojrzałości spadkobiercą miał zostać Titius
• po śmierci Gaiusa okazało się, że jego żona nie była w ciąży
• spadku domagają się spadkobiercy beztestamentowi i Titius substytucja pupilarna – jak ktoś chciał ustanowić spadkobiercą dziecko mógł, przewidując jego przedwczesną śmierć, ustanowić spadkobiercę po nim [po dziecku] Czy spadkodawca był w błędzie i czy miało to znaczenie? Był w błędzie, który miał istotne znaczenie → testament nieważny! dziedziczenie beztestamentowe → Titius dziedziczyłby, gdyby dziecko istniało obrona Titiusa: był jakiś powód, dla którego Gaius jako kolejnego wskazał Titiusa (wola testatora); zapewne, gdyby wiedział, że żona nie jest w ciąży ustanowiłby Titiusa jako pierwszego spadkobiercę 18.03. DOKOŃCZENIE KAZUSU Z 11.03.
• I decyzja: domniemywanie, że Titius był preferowany przed spadkobiercami beztestamentowymi
• voluntas – z łacińskiego!
• Lucjusz Licyniusz Cracjusz
• II decyzja: spadkobiercami zostają beztestamentowi, bo błąd co do informacji; testament jest nieważny bo dziecko nie istniało wcale, ale sąd uznał że testament jest ważny; argument za: Titius miał być po dziecku, a skoro go nie było to nie wchodzi w rachubę
  • wykładnia literalna – verba (Kwincjusz Cevola)
• co przeważyło? wola czy wykładnia literalna w 917 p.n.e.? – WOLA! (causa curiana – sąd opowiedział się przeciwko wykładni literalnej, od wtedy jak najpełniejszy wyraz woli testatora) IN TESTAMENTIS PLENIUS VOLUNTATES TESTANTIUM INTERPRETANTUR – przy wykładni testamentu zmierza się do tego, by dać pełny wyraz woli testatora wykładnia umowy musi być bardziej KAZUS – PRAWO RZECZOWE! Publiusz w II w. n.e. oddał Markusowi swą niewolnicę na 7 lat w użytkowanie. Podczas pobytu u Markusa niewolnica urodziła dziecko. Po upływie terminu użytkowania Publiusz zażądał zwrotu niewolnicy i jej dziecka. Markus odpowiedział mu „niewolnicę ci zwracam, ale jej dziecko pozostaje przy mnie”. 1)Rozstrzygnij spór. 2)Czy odpowiedź byłaby inna, gdyby spór ten toczył się w IV w. p.n.e.? STAN FAKTYCZNY:
• Publisz przekazał w użytkowanie swoją niewolnicę Markusowi na 7 lat
• niewolnica w tym czasie rodzi dziecko
• po 7 latach Markus oddaje niewolnicę, ale dziecko chce zatrzymać Publisz miał swoją niewolnicę, którą oddał w użytkowanie Markusowi użytkowanie – ususfructus prawo rzeczowe: prawo własności, prawa na rzeczy cudzej (iura in rea alienia) – służebności – służebności osobiste - użytkowanie USUSFRUCTUS EST IUS ALEINIS REBUS UTENDI FRUENDI SALVA RERUM SUBSTANTIA – użytkowanie jest prawem używania cudzych rzeczy i pobierania z nich pożytków z zachowaniem substancji rzeczy użytkowanie i używanie to nie synonimy istotą użytkowania oprócz używania jest czerpanie pożytków naturalnych „pożytek” nie możemy utożsamić z każdą korzyścią korzyść to nie to samo co pożytek pożytek naturalny – płody naturalne przynoszone przez rzeczy, coś materialnego, namacalnego aby było użytkowanie – musi być używana i przynosić pożytki II w. n.e. – płód niewolnicy nie jest pożytkiem rozważamy czy dziecko niewolnicy jest czy nie jest pożytkiem pierwotnie dziecko było uznawane za pożytek, ale od II w. p.n.e. dziecko niewolnicy pożytkiem już nie było ~ Gaius, II w. p.n.e. – wyjątkowo niewolnika postrzegano jako człowieka spór wygrywa właściciel matki

1.04.2022 - odrabianie Kazus - Verba Iuris s. 73; Paulus, księga szósta komentarza do dzieł Sabinusa STAN FAKTYCZNY:

• dwa budynki, dwóch właścicieli, wspólna ściana; każdy właściciel korzysta ze swojego prawa własności
• spory sąsiedzkie
• problematyka prawa własności - ograniczenia prawa własności
• prawo własności - jest bezwzględne i skuteczne wobec każdej osoby
• własność - pełnia władztwa nad rzeczą (ale to nie znaczy, że nie ma ograniczeń)
• ograniczenia podzielone: interes prywatny (zwłaszcza sąsiedzki) & interes publiczny (państwa, ogółu)
• pewne rzeczy muszą ograniczyć wszystkich, a nie tylko konkretne osoby

• interes prywatny:
• interes publiczny: względy komunikacyjne i budowlane (dziś zakres prawa administracyjnego), np. dostęp do drogi publicznej, wysokość budynków, aby nie było zawalenia; sanitarne (odległość między stosem pogrzebowym a zabudowaniami mieszkalnymi), ciężary publiczne (podatki), sąsiedzkie (owoce z jednego drzewa wpadły na grunt sąsiedzki, nie należy zmieniać naturalnego spływu wody, aby woda nie zalewała/odcinała innych gruntów)

• wywłaszczenie - przymusowa sprzedaż rzeczy, zwłaszcza gruntu (umowa sprzedaży)
• wykonywanie prawa własności przez jedną osobę
• poprzez łaźnię przy wspólnej ścianie można szkodzić sąsiadowi
• jak dalekie jest ograniczenie prawa własności? czy jest uzasadnione zastosowanie mniej ingerującego ograniczenia, np. ogranicz korzystanie z łaźni
• usunięcie łaźni dopiero gdy inne nie wystarczą
• nadużycie prawa skoro mamy jakieś prawo (zwłaszcza prawo własności) to możemy z niego korzystać kiedy są pretenesje innych osób to mamy prawo ale je nadużywamy paremia 167 (s. 44) Male nostro iure uti non debemus - nie powinniśmy robić złego użytku z przysługującego nam prawa Kazus - Verba Iuris s. 74, Ulpian, księga siedemnasta komentarza do edyktu np. spór z Czechami w sprawie kopalni Turów grill na 1 piętrze bloku opryskiwanie przy sąsiednim ekologicznym polu hałas (muzyka) STAN FAKTYCZNY:
• szkodzenie drugiemu człowiekowi (zadymianie, hałas)
• zakłócenie korzystania z nieruchomości sąsiedniej
• ograniczenie prawa własności
• immisja pośrednia -
• podstawowa cecha: działalność na własnej nieruchomości
• trzeba to odróżniać od bezpośredniej ingerencji zwożenia czegoś na cudzy grunt trzeba odrzucić dwie skrajności: że wszystko mu wolno, i że niczego mu nie wolno właściciele sąsiednich gruntów muszą to znosić do pewnego stopnia
• położenie nieruchmości PROBLEM IMMISJI! - immisje nie mogą być złośliwe/szykaną Kazus Verba Iuris s. 76, Pomponius, księga trzydziesta trzecia komentarza do dzieł Sabinusa STAN FAKTYCZNY:
• budowa na cudzym gruncie dzierżawa gruntu (najmca/dzierżawa buduje na dzierżawionym/wynajmowanym gruncie) niedokładność granic - we współczesności specjalny przepis w KC umowa nabycia jest nieważna zasiedzenie gruntu PROBLEM: kto jest właścicielem wybudowanego budynku własność budującego (Labeo i Sabinus) czy własność właściciela gruntu (Proculus) Proculus zwyciężył - właścicielem budynku jest właściciel gruntu połączenie ruchomości z nieruchomością - to co na gruncie przypada gruntowi (superficies solo cedit)

• pozorna czynność prawna - simulatio relativa - strony na zewnątrz ustalają jakąś czynność, a w rzeczywistości chcą dokonać innej czynności; czynność ukryta pod płaszczem innej czynności; skutek symulacji relatywnej - czynność pozorowana jest nieważna, bo nie było woli; czynność ukryta może być ważna pod warunkiem zgodności z prawem
• próba obejścia prawa - czynność jest nieważna, bo był zamiar obejścia zakazu darowizny między małżonkami
• jakby nikt by się nie zorientował to by udało się to objeść, ale ogólnie sprzedaż jest nieważna
• drugi wariant: +strony rzeczywiście chciały dokonać sprzedaży, nie mamy doczynienia z pozornością

• jest wola zawarcia umowy sprzedaży, ale za zaniżoną ceną
• czynność co do zasady jest ważna, mamy ważną sprzedaż
• nieważność jednego elementu umowy - obniżenie ceny
• obniżenie ceny jest nieważne w takim stopniu w jakim żona stała się bogatsza

• możliwości negocjacyjne stron Verba Iuris - Paulus księga trzydziesta trzecia komentarza do edyktu
• jedna osoba daje drugiej rzecz, druga pierwszej inną rzecz
• co to jest za umowa? czy jest to umowa sprzedaży
• spór szkół: Sabinus i Cassius uważa że to umowa sprzedaży, Nerva i Proculus - zamiana rzeczy
• Sabinus wykorzystuje świadka Homera - wojsko greckie kupuje dla żołnierzy wino za pomocą spiżu i żelaza

• sięgają do wojny trojańskiej pieniądz to nie jest coś na co ludzkość musiała wpaść

• nieznanie pieniądza, inne formy transakcji, wymiana dóbr
• szkoła prokuliańska - umową sprzedaży z ceną wyrażoną w pieniądzu
• przy wymianie nie można określi kto jest sprzedającym, a kto kupującym - znaczenie na gruncie ochrony procesowej; strona musiała skorzystać z konkretnej skargi i umieć ją nazwać (kupujący miał accio empti, sprzedawca accio venditi) - pomyłka w skardze = przegrana w procesie rozwiązania czysto procesowe - rozważania czy umowa jest sprzedaży czy zamiany zamiana rzeczy - kontrakt nazwany sabinianie 5.05.2022 (za 6.05.) Ulpian, księga siódma rozważań - s. 85 STAN FAKTYCZNY:
• przekazanie monet
• przekazujący ma wolę darowiznę (donatio) - dostaliśmy i nie musimy zwracać
• otrzymujący uznaje je za pożyczkę (klasyczny kontrakt realny) - musimy zwrócić przedmiot pożyczki
• pożyczka jest zwracalna!!
• problemy prawne: czy mamy do czynienia z ważną umową (między darowizną a pożyczką)
• Julian i Ulpian mówią że nie mamy do czynienia żadnej ważnie zawartej umowy
• skutek faktyczny w postaci przekazania monet nastąpił
• dlaczego nie mamy żadnej ważnie zawartej umowy: nie ma wspólnej woli - każdy kontrakt wymagał zgodnej woli stron - konsensus (jeden ma wolę darowizny, drugi pożyczki, różnią się strony co do skutku)
• co jest przyczyną braku konsensu - error in negotio???
• są diametralnie inne skutki; ta postać błędu powodowała nieważności czynności prawnej
• czy monety są własnością? -
• ten kto dał nie wie czy czekać na zwrot, oczekuje zwrotu, give me back XDDDDDDD
• jakim powództwem/skargą/accio - środek ochrony procesowej!!
• powód zawsze musiał nazwać skargę
• skarga powództwa windykacyjnego podkazus mamy psa, który polubił sąsiadkę, poszedł do niej i postanowił u niej zamieszkać a my chcemy psa odzyskać
• nieposiadający właściciel pozywa skargą windykacyjną posiadającego nie-właściciela
• powrót do kazusu: czy w tym przykładzie mamy coś takie - tak; przekazał pieniądze - tak; jeśli przeniósł własność to skarga nie ma szans, jak nie przeniósł to może
• nie przekazał prawa własności - bo brak umowy, ale na gruncie prawa rzymskiego nie jest to wystarczający argument
• w jaki sposób doszło by do przekazania - umowa, czynność rozporządzająca w postaci tradicio
• musiało dojść do fizycznego przekazania monet z wolą ich przekazania
• temu kto przekazał pieniądze - rei vindicatio SZANSE W POWÓDZTWIE WINDYKACYJNYM:
• miałby szansę, bo własność nie przeszła ALE chodzi o ściśle określoną rzecz, ściśle określone monety (pozew o zwrot tej konkretnej sakiewki)
• szanse na powództwo maleją bo konkretne monety wydajemy - ciężko powiedzieć które monety to które
• rzymianin który je otrzymał mógł je wrzucić do swoich monet - zmieszanie się monet - utrata identyfikalność

• teoretycznie szanse by były bo mogły być przechowywane osobno i nie wydane
• skarga - małe szanse na powodzenie
• gdyby zostały zużyte to BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE z bezpodstawnym wzbogaceniem mamy do czynienia wtedy, kiedy jedna osoba, zwana wzbogaconym, uzyskuje korzyść majątkową kosztem drugiej osoby, zwanej zubożonym, i nie ma to prawnego uzasadnienia przejście korzyści z jednego do drugiego i brak uzasadnienia prawnego z chwilą wydania nastąpił transfer korzyści, przyjmujący włączył je do swojego majątku, wzbogacił się kosztem tego, który jej dał skarga condictio - z jednej strony powództwo przysługuje, ale z drugiej strony pozwany ma argument że pieniądze zostały wykorzystane z wolą dającego przekazujący chciał dać pieniądze wolą darowizny, nie powinien żądać zwrotu zarzut podstępu przeczytać o bezpodstawnym wzbogaceniu w prawie rzymskim s. 87 - Javolenus
• strony zawarły kontrakt stypulacji - kontrakt werbalny
• wymiana formuł słownych; określone co do treści pytanie i odpowiedź

13.05 – w książce s. 87 Javoleneus, księga druga listów s. 86 Uplian, księga dwudziesta szósta komentarza do edyktu 27.05 – na tablecie s. 88 Venuleius, księga czwarta dzieła o stypulacjach s. 90 Paulus, księga trzydziesta trzecia komentarza do edyktu s. 99 Ulpian, księga trzydziesta komentarza do dzieł Sabinusa s. 101 Ulpian, księga trzydziesta druga komentarza do edyktu (te na dole strony) 3.06. dokończenie kazusu:

• skarga z tytułu umowy – locator – wynajmujący (ten, który daje)/ten, który zamawia dzieło, powierza wykonanie conductor – wykonawca wykonawca ma skargę – actio conducti Ulpian mówi o bezpodstawnym wzbogaceniu zamawiający ma z jednej strony rzecz, która się odnalazła i z drugiej że ma odszkodowanie za nią oświadczenie odszkodowawcze miało podstawę prawną w chwili wypłacenia, ale potem po odnalezieniu rzeczy już nie było podstawy prawny – condictio fine causa Ulpian, księga dwudziesta szósta komentarza do edyktu (D. 12,5,4,3)
• klient żąda zwrotu pieniędzy zapłaconych prostytutce
• nie może żądać zwrotu (wg Labeo i Marcellusa) – nawet wg nowego poglądu, ale inne uzasadnienie
• skarga condictio op turpen causa – świadczenie w celu niegodziwym
• Labeo i Maecllus – przyjęcie że obie strony działają niegodziwie [obustronna niegodziwość świadczenia]
• żadna strona nie jest chroniona prawnie, lepsza jest sytuacja prawna posiadacza
• możliwość przepadku na rzecz skarbu państwa – w Polsce (roszczenie, oddalenie, na skarb państwa)
• bycie prostytutką jest niegodziwe, ale przyjęcie pieniędzy jest godziwe Ulpian, księga osiemnasta komentarza do edyktu (D.9,2,9,4)
• niewolnik zostaje zabity podczas ćwiczeń – nieumyślnie (poza miejscem, w którym można było ćwiczyć) +niewłaściwe miejsce ćwiczeń – odpowiadają za nieumyślne wyrządzenie szkody
• niewolnik zostaje zabity, ale nie powinien być na tym miejscu – nieumyślnie (jak były na placu ćwiczeń) +zachowali ostrożność, bo rzucali tam gdzie mogą; a niewolnik sam sobie winien bo wlazł tam gdzie nie powinien
• niewolnik zostaje zabity, ale umyślnie Ulpian, księga osiemnasta komentarza do edyktu (D.9,2,11 pr.)
• damnum iniuria datum
• wina golibrody? potencjalny sprawca szkody

**konflikt spadkobiercy i innego (np. legatariusza) – rozstrzygnięcie na korzyść spadkobiercy

• Labeo potwierdza Servius i Ofiliusa
• czy legat żony powinien odpowiadać udziałowi najmniejszemu czy największemu
• nie da się wywnioskować woli testatora
• nie ma wystarczających wniosków z samego testamentu Javolenus, księga druga posteriores Labeona – s. 115 STAN FAKTYCZNY:
• dwa przyległe grunty
• z jednego woły szły na drugi (po skończeniu pracy)
• oba grunty zapisane z inwentarzem w testamencie (dwóm różnym osobom, bo gdyby tej samej to nie byłoby problemu) *„zapisać” – legat!!!!
• problem: do kogo należą woły
• Labeo i Trebatius: woły dla tego gruntu na którym pracowały
• Cascellius: woły do gruntu na którym zwykły przebywać
• Javolenus – pogląd Labeona
• inwentarzem którego gruntu są woły? czyjej korzyści służą woły? – tam gdzie pracowały
• słowo klucz: „inwentarz” – zbiór różnego rodzaju rzeczy Marcianus, księga siódma Instytucji – s.
• niewolnik zapisany i poprzez fideikomis wyzwolony
• Cervidius: obowiązuje najnowszy dokument co do wolności i co do zapisu
• przyznana wolność odebrana – również przez zapis można ją odebrać
• niejasny zamiar zapisania niewolnika
• mamy dwa testamenty/czynności prawne *wcześniejszy: niewolnik został wyzwolony przez fideikomis *późniejszy: został przedmiotem legatu
• obowiązuje najnowszy dokument problem – jaka była tak naprawdę wola testatora *wykaże się że testator zmienił zdanie – to niewolnik pozostaje niewolnikiem *wola pozostaje nieważna – przewaga wolności W razie wątpliwości na korzyść wolności musimy być pewni że najnowszy dokument zmienia poprzednią wolę Celsus, księga piętnasta Digestów – s. 110
• czy w liczbie świadków ma znajdować się ten kto spisał testament i go opieczętował
• śmieszne jest wątpienie czy świadek został powołany zgodnie z prawem, skoro on spisał testament

• nie rozumiem o co mnie pytasz, albo twoje pytanie jest głupie podstawowe formy testamentów zakładały udział świadków testator mógł podyktować testament skrybie czy osoba, która była po to by spisać słowa może być zaliczona w poczet świadków