Praworządność - Notatki - Administracja, Notatki z Administracja biznesu

Pobierz Praworządność - Notatki - Administracja i więcej Notatki w PDF z Administracja biznesu tylko na Docsity!

PRAWORZĄDNOŚĆ

FORMALNA I MATERIALNA

SPIS TREŚCI

Wstęp ………………………………………………..

1. Praworządność ……………………….…………

1.1. Praworządne państwo ……………….……

2. Praworządność formalna …………….….…….

3. Praworządność materialna ……………..……..

4. Porównanie praworządności formalnej

i materialnej ……………………………………..

5. Gwarancje praworządności …………………….

Wnioski …………………………..………………….

Bibliografia ……………………………………… ..

Wstęp

W płaszczyźnie normatywnej wystąpiły dwie tradycje: anglosaska i kontynentalna. W tradycji anglosaskiej akcentowany jest aspekt negatywny praworządności, pojmowanej jako obrona obywatela przed despotyzmem i arbitralnością władz państwowych. W tradycji kontynentalnej, akcentowany jest aspekt pozytywny praworządności, rozumianej jako zobowiązanie organów władzy państwowej do ścisłego działania w myśl norm prawnych i na posługiwaniu się prawem w oddziaływaniu na zachowanie się poszczególnych obywateli.

Podkreśla się, że za praworządne można uznać państwo, w którym nie tylko przestrzega się prawa, ale i prawo spełnia pewne postulaty natury aksjologicznej. Takie podejście wiąże się ze zmiennością historyczną, geograficzną czy kulturową norm leżących u podłoża stanowienia prawa, które mogą być odmienne w zależności od przekonań filozoficznych, politycznych, religijnych czy moralno- światopoglądowych. Można jednak wyróżnić pewne uniwersalne zasady (przyjmowane także w polskiej doktrynie prawa), że prawo powinno być równe dla wszystkich obywateli, deklarować podstawowe wolności i prawa człowieka i obywatela, zawierać gwarancje ich realizacji. Innymi słowy, choć formalne przestrzeganie prawa jest warunkiem koniecznym, prawo nie może być oderwane od swoich społecznych funkcji, celów i ważnych społecznie wartości. Zgodnie z zasadą praworządności państwo prawa powinno:

• działać w granicach prawa,
• realizować zasadę równości wszystkich obywateli wobec prawa,
• gwarantować pewność prawa,
• gwarantować prawo obrony obywatela przed sądem,
• realizować zasadę Lex severior retro non agit (prawo nie działa wstecz). 3 Wszyscy teoretycy zgadzają się, że praworządność to ścisłe przestrzeganie prawa, spory dotyczą natomiast problemu:
  • przez kogo: przez organy państwa czy też również przez obywateli; - jakiego prawa, czy każdego prawa, które spełnia wymogi formalne i obowiązujące w danym kraju, czy też prawa, które zawiera określoną treść, które chroni pewne wartości. Za przyjęciem węższego pojęcia praworządności, które ograniczałoby ten problem jedynie do działalności organów państwa, przemawiają względy metodologiczne. Łączenie ze sobą dwóch zagadnień, przestrzeganie prawa przez organy państwa i przez obywateli, które mimo że pozostają ze sobą w zależności, różnią się jednak bardzo w swym zakresie, mogłoby doprowadzić do niezbyt szczęśliwego zatarcia granic pomiędzy nimi.

(^3) www.wikipedia.pl

Znacznie poważniejszy i trudniejszy jest spór dotyczący drugiego zagadnienia, ścierają się tu ze sobą dwie koncepcje: praworządności formalnej i materialnej.

2. Praworządność formalna.

Koncepcja praworządności formalnej wiąże pojęcie praworządności z działaniem organów państwowych zgodnie z obowiązującym prawem. Określa się ją jako ,, organizowanie i wykonywanie działalności państwa (we wzajemnych stosun 0 01 Fkach organów państwa oraz w stosunku organów państwa do obywateli) na zasadzie przepisów prawa”. Dotyczy to nie tylko organów stosujących prawo (na co kładzie się często główny nacisk), ale i organów ustawodawczych, a więc procesu tworze 0 01 Fnia prawa. Praworządność formalna obejmuje również spełnienie określonych warunków formalnych zarówno w procesie tworzenia, jak i stosowania prawa, jak np.: nadanie organom państwa określonych kompetencji, w granicach których mogą one jedynie działać.

3. Praworządność materialna.

Koncepcja praworządności materialnej kładzie nacisk na treść prawa i uzależnia praworządność nie tylko od prze 0 01 Fstrzegania prawa i spełnienia określonych warunków formal 0 01 Fnych, ale i od włączania określonych wartości do obowią 0 01 Fzujących przepisów. Zarzuty wysuwane przeciw koncepcji praworządności formalnej podkreślają niebezpieczeństwa związane z uznaniem za praworządne działań takich państw, jak np. państwo faszystowskie czy też inny reżim niedemo 0 01 Fkratyczny. Kontrargumenty obrońców tej koncepcji polegają na stwierdzeniu, że w tego typu państwach nie były zachowane ogólnie przyjęte warunki formalne zarówno w procesie tworze 0 01 Fnia, jak i stosowania prawa 4. (^4) Borucka-Arctowa M, Woleński J., Wstęp do Prawoznawstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998r.

formalne, natomiast praworządność materialna to obowiązek przestrzegania prawa, które dodatkowo spełnia pewne postulaty materialne, co w obu przypadkach implikuje, że nie ma obowiązku przestrzegania prawa niezgodnego z rzeczonymi postulatami formalnymi lub materialnymi, ale twierdzą, ze obie konstrukcje to koniunkcja dwóch warunków, mianowicie obowiązku przestrzegania prawa oraz postulatu, ze prawo powinno spełniać określone wymogi formalne lub materialne. Jeżeli jednak tak, to powstaje pytanie, co należy zrobić, gdy porządek prawny nie spełnia założonych warunków formalnych lub materialnych. Jeśli teraz zwolennik tej koncepcji powie, że w takiej sytuacji prawa nie należy przestrzegać, to tym samym kwestionuje podstawowe dla swojej konstrukcji założenia, iż obowiązek przestrzegania prawa jest fundamentem, na którym wspiera się jego konstrukcja; jeśli z kolei powie, że prawa należy mimo to przestrzegać, to trzeba mu uzmysłowić, iż w jego ujęciu praworządność formalna i materialna niczym się od siebie nie różnią, bo w każdym przypadku prawa trzeba przestrzegać. Mówiąc krótko, na gruncie obu koncepcji praworządność to po prostu obowiązek przestrzegania praw i nic więcej. 7

5. Gwarancje praworządności.

Gwarancje praworządności. W teorii prawa mówi się o "gwarancjach praworządności". Mając na względzie istnienie rozbieżności między ideałami praworządności a faktami braku ich realizacji w rzeczywistości, należy przyjąć sensowność wyróżniania odpowiednich gwarancji, dzięki którym można znaleźć środki sprzyjające realizacji tych ideałów. Do materialnych gwarancji praworządności zalicza się stabilność porządku organizacji życia społecznego, politycznego i ekonomicznego, w którym naruszanie przez organy państwowe praw i wolności należnych człowiekowi staje się mało prawdopodobne.

(^7) Główne Problemy Współczesnej Filozofii Prawa, Prawo w toku przemian, Lech Morawski, Warszawa 2005, s. 320.

Przez gwarancje formalne praworządności należy rozumieć pewne mechanizmy kontroli nad przestrzeganiem prawa przez organy państwowe tak w toku stanowienia prawa jak i stosowania go w życiu. Do tego typu gwarancji należą: a) zasady i cechy ustroju pastwa (trójpodział władzy, swoboda działania opozycji politycznej, zagwarantowanie podstawowych praw i wolności należnych każdemu człowiekowi); b) gwarancje legislacyjne dotyczące sposobu tworzenia prawa; c) gwarancje procesowe związane ze stosowaniem prawa.

Wnioski

Fundamentalną ideą państwa prawnego jest sprawowanie władzy przez jego konstytucyjne organy. Organom tym nie wolno podejmować rozstrzygnięć o dowolnej treści i w dowolnej formie. Władza państwowa ma być sprawowana na podstawie upoważnień udzielonych przez konstytucję w granicach przyznanych tam kompetencji bez naruszania innych norm składających się na porządek prawny w państwie. „Praworządność polega na tym że wszystkie organy państwowe przestrzegają prawo. Praworządność nie polega na przestrzeganiu norm prawa przez obywateli ” Adresatami praworządności są organy państwa. Od nich bowiem zależy w jakim stosunku pozostają legalnie podjęte decyzje do swej podstawy prawnej tj. do odnośnych przepisów. Praworządność najlepiej pojmować jako cechę zmienną, która w różnym natężeniu występuje w ustrojach politycznych. Są ustroje – choćby totalitarne – pozbawione praworządności. Badania pokazują, że wyższy poziom praworządności wiąże się m.in. z lepszymi wynikami gospodarczymi, dotyczy to szczególnie stopnia ochrony oraz definicji praw własności. Wyższy stopień ochrony dobrze zdefiniowanych praw własności idzie w parze z szybszym długofalowym wzrostem gospodarczym. Nie powinno nas to dziwić, bo z lekcji historii wiemy, że to socjalizm upadł, a nie kapitalizm. Według koncepcji formalnej praworządne jest takie państwo, w którym prawo pozytywne jest przestrzegane. Wymóg praworządności formalnej

Bibliografia

1. Główne Problemy Współczesnej Filozofii Prawa, Prawo w toku przemian, Lech Morawski, Warszawa 2005r.
2. Popularna Encyklopedia Powszechna, Kraków 2004r.
3. Wstęp do Prawoznawstwa, Borucka-Arctowa M, Woleński J. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998r.
4. www.portalwiedzy.onet.pl
5. www.wikipedia.pl