Próba restytucji kozy kazimierzowskiej, Streszczenia z Zootechnika

Pobierz Próba restytucji kozy kazimierzowskiej i więcej Streszczenia w PDF z Zootechnika tylko na Docsity! Próba restytucji kozy kazimierzowskiej 9Wyniki badań naukowych Wiadomości Zootechniczne, R. LV (2017), 2: 9–14 Próba restytucji kozy kazimierzowskiej Żaneta Szymańska, Roman Niżnikowski, Marcin Świątek, Magdalena Ślęzak Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Szczegółowej Hodowli Zwierząt, Zakład Hodowli Owiec i Kóz, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa Kozy hodowano w Polsce od wieków na tere- nie całego kraju, szczególnie popularny był chów w gospodarstwach o mniejszej powierzch- ni. W 1930 r. krajowe pogłowie tego gatunku wy- nosiło 227 tys. szt., a zaledwie osiem lat później wzrosło do 420 tys. szt. (Barowicz, 2011; Strzelec i in., 2009). Głównym celem utrzymywania kóz było pozyskiwanie mleka, pobocznym zaś mię- sa. Małorolni gospodarze wybierali ten gatunek zwierzęcia, ponieważ był tańszy w utrzymaniu niż krowy oraz charakteryzował się miedzy in- nymi: wczesnym dojrzewaniem płciowym i roz- rodczym, niewielkimi wymaganiami paszowymi oraz wysoką odpornością na niekorzystne wa- runki środowiskowe (Sikora, 2013; Szymańska in., 2015). Zainteresowanie kozami można było obserwować do lat 60. XX w. W tym okresie, ze względów politycznych, zaczęto zamykać punk- ty kopulacyjne oraz likwidować stada zarodowe, a kozy zostały usunięte z listy zwierząt gospodar- skich. Decyzje te skutkowały drastycznym spad- kiem ich populacji. W konsekwencji, w 1970 r. pogłowie wynosiło 104 tys., a w latach 80. już tyl- ko 40 tys. szt. i utrzymywało się na tym poziomie przez następną dekadę. Ponowne zainteresowanie tym gatunkiem nastąpiło na przełomie lat osiem- dziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. Wynika- ło to głównie z poszukiwań alternatywnego źró- dła białka dla dzieci uczulonych na specyfi czne białka mleka krowiego. Zmiany polityczne, które nastąpiły po 1989 r. oraz wzrost zainteresowania żywnością ekologiczną dodatkowo przyczyni- ły się do wzrostu pogłowia kóz (Bagnicka i in., 2004; Herman i Klocek, 1967; Wójtowski, 2013). Struktura rasowa kóz zaczęła zmieniać się z początkiem lat 70. Pogłowie krajowe uległo drastycznemu zmniejszeniu, a głównym kierun- kiem użytkowania kóz była produkcja mleczna. Zaczęto więc sprowadzać z zagranicy kozły ras mlecznych (Kaba in., 2004). Uszlachetnianie importowanymi osobnikami o wyższych walo- rach produkcyjnych ras krajowych doprowadzi- ło do sukcesywnego wypierania licznie kiedyś występujących ras lokalnych, jak koza karpac- ka, sandomierska czy kazimierzowska. Efekty ówczesnych działań są do dzisiaj odczuwane, gdyż w utrzymywanej obecnie populacji do- minują kozy ras: alpejskiej, saaneńskiej oraz uszlachetniony materiał krajowy: koza biała uszlachetniona i barwna uszlachetniona. Do tej pory udało się z powodzeniem odtworzyć kozę karpacką. Pracy nad odtworzeniem tej rasy pod- jął się w 2005 r. Instytut Zootechniki PIB w Ba- licach (Kaba i in., 2009; Szymańska in., 2015). Skuteczność restytucji kóz karpackich pokazuje, że prace nad odtworzeniem pozosta- łych lokalnych ras mają szansę powodzenia. Rasy lokalne (karpacka, sandomierska i kazi- mierzowska) są przedstawicielami wszechstron- nego typu użytkowania, przystosowane do polskich warunków środowiskowych, dlatego obecnie odbudowa ich populacji powinna być ukierunkowana na obiekty agroturystyczne, re- kreacyjne czy pielęgnacji krajobrazu (Jamroz i Nowicki, 1994; Herman i Klocek, 1967). Lo- kalne rasy kóz są dziedzictwem hodowlanym kraju, dlatego należy je chronić i dbać o nie. Charakterystyka rasy Koza kazimierzowska charakteryzowa- ła się bardzo nietypowym, rzadko spotykanym w kraju umaszczeniem, zwierzęta były bowiem czarne, jednolite, bez odmian. Okrywa włoso- wa była długa i gęsta z wyraźnym poszyciem Ż. Szymańska i in. 10 Wyniki badań naukowych puchowym. Cechą typową dla rasy były oczy o złocistożółtym kolorze tęczówki. Barwa oczu w zestawieniu z czarnym umaszczeniem sta- nowiła o wyjątkowości kóz kazimierzowskich. Fot. 1. Głowa współczesnej kozy rasy kazimierzowskiej Photo 1. Head of present-day Kazimierzowska female goat Rogatość występowała u obu płci. Rogi były sil- ne, pałąkowato wygięte oraz lekko skręcające się przy końcach na zewnątrz (Kopański, 1985; Ocetkiewicz, 1963). Fot. 2. Głowa współczesnego kozła rasy kazimierzowskiej Photo 2. Head of present-day Kazimierzowska goat buck Fot. 3. Współczesna koza rasy kazimierzowskiej Photo 3. Present-day Kazimierzowska goat Próba restytucji kozy kazimierzowskiej 13Wyniki badań naukowych Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej jednoczynnikowej ANOVA za pomocą programu komputerowego SPSS 22. W pierwszej kolejności jako czynnik wpływający na cechy zastosowano płeć, następnie wiek. Otrzymane dane zinterpretowano i przedstawiono w formie tabel i wykresów. Określono między innymi wpływ płci i wieku na pobrane parametry zoometryczne kóz. Wyniki i ich omówienie Na podstawie zebranych danych dokona- no analizy, w wyniku której otrzymano średnie wymiary i masę ciała zwierząt. Analizie poddano także wpływ wieku oraz płci na wymiary i masę ciała. Wszystkie wyniki zostały przedstawione w tabeli 2 i na wykresie 1. W tabeli 2 przedstawiono wyniki śred- nich pomiarów dla stada, które umożliwiają do- kładniejszą charakterystykę rasy niż ta, jaką mo- żemy uzyskać na podstawie literatury. Uzyskano dane, które charakteryzują obecnie utrzymywaną populację. Analiza wpływu wieku nie wykazała statystycznie istotnych różnic pomiędzy badany- mi cechami. Drugi czynnik, jakim była płeć miał wysoko istotnie statystyczny (P<0,01) wpływ na cztery cechy: 1. wysokość w kłębie, 2. długość skośną tułowia, 3. szerokość głowy, 4. długość głowy. Analiza potwierdza dane literaturowe, wskazują- ce na wyraźny dymorfi zm płciowy tych zwierząt. Na wykresie 1 zestawiono wybrane dane charakteryzujące fenotyp obecnie utrzymywa- nych kóz kazimierzowskich z danymi z piśmien- nictwa. Zarówno wysokość w kłębie, jak i masa ciała są zbliżone do danych literaturowych, które okre- ślają wartości parametrów tylko dla kóz, w przypadku kozłów określone pomia- ry przyjmują nieznacznie wyższe wartości. Zarówno wysokość w kłębie, jak i masa ciała są zbliżone do danych literaturowych, które określają wartości parame- trów tylko dla kóz, w przypadku kozłów okre- ślone pomiary przyjmują nieznacznie wyższe wartości. Podsumowanie i wnioski Współczesne kozy w typie kazimierzow- skim odnalezione w latach 2014–2016 charak- teryzują się wyglądem typowym dla przodków tej rasy. Otrzymane wyniki oraz wygląd kóz do- wodzą, że osobniki te są zgodne z opisami rasy przedstawionymi przez Ocetkiewicz, Kopańskie- go i innych. Podjęta praca nad odtworzeniem rasy daje efekty w postaci potomstwa o właściwym fe- notypie. Rogatość, głównie czarna barwa okrywy oraz złotożółte oczy to najbardziej charaktery- styczne cechy, które posiadają wszystkie osobni- ki biorące udział w odtworzeniu tej lokalnej rasy. Przeprowadzona analiza czynników wpływających na badane parametry zootechnicz- ne kóz wykazała istotny wpływ płci na część po- miarów. Taki wynik potwierdza dymorfi zm płcio- wy kóz kazimierzowskich. Kozły są większe od kóz i charakteryzu- ją się mocniejszą budową ciała oraz większymi rogami. Uzyskane wyniki świadczą o występowa- niu w puli krajowych kóz bezrasowych zwierząt o fenotypie kóz kazimierzowskich. Uzyskany efekt dotychczasowych prac można ocenić jako zadowalający. Wskazuje on na to, że przy prowa- dzeniu odpowiedniej pracy hodowlanej będzie można skutecznie i na stałe w krajowym pogło- wiu odtworzyć i przywrócić populację naszej ro- dzimej kozy kazimierzowskiej. Potwierdzenia odrębności kóz kazimie- rzowskich należy ocze- kiwać po zrealizowaniu cyklu badań dotyczących porównania istniejących stad kóz kazimierzow- skich do ras tradycyjnie występujących w pogło- wiu krajowym. Ż. Szymańska i in. 14 Wyniki badań naukowych Literatura Bagnicka E., Słoniewski K., Łukaszewicz M. (2004). Genetyczne doskonalenie kóz mlecznych. Pr. Mat. Zoot., 10: 5–16. Barowicz T. (2011). Koźlęcina na stół! Hod. Bydła, 4: 11–20. Folejewski W. (1949). Znaczenie i perspektywy rozwoju hodowli kóz w Polsce. Spółdz. Wyd. Czytelnik, Lublin, ss. 165–167. Herman W., Klocek F. (red.) (1967). Zootechnika. Tom 3. PWRiL, Warszawa. Jamroz D., Nowicki B. (1994). Kozy: chów i hodowla. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, ss. 28–29. Kaba J., Bagnicka E. (2009). Kozy w Polsce – chów, hodowla i użytkowanie. Życie Wet., 84 (3): 215–216. Kaba J., Nowicki M., Papierska D., Witkowski L. (2004). Book of Abstracts of the 8th Int. Conf. on Goats, South Africa, 4–9.07.2004, p. 87. Kopański R. (1985). Chów kóz. PWRiL, Warszawa, ss. 34–35. Ocetkiewicz J. (1963). Chów kóz. PWRiL, Warszawa, s. 13. Sikora J. (2013). Charakterystyka użytkowości mięsnej i jakości mięsa kozy karpackiej, objętej Programem zaso- bów genetycznych, na tle innych ras kóz hodowanych w kraju. IZ PIB, Kraków, ss. 7–10. Strzelec E., Niżnikowski R. (2009). Pochodzenie, znaczenie hodowlane oraz charakterystyka populacji kóz na świecie i w Polsce. Prz. Hod., 4: 7–12. Szymańska Ż., Niżnikowski R., Głuchowski Ł. Ślęzak M., Majdański S. (2015). Kozy kazimierzowskie – braku- jące ogniwo w strukturze rasowej. Por. Rol. – Polski Żywiec, 6 (559), IV, s. 10. Trybulski M. (1923). Kozy (rasy i hodowla), Księgarnia Rolnicza, Warszawa, ss. 6–7, 14–15. Tyszka Z.J. (1994). Poradnik chowu. PWRiL, Warszawa, ss. 23–25. Wójtowski J. (red.) (2013). Hodowla, chów i użytkowanie kóz. Wyd. UP, Poznań. AN ATTEMPT TO RESTORE KAZIMIERZOWSKA GOAT Summary Goat husbandry and breeding has a long tradition in Poland. Farmed for centuries all over the country, they were especially popular in small farms. In 1938 the national population of goats was 420,000, but after World War II it gradually decreased to reach only 40,000 in the 1980s. The early 1970s saw a change in the breed structure as dairy goat bucks were imported from abroad and production intensifi ed. The currently dominant breeds (Alpine, Saanen, and the improved domestic breeds: White Improved and Fawn Improved) had displaced the once numerous local breeds of Karpacka, Kazimierzowska and Sandomierska. Local breeds represent primitive goats and are adapted to Poland’s environment. They are characterized by exceptional hardiness and resistance. The indigenous breeds of goats are part of the Polish breeding heritage. An attempt to restore the Kazimierzowska goat was begun in 2014, when several goats meeting the breed description were found in the area of Żelechów (Garwolin County). More animals were found and crossed with one another. In 2015, the second fl ock of horned goats with black coat colour and characteristic golden yellow iris was established. The animals found and born in 2014–2016 were measured and evaluated for phenotypic traits. The zoometric measurements were subjected to statistical analysis. Because the results were promising, it was decided to continue work on restoration of the breed. Key words: goats, breed restoration, Kazimierzowska goat Fot. w art.: Ż. Szymańska