Problem wylesiania i pustynnienia we współczesnym świecie, Egzaminy z Rolnictwo

Pobierz Problem wylesiania i pustynnienia we współczesnym świecie i więcej Egzaminy w PDF z Rolnictwo tylko na Docsity!

Problem wylesiania i pustynnienia we współczesnym

świecie

Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela

Od dziesięcioleci wycina się wielkie połacie lasów tropikalnych. Konsekwencje tego dotyczą nas wszystkich, nie tylko – jak mogłoby się wydawać – lokalnych społeczności. Wylesienia negatywnie wpływają na warunki klimatyczne, obieg wody, stan gleb i równowagę ekosystemów na całym świecie. Niestety, często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że nasze codzienne wybory i działania także przyczyniają się do wyrębów lasów tropikalnych. Brak świadomości konsumpcyjnej przejawia się np. w nieustającym popycie na hebanowe czy mahoniowe meble i inne elementy wyposażenia wnętrz wykonane z tropikalnego drewna. Dużym zainteresowaniem cieszą się również produkty zawierające tani tłuszcz palmowy, uzyskiwany z olejowców gwinejskich ( Elaeis guineensis), które uprawia się na skalę przemysłową na terenach wykarczowanej dżungli. Należy jednak pamiętać, że nasze konsumenckie decyzje – podejmowane z dala od tropików – wpływają na stan całej planety, realnie zagrożonej postępującą degradacją środowiska.

Twoje cele

Wyjaśnisz przyczyny degradacji gleby. Scharakteryzujesz skutki degradacji środowiska. Porównasz skutki różnych działań człowieka w środowisku.

Na południowych krańcach Amazonii lasy zostały wycięte pod uprawę soi, kukurydzyi trzciny cukrowej. Teraz tereny uprawne zamieniają się w pustynię. Źródło: Ibama, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.0.

Problem wylesiania i pustynnienia we współczesnym

świecie

Widoczny zanik roślinności w miejscu wypasania owiec (Indie). Źródło: Amol.Gaitonde, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Jakie katastrofalne skutki niesie ze sobą wycinka lasów?

Wylesianie Rolnictwo Wydobywanie paliw kopalnych

Masowa wycinka lasu deszczowego w Amazonii. Źródło: Ulet Ifansas, Greenpeace Polska 2019, hps://www.greenpeace.org, licencja: CC BY 2.0.

Wylesianie , czyli zmniejszanie powierzchni lasów w wyniku ich nadmiernej wycinki i wypalania, dotyczy całego globu, ale szczególnie szybko proces ten postępuje w tropikach. Podstawowe ludzkie potrzeby to schronienie i pożywienie. Lasy są wycinane i palone, by zapewnić ziemię pod domy i drogi, uprawy soi i kukurydzy oraz pastwiska dla wielkich stad bydła. Duża część drzew jest przetwarzana na deski, meble, papier lub węgiel drzewny. Lasy wycina się lub pali także w miejscach konfliktów zbrojnych – by wróg nie miał możliwości ukrycia się. A jakie skutki niesie ze sobą wylesianie? Przedstawia je poniższa tabela interaktywna.

Ok. 20% emisji gazów cieplarnianych to efekt wypalania lasów tropikalnych, co wpływa na klimat globalnie i lokalnie. Na obszarze, który jest pozbawiony roślinności wskutek wycięcia lub wypalenia drzew, ziemia nagrzewa się szybciej i mocniej: zwiększa się absorpcja promieniowania słonecznego, woda paruje szybciej, a także wieją silniejsze wiatry.

Lasy tropikalne – czy tani olej palmowy jest dla nas ważniejszy niż zagłada

orangutanów?

Wpływ na klimat

Zaburzenie obiegu wody Rozpad ekosystemów

w efekcie gleba jałowieje. Podobnie nadmierny wypas zwierząt hodowlanych pozbawia glebę osłony w postaci roślin. Zbiorniki wodne (np. jeziora) i cieki (np. rzeki) wysychają, gdyż woda przesiąka z nich do ciepłej, suchej gleby i szybko wyparowuje. W miejscu, gdzie wcześniej rozwijało się życie, tworzy się pustynia. Stanowi to poważny problem światowy, ponieważ obszary o wysokim stopniu biedy zajmują 40% zdegradowanej powierzchni ziemi, a 64% ubogich ludzi z tych terenów pracuje w rolnictwie – pustynnienie przyczynia się więc do zwiększenia biedy. By przeciwdziałać temu zjawisku, wdraża się programy zalesiania, odtwarzania utraconej bioróżnorodności oraz ochrony kulturowej.

Pustynnienie prowadzi również do wysychania jezior. Jezioro Czad, leżące na skraju Sahary, jest źródłem wody dla 68 mln ludzi z 4 okolicznych krajów. Jednak w ciągu ostatnich 50 lat jego powierzchnia drastycznie zmalała. Źródło: GRID Arendal, Flickr, licencja: CC BY-NC-SA 2.0.

Słownik

erozja

proces niszczenia powierzchni terenu przez wodę, wiatr, słońce, siłę grawitacji i działalność organizmów

bioróżnorodność

zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach jego organizacji: to różnorodność genów, gatunków oraz ekosystemów

klimat

ogół zjawisk pogodowych na danym obszarze w okresie wieloletnim; określany jest na podstawie wieloletnich obserwacji różnorodnych składników, najczęściej pomiarów

temperatury, opadów atmosferycznych i wiatru

melioracje

zespół zabiegów służących regulacji stosunków wodnych w celu trwałego poprawienia zdolności produkcyjnej gleby

wypas

żywienie zwierząt gospodarskich na pastwisku lub innym terenie trawiastym

zadrzewienia śródpolne

niewielkie grupy drzew i krzewów rosnące między polami uprawnymi lub na polach, często w zagłębieniach terenu lub na miedzach

zmiany klimatu

wzrost średniej temperatury globalnej, zmiana rozkładu opadów, wzrost poziomu mórz wskutek topnienia pokrywy lodowej; zmiany klimatu wynikają z czynników zewnętrznych, takich jak ilość dochodzącego promieniowania słonecznego, oraz czynników wewnętrznych, takich jak działalność człowieka lub zjawiska naturalne

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

pociąga za sobą dużo większe straty ekologiczne niż tylko śmierć drzew. By dostać się do określonego drzewa, najpierw trzeba zrobić drogę. W trakcie wyrębu padające pnie miażdżą sąsiednie, mniejsze drzewa, które najczęściej są później spalane. Wywóz drewna oznacza pracę maszyn, czyli niszczenie cienkiej warstwy powierzchniowej gleby na wiele dziesięcioleci. W Brazylii drogi służące do transportu drewna mają układ "rybich ości". To wzór wylesiania, zaczynający się od budowy jednej drogi głównej (kręgosłupa), od której odchodzi wiele mniejszych dróg (ości). W wąskich pasach lasu między nimi pogarszają się warunki utrzymania dotychczasowej biocenozy.

Mniej cennych rynkowo drzew nie opłaca się wywozić, więc są one palone - w Malezji i Tajlandii jest to strata rzędu 150 mln dolarów rocznie. Jeszcze większe są straty środowiskowe. I zwierzęta, i ludzie, którzy zamieszkiwali wycinane lasy, tracą miejsce do życia. Niektóre gatunki przenoszą się w nowe miejsca, wiele nie potrafi się dostosować i po prostu ginie. Znaczące są też efekty klimatyczne z powodu wzrostu ilości dwutlenku węgla w atmosferze - nie ma już bowiem drzew, które mogłyby go wykorzystać w procesie fotosyntezy. Brak drzew zaburza także obieg wody - a od niego zależy życie ludzi w regionach sąsiadujących z wycinanym lasem. Coraz większe obszary pustynnieją - stają się bezużyteczne rolniczo, ale też las nie może się na nich odrodzić w pierwotnym kształcie. Wody jest coraz mniej, a jest również wykorzystywana do nawadniania upraw soi czy pojenia ogromnych stad bydła hodowanego na mięso. Lasy deszczowe wycina się także pod plantacje olejowca gwinejskiego - obecnie uprawy te zajmują obszar 1,5 raza większy niż powierzchnia Polski. Z nasion i miąższu owoców tej palmy uzyskuje się olej palmowy, wykorzystywany w produktach spożywczych, kosmetykach i środkach czyszczących. Naukowcy jednogłośnie twierdzą, że plantacje olejowca, mimo że złożone z drzew, nie zastąpią lasów wyciętych pod ich uprawę.

Wiele organizacji angażuje się w działania na rzecz ratowania lasów deszczowych. Ciekawa jest inicjatywa Tophera White’a, który opracował system wykrywania dźwięku pił mechanicznych - organizacja założona przez tego inżyniera przerabia stare telefony komórkowe na mikrofony zasilane bateriami słonecznymi; ukryte w koronach drzew urządzenia są skojarzone z komputerem, który wysyła informację o wykrytej wycince do odpowiednich służb. System działa w Brazylii, Peru, Ekwadorze i Kamerunie, wkrótce ma się też pojawić w Boliwii.

/Na podstawie: Biologia. Spojrzenie na życie i biosferę, red. Marta Kosińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002./

Polecenie 1

Polecenie 2

Sporządź mapę pojęć związanych z degradacją środowiska, która została opisana w audiobooku. Uwzględnij jej przyczyny i skutki.

Po wysłuchaniu audiobooka wyszukaj w dostępnych źródłach informacje o trzech zagrożonych gatunkach z lasów tropikalnych. Poniżej zrób krótkie notatki uwzględniające łacińską nazwę gatunku, dane dotyczące jego liczebności, obecność w Polskiej czerwonej księdze zwierząt wraz z kategorią zagrożenia.

Informacja do ćwiczeń nr 6 i nr 7

Skutki ocieplenia klimatu to m.in. susze, które w Polsce obejmują coraz większy obszar i utrzymują się coraz dłużej. Jednocześnie woda jest marnotrawiona: w przeciętnym gospodarstwie domowym najwięcej wody zużywa się na cele higieniczne (36%), spłukiwanie toalet (30%), pranie (15%), mycie naczyń (10%) i sprzątanie (6%). Na cele spożywcze (gotowanie, picie) statystycznie zużywamy jedynie 3% całości poboru wody.

Informacja do ćwiczeń 9 i 10

Konwencja o różnorodności biologicznej to jeden z aktów podpisanych przez wiele państw podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r. Konwencja została uzupełniona w 2003 r. o Protokół kartageński, dotyczący bezpieczeństwa biologicznego, w tym GMO. Poniższy

Ćwiczenie 4 Wycinka lasów tropikalnych powoduje zwiększenie ilości dwutlenku węgla w atmosferze i nasilenie efektu cieplarnianego. Wyjaśnij mechanizm tego zjawiska.

Ćwiczenie 5 Wyjaśnij związek pomiędzy wylesianiem a pustynnieniem. W odpowiedzi uwzględnij skutki wylesienia i obieg wody.

Ćwiczenie 6

Wykonaj diagram słupkowy obrazujący statystyczne zużycie wody w gospodarstwie domowym.

Ćwiczenie 7 Po analizie danych zaproponuj trzy sposoby na ograniczenie zużycia wody w gospodarstwie domowym. Wpisz je poniżej.

Ćwiczenie 8 Wykaż związek suszy w Polsce z wycinaniem i wypalaniem lasów tropikalnych.

醙

醙

醙

醙

難

diagram przedstawia roczną utratę powierzchni lasów w Amazônia Legal (region socjo‐geograficzny w basenie Amazonki) w latach 1990–2013 (w milionach hektarów).

Źródło: hps://wad.jrc.ec.europa.eu/globalforests

Ćwiczenie 9

Ćwiczenie 10 Na podstawie powyższych informacji podaj prawdopodobną przyczynę spadku wylesiania w ostatnich latach.

醙

難

Ćwiczenie 12

Wyjaśnij, jakie skutki lokalne niesie ze sobą wycinka lasów. W odpowiedzi uwzględnij po jednym skutku przyrodniczym i ekonomicznym.

難

Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Jolanta Loritz‐Dobrowolska

Przedmiot: biologia

Temat: Wylesianie i pustynnienie – nasz wspólny problem

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XI. Różnorodność biologiczna, jej zagrożenia i ochrona. Uczeń:

4. wykazuje wpływ działalności człowieka na różnorodność biologiczną.

Zakres rozszerzony

XVIII. Różnorodność biologiczna, jej zagrożenia i ochrona. Uczeń:

4. wykazuje wpływ działalności człowieka (intensyfikacji rolnictwa, urbanizacji, industrializacji, rozwoju komunikacji i turystyki) na różnorodność biologiczną.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

charakteryzuje przyczyny degradacji środowiska; wykazuje skutki przyrodnicze, społeczne i ekonomiczne tego zjawiska; proponuje sposoby rozwiązania problemu wylesiania.

Strategie nauczania:

swoje pytania, posługując się treściami z e‐materiału (w tym audiobookiem) oraz innymi źródłami. Odpowiedzi zapisują na tablicy.

2. Każdy temat zostaje przedyskutowany przez uczniów z innych grup. Mogą oni dopisywać odpowiedzi na tablicy. Nauczyciel czuwa nad przebiegiem dyskusji.
3. Cała klasa zastanawia się nad sformułowaniem wniosków na podstawie zapisów na tablicy. Wnioski są formułowane w dyskusji i zapisywane przez wybranego ucznia na tablicy oraz w zeszytach.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie prezentują przygotowany quiz, chętni udzielają odpowiedzi. Najbardziej aktywne osoby otrzymują wykonane wcześniej plakietki/zakładki „Przyjaciel drzew”.

Praca domowa

Krótkie wypracowanie na temat: „Co mogę zrobić w swoim otoczeniu, aby powstrzymać degradację środowiska?”.

Materiały pomocnicze

Zał. 1. Przykładowy schemat metaplanu. Plik o rozmiarze 331.02 KB w języku polskim

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania audiobooka

Audiobook można wykorzystać na zajęciach poświęconych tematowi krążenia materii w ekosystemie, a także na lekcjach wiedzy o społeczeństwie (społeczne skutki wycinki lasów).