Pobierz Procesy poznawcze w psychologiii i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
Psychologia to nauka zajmująca się badaniem mechanizmów sterujących zachowaniem. Elementy kształtujące zachowanie to mechanizmy: Poznawcze Emocjonalne Motywacyjne Osobowościowe Społeczne ZACHOWANIA MOŻEMY OBSERWOWAĆ BEZPOŚREDNIO (NA ZEWNĄTRZ) PROCESY OBSERWUJEMY POŚREDNIO PROCESY PSYCHICZNE : Myślenie Uczucia Pragnienia Percepcja Świadomość Motywacja ZACHOWANIA: Mówienie Uśmiechanie się Jedzenie posiłku Oglądanie filmu Czytanie książki Ćwiczenia fizyczne PROCESY POZNAWCZE: Spostrzeganie Uwaga Pamięć Wyobraźnia Rozwiązywanie problemów Myślenie SPOSTRZEGANIE
Wielki słownik języka polskiego wymienia dwa znaczenia słowa „spostrzeganie”. Po pierwsze jako synonim nazwy „obserwacja”, po drugie jako równoznacznik słowa „percepcja”. Sens potoczny utożsamia spostrzeganie z widzeniem. W epistemologii percepcja to spostrzeganie zmysłowe. Pomijając tzw. zmysł wewnętrzny i zmysł równowagi, pięć klasycznych zmysłów to wzrok, słuch, dotyk, smak i węch. Tak więc rozumienie potoczne redukuje spostrzeżenie do wzroku i jego efektów. POWSTAWANIE SPOSTRZEŻENIA JAKO KONSEKWENCJA ODBIORU INFORMACJI SENSORYCZNYCH Bodziec dystalny , czyli bodziec działający z pewnej odległości, to dowolny bodziec poza organizmem oddziałujący na nasze narządy zmysłowe Bodziec proksymalny to bodziec pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłowym Wrażenie to odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych. Poszczególne wrażenia są od siebie izolowane. Przykładowo, wrażenie barwy jest niezależne od wrażenia wielkości.
- Faza rozpoznania treści bodźca. Pojawia się teraz rozpoznanie bodźca, czyli określenie kategorii, do której należy ten bodziec. W tej fazie następuje porównanie danych sensorycznych z kategoriami już istniejącym w pamięci 4_. Faza oceny znaczenia metaforycznego_. Metafory pozwalają komunikować pewne informacje nie wprost i dają bezpośredni dostęp do intencji twórcy danej metafory. Istnienie fazy oceny znaczenia metaforycznego dowodzi, że spostrzeganie nie jest procesem wyłącznie zmysłowym, ale w jego skład mogą wchodzić procesy wnioskowania, odwołujące się do indywidualnego systemu znaczeń danej osoby. WPŁYW KONTEKSTU NA SPOSTRZEGANIE Figura jest ważniejszym elementem pola percepcyjnego, tło natomiast jest mniej ważne. Rozróżnienie to wprowadził duński psycholog, Edgar Rubin (1921). Wymienia on następujące różnice między figurą a tłem:
- Figura ma pewien kształt, tło zaś jest spostrzegane jako coś bezkształtnego.
- Tło wygląda tak, jak gdyby rozprzestrzeniało się za figurą w sposób ciągły, a nie jak gdyby było przerwane przez figurę.
- Figura wydaje się wysunięta ku przodowi, tło zaś wygląda tak, jak gdyby było z tylu.
- Figura ma charakter rzeczy, a tło przedstawia się jako nieukształtowany materiał.
- Figura silniej się nam narzuca, jest łatwiej zapamiętywana i wydaje się bardziej sensowna.
- Figura wydaje się jaśniejsza od tła.
MECHANIZMY KONFRONTACJI DANYCH
Zdaniem Brunera istotą procesu spostrzegania jest rozpoznawanie, to znaczy określanie, do jakiej kategorii należy jakiś konkretny obiekt. Kategoria ta wcale nie musi mieć nazwy, aczkolwiek najczęściej jednak ją miewa. Znajomość takich nazw ułatwia rozpoznawanie oraz komunikowanie się pomiędzy ludźmi na temat kategorii. CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE WARUNKUJĄCE GOTOWOŚĆ PERCEPCYJNĄ
- Częstość uprzednich doświadczeń - wyższą gotowością cechują się te kategorie, których przedstawiciele uprzednio często występowali w otoczeniu jednostki.
- Konsekwencje społeczne - wyższą gotowość wykazują te kategorie, które są wykorzystywane przez innych. Czynnik ten szczególnie silnie oddziałuje wtedy, kiedy dysponujemy niewielką liczbą informacji potwierdzających lub zaprzeczających, kiedy subiektywnie sytuacja wydaje się bardzo niejasna. CZYNNIKI WEWNĘTRZNE WARUNKUJĄCE GOTOWOŚĆ PERCEPCYJNĄ
- Monopol, czyli liczba kategorii wykorzystywanych przez jednostkę. Im mniejsza liczba kategorii, tym monopol silniejszy.
- Integracja poznawcza systemu kategorii - im silniej powiązane są ze sobą poszczególne kategorie, tym wyższa jest ich gotowość. Łatwiej można wykorzystać kategorie związane ze zintegrowanym systemem wiedzy aniżeli kategorie występujące w izolacji.
- Konsekwencje motywacyjne - kategorie, które związane są z realizowanymi przez człowieka celami, wykazują większą gotowość aniżeli kategorie obojętne. Łatwiej spostrzegamy te rzeczy w naszym otoczeniu, które ułatwiają osiągnięcie stojących przed nami celów. https://youtu.be/1Gb-E2uA5ac https://youtu.be/UxQ4ZPahlV
Spostrzeżenia mogą powstawać na dwóch poziomach spostrzegania:
- sensomotoryczny (czuciowo-ruchowy)
- powstają na nim spostrzeżenia figuralne, które są tworami o charakterze przestrzenno- czasowym np. plamy, linie, punkty, sekwencje dźwięków, posiadają one rytm, kształt, ale nie posiadają znaczenia;
- semantyczno-operacyjny (znaczeniowo-czynnościowy)
- jest to sposób spostrzegania obiektu, który jest uzupełniony znaczeniem. Spostrzeżenia mogą być: monosensoryczne - odbierane przy wykorzystaniu jednego zmysłu polisensoryczne - odbierane przy wykorzystaniu wielu zmysłów Czynniki determinujące proces spostrzegania:
- Nastawienie
- Kontrast
- Uwaga
- Zainteresowania NASTAWIENIE Gotowość do spostrzegania rzeczywistości w ściśle określony sposób; nastawienia są uwarunkowane "starymi" doświadczeniami; mogą być chwilowe lub długotrwałe KONTRAST Jeśli w krótkim odstępie czasu doznajemy dwóch bodźców, to ten drugi spostrzegany jest bardziej "różny„ Np. Podnoszę lekką walizkę, a zaraz później ciężką. Stwierdzę, że ta druga jest bardzo ciężka UWAGA Skierowanie narządów zmysłów w ściśle określony kierunek. Dzięki uwadze dokonujemy selekcji bodźców. Kierowanie uwagi na dany bodziec zależy od:
- właściwości tego bodźca
- właściwości osoby spostrzegającej (jej stanu fizycznego i psychicznego). •Naszą uwagę przyciągają bodźce: silne, niespodziewane, znajdujące się w ruchu, nieoczekiwane, nowe, jaskrawe, różniące, dominujące
ZAINTERESOWANIA
np. grupa ludzi wybiera się na wycieczkę za miasto, po powrocie okaże się, że wszyscy byli w tym samym miejscu, ale każdy, co innego widział, co innego spostrzegł POTRZEBY I EMOCJE człowiek spostrzega, świat i otoczenie zgodnie ze swoimi potrzebami i emocjami gdy doznajemy przeżyć o charakterze pozytywnym, wszystko co nas otacza, wydaje się nam piękne i dobre lub niezgodnie z tymi potrzebami i emocjami obronność spostrzeżeniowa - mechanizm obronny (wyparcie lub tłumienie percepcji, obrona spostrzeżeniowa, niedostrzeżenie zagrożeń, zapomnienie negatywnych informacji budzących ciężkie do zniesienia emocje ) PATOLOGIE W SPOSTRZEGANIU: Złudzenia (iluzje) Omamy (halucynacje) ZŁUDZENIA Złudzenie – zniekształcenie spostrzeżenia rzeczywiście istniejącego przedmiotu Złudzenia: fizjologiczne - wynikają z obiektywnych warunków spostrzegania lub właściwości ludzkich receptorów patologiczne – wynikające z procesów chorobowych zachodzących w psychice ZŁUDZENIA FIZJOLOGICZNE Złudzenia fizjologiczne uwarunkowane nastawieniem spostrzegającej osoby np. silnymi emocjami O tym, że dane złudzenie mieści się w granicach fizjologii decyduje fakt, iż człowiek może skorygować swoje mylne spostrzeżenie ZŁUDZENIA PATOLOGICZNE Złudzenia patologiczne nie można ich skorygować osoba chora nie przyjmuje do wiadomości, że jest to spostrzeżenie zniekształcone. Mylna interpretacja najczęściej wiąże się z mylnym osądem spostrzeganej rzeczywistości czyli z zaburzeniami myślenia.
Słowa o dużym potencjale wyobrażeniowym są łatwiej zapamiętywane. To samo odnosi się do zdań zawierających określenia tego typu. MNEMOTECHNIKI Wyobrażenia są wykorzystywane jako środek mnemotechniczny. Mnemotechniki, które wykorzystują wyobrażenia to: metoda miejsc, wyobrażenia interakcyjne i metoda „słów- wieszaków". METODA MIEJSC Metoda miejsc odgrywa dużą rolę wówczas, kiedy musimy zapamiętać nie tylko duży zbiór informacji, lecz także informacje te muszą występować w określonej kolejności. W pierwszym etapie tej metody poszukujemy uporządkowanego zbioru informacji, które są już zarejestrowane w naszej pamięci. Mogą to być, na przykład, pewne charakterystyczne domy, jakie mijamy po drodze do pracy czy na zajęcia. Te informacje będą następnie wykorzystywane jako „rusztowanie". WYOBRAŻENIA INTERAKCYJNE Wyobrażenia interakcyjne mają na celu znalezienie związków między elementami, które są ze sobą niepowiązane. Ludzie podczas uczenia się grupują materiał w kategorie w sposób spontaniczny. Podstawą grupowania jest przynależność do jednej kategorii pojęciowej. Możliwości grupowania są więc ograniczone. „SŁOWA –WIESZAKI ” Metoda „słów-wieszaków" opiera się na zastosowaniu już znanego tekstu, który traktowany jest jako pomoc przy tworzeniu skojarzeń z listą informacji do zapamiętania. Metoda ta jest rozwinięciem metody wyobrażeń interakcyjnych, ponieważ wykorzystuje do tworzenia tych wyobrażeń coś, co jednostka już zapamiętała kiedyś w uporządkowanej postaci.
WPŁYW WYOBRAŻEŃ NA ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW
Wykazano, że wyobrażenia wywierają wpływ na rozwiązywanie problemów matematycznych. Osoby bardzo biegłe w wykonywaniu obliczeń arytmetycznych często w trakcie wykonywania tych obliczeń poszukiwały wolnej, jednolitej powierzchni, na którą mogły rzutować pewne wyniki pomocnicze. Ta pusta powierzchnia była dla nich tym samym co pusta kartka dla ludzi o normalnych zdolnościach do rachowania. Była przez nich zapisywana „piórem wyobraźni". WYOBRAŻENIA A EMOCJE Wyobrażenia związane z indywidualnym doświadczeniem Życiowym danej jednostki, nasycone treściami emocjonalnymi, wpływają na funkcjonowanie poznawcze. Analizy dominujące dotychczas w psychologii poznawczej pomijały związek wyobrażeń z emocjami, choć wiele danych wskazuje na to, że taki związek istnieje. Kiedy mówimy o takim związku, zwracamy uwagę przede wszystkim na treść wyobrażeń, a nie na ich strukturę. Treść tych wyobrażeń możemy określić mianem marzeń na jawie. Wyobrażenia a psychokorekcja i psychoterapia Wyobrażenia mogą nie tylko modyfikować nasze procesy poznawcze, lecz także zmieniać nasze stany emocjonalne. Dzięki temu emocje nabierają innego charakteru, nie są źródłem napięcia, a wprost przeciwnie - motywują jednostkę do realizacji własnych celów i dążeń. Jedną z takich technik, które mają wyraźne działanie psychokorekcyjne oraz prewencyjne, jest technika łączenia relaksacji i wykorzystywania wyobraźni. https://www.youtube.com/watch?v=TpDuXNLW_Cc&t=1168s&ab_channel=Copernicus
PAMIĘĆ JAKO PROCES
Proces, którego konsekwencje ujawniają się w zachowaniu. Proces złożony z uniwersalnych faz – identycznych u wszystkich ludzi: fazy kodowania, przechowania i odtwarzania. Pamięć jest fazą przetwarzania informacji Pamięć składa się z różnych faz. Istnieją specyficzne procesy przetwarzania informacji, charakterystyczne dla różnych form pamięci Możliwe jest doskonalenie poszczególnych faz procesu pamięciowego – przede wszystkim fazy kodowania i fazy odtwarzania. FAZY PRZETWARZANIA INFORMACJI W PROCESACH MYSLOWYCH WG. TULVINGA. 1 faza –spostrzeganie- zapamiętujemy gdy najpierw spostrzeżemy –charakter obrazowy 2 faza-kodowanie spostrzeżenia -zamiana spostrzeżenia w ślad pamięciowy- różni się od spostrzeżenia bo jest dokładniejszy i wierniejszy oraz sposobem przechowywania informacji- forma kodu 3 faza-przechowywanie śladu kodowanego 4 faza –rekodowanie - modyfikacja o nowe elementy docierające później do jednostki 5 faza-przechowanie śladu rekodowanego. 6 faza-uruchamiane są zasoby pamięciowe, następuje wydobywanie-polega na interakcji informacji zarejestrowanej w śladzie pamięciowym z informacja zawarta w pytaniu 7 faza-decyzja wybór informacji zawartej w śladzie rekodowym dopasowanej do pytań wysłanych do pamięci 8 faza-jeśli nastąpi dopasowanie wydobywanie kończy się powodzeniem a wynik wprowadzony jest do pamięci świadomej 9 faza-decyzja o zachowaniu czy ujawniamy zawartość swojej pamięci czy nie CYKLE PAMIĘCIOWE Mały cykl pamięciowy – jest powiązany z kolejnymi odbiorami informacji powiązanymi z dotychczasowo wiedza danej jednostki. Występuje w dwóch postaciach. Nowe informacje mogą docierać do jednostki bez względu na to czy jest ona nią zainteresowana. Źródłem tych
informacji jest otoczenie (szkoła) albo sama jednostka decyduje o poszukiwaniach nowych informacji ponieważ ich potrzebuje. Duży cykl pamięciowy- polega na tym, ze ujawnienie zawartości swojej pamięci poprzez określone zachowanie może stać się przedmiotem spostrzegania i w konsekwencji zostać zapamiętane przez jednostkę. ZE WZGLĘDU NA CZAS PAMIĘĆ DZIELIMY NA: Koncepcja ta przyjmuje istnienie trzech niezależnych magazynów pamięciowych, w których informacje są przechowywane przez różny czas. Każdy z tych magazynów posługuje się odmiennymi sposobami kodowania informacji, ma inną pojemność, inne sposoby odtwarzania i wydobywania informacji oraz inną wrażliwość na różnego rodzaju czynniki zakłócające. Każdy z nich ma również inne ograniczenia, które sprawiają, Że informacja musi zostać przekazana do kolejnego magazynu Dlaczego wszystkie informacje nie są kierowane do pamięci trwałej?
- Zapominanie jest procesem adaptacyjnym. Ludzie pozbawieni możliwości zapominania są głęboko nieszczęśliwi
- Szybkość przenoszenia informacji do pamięci trwałej jest ograniczona. Informacje w pamięci trwałej zapisywane są wolno, ponieważ muszą zostać włączone w już istniejące struktury wiedzy.
- Informacji tych jest bardzo wiele i wyszukiwanie ich może zabierać dużo czasu.
Zapamiętujemy różne informacje już od oczątku naszego Życia, ale oczywiście informacje te nie są dostępne pamięci świadomej, ponieważ świadomość wymaga operowania językiem, a po urodzeniu nie dysponujemy jeszcze umiejętnością posługiwania się językiem. SPOSOBY ORGANIZOWANIA PAMIĘCI DŁUGOTRWAŁEJ Sposób zapisywania materiału winien być bardzo ekonomiczny. Tak zapisywany materiał nie będzie zajmował dużo miejsca. Materiał zapisywany w pamięci winien być tak zorganizowany, by można było łatwo uzyskać do niego dostęp. Jest to zadanie bardzo trudne do spełnienia, ponieważ - określając to metaforycznie - wszystko powinno być „na wierzchu". Materiał ważny winien być wielokrotnie zapisywany w magazynie pamięciowym. To wielokrotne zapisywanie zapobiega utracie tego materiału. Materiał o szczególnym znaczeniu musi być zawsze pod ręką. Pamięć powinna być zatem wyposażona w mechanizm określania wagi docierających do niej informacji. W pamięci trwałej przechowujemy nie tylko informacje semantyczne. Pamiętamy również informacje pochodzące z różnych modalności zmysłowych. Pamięć trwała jest procesem niezwykle złożonym, wykorzystującym różne sposoby kodowania i uwzględniającym specyficzne wymogi zadań stojących przed jednostką. Uruchamiana jest ona zarówno w sposób automatyczny, kiedy zapisujemy informacje bardzo ważne, jak i w sposób dowolny, kiedy na przykład musimy przyswajać sobie informacje z jakiegoś przedmiotu. Przejście informacji z pamięci krótkotrwałej do obszaru pamięci długotrwałej to konsolidacja. Powiązany z tym efekt Kamina mówi, że istnieje pewien okres czasu, w którym engramy pamięci krótkotrwałej już nikną, a ślady pamięci długotrwałej nie są jeszcze dostatecznie uformowane. Dlatego właśnie niejednokrotnie ma miejsce sytuacja, w której zdolność przypomnienia sobie wyuczonego materiału jest chwilowo obniżona. Naukowe potwierdzenie znajduje zatem popularna opinia, że po nauce należy się przespać i dać tym samym naszemu umysłowi czas na trwałe uformowanie długotrwałych śladów pamięciowych.
ZE WZGLĘDU NA FORMAT INFORMACJI PAMIĘĆ DZIELIMY NA:
SEMANTYCZNA
EPIZODYCZNA
PROCEDURALNA
PAMIĘĆ EPIZODYCZNA
W pamięci epizodycznej zapisujemy czyste doznania zmysłowe, a więc informacje o zdarzeniach i faktach, z którymi mieliśmy bezpośredni kontakt. Informacje w pamięci epizodycznej są porządkowane na osi czasu PAMIĘĆ SEMANTYCZNA pamięć semantyczna rejestruje informacje na podstawie danych pośrednich, danych dostarczanych z różnych źródeł i wyrażanych najczęściej za pomocą komunikatów językowych. Informacje w pamięci semantycznej uporządkowane są pojęciowo. PAMIĘĆ PROCEDURALNA może działać w sposób całkowicie autonomiczny. Dzięki niej organizm może wykonywać reakcje dostosowane do wymagań środowiska, przy czym reakcje te są całkowicie zautomatyzowane i nie są świadome. Ze względu na formy przechowania i mechanizmy wydobycia pamięć dzielimy na: Deklaratywną Niedeklaratywną Pamięć deklaratywna Informacje zawarte w pamięci deklaratywnej przechowywane są w postaci abstrakcyjnych lub konkretnych reprezentacji angażujących język i właśnie dzięki wykorzystywaniu języka mogą być łatwo przywoływane w postaci słownej. Dostęp do tych informacji jest względnie niezaleny od kontekstu, to jest możemy je odtwarzać w innych sytuacjach aniżeli te, w których owe .informacje zostały przyswojone. Gdy posługujemy się pamięcią deklaratywną, angażujemy hipokamp oraz korę płatów czołowych i skroniowych.
TESTY NIE OBOWIĄZUJĄ NA KOLOKWIUM
1.Najbardziej lubisz zajęcia, na których: a) prowadzący robi wykład, możesz zadawać pytania i dyskutować; b) robisz notatki i rysunki, oglądasz plansze lub slajdy; c) robisz eksperymenty, projekty, bierzesz udział w scenkach, odtwarzasz role.
- Przekazując wiedzę komuś innemu: a) demonstrujesz coś, mocno gestykulujesz, poruszasz się; b) objaśniasz wszystko werbalnie, zachęcasz do zadawania pytań i dyskusji; c) pokazujesz ilustracje, wykresy i rysunki, krótko je wyjaśniając.
- Gdy masz czas wolny, najchętniej: a) słuchasz muzyki, audycji radiowych lub audiobooków; b) oglądasz film, czytasz książkę, przeglądasz czasopisma; c) uprawiasz sport, idziesz na spacer, konstruujesz coś.
- Jakie filmy lubisz najbardziej: a) z szybką akcją, dynamicznymi scenami, filmy dokumentalne, o sporcie; b) z dużą liczbą rozbudowanych dialogów, historyczne, faktograficzne; c) kostiumowe, krajoznawcze, przyrodnicze.
- Kiedy spotykasz nową osobę, najpierw zwraca Twoją uwagę: a) jej wygląd (uroda, ubiór); b) zachowanie (sposób poruszania się, gestykulacja); c) ton głosu.
- Gdy wchodzisz do nieznanego Ci pomieszczenia, w pierwszej kolejności: a) słyszysz rozmowę i inne dźwięki; b) skupiasz się na tym, jak się tu czujesz; c) zwracasz uwagę na kolory, przedmioty, architekturę.
- Po spotkaniu z nowo poznaną osobą najlepiej pamiętasz: a) co robiliście, jak się zachowywała; b) jak wyglądała; c) co mówiła.
- W trakcie rozmowy najczęściej kierujesz wzrok: a) na twarz i oczy rozmówcy; b) w górę (w lewo lub prawo); c) w dół (w lewo i prawo).
- Źle się czujesz w miejscach, w których: a) panuje kompletna cisza; b) masz ograniczone możliwości ruchu; c) jest bałagan.
- W którym z podanych miejsc mógłbyś spędzić najwięcej czasu: a) w muzeum, w galerii fotograficznej; b) na koncercie, słuchając audycji radiowych i nagranych opowiadań; c) w sali bilardowej, na boisku piłkarskim, na basenie.
- Co najlepiej pamiętasz z oglądanych filmów: a) muzykę; b) scenerię, wygląd bohaterów; c) fabułę.
- Przypomnij sobie szczęśliwy moment w swoim życiu. Co najpierw przyszło Ci do głowy: a) konkretne zachowanie, przebieg zdarzeń, Twoje działania; b) to, co powiedziałeś, dialog, czyjaś opinia wyrażona werbalnie, muzyka; c) to, co widziałeś — miejsce, ludzie, przedmioty.
- Które z poniższych twierdzeń opisuje Ciebie: a) dokładnie dobierasz swój strój, dbasz o fryzurę, irytuje Cię źle dopasowane ubranie u innych i nieład na głowie; b) denerwują Cię osoby mające niewyraźną dykcję, nie potrafiące poprawnie się wyrażać, zwracasz uwagę na błędy językowe; c) nie potrafisz przebywać zbyt długo w jednym miejscu, denerwuje Cię bezruch.
- Jeżeli składasz jakąś rzecz: a) zaczynasz od przeczytania instrukcji; b) starasz się od razu dopasować poszczególne części; c) pytasz kogoś i prosisz o instrukcję ustną.
