Pobierz Program hodowlany dla bydła rasy polskiej czerwonej. i więcej Ćwiczenia w PDF z Zootechnika tylko na Docsity!
Program hodowlany dla bydła rasy polskiej czerwonej.
I. Cel programu hodowlanego Celem programu hodowlanego dla rasy polskiej czerwonej jest utrzymanie populacji krów rasy polskiej czerwonej o dwukierunkowym typie użytkowania z zachowaniem charakterystycznych dla tej rodzimej rasy cech takich jak odporność na niekorzystne warunki środowiskowe, odporność na choroby, długowieczność, dobre cechy macierzyńskie oraz dobra płodność. Mleko produkowane przez krowy tej rasy charakteryzuje wysoka zawartość białka, tłuszczu i suchej masy oraz bardzo dobra przydatność do przetwórstwa. Zdecydowanie liczniejsza część populacji bydła polskiego czerwonego objęta została programem ochrony zasobów genetycznych, dla której nadrzędnym celem realizowanego programu hodowlanego jest zachowanie i ochrona puli genowej bydła polskiego czerwonego oraz charakterystycznych dla tej rasy unikalnych cech. Dla pozostałych zwierząt rasy polskiej czerwonej, które nie uczestniczą w programie ochrony zasobów genetycznych, realizowany jest program hodowlany, który zakłada doskonalenie cech wpływających na produkcję mleka z zachowaniem dobrych cech zdrowotnych, macierzyńskich i rozrodczych, a także zdolności do przystosowywania się do trudnych warunków środowiskowych.
II. Szczegółowa charakterystyka rasy i wzorzec rasy Bydło polskie czerwone wywodzi się od małego dzikiego bydła zwanego turem krótkorogim. Na przestrzeni wieków bydło czerwone było dominujące w pogłowiu bydła w Europie Środkowej. Na terenach ziem polskich bydło o charakterystycznym wiśniowo- brązowym umaszczeniu pojawiło się prawdopodobnie wraz z przemieszczeniami ludności w Europie w XVI w. Pod koniec XIX wieku powstał Związek Hodowców Bydła Czerwonego przy Towarzystwie Rolniczym Krakowskim. W okresie międzywojennym bydło polskie czerwone stanowiło 25% krajowej populacji. W 1913 roku zostały założone księgi hodowlane dla tej rasy. Do lat 60 ubiegłego stulecia utrzymywano w Polsce około 2 mln. zwierząt rasy polskiej czerwonej, w której można było rozróżnić 4 odmiany: małopolską, podlasko-lubelską, rawicką i śląską. Z uwagi na intensyfikację produkcji mleka i związane z nią kojarzenia uszlachetniające głównie europejskim bydłem czerwonym, pod koniec ubiegłego wieku liczebność zwierząt rasy polska czerwona utrzymywanego w czystości rasy, tj. bez udziału lub z niewielkim udziałem genotypu europejskiego bydła czerwonego uległa drastycznemu zmniejszeniu i
była zagrożona wyginięciem. W księdze bydła rasy polskiej czerwonej zapisanych było zaledwie kilkaset krów. Dzięki zaangażowaniu ludzi, którym zależało na ocaleniu rodzimej rasy czerwonej podjęto działania zmierzające do stworzenia rezerwy genetycznej tej rasy i zachowania dotychczasowego genotypu. Inicjatywa rozpoczęcia realizacji programu ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego została podjęta w 1994 r. przez Małopolskie Towarzystwo Hodowców Bydła. W opracowanie programu ochrony i wyborze do niego krów zaangażowani byli pracownicy naukowi Instytutu Zootechniki, jak i pracownicy terenowi z ówczesnych Okręgowych Stacji Hodowli Zwierząt. Program ochrony zasobów genetycznych rasy polskiej czerwonej realizowany jest nieprzerwanie od 1999 roku. Obecnie bydło polskie czerwone utrzymywane jest w Polsce głównie na terenach górskich i podgórskich oraz w Polsce północno-wschodniej. Jest to bydło z dobrze zaznaczonym umięśnieniem, charakteryzujące się dużą wytrzymałością na złe warunki środowiskowe, odpornością na choroby, długowiecznością. Mleko produkowane przez krowy tej rasy charakteryzuje wysoka zawartość białka, tłuszczu i suchej masy oraz bardzo dobra przydatność do przetwórstwa. Może być także doskonałym surowcem do produkcji żywności funkcjonalnej. Do rasy polskiej czerwonej (kod RP) zalicza się bydło czerwone pochodzenia krajowego oraz potomstwo pochodzące z kojarzenia czerwonego bydła krajowego z europejskim bydłem czerwonym, z wyłączeniem osobników wpisanych do ksiąg czerwonego bydła norweskiego (kod NR) i czerwonego bydła szwedzkiego (kod SR).
Wzorzec rasy polskiej czerwonej SAMICA
- wysokość w krzyżu: odpowiednia do wieku zwierzęcia; optymalna wysokość pierwiastki to 130-135 cm, a krowy dorosłej 135-140 cm;
- sylwetka: kształt ciała zbliżony do prostokąta;
- umięśnienie: profile mięśni dobrze zaznaczone, o cechach charakterystycznych dla rasy polskiej czerwonej: mięśnie zadu o profilu lekko wypukłym lub płaskie, z zarysowaną rzeźbą poszczególnych mięśni, mięśnie grzbietu wyraźnie zarysowane, łopatka lekko obłożona mięśniami;
- głowa i szyja: głowa lekka; szyja delikatna, wąska, wydłużona, bez nadmiernego fałdu na podgardlu;
- barki: dobrze przylegające łopatki, wyrostki grzbietowe kręgosłupa lekko wystające ponad linię grzbietu;
- klatka piersiowa: szeroka, wysklepiona, żebra szeroko rozstawione, kości żeber płaskie lub lekko zaokrąglone ;
- grzbiet: prosty i mocny, prosta i szeroka partia lędźwiowa, umięśnienie płaskie lub lekko wypukłe;
- zad: lekko szpadzisty, długi, szeroki, płasko umięśniony, profile mięśni udowych płaskie dobrze zaznaczone, prawidłowo osadzona nasada ogona;
- nogi: mocne, suche, prawidłowo ustawione o mocnych pęcinach, lekko rozwartych racicach, płaskich kościach;
- ogólny wygląd: harmonijna, proporcjonalna budowa, wykazująca cechy męskie, wigor, siłę, skóra cienka, pokryta błyszczącą, jedwabistą sierścią, wyraźnie rysujący się kościec, o umięśnieniu właściwym dla rasy, drugorzędne cechy płciowe wyraźnie zaznaczone;
- umaszczenie: jednolite: od jasno-czerwonego, poprzez wiśniowe aż do brunatnego; dopuszcza się białe odmastki, śluzawica i racice ciemne, dopuszcza się również jasną śluzawice i racice. Rogi krótkie, siwe, na końcu ciemne. Szczegółowe zasady oceny wzorca rasy samicy i samca są uaktualniane wg potrzeb wypracowywanych wspólnie przez specjalistów PFHBiPM.
III. Obszar geograficzny na którym realizowany jest program hodowlany
Program hodowlany dla bydła rasy polskiej czerwonej jest realizowany na terytorium całej Rzeczypospolitej Polskiej.
IV. Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej Bydło rasy polskiej czerwonej oznakowane jest zgodnie z przepisami Unii Europejskiej oraz ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczyku z numerem odnotowanym w dokumentacji hodowlanej. Dla zwierzęcia posiadającego pochodzenie, rasę określa się na podstawie rasy rodziców i koduje za pomocą kodów literowych określonych w słowniku ras przez organizacje międzynarodowe ICAR i INTERBULL oraz Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Dla bydła rasy polskiej czerwonej stosuje się kod RP. W przypadku zwierząt nieposiadających udokumentowanego pochodzenia, rasę zwierzęcia określa się na podstawie
fenotypowej oceny rasy i zapisuje za pomocą kodów literowych w chwili zakładania dokumentacji hodowlanej w stadzie poddawanym ocenie wartości użytkowej. Informacje o pochodzeniu zwierząt rasy polskiej czerwonej rejestrowane są w systemie teleinformatycznym SYMLEK prowadzonym przez PFHBiPM na potrzeby oceny wartości użytkowej. Urodzenie zwierzęcia, na podstawie informacji od hodowcy, rejestrowane jest przez zootechnika oceny podczas przeprowadzanego próbnego udoju, który wpisuje datę wycielenia matki zwierzęcia na dokumencie określnym przez PFHBiPM. Pochodzenie zwierzęcia po ojcu wskazanym przez hodowcę weryfikowane jest na podstawie informacji o pokryciach jego matki zgromadzonych w systemie teleinformatycznym SYMLEK. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest poprzez procedurę potwierdzania pochodzenia oraz w stosownych przypadkach może być przeprowadzone badanie markerów DNA lub badanie grup krwi potwierdzające pochodzenie po parze rodziców, matce lub ojcu. Rodowód buhajów hodowlanych przeznaczonych do sztucznego unasiennienia i krycia naturalnego musi być uwiarygodniony poprzez potwierdzenie jego pochodzenia badaniem markerów DNA lub badaniem grup krwi. W przypadku gdy zwierzęta czystorasowe rasy polskiej czerwonej są wykorzystywane do pozyskiwania komórek jajowych i zarodków, ich pochodzenie powinno być weryfikowane badaniem markerów DNA lub badaniem grup krwi. Stosowane metody badania markerów DNA:
- analiza polimorfizmu mikrosatelitarnego DNA - badania wykonywane przez Laboratorium Genetyki Molekularnej Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie lub
- analiza markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) - badania wykonywane w miarę dostępności materiału porównawczego przez Laboratorium Genetyki Bydła PFHBiPM wraz z Centrum Genetycznym PFHBiPM, spełniają wymagania określone przez Międzynarodowe Towarzystwo Genetyki Zwierząt (ISAG).
V. Cel programu hodowlanego w zakresie selekcji i hodowli. Celem programu hodowlanego dla rasy polskiej czerwonej jest zachowanie charakterystycznych dla tej rodzimej rasy cech takich jak wytrzymałość na niekorzystne warunki środowiskowe, odporność na choroby, długowieczność, dobre cechy
na cechy umięśnienia charakterystyczne dla bydła polskiego czerwonego. Osiągane wyniki cech opasowych powinny odzwierciedlać potencjał genetyczny tych zwierząt w określonym wieku i warunkach środowiskowych. Prace hodowlane prowadzone są również w kierunku utrzymania i pogłębienia cech matecznych, takich jak łatwość wycieleń, dobra płodność skutkująca regularnymi corocznymi wycieleniami, mleczność na poziomie wystarczającym do wykarmienia przynajmniej jednego cielęcia oraz dobra żywotność cieląt. Metody hodowlane Powszechnie stosowane metody selekcyjne będą miały zastosowanie wyłącznie dla tej części populacji, która nie jest objęta ochroną zasobów genetycznych. Zwierzęta do kojarzeń w tej części populacji będą wybierane w oparciu o uzyskane wyniki oceny wartości hodowlanej wyrażonej indeksem selekcyjnym oraz wartości hodowlanej dla poszczególnych cech mlecznych oraz cech typu i budowy. Z uwagi na małą liczebność tej populacji bydła przy podejmowaniu decyzji o doborach indywidualnych bierze się pod uwagę przede wszystkim spokrewnienie kojarzonych zwierząt. Zwierzęta te nie powinny mieć wspólnych przodków w pokoleniu rodziców i dziadków. W części populacji bydła polskiego czerwonego, która nie uczestniczy w realizacji programu ochrony zasobów genetycznych, do kojarzeń z krowami i jałówkami rasy polskiej czerwonej wykorzystywane będzie nasienie buhajów czystorasowych wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy polskiej czerwonej, które zostały uznane za przydatne do realizacji tego programu przez prowadzącego księgę i zostaną pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane wyłącznie w centrach pozyskiwania lub przechowywania nasienia albo w stacjach pozyskiwania i przechowywania zarodków zatwierdzonych do celów wewnątrzunijnego handlu nasieniem i zarodkami zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt. Do kojarzeń ze zwierzętami w tej części populacji, mogą zostać wykorzystane również przywiezione do Polski czystorasowe zwierzęta ras europejskich czerwonych wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub
przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt. Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny europejskich ras czerwonych powinny:
- spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi,
- być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 ust. 2 i 5 rozporządzenia 2016/1012,
- w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b) i e) oraz w załączniku III Część 3 pkt. 7 lit. a) rozporządzenia 2016/1012. Dopuszcza się możliwość używania do krycia naturalnego jałówek i krów użytkowanych zarówno w kierunku produkcji mleka jak i produkcji mięsa czystorasowych buhajów, których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA lub grup krwi, które zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla bydła rasy polskiej czerwonej. W stadach bydła polskiego czerwonego użytkowanych w kierunku produkcji mięsa nie przewiduje się typowania zwierząt na rodziców następnego pokolenia buhajów przeznaczonych do wykorzystania w sztucznym unasiennianiu, dozwolone jest typowanie matek buhajów na potrzeby własne w tych stadach. Dla części populacji bydła polskiego czerwonego objętej ochroną zasobów genetycznych do kojarzeń z krowami uczestniczącymi w realizacji programu ochrony używane jest nasienie buhajów czystorasowych wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy polskiej czerwonej, które zostały uznane za niezbędne do realizacji tego programu przez Grupę Roboczą ds. ochrony zasobów genetycznych bydła powołaną przez Dyrektora Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie i zostanie pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane wyłącznie w centrach pozyskiwania lub przechowywania nasienia albo w stacjach pozyskiwania i przechowywania zarodków zatwierdzonych do celów wewnątrzunijnego handlu nasieniem i zarodkami zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, a także nasienie buhajów zgromadzone w Banku Zasobów Genetycznych prowadzonym przez IZ PIB w Krakowie. Podstawowym kryterium doboru zwierząt do kojarzeń w tej części populacji bydła polskiego czerwonego jest spokrewnienie kojarzonych zwierząt, tak aby możliwie jak najdłużej utrzymywać istniejącą zmienność genetyczną. Kolejnym kryterium doboru zwierząt jest wykorzystanie nasienia buhajów
Zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia pozyskują, przechowują i wprowadzają do obrotu nasienie buhajów zakwalifikowanych do udziału w programie hodowlanym dla rasy polskiej czerwonej na potrzeby jego realizacji, a także w celu utworzenia rezerwy genetycznej. Kwalifikacja buhajów do wykorzystania w sztucznym unasiennianiu w celu pozyskania nasienie niezbędnego do realizacji programu hodowlanego dla rasy polskiej czerwonej dokonuje PFHBiPM. W przypadku buhajów przeznaczonych do wykorzystania w sztucznym unasiennianiu na potrzeby realizacji programu ochrony zasobów genetycznych, kwalifikację buhajów przeprowadza Grupa Robocza ds. ochrony zasobów genetycznych bydła powołana przez Dyrektora Instytutu Zootechniki-PIB. Do unasienniania krów rasy polskiej czerwonej, zgodnie z załącznikiem III część 3 pkt. 8 lit. b do rozporządzenia 2016/1012, może być wykorzystywane nasienie buhajów rasy polskiej czerwonej uznanych przez prowadzącego księgę hodowlaną za przydatne lub niezbędne do realizacji programu hodowlanego dla rasy polskiej czerwonej, które spełnią wymagania niezbędne do uzyskania oceny wartości hodowlanej dla cech produkcji mleka z dokładnością wynoszącą minimum 0,2. Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 21 ust. 7 rozporządzenia 2016/1012, do unasienniania krów rasy polskiej czerwonej uczestniczących w realizacji programu ochrony zasobów genetycznych może być wykorzystywane nasienie buhajów rasy polskiej czerwonej uznanych za niezbędne do realizacji programu ochrony zasobów genetycznych rasy polskiej czerwonej, które nie spełniają wymagań niezbędnych do uzyskania wyniku oceny wartości hodowlanej dla cech produkcji mleka z dokładnością wynoszącą minimum 0,2. Zgromadzone w Banku Materiałów Biologicznych Instytutu Zootechniki w Balicach zarodki zwierząt rasy polskiej czerwonej stanowiące rezerwową pulę genów w przypadku wystąpienia braku żywych zwierząt o pożądanym genotypie będą mogły być udostępniane po pozytywnym zaopiniowaniu przez Grupę Roboczą ds. ochrony zasobów genetycznych bydła. Nasienie buhajów zakwalifikowanych do wykorzystania w programie ochrony zasobów genetycznych może być wykorzystywane do unasienniania krów tej rasy w stadach nie objętych programem ochrony, pod warunkiem, że zapotrzebowanie na nasienie w populacji objętej programem ochrony zostanie w pełni zrealizowane.
Zakres kriokonserwacji materiału biologicznego Od każdego buhaja uznanego za przydatnego lub niezbędnego do realizacji programu hodowlanego dla rasy polskiej czerwonej wykorzystywanego w sztucznym unasiennianiu wskazane jest, w miarę możliwości, zabezpieczenie minimum 200 porcji nasienia stanowiącego rezerwę genetyczną i zdeponowanie w Krajowym Banku Materiałów Biologicznych Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie. Potencjalnie pobierane mogą być również komórki jajowe i zarodki pochodzące od wybitnych krów wytypowanych na dawczynie przez PFHBiPM. Pobrane i zamrożone komórki jajowe i zarodki przechowywane będą w Krajowym Banku Materiałów Biologicznych Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie.
VI. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach.
- Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy polskiej czerwonej przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu, zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/2012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych tej rasy wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PFHBiPM. Lista zatwierdzonych centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla rasy polskiej czerwonej.
- Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 9/2019 z dnia 7 marca 2019 r.) w obrocie materiału biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków centrami a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się
prowadzonym przez Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka na potrzeby oceny wartości użytkowej i oceny genetycznej zwierząt. Ocena wartości użytkowej bydła polskiego czerwonego prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PFHBiPM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt). W zależności od kierunku użytkowania bydła polskiego czerwonego ocena wartości użytkowej może być prowadzona w zakresie cech produkcji mleka lub cech produkcji mięsa. Oceną wartości użytkowej obejmuje się zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej oraz ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt i zidentyfikowane przez porównanie numeru identyfikacyjnego na kolczyku z numerem odnotowanym w dokumentach hodowlanych i w paszporcie. Dla wszystkich ocenianych zwierząt użytkowanych w tym samym kierunku, stosuje się taką samą metodę oceny. Stosowane przez PFHBiPM metody oceny wartości użytkowej bydła polskiego czerwonego są zgodne z wytycznymi ICAR i odpowiadają zapotrzebowaniu polskich hodowców. Ocena wartości użytkowej w zakresie cech produkcji mleka Ocena wartości użytkowej bydła polskiego czerwonego w zakresie cech produkcji mleka obejmuje:
- ocenę użytkowości mlecznej określaną na podstawie próbnych udojów;
- ocenę użytkowości rozpłodowej;
- ocenę typu i budowy;
- ocenę cech funkcjonalnych. Oceną wartości użytkowej bydła polskiego czerwonego w zakresie cech produkcji mleka obejmuje się wszystkie zwierzęta o mlecznym kierunku użytkowania utrzymywane w stadzie, stosując dla wszystkich ocenianych zwierząt taką samą metodę oceny. W przypadku stad z robotem udojowym wybór metody jest ograniczony do metod dedykowanych dla tego systemu doju. Ocena wartości użytkowej bydła w zakresie cech produkcji mleka prowadzona jest przez PFHBiPM metodą A - gdzie osobą odpowiedzialną za przeprowadzenie próbnego doju i zgromadzenie wszystkich niezbędnych informacji jest przeszkolony i uprawiony pracownik organizacji prowadzącej ocenę wartości użytkowej. W zależności od częstotliwości i zakresu gromadzonych i rejestrowanych danych rozróżniamy następujące rodzaje oceny:
A4 – metoda referencyjna - próbne udoje przeprowadzane są co 4 tygodnie, kg mleka rejestrowane są ze wszystkich dojów przeprowadzonych w dobie próbnego doju, pobierana jest jedna łączna próbka mleka dla każdej dojonej krowy w równej ilości ze wszystkich dojów przeprowadzonych w dobie próby. A6 – próbne udoje przeprowadzane są co 6 tygodni, kg mleka rejestrowane są ze wszystkich dojów przeprowadzonych w dobie próbnego doju, pobierana jest jedna łączna próbka mleka dla każdej dojonej krowy w równej ilości ze wszystkich dojów przeprowadzonych w dobie próby. A8 – próbne udoje przeprowadzane są co 8 tygodni, kg mleka rejestrowane są ze wszystkich dojów przeprowadzonych w dobie próbnego doju, pobierana jest jedna łączna próbka mleka dla każdej dojonej krowy w równej ilości ze wszystkich dojów przeprowadzonych w dobie próby. AT4 – próbne udoje przeprowadzane są co 4 tygodnie, kg mleka rejestrowane są tylko na jednym z dojów przeprowadzonych w dobie próbnego udoju, naprzemiennie w jednym miesiącu rano, a w kolejnym wieczorem i w trakcie doju pobierana jest jedna próbka mleka dla każdej dojonej krowy. Rejestrowany jest również czas rozpoczęcia bieżącego doju oraz doju bezpośrednio go poprzedzającego. AT6 – próbne udoje przeprowadzane są co 6 tygodni, kg mleka rejestrowane są tylko na jednym z dojów przeprowadzonych w dobie próbnego udoju, naprzemiennie na jednym próbnym udoju rano, a na kolejnym wieczorem i w trakcie doju pobierana jest jedna próbka mleka dla każdej dojonej krowy. Rejestrowany jest również czas rozpoczęcia bieżącego doju oraz doju bezpośrednio go poprzedzającego. AZ – w stadach z systemem automatycznego pomiaru i rejestracji kg udojonego mleka, które posiadają akredytację ICAR oraz są regularnie sprawdzane i kalibrowane może być stosowana metoda AZ polegająca na rejestracji bezpośrednio z systemu hali udojowej wydajności krów z całej doby, natomiast na potrzebę określenia składu mleka pobierana jest jedna próbka mleka dla każdej dojonej krowy z jednego doju w ciągu doby. Godzina i minuta doju bieżącego i poprzedniego pobierana jest dla każdej krowy indywidualnie z systemu hali udojowej. Metoda ta oferowana jest hodowcom co 4, co 6 lub co 8 tygodni.
lub u krów w dalszych laktacjach w czasie trwania laktacji od 15 dnia po wycieleniu. Oceniane są cechy budowy takie jak: wysokość w krzyżu (cm); głębokość tułowia; szerokość klatki piersiowej; ustawienie zadu; szerokość zadu; postawa nóg tylnych - widok z boku; kąt racicy; postawa nóg tylnych - widok z tyłu; struktura kostna; zawieszenie przednie wymienia; zawieszenie tylne wymienia; więzadło środkowe wymienia; położenie wymienia; szerokość wymienia; ustawienie strzyków tylnych; ustawienie strzyków przednich; długość strzyków; charakter mleczny; umięśnienie przodu; umięśnienie zadu; kondycja; lokomocja, które określane są w skali liniowej od 1 do 9 punktów, przy czym wartości 1 i 9 określają zarazem ekstrema biologiczne. Cecha „wysokość w krzyżu” jest mierzona laską zoometryczną i wyrażana jest w centymetrach. Dodatkowo przeprowadzana jest również ocena ogólna typu i budowy zwierząt poprzez porównanie zwierząt z wzorcem rasy.
- Kaliber i pojemność - 15%
- Typ i budowa - 20%
- Nogi i racice - 20%
- Wymię - 45% Zakres punktacji oceny ogólnej jakie może otrzymać zwierzę mieści się w przedziale od 50 do 100 punktów. W zależności od numeru laktacji, w której prowadzona jest ocena
typu i budowy, suma uzyskanych punktów oceny ogólnej może przyjmować różne wartości. Suma punktów cech opisowych po uwzględnieniu ich wag stanowi ocenę ogólną, która interpretuje się następująco:
- 50-64 niedostateczna (ND)
- 65-69 słaba (SL)
- 70-74 dostateczna (DS)
- 75-79 dość dobra (DD)
- 80-84 dobra (DB)
- 85-89 bardzo dobra (BD)
- 90 (i więcej) doskonała (EX)
Wszelkiego rodzaju naliczenia i obliczenia wydajności na potrzeby oceny wartości użytkowej wykonywane są w centrum obliczeniowym ZETO Software Sp. z o.o. Wyniki oceny wartości użytkowej bydła rasy polskiej czerwonej w zakresie cech produkcji mleka udostępniane są właścicielowi, posiadaczowi zwierząt każdorazowo po wykonaniu próbnego udoju, w postaci wydrukowanych raportów lub - na życzenie hodowcy - w formie elektronicznej lub poprzez program PFHBiPM do zarządzania stadem. Wyniki zbiorcze (roczne) publikowane są w wydawnictwach krajowych i regionalnych PFHBiPM oraz umieszczane na stronie internetowej.
Ocena wartości użytkowej w zakresie cech produkcji mięsa Ocena wartości użytkowej bydła polskiego czerwonego w zakresie cech produkcji mięsa prowadzona jest metodą „C” gdzie:
- do obowiązków pracownika PFHBiPM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej oraz określenie stopnia umięśnienia zwierzęcia;
- do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w określonych metodyką terminach. Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PFHBiPM w stadzie bydła polskiego czerwonego o mięsnym kierunku użytkowania - 2 razy w ciągu roku. Oceną wartości użytkowej bydła polskiego czerwonego w zakresie cech produkcji mięsa obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie. Ocena wartości użytkowej bydła polskiego czerwonego w zakresie cech produkcji mięsa obejmuje:
Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:
- cielę żywe, normalne;
- cielę martwe przy urodzeniu lub padło w ciągu 24 godzin;
- cielę z wadami budowy lub potworkowate. Ocena stopnia umięśnienia bydła rasy polskiej czerwonej o mięsnym kierunku użytkowania polega na niezależnym mierzeniu i ocenianiu poszczególnych cech budowy zwierzęcia. Ocena ta dokonywana jest od 15 dnia po wycieleniu. Pomiarowi podlegają cechy:
- wysokość w krzyżu - mierzona laską zoometryczną i wyrażana w centymetrach,
- obwód klatki piersiowej - mierzona taśmą zoometryczną i wyrażona w centymetrach. Ocena ogólna umięśnienia bazuje na określaniu stopnia umięśnienia krów w oparciu o:
- wizualną ocenę budowy łopatki – 20%
- szerokość i umięśnienie grzbietu- 30%
- szerokość, długość i wysklepienie udźca – 50% (waga cechy wyrażona w procentach). Ocena każdej z cech jest wyrażona w skali od 50 do 100 pkt. Suma punktów trzech kategorii po uwzględnieniu ich wag stanowi ocenę stopnia umięśnienia, którą interpretuje się następująco:
- bardzo dobre (90-100 pkt.);
- dobre (80-89 pkt.);
- dostateczne (70-79 pkt.);
- słabe (60-69 pkt.);
- bardzo słabe (50-59 pkt.). Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:
- ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia: a) od dnia urodzenia do 48 godz. po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt, b) w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich objętych oceną zwierząt,
- między 375 a 465 dniem życia - dla buhajów hodowlanych;
- obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na: a) 210 dzień życia - dla jałowic i buhajków, b) 420 dzień życia - dla buhajów hodowlanych.
Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru: MCS= [(MCB - MCU)/ WW] x WS +MCU gdzie: MCS - oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg, MCB - oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg, MCU - oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg, WW - oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyraźny w dniach, WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).
- Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach: a) od dnia urodzenia do 210 dnia życia - dla buhajków i jałowic, b) od 210 do 420 dnia życia - dla buhajów hodowlanych. Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się według wzoru: PDMC= (MCB - MCU) x 1000/ (WW2 – WW1) gdzie: PDMC - oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w g (gramach), MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg, MCU- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg, WW2 - oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażona w dniach, WW1 - oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażona w dniach. Wyniki oceny wartości użytkowej bydła polskiego czerwonego w zakresie cech produkcji mięsa docelowo rejestrowane są w systemie teleinformatycznym i udostępniane są właścicielowi - posiadaczowi zwierząt, w postaci dokumentacji hodowlanej. Wyniki zbiorcze (roczne) publikowane są w wydawnictwach krajowych i regionalnych PFHBiPM oraz umieszczane na stronie internetowej.
VIII. Ocena genetyczna.
Zgodnie z art. 27 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012 ocena genetyczna zwierząt hodowlanych prowadzona jest przez Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów
